Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 28, 13 July 1878 — Page 2

Page PDF (1.90 MB)

This text was transcribed by:  Sherri Napohaku
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

Ma ke Kauoha.

-----------------

Ua hookoku ia ka p@e maialo iho i poe L@na Helu @o @a a@ana auhau o k@ia A@puni no ka ma@ahiki 1878:

 

Hawaii.

Hilo.........................................................................D. H. Hitchcock.

Kau.........................................................................G. W. C. Jo@e@.

@a@a.....................................................................T. Kaa@.

@amakea................................................................D.V. Sa@@d.

Kohala Akau..........................................................Godfery Brown.

Kohala Hema..........................................................Isaac Y. Davis.

Kona Akau.............................................................D. Maka@ai.

Kona Hema...........................................................@. Ka@e.

 

Maui.

Lahaina....................................................................D. Ma@aki.

Wal@ku...................................................................L. A@olo.

Makawa@................................................................Charles H. Dickey.

Hana........................................................................C. K. Kakani.

Molokai a me Lanai.................................................@. Kupihea.

 

Oahu.

Honolulu.................................................................Charles H. Judd.

Ewa a me Waianae..................................................H. A. Ka@anu.

Waial@a..................................................................J. A@ara.

Koola@loa...............................................................Paukealani.

Koola@p@ko..........................................................L. Kellipio.

 

Kauai.

Lihue......................................................................B. K. Holi.

Koloa......................................................................S. K. Kuapau.

Anahola...................................................................P. P. Kanoa.

Hanalei....................................................................S. Kaiu.

Waimea....................................................................I. H. Kaponiai.

 

JOHN M. KAPENA, Kuhina Waiwai.

Keena Oihana Waiwai, Iulai 1, 1878.      8@ 1m

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUILA.

No ka Makahiki, $2. Eono Mahina, $1

Dala Kuike ka Rula.

 

---------------------------------

IULAI 13, 1878.

KA AHA KUHINA HOU.

-----------------

            O S. G. WILDER, ke Kuhina Kalaiaina, he Amerika ma ka hanau ana, a he Hawaii nae ma ke kula@a e noho nei. Ua kamaaina oia i kanaka Hawaii ma ke ano he haole oluolu a he kokua i ka poe pilikia. Ua ike ia oia he ikaika loa ma ka lawelawe ana a me ka hooholomua ana i kana mau hana.

            O J. M. Kapena, ke Kuhina o ko na Aiana e, ua hanau ia ma Lahaina iloko o 1843. Ao ia ma Kapunahou; noho Luna Hooponopono Nupepa i ka makahiki 1864; a iloko o 1873 kohoia i Lunakanawai Kaapuni no na moku o Maui; kohoia i Kiaaina no ia wahi iloko o 1874; a iloko o 1876 koho m@a ia no ka Aha Kuhina ma ke kulana he Kuhiua Waiwai. Ua kamaaina ia i ka nui o kakou; he oluolu a he mikioi ma na hana. Oia kekahi i hele pu me ka Moi no ka imi ana i ke Kuikahi Pauailike.

            O Simona K. Kaai, ke Kuhina Waiwai, ua ike nui ia e ka poe o Kona, Hawaii, kahi ana i noho ai no ka hapa nui o na makahiki i hala aku nei. A iloko o keia mau makahinki iho nei ma Honolulu kona wahi noho, he luna malama waiwai no ke 'lii Keelikolani. Aua koho ia mamua aku nei e ka Moi he hoa no ka aoao alii o ka Hale Ahaolelo. He kanaka oluolu, a he makaukau i ka lawelawe ana i kana mau hana.

            O E. Preston, ka Loio Kuhina, he Pelekane ia, a ua oleloia ua kuhohonu kona ike ma ke kanawai. Ua lawelawe iho nei oia ma ka oihana loio ma Honolulu nei no kekahi mau makahiki.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

HOOULU HAHUI.

-----------------

            O KA HALE e wawa nui ia nei ma ka waha o kanaka ilok@ o keia mau la ma ke ano "Ka Haole Dala nui o Kaleponi," o C. Spreckles kona inoa oiaio. He haole waiwai loa no keia i noho pu iho nei me kakou no na la pokole, a ua huli hoi aku nei no Kaleponi; me ka manao no nae e hoi hou mai, a e hookuonoono iaia iho ma keia aina.

            Ua kuai iho nei keia makamaka i na aina nui ma Maui, mai Hamakua a hiki aku i Kamaalaea, a ua lohe mai makou ua hooliloia iaia na wai o na kahawai o Koolau o Maui, a e lawe ia ana ka wai me na lilo nui a hiki mai i Kulaokamaomao. E kauu ia ana ka aina i ke ko a o kukulu ia ana na waili ma ua mau aina nei. Ua manao o Mr. Spreckles e hoolilo i miliona me ka hapa dala iloko o kana mau hana ma Hawaii nei iloko o keia mau makahiki koke iho no.

            O kekahi o kona mau manao, a makou i lohe pono ai, o pili ana i ka hooulu lahui, oia keia: e mahele i kona aina iloko o na kihapai okoa, a e lawe mai i na ohana o ko na aina e, na kane me na wahine me na keiki, a e hoonoho maluna o kona mau aina, na lakou e mahi, a ma ka mahele o ka hua o ka aina ko lakou uku. Pela hoi e pomaikai ai oia, a e kokua pu hoi i ka hoolau kanaka hou ana i na kaiaulu o Hawaii nei, a puana ae la makou ma ke poo o keia manao, "he hooulu lahui."

-------------------------------------------------------------------------------------------------

            ULIA PO@O MA KA MOANA.—Ma ke kakahiaka Po@lua iho nei, haalele aku kekahi w@ap@ ia Niu a holo mai no Honolulu nei, a mawaho ae o Laeahi, kahuli iho la ua waapa nei, a hoomaka iho la na kanaka e hoola@a aohe nae he lana iki, pela ka hana ana a hala loa iwaho, ia manawa haalele 'ku o Keviki a me Uma i ka waapa a au mai la a pae iuk@, a koe aku o Puhihale a me ka haole maluna o ke kuala o ka waapa.

 

 

KE KANAWAI.

-----------------

HELU 12.

            Rula 4 "Ua oluolu i ke Kaulike i ka hana like." Penei, ina ma kekahi palapala kauoha hooilina aole i lawa ka waiwai ma ka hooko ana i na haawina no kela a me keia hooilina, alaila@ @a ke Kaulike e hoe@i li@e i na haawina o ko kela a me keia hooilina.

            Rula 5 "O na mea i kupono ke hookoia ma ka mea i ha@ aku, ua manao ke Kaulike ua hookoia no." He mau rula e @e no, aka, ua lawa no i keia wa, o loihi loa auanei keia mau pepa. Eha mau mahele nui kahi i hiki @i ke hookumu i na palapala hoopii ma ke Kaulike. 1 Ke Kolohe, Fraud. 2 Ka mea ulia wale, Accident. 3 Ke Kuhihewa, Mistake. 4 N Helu, Account.

KE KOLOHE.

            He nui wale na ano kolohe, epa, apuk@, $o., i hiki ole he hooponoponoia ma ke ano Kivila imua o na Aho Kanawai, nolaila, o ka hapanui paha o na hihia i waiho ia na ke Kaulike e huna he mau hihia no lakou i loaa @a mea hoopii i kana pilikia i makemakeia e wehe, mamuli o ka hana kolohe o kekahi.

            Eia na ano kolohe. (o) Ke kolohe maoli i akaka lea, oia hoi ka loaa ana i kekahi palapala mamuli o ka hoopunipuni. Penei, ua ae ka mea aina e hoolimalima i kona aina, aka kakuia ka palapala ma ke ano hoolilo loa, heluheluia na@ imua o ka mea e kakau inoa ana ma ke ano hoolimalima wale no. He kolohe maoli (fraud) keia, a e wehe ana ke Kaulike i keia palapala.

            (b) O ka aelike pono ole, hookaumaha wale a kapakahi, i maopopo kon@ ano kolohe mai na huaolelo mai o ka aelike, oia kekahi ano kolohe, he kumu i hiki ai ke wehe a e hoopau i ka aelike.

            Penei, ina e ae ana kekahi mea ma ka palapala e hanai oia ma kona kula i na Bipi kane kauo eha haneri ka nui, a o kona uku, oia no na keiki a lakou i hanau. He kolohe keia aelike, no ka mea, ua maopopo loa, aole hanau na Bipi kane i ke keiki.

            (c) O ka aelike kapakahi i kakau inoa ia mamuli o ka nawaliwali a me ka naaupo o kekahi aoao, a mamuli o ka m@opopo ole no i@kona pono ih@, penei: Ina he hope ko kekahi elemakule, hilinai ka elemakule i kona hope ka@aka pololei a he oiaio kana mau olelo a me kana mau hana, olelo ka hope iai@ he mea pono e kakau mai oia i palapala hoolilo no ke Ahupuaa o Mau@aohe, aia no i Hamakua, mokupuni o Niihau, no na dala 200 Ua ike ka hope he 40,000 eka ka nui, a he $50,000 ke kumukuai kupono; ua ike ole ka elemakule i ka nui o kona aina a me kona kumukuai kupono, kakau nae oia i ka palapala. Aole e ku ana kela palapala ma ke Kaulike, e hoopau ia ana no, no ka mea, he kolohe keia, a he kue i ka lunaikehala o ke kanaka maikai.

            (d) O ke ano kolohe ma kekahi hana ana i mea e pilikia ai na mea mawaho o ka hihia, aole o ka mea hoopii a me ka mea i hoopiiia.

            E like me ke ano akamai o ka na@u o ke kanaka kolohe, pela no ka manomano o na pilikia mamuli o ke kolohe e wehe ia ana e ke Kaulike. Me he makua aloha la, e hamama mau ana ka pepiao o ke Kaulike i n@ leo uwe o ka poe e noho ana iloko o ka pilikia mamuli o ka hana kolohe a hai.

            He mea kahaha loa i keia wa, oiai he nui na kolohe iwaena o kakou, i ka lawelawe ole o na loio Hawaii i ke Kaulike. No ke aha la? No ka hohonu paha, hike ole ia lakou ke ana?

(Aole i pau.)

 

            -------------------------------------------------------------------------------------------------

Ka Hookae Nui i ke Alii ka Moi!

Ka Makaleho ia Ona Miliona!!

-----------------

            E MR. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—Ua hele au i ka halawai makaainana i ka Poakahi iho nei, a ua kahaha. O na kumu o ka halawai i hoike ia mai e kekahi o na mea "kuleana" i na hana, oia no ka haawi ana aku i ka mahalo i ka Moi, no ka hoopau ana i ka Aha Kuhina mua a koho i elua mau kanaka Hawaii ma ka Aha Kuhina hou, a e haawi pu aku i ka mahalo ia C. Spreckles no kona manao ina e lu mai he mau milion@ dala mawaena o na kanaka Hawaii.

            O ke kumu hana mua, aole o'u kanalua nui; aka, he kahaha wale no. No ka mea, ma ka olelo mahalo, ua olelo ia "no ka hookohu ana he mau kanaka Hawaii ma ka Aha Kuhina hou;" a me he la ua hookae ia na haole elua, oiai ma ka hookohu ana aku o ka Moi ia laua ma na noho Kuhina, ua hoike mai oia i kona bili@ai ia laua, o ka Moi, o ke aupuni no ia, a o ke aupuni, o na makaainana no, aka, oiai he mahele uuku wale no o na makaainana, ka poe i apono i kela olelo ano hooka@e i na haole i hookohuia e ka noonoo maikai ana o ka Moi, ua manao iho au, e kue ana paha ka hapa nui ia Hooka@ a e apono i ka pap@ Kuhina holookoa me ka hoike ana i ko lakou hilinai ma o ka hookohu ia ana e ke poo o ke aupuni. O na Aha Kuhina mua, kekahi o na makamaka io o Hawaiii nei, mai ke au mai o na Kamehameha, aole lo@ i hookae ia elike me keia, a hea@ la @ kumu i hoohenehene ia ai ka hana a ko kakou Moi? He mea kahaha keia, o ka mahalo ana aku iaia no kekahi hapa o kana hana, a hookae i kekahi.

            No ka lua o na kumu hana, ua kuihe loa ia ko'u manao. E mahalo aku i kekahi kanaka i ike ole ia e ka lahui, (koe paha ka poe i kamailio no@a, ua kamaaina paha lakou iaia a ua ike i kona mau manao) a i ike ole ia kana mau hana! E mahalo aku i kekahi kanaka malihini no ke aha? no ka mea i manao wele ia me ka ike ole ia. He oiaio paha e hookomo mai ana oia a e hoohana ana i kana mau dala i Hawaii nei—no ke@ha? no ka mea ua maopopo iaia ma ia hana ana e loaa maiana iaia ka puka a me ka pomaikai nui a oi aku mamua o ke kumu pa@. E pomaikai io ana no ka aina @ me na makainana mamuli o kana mau dala; aka, pehea ka poe nana i hoomaka a kukulu i ka paphele o ka pomaikai ma Hawaiii nei, mai kinohi mai me na wahi dala uuku, a me ka hou o ka lae ka hoom@ka ana a ku lanakila oe e Hawaii, a loaa i keia malihini hiki hope ka lep waiwai e k@n@ ai i kana mau dala? Ae! e loaa ana i na kanaka Hawaii he pomaikai—aole nae ma ka lu wale ia mai, aka ma ka hou no o ka lae, ma ka hana ana mamuli o na h@ounauna ia mai e keia muu miliona e olelo ia nei.

            E mahalo aku i ke kanaka i hana ole no Hawaii, a e ike ole i kona aloha ia Hawaii. E hookumu io ana paha ia he mau hana hou, aka no Hawaii anei ia? Ina @a ike oia aole e loaa ka pomaikai iaia ma keia paemoku, e lu wale mai no anei oia i kana mau dala i Hawaii nei? Aole! no kona ike he pomaikai ke loaa mai ana iaia, nolaila, i lana ai kona manao e hoohana maanei; alaila, nona iho no kona pomaikai e imi nei. E haawi aku i ka mahalo iaia no keaha? no keia mau mea ae la anei maluna? He hana ia, na ka poe hupo. E pono e hawwi aku iaia i ka hookip@ ana mai elike me ko na malihini e ae a pau e hele mai nei e hoohana i ka lakou mau dula ma Hawaii nei, a e kali aku a ike ia ka hua a me ka io o kana mau hana, a ina he ku i ka mahalo; alaila oia ka manawa e haawi aku, ai i ka mahalo.

            Ua holo aku la nae kela me ka mahalo mai kekahi poe he kauna wale no, ma ke ano na na makaainana o Kona nei; he mea akaaka nae ina mahope o kona hiki ana i ka home, e loli ae kona manao a hoole aole e holo mai a lu mai i neia mau' miliona dala!

            Ua kaha loa no hoi au i ka hoomaopopo ana i ke kahu nona ka luakini e kokua ana i ku manao e hookae a henehene i ka mea a ka Moi i hana'i; a e hai mai ana hoi i ke ano o keia haole malihini e lu mai ai i na miliona dala mawaena o na kanaka Hawaii, me he la e haiolelo mai ana ma kana hana mau me ka leo nahenahe a me na huaolelo pahee. O B. W. Kawainui, ua paanau loa iaia na paona ko, no ka eka aina a me na mile alahao a keia haole e kukulu ai. Hoomanao ae la au i ka hoolaha a E. K. Lilikalani, i kona wa holo balota, "he $150 wale no a ku ka hale wiliko!" Ua komo ia i ka Ahaolelo, aole nae i ko kana mau huaolelo, aka, o kona makemake e kohoia kona aoao kai ko. Pela ko'u ho@halike ana i keia.

            Maikai ka Rev. Waiamau—Aole pono e hookae. Maikai ka E. Kekoa—Ua hoonoho ia na Kuhina Hawaii ma na noho pili ole i na kanaka Hawaii ma na hana. Maikai o Mahelona—E kali ka mahalo a ike ia ke kumu o ka mahalo. Pela no ko Hon. W. O. Smith 'manao, lalau o J. Kalama, e olelo ana e pau i ka ai ia ka aina o kanaka Haw@i. He kokua pahaia i ke kanawai hookupu aole e ku@i ia na aina o kanaka Hawaii i na haole. Kai no aia no i ka mea aina ka mana i kona. Aole e hao wale mai ana ka haole. Maikai ke'l@i Kuhina Kaai—Hoakaka piha mai i na aoao a ielua.

            Huhuewa ka Lunahoomalu, no kona ninau wale no ma ka aoao apono, a kapae i ka ninau i ka aoao hoole, a kukuala koke mai ua hooholoia. E hoike ana he manu oia no ka auna hululike, e ake e ko ka makemake mamua o ke ko io ana.

            Mahalo au ia D. L. Rabati—Aole ona makemake i na hana huhewa a walaau wale no, a pela o Nailipelapela.

            E Mr. Luna hooponopono—Ua hoolaha wau i ko'u manao i ike mai ai ka lehulehu mai o a o. Ua makemake au e kamailio ma ia po, aka, no ko'u ike ana he mea makehewa, ua paa malie ko'u waha, a hoolohe na pepeiao, a makaikai na maka. Ke lana nei ko'u manao e ulu mai ana he pomaikai mamuli e keia mau hana a lakou la, a e lu ia mai'na na miliona dala ma Hawaii nei. E inaina mai ana ka poe nana i hoala keia hana, aka, aole e hike ia'u ke hoopilimeaai aku, oiai o ko'u manao no keia a me makou he lehulehu wale. Owau no me ka oiaio,

            IREMIA IELUPAPELA.

Honolulu, Iulai 11, 1878.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

Leta mai Europa mai.

-----------------

KEENA KANIKELA HAWAII,

BERELINA, IUNE 2, 1878.

            Aloha oukou: Ma ka'u leta hope aku nei, ua hai aku au i na mea e pili ana no ka powa ia ana o ka Emepera a me kona ola mahunehune ana, me na hoikeke kamahao o ke aloha alii o keia lahui kanaka. Aole nae i mao pono iho keia pioo ana o ka lahui, a puka hou mai la no kekahi haunael@ o na kanaka me ke ano weliweli lua ole ke nana aku, no ka hoao elua ana o kekahi mea e powa i ka Emepera. A no keia, na nui loa ka pioloke o ka manao o ka lehulehu i keia kakahiaka, a aole no hoi i hiki ke kamailio ia kekahi mea e ae. Il@ko au o ko'u rumi me kekahi makamaka o'u, a e nana aku ana maua ma@aho o ka poka aniani, emoole ike aku la maua i na puulu kanaka e naholo ana malalo o ka Linden, manao iho la maua e holo ana la e ike i ka Moi o Peresia e noho nei ma Berelina no na la pokole ma kona alanui hele i Parisa, aole i emo. ike aku la maua, he mea ano e a ano nui no hoi keia e ko nei i ka manao o ka lehulehu. Holokiki aku la maua ilalo o ke alapii, a holo aku la ma ke ala e hele ai i ka Halealii, no ka mea, ola ka hale i kokoke mai ia maua. Ua akoakoa mua ae la na kanaka he mau haneri maluna o ka Linden, a e wawaia ana ka hao hou ia ana e lawe i ke ola o ka Emepera e kekahi mea, he mea e ka pihoihoi o ka manao o na kanaka ke nana aku. a he nui wale o na olelo hoolaha i hoolahaia.

            Eia ka moolelo oiaio, oiai ka Emepera e holo ana maluna o kona kaa hamama malalo o ka Linden, ki pu ia mai la oia e kekahi kanaka mailoko mai o ka puka aniani ma ka papa ekolu o kekahi hale ma ka Linden. He kanakolu p@ha na lu i komo iloko o ke kino a me ka maka, a he nui loa ka eha, aka, ua manaoia aole @ poino ana ke ola, he n@i nae ke koko i kahe mai, ia manawa ua lele mai kona kanaka e paa iaia, oiai e hookele ana ke kahukaa no ka halealii.

            O ka mea i h@o e lawe i ke ola o ka Emepera, ua kipu oia iaia iho, a ke manao ia nei aole oia e ola ana, o ke kumu o kona hana ana i keia mea weliweli, aole i ike ia, a ina e make ana oia, aole no paha e ike ia ana. Ua manao kekahi poe he Demokarata oia, a ke hoole nei kekahi poe.

            Aole loa au i ike i kekahi mea mamua 'ku i ano like me keia. Ua hele ka Linden a piha i na tausani a tausani kanaka e hauwalaau ana a hiki aku i na hora o ke aumoe o ka po. Eholo ana na kanaka ma o a ma o me na nupepa. O kahi mamua ponoi o ka halealii ua hookaawaleia, a ua kiai ia e na makai maluna o na lio, a pela i paa ai ka maluhia o ka lehulehu.

            I ka wa i lawe ia mai ai ke akanaka nana i kipu i ka Emepera mailoko mai o ka hale, hooho ae la na leo o na tausani kanaka me ka weliweli loa; a ma ka hooikaika loa ana a na makai, i pakele ai ke ola o ua kanaka la. Ia munawa, hoomanao ae la au i ka la i haunaele ai o Honolulu.

            Ua piha keia la no ka wawa ana no ke ola o ka Emepera; ua hele aku au i ka halealii i keia la, a ua kakau au i kuu inoa ma ka buke o ka poe makaikai. Ua lohe mai nei au ano, ua make ka mea nana i hoao e lawe i ke ola o ka Emepera. O ke kumu o kona make ana, oia no ka eha i loaa iaia ma kona ki'ana iaia iho i ka pu. He manaolana ko'u e ola ana ka Emepera, ma na mea a'u i ike ai, ua kono ia mai ko'u mau iini aloha oiaio a me ko'u mahalo piha nona.

            F. W. DAMON.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

HE MANO HOIKE AE.

-----------------

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:—

            Ua minamina -wau no na hana i hana ia ma ka halawai makaainana ma Kaumakapili, i ka po Poakahi la 8 o keia malama, no ka waiho ia ana mai o na kumuhana ano ole, pili ole i ko ka lehulehu pomaikai; a he mau kumuhana hoi i lawe ia mai e hoohiolo ana i ke kumu nui i kahea ia ai ia halawai makaainana e kekahi poe aloha aina oiaio, a aloha hoi i ke Kuokoa o Hawaii.

            Ua minamina pu no hoi au i ka ike ana i kekahi mau Hawaii oiaio, e hooikaika pupuahulu ana e hooholo i ua mau kumuhana la ma ke ano aluna, a kau kapakahi, me ka nana ole i ka pono o kekahi aoao, i ka wa i makemake ia e kamailio. A he mea maopopo loa i ka hoomaopopo aku, he hana i kui mua ia a lawa; a ua lawe ia mai e hooko aku, e ka poe i kula mua ia e kekahi ku. mu oia hale kula.

            Ua nui na makaainana i akoakoa mai ma ia halawai, no ke kumuhana nui i lono ia. Aka, ua halawai nae lakou me ka puahiohio, mamuli oia mau ano pone ole.

            Eia ka, e hele mai ia anaina e haawi aku i mahalo i ka makamaka nona ka inoa i kapa ia ka "haole dala nui," a me' ka "Aha Kuhina hou." a ke'lii koho ai. Ina e hoi pono iho ka noonoo ana, a elieli pono iho i ka mole oia mau kumu hinu, he mea ekaka loa, he ano ole loa maoli no. O na kumu moakaka lea ke nana aku me na maka o ka noenoo maika, he "makemake kei wale no."

            O kekahi mea ano e loa i hana ia e ua poe la, o ka hele ana e imi Komite 13 mawaho ae o ka rula, i mea nana e hai aku ia mau hooholo aluna ana, aole nae na ua halawai la i hoapono aku, oiai, aole i lokahi ia halawai ma ia mea. Nolail@, e lawe kuhihewa ana ia makamaka "haole dala nui," i kela mahalo a lakou.             HAWAII PONOI.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

KA HALAWAI HAAWI MAHALO.

-----------------

            Ma ka Nupepa Ko Hawaii Paeaina i puka ae ma ka Poaono i hala, ua ike ia kekahi hoolaha e kahea ana i ka lehulehu e akoakoa ae ma ka luakini o Kaumakapili, no ka malama ana i kekahi halawai; aole nae i hoike ia ke kumu o ka halawai. Nolaila ua hele aku ka lehulehu me ka maopopo ole o ka hana, koe wale no paha ka poe o ka "poai" nana i hoala ka manao.

            Ua akoakoa ae he lehulehu nui i ka hora 7 me hapa, a mahope o ke kukala ia ana e Rev. Kuaea no ka weheia ana o ka halawai, ua kohoia o L. Keliipio i Lunahoomalu o C. P. lauke@ i kakauolelo.

            Hahai mai la o B. W. Kawainui i ka hana i manaoia, oia hoi, "no ka hoop@u ana o ka Moi i kona Aha Kuhina mua a koho i elua mau Hawaii maloko o ka Aha Kuhina hou." Mahope o ka hoopaapaa ana o na aoao apono a @hewa. ua hooholoia, me ka waiho aku i kekahi komite, hookahi wale no nae aoao i nanau ia mai e ka Lunahoomalu, o ka aoao apono no, aole loa i ninauu i ka aoao kue, a pane koke mai la no ia ua hooholoia. Nui ka huhu o ka lehlehu no keia mea, a ku mai la ka lehlehu a hoopa@p@, a hauwalaau ke @nain@.

            O ka loa o na hana, oia hoi @e haawai aku i ka mahalo ia Mr. C. Spreckles, ka ona miliona o Kaleponi, no ka mea e lu mai ana oia he mau milion@ dala ma Hawaii nei." Ua nui ka hoopaapaa a me ke ano pioo o na kamailio ana, a iloko o ka hoopaapaa nui ke koho ana me ka ninau ole ia o ka aoao kue, a he @ono paha poe i apono, a kukala mai la ka Lunahoomalu ua hoeholoia, a ulu ae la he hauwawa nui a naholo aku la ka lehulehu a hoi. Koe iho la he kauna, a ua koho hou ia a kukala hou mai la ka Lunahoomalu, ua hooholoia. Waihe@ i ke komite no ka hoike aku.

            I ka pau ana o ka halawai, u@ ulu hou ae la he mau paio ana ma@aen@ o kekahi o na "poai" a me kekahi mea "makau aina" mawaho o ka pukapa o ka luakini.

            Mamuli o na kukaolelo ana a me no hoopaapaa ana, ua hoomau ia ka halawai mai ka hora 7 me hapa, a hiki i ka hora 10 a oi. O ka hana iho la ia i kahea ia'i ka halawai, a o ke ano iho la ia i hooko ia'i na hana.

 -----------------

 

            MAHALO PIHA.--Ua makemake makou e haawi i ka mahalo piha i kela poe uuku, ma Kahuku, me ko lakou Kahu pu kekahi, no ke kukulu ana i ko lakou luakini hou me ka a@e ole, a me ka hele ole e noi i dala mawaho ae o ko lakou Apana. Ua lohe mai makou ua paa ka hale, i hana ia me ka mikioi, mai luna a lalo, maloko a mawaho; na lakou ponoi no i hana me ke kokua ole ia e ka poe mawaho o ia Apana, a o ka mea hilu lo@, aole aie. He hana keia i kupono ke hahai ia e na Apana e ae o kakou.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

ALFRED S. HARTWELL,

[HAKA WELA.]

LOIO a he KOUA ma ke KANAWAI!

Aia kona Keena Oihana maluna ae o ka Hale Baneko Hou o Bihopa ma. @67 i@

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

AI LIO MAKEPONO LOA.

Ua loaa mai i na mea nona na inoa malalo, ma ka moku "Arlela" mai Kaleponi mai,

Ka MAUU, OKA a me ka BARANI

A ua makaukau e haawi aku i ka poe kuai no ke kumukuai oluolu loa.

Ano ka wa kupono oiai ua lawa a piha ka Makeke i keia wa. E kii koke ma kahi o

                                                            FRIEL & BUSH.

            Ma Alanui Papu.                                                                            867 3t

-------------------------------------------------------------------------------------------------

           

AHA Kiekie o ko Hawaii Paeaina, Oahu @. Kau o Iulai 1878. Hoopale Pioi w ka mea hoopii no ke oki mare, kue ia Pioi k ka mea i hoopiiia, hoopii oki mare. Ma ka palapala hoopii i oleloia maluna no ke oki mare, ano ua kauoha ia o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha mamuli o ka aoao o Hoopale Pioi w no ke kumu o ka haalele wale o Pioi k i oleloia, e lilo i mea paa mahope o na malama eono mai ka la i hoopuka ia ai keia olelo hooholo ke hanaia e like me na olelo mal@ nei, ke ole nae i ike ia ke kumu kupono e hoole a@ A u@ kauohaia ka mea hoopii e hoolaha i ke kope i hooialoia o keia olelo kauoha ma ka Hawaiian Gazette a me ke Kuokoa i kela a me keia o na hehedoma eono; o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama hookahi mai ka la aku i hoopuka ia ai keia olelo kauoha; i mea e hiki ai i na mea a pau i pili ke hoike mai @oko o na malama eono, ina he kumu ko lakou e hooko ole ia ai ia olelo hooholo a lilo i mea pa@.

                        Na ka Aha:      JNO. E BARNARD, Kakauolelo.

            Hanaia i keia ia 5 o Iulai 1878.

            Honolulu @: Ke hoike aku nei au me ka oiaio, o na olelo a pau maluna ae, ola no ke kope oiaio a pololei o ka olelo hooholo o ka hihia maluna ae, a e waiho nei ma ke Keena o ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

            Hoike ia e ko'u lima a me ke Sila@ ka Aha Kiekie ma Honolulu, i kela la 5 o Iulai 1878.    JNO. E. BARNARD,

                        867 6t                                      Kakauolelo o ka Aha Kiekie

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana @ o ko Hawaii Paeaina. Ma ka waiwai o Kekuanoni k no Honokohau, Maui i make. Ua heluhelu ia a ua waihola ka palapala noi a Th. A. Dudoit, e noi ana e hooneho ia i@@ahooponopono no ka waiwai o Kekuauoui k no Honokohau, Maui i make aku nei. Nolalla, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pa@ i pili, o ka Poaono oia ka la 27 o Iulai 1878, ma ka hora 10 o kakahiaka ma ka hale hookolokolo ma Lahaina, ola ka la a me kahi i ko@oia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,

                        Lunakanawai Kaapuni Apana 2 H P A.

Lahaina Iulai 2 1878.                                      867 3t

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

HOOLAHA PA AUPUNI.

EIA iloko o ka PA Aupuni o Koholaloa, Apana o Honolulu, e k@ai kuuala ia ana he 2 lio, ke hiki aku i ka Poakahi hora 12 awakea. Lio k eleele laekea wiwi a@ JHK i apoia maluna. Lio k lokia wiwi ak X hem LG.

                                                            A B KAAUKUU,

                                                Luna Pa Aupuni o Koholalea.

Iulai 11 1878.                                (1t*)

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

EIKE auanei na kanaka a pau ma keia, ke papa a ke hookapu loa ia aku nei ka poe e hele ana ma ke kui@ o Mokulela ma Waialua, mahope iho o ka napoo ana o ka la.

            866 3t                                      MENDONCA & SILVA.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

MA keia ke hoolaha ia aku nei, o na mea nona na inoa malalo iho, ua hookohu pono ia i mau Lunahooponpono Waiwai no ka palapala kauoha hope loa a Duncan McBryde, o Wahiawa, Kauai i make me ke ke kauoha; a ua lawe mai laua i keia hana ma ka haawi ana i na @ e iike me ke kuhikuhi ana o ke kanawai; ke kauoha ia ak@ @ei na mea a@ au no lakou na koina iloko o ka waiwai o ka mea i make e hoike mai, a o ka poe i aie mai i keia waiwai e hookaa koke mai. ELIZABETH AMELIA McBRYDE, Wahiawa, Kauai.

JOHN N. WRIGHT, Koloa, Kauai                866@

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni, Apana E@ua o o ko Hawa@ Paeaina. Ma ka waiwai o Makoleku k no Hana, Maui i make. Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Mose Ulunahele k, e noi ana e hooiaolo ia ka palapala Kauoha hope loa a Makoliku k no Hana, Maui i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaha eia ka la 25 o Iulai 1878, ma ka hora 10am, ma ka hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka ia a me kahi i koho ia no ka hoolohe i ua nonoi ia, a me na mea kue ke hoike ia.       ABR. FORNANDER,

                        Lunakanawai Kaapuni Apana 2 H.P.A.

Lahaina, Iune 28, 1878.                                                                      866 3t

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

AINA KUAI A HOOLIMALIMA.

HE Kanalima Kumamaono eka aina ma Iwilei. (Makai iho o ka Halepaahao.) He Loko I-a, Aina Kalo, Aina kau Paakai, aina kula a me ke kai. A me kekahi mau eka aina ma Peleula, he aina kalo, aina kula a me ke kai. H@ oluolu ke kuai ana. E ninau ia            J.H. COM@Y,(Koni)

            Honolulu,                                                                                863 t@

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

EIKE na kanaka @ pau ke na@a mai i keia, owau o Kalua w ka wahine mare a Mr. Murdoik, no kona haalele wale ana mai ia '@ a hala na makahiki elima, na hele malu ia me kuu ike ole, nolaila, k@ kahea nei au me ka leo nui, e hoi mai oe e Mr. R. Murdoik: e noho pu kaua; ina eia o@ maloko o keia aupuni a ai@ paha mawaho o keia aupuni, e hoi mai no, a ina i ka@ au ia oe a hiki i ka malama o Novemabe o keia makahiki a i hoi ole mai oe, e hoopii no au imu@ o na Lunakanawai Kiekie e hookaawale i ko ka@a mare ana.

                                                            MRS. KALUA MURDOIK.

Kawaihae, Iune 25, 1878.                                                                   8@@ 3@

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO

—O KA—

MOKUAHI HAWAII

LIKELIKE!

 

KAPENA, : : : ; SHEPHERD.

Poalua Iulai 1@, hora 5 pm..................................................................................... Hilo

Poalua Iulai 23, hora 3 pm................................................................Kaapuni ia Hawaii

Poalua, Iulai 30, hora @ pm.....................................................................................Hilo

Poalua, Aug. 6, hora 5 pm.................................................................Kaapuni ia Hawaii

Poalua Aug. 13, hora @ pm.................................................................................... Hilo

Poakahi Aug. 19, hora @ pm..........................................................................Kawaihao

P@Aug. 23, hora 3 pm................................................................................................@

Poakahi Aug. 26, hora @ pm............................................................Kaapuni ia Hawaii

            No ke ake nui e hoopomai@ ka le@ulehu kaa@ale, @a hoolo@ @ @ei na o@ o Like@ ka Papa Hoik@ Mana@@ o ia Mok@ e @.

AOLE AI@ NO NA UKU OHUA?

Ma ka Hale Oih@ e loaa'i na Palapala.

            A@ k@na o hop@ o @, ala wa@ no @ kaa @ mai ka @ku @. Aole e i@ ka hora @ paki, ekana a poolo p@, ke o@ e kak@ ka @ @ mai. E h@kaala ka aku akana i ka wa e @ aku ai.

SAMUEL G. WILDER,

(WAILA) A@

            K@ ma ka Pa k@ai Pap@ Wail@ Ma, ki@i @ A@

Pap@ a me M@wahine. @

 

 

OLELO HOOLAHA.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

KO @IHOPA MA

BANAKO MALAMA DALA!

E MALAMA NO MA@A I KE DALA O na kanaka ma@ o ka Banako, penei?

            Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala $@ @ i kahiki, mai ka la o ka lawe ana mai a hiki i ka la e @ona @ ana. ke waihoia ke dala h@m@e i @kela malama a @ pah@. Aole ukupanee @ helu ia @ ka @a o ke @ huokahi, aole no @oi no k@ hapa malama.

            Ina @hi k@ke oia i kana dala, aole i ha@ @ malama @ @ uku@.

            Ina i manao ke kanaka e ohi i kana dala, e pono ke hoike e mai oia ma ka @a@ake i ko@a ma@ao ohi, i kanak@ @ mam@a @ k@a o@i a@, a o kana Buke kekahi ke @awai@ m@i.

            Ma ke kiko@ wale ao a ka mea dala @ haa@ ai i @aea, a @ ka @uke kekahi ke lawela mai.

            Ma ka la mea o Sepetemeba 1 kela makehiki @ i @, @ kouma@a ai i ke dala, a @ @ipuia ka ukupa @ m@ k@ kumupua o na dala i @oomoela no @ ma@ama ek@ k@, a mahuahoa, ke k@paa @ @ i ka ukup@.

            I@ oi aka ke dala @ ma mea @ alu@, hookela pu ka @.

            @@ weheia ka Hale Kanak@ i na @ hana a pau.

831 @                                                                                                 BISHOP & Co.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

OLELO HOOLAHA.

O NA ke@imana @o @kou @ inoa mahalo nei. e @ ana @kou i ka hana ma ke ano he mae a@ @ mak@ mai maloko e ko makou @aaako Malama Dala. Na lakou @ hoi e haawiaku i na palapala @ooia no ka mana, @o ka hoi. hoi ana ak@ ia kako@ a me ka @wi ana aka i ka makou @a@ @uke @oemaaao i @ p@e mea dala i waih@ mai. Aole hoi e mai iho mala@ o ka @ dala e hoek@mo ia m@i ai.

            REV. J.W. SMITH,............................................................Koloa, Kauai.

            T.W. EVERETT,.............................................................................Maui.

            REV. E BOND,..............................................................Kohala, Hawaii.

            LUTHER SEVERANCE,......................................................@, Hawaii.

            857 3@                                                           BISHOP & CO.,

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

AHA Hookolokolo Kiekie o k@ Hawaii @ ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o J. B. Keliikanakaole e Ko@laupo@o i make. ma ke ke@a imea o ka Luaakanaw@i McC@lly. Ka@oha e hoo@a@a i ke @oi e apono i na papa @oikle. hookua ana, a e mahele i ka waiwai. Ma ka heluhe@ a me ka wai@ ana mai o ka palapala n@i a me ka p@ p@ hoike @ @. Pakia ka L@a Ho@ Ka@ka o ka waiwai o J. Bl. Keliikanakaole no Koo@poko i make, e @i ana e apono ia na h@ he $135.50. a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he ———a e noi ana e nana a apono ia keia mau na lima i na mea i k@iea@a malail@, a e hooku@ ana iaia a me kona ma@ hope mai ko lakou noho ana ma ia ano. I a kauoh@ia. o ka Po@koiu ka la i o Augate 1878. ma ka hora umi o kakahiaka. imua o na Lunakanawai ia, ma ke @na ma ka hale hookolokolo ma Honolulu, ola kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i @ noi la. a me na papa hoike i oleloia, a o ka po@ a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu ina @e kumu io ko iakou, e ae ole ia ai ua noi ia, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana malo@o @ ka waiwai i olelo ia. A o keia kan@a ma ka ole@o Hawaii. e pa@ia maloko o ka Nupepa Kuokoa, he nnapepa i paii@ a hoo@aha ia ma Honolulu, i ekola pale mamu@ ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.

            Kakauia @ Honolulu, ko Hawaii @aeaina i ke@, la 3 o Iulai 1878.             LAWRENCE McCULLY.

            @a:                                                                              Lunakakawai @ ka Aha Kiekie.

            A. Ross, Hope Kakua@elo Aha Kiekie.                                                           866 3t

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

            UA hook@huia ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho e ka mea hanohano Ab@. Fornander ka Lunakanawai Kaapuni apana @lu@ o ko Hawaii @, i lunahooponopono no ka waiwai o Ka@ui k i make aku nei i noiaila, ke kauoha ia aku nei ka poe he kuleana k@ lakou i ka waiwai o Ka@i. @ me ka poe a pau ana i aie aku @. e hoike k@ke mai i na @ia aie i hoolaiola a me ka poe i a@e i a@ e hookaa k@ke mai @. waena o na malama eono mai kela la aku, ina aole e hana kekahi mea kuleana i keia waiwai mawaena o ka manawa i oleleia, alaila, e hoole mau loa ia.             M. KAPIH@.

Lunahooponopono Waiwai o Ka@i k i make.

            Makawao, Iulai 1 1878.                                                          866 3t

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

He Nui Anei Kou Makemake i na

Mekini Humuhumu Lole?

Ina pela, alaila, e kipa mai no ma ka Halekuai

—:o:—

KAKELA A ME KUKE.

A malaila oukou e ike ai a makaikai i na an@

MEKINI a WHEELER a me WILSON,

mai ke $40 a hiki i ke $@0 ke kumukuai o ka mea hookahi.

Ka MEKINI a SINGER,

ma ke $50 pakahi, a me ke an@

MEKINI a WILCOX me GIBBS,

ma ke $30 @ hiki i ke $50 ke kumukuai.

            I mea e pau ai ko oukou kanalua e na Makamaka no ke kupono o keia mau ano Mekini, e na@e mai no me ke kuihe ole, a e ike no oukou iho.                      862 @

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

NA NANI HOU LOA!

KA @NI ANA OLE A KA MANAO.

E NE HONE ANA I KE KINO, A LOAA

IHO KA OLU HE WAI O LALO!

-----------------

NA PAPALE WAHINE NANI LU@ OLE

o na ano a pau, e kau iho ai aohe @ki

a koe aku, a i ae he "Kau kapakahi no ka la i Mana."

NA HAINAKA SILIKA MAE OLE

o kela a me keia ano; a ua kohu ke i ae,

"I lei a-i oe no'u i na kau a kau."

NA KIHEI UHI HULUHULU o @ ANO

he lehulehu wale, e kipu iho ai, panio

lua kela i ka la pihana kanaka.

NA SILIKA HOLOKU O NA

ano he nui wale, e komo iho ai oe, hai e na

pua i ka nahel@, i ka ua mea o ka anapa.

NA KAMAA WAHINE me ko na KANE,

o na ano a pau, e houhene koekoele ai kela i

ka paphele o Papiohuli, huliia mai au.

NA PAHU KOA NANI O KINA

o na ano a pau, i hele wale a punia o loko i

ke ala onaona, e hao ai iloko o na wahi

lole, nohe no hoi he ala a k@e mai.

NA

PAHU IAPANA

o kela m@ keia ano, ua lohii@ a noho ke aka.

Na wai ala aala wai@nuhea o na a@o a

            a pau, a me na @ila Lukini hamo lanoho e

            paoa a@la ai ke oho no elua ia no ka

hamo hookahi wale ana @.

 

A o k'@ hui ana o ke@a mau nani a pau iluna

            o ke kino, ua hiki ke olelo ae, paihi launa ole,

            hoohiolo lua nawaina owa a ke kehau. Nolaila

            e naue nui mai, eia la ua hele a kupai, a he

            emi loa ke kumukuai.              L. ASE@.

Kihi ma Ewa o na Alanui Moi a me Nuuanu.

            Apr. 30, 1878.                                                                                     8@

-------------------------------------------------------------------------------------------------

 

Ale ka Wai ke Ike Aku

I keaha la hoi?

I na Waiwai Nani ano Hou loa hoi pahao

ka Halekuai o

GOO KIM

Nana aku no hoi oe, "Hoonuanua i

Apua a Kalameula."

            OIA no @ @a Hai@aka @lika @ Eleele a @la, P@, Wai @'a a Wai Dala. @a Haleaka @ Lei A0@ Na Mama@ @, wahine @ me na Ma@lu @ ki@i weiuwel@ o na kaikawahine. Na ohi huihui @ani non@i a @. Na Kihei @ ka @ ma kaekae. Na Koloka kamalii nani @ m@ @ Koloka hoopp@ha@ no na @. Na H@ h@u a m@ @ na wahine. Na muumuu k@k@ o na wahine @ ma ke al@. a me na Palekoki. Ka Papala wai@ Ma@ i hoopi@ia kekahi aoao, hele keia a kapakahi Ma@ o Keokoi ka moku. Na papela Walokila aiai, a ke kau mai i k@ po@, m@ @akea @a keia ke p@ i@o ka ia, a @e nui wale na a@ papale e ea i ike ole ia mamua. Na Helu E@eu Manu @ na pap@ wahine, e kau ai ka iwa. Na Kal@koa hou lo@, @ Makal@ a me @ @ @wai, @ Pu@wai @ a me na @ P@p@ia o na wahine. Na Kama@ ano hou o na kane, wahine a me @ kama@i, na K@ K@ai, @ @ole wawa@ a m@ na Pal@ @ @ a@ @ @ wale, a me na Pal@ Pak@kau.

            O keia @ waiwai, eia no ke ahu mai nei o n@ ano ho@ @ heiu papa aku. Ina ak@ @o @oi a kapahelu @ou mai. ma kela mo hale no e na @o@ o ka ia o ka la, e wao i k@ oukou mau i na waiwai ina @o ke k@ a nana wale no paha. E kualia ak@ @o keia ma@ mea ma @ kumukuai haahe@. Ma na Po@kahi a me @a P@ao@o, @ na l@ @ kuai hoopaki @ @ aku ai na @ waiwai nei.

            858 @                                                                                     GOO KIM.