Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 37, 14 September 1878 — Aha Hookolokolo Kiekie o ko [ARTICLE]

Aha Hookolokolo Kiekie o ko

Hawaii Pae Aina.~Ki: o Jcly, IS7S ' Ma kJj£hoop;ī a Kalak>iu t m* LunikekoM poe t ae t hoona t ke 1 K**i kuieaīi iloko o ™ »in» o Chūs. kanaina i make. a me ? lcCa A T }• | naaa Luoaka- ■ ■' eawai. , M* k* hoopii hoa aiai k» olelo heoholo a ka Li/hakinawn McCu!(y. o|elo hooholo i haka ia e ka Luoakanaj wii lodd. kauoha ole o Chas. Kaoaina ;ma k* ia 13 o Maraki 1577 tne ka waiho ī ole i iekahi wahine niane, keiki a moopu:naf»iia, m&kus t kaikuaana a kaikaioa a I kaivulhine paha. Ua hooponopono ia koni ' 1 waiw|» e W. C. Parke Esq. liamuku, a ua | noi n» mea hoopii i ka Luaakaoawni Mcj CuU|jjinaialo o ke kanawai o 1574 oia ke | I " e hoona ai i na kuieana iloko o jna aioa i koiia inamuli o ka pili i kekahi I mea l make,e hoopuka ia ka olelo hooho-: |lo e ilōomaopopo ana o lakou na meo i ku-' i ika waiwai ma ke ano o iakou na ! ioa i Jia mea i make. Mimuii o na hoolaha i kauoha la e hoo- i i puka ia, he eivra poe koi ī hele mai e hoike \ jia lakou, a ua lawe nui ia na oleio hoike e j | pili ana i ko lakou mau koi ana. | U| hoomaopopo mua ia ke koi aW. S. I Pahakuhi e olelo ana he keiki oia na ke | kaikaahine o C. Kanaina, a nolnila ua nele |na nfiea e ae a pau e ka Aha maiaio, a ma ka h&opii hou ana ae, a hoomau ia ka oielo hooholo e kapae ana i kona koi. 0» hooholo ka Lunakanawai McCully j ma Ja mahioa o lune i hala iho nei e hoo-! pa%fti>a ī ke koi ona mea a pau, a o keia i poe |oahope iho nei wale no kai hoopii hou ! ae o ka Aha piha. | llNa mea noi ma v o Mr. Brown. j 2|Haalilio Haalelea a me Kahuakaiola ma | Mr. Dole. O'l Pahau ma o Mr. Preston. ma o Mr. Mahelona. T 0 liekukaiiiko »me kekahlpoe"" e"'ne"ma I o Mr. Holoknhiki, a me 6, Kilinahe ī hoopii \ hou ae mai ka oielo hooholo e ana } | aole hiki iaia ke komo mai no ka hala ma- ! hope o ka manawa. j Ua ne ka aha piha ia Kilinahe e komo j j mai i mea koi, ua ike ia ua kupono na pa- j j lapala hoike i hoohikiia ( fiidavits) a ua ! i hoolohe ia na hoike e piii :«na i kona koi a - me na hoike hou i lawe ia mai e na mea i hoopii. Ua ae ia e'na mea a pau o Eia k, ka j makuakane a o Kauwa \v, ka makuahine o ! ■ C. Kanaina a o Moana w ka makunhine a o ! ! Nohomualani k, ka makuakane o Kauwa w. i ! ona mea noi, oia ka Moi ame kona mau j i kaikuahine eiua, he mau keiki iakou no ke j I Alii Kiekie A. Keohokalole i make, ke koi | | nei lakou he kaikamahine oia na Kamai w, j | a oia ke kaikamahine a Kahele k, n oia ke ■ j kaikunane o Kauwa w, ka makuahine o! | Kanaina. j Aole i waiho inai na mea noi i mau hoi- j | ke hou e hoopuipui ai i ko lakou koi imua o ! | keia Aha, a ua manao makou, mahope iho o j |ke kaupaona kupono ana a me ka noonoo | ' ana i na oielo hoike i waiho ia imua o ka ' f * ! j Aha malalo, aole lakou i hooiaio i ko lakou j ; koi. j Olelo o Kukahiko me kekahi poe esehe j ; kaikaina ko Knuwa o Kanekolia w, a ua j : kapaia o Kauwamakapaa w, kekahi inoa j | ona, a ua noho oia me Kawaahoeale k, a i | loaa o Nakoolaniohaka w, a noho oia me : | Lonoaea k, a loaa o Kaupae w, Keakama* | I hu w, Kahonu k, Kukahiko k, a me Ka>na-! | kamohaha k. Olelo o Mrs. Pamahoa Na« j ! poleon, nona na makahiki he 45 paha, ke ; ; kaikamahine o Kaupae w, i make, ua iohe ; | oia i keia mookuauhau mai kona kupuna-; I wahine mai. 0 keia olelo a me ka olelo ) 1 ike a kekahi hoike hookahi i l»we ia mai, { | oia wale no na mea hou i waiho ia mai; I imua o keia Aha, a na ike makou ma ka j ! naoa ana i na olelo o na hoike i lawe īa e i ' ka aha maialo, aole i heoiaio ia keia mea i j nui, oia keia o ko Kanekolia liio ana ī kai-1 : kaikaina no Kauwa ka makuahine o Kanai-: oa, aka, be mea maopopo, he Kauwa no ke-, • kahi maūila, a he hoahanau kona nona ia ; {inoa., a nolaila ua hoopaa makou i keia koi.; : Oltio oL. Haaielea k, Kahuakaiola k, a : ,' me A. W. Haahiio, o Moaoa ke kupunawa-; j hine o Kanama, a ui kapa ko lakou hoike o | Hoki kona inoa, ua noho oia me Keavreopa«: la k» a ua loaa o Kehoio k, a ua noho oia ī 'me Piipii w r aua loaa o Kanuha ka hope | I kiaaioa o Hawaii malalo o Kuakmi. Ua i ,: hooiaio ia keia mau mei e na buke mooku-: {auhau o ka ohaoa o ka mea i make i waiho. , \ ia mai ma keia hihia. : 1\ Ua koi ia no hoi ao« hooiaio maopopoia ; ; m»i, ua noho keia Keholo me kekahi wahi- ■ \ ne hoo oii o K«nubiwa a a* kana wahioe , II o Piipii i haawi i keia wahioe iaia, a oia no ** kooa moopeina.

Ca n:u keia-eoho ana o Kehoio me Kamalaīwu i kcnj wa e he!.e a? nii Puoa i ka ohi auhau iloko o ka manawa e o?j ana o Piipiv. a ea ioaa me keia wihme o Namuo w, a me K&hutksie!a k, a ua ike ia Uua e Kehoio he mau keiki nana. a o Kinuha h> kaikuahine a he kaikaina nooa. Ua loaa i keīa Namuo w, a Kanakaole, he ekolu mau keiki oia keia poe e koi nei, Haaielea, Kahuakaiola 2 a ae Haaliiio. Aole i makiukau ka Lunakmawai Mc* Cuily e hooholo, o na keiki i !oaa mamuli o ka noho ana e like me ko Keholo me Kamakaiwa w, e hlo laua i mau h'ooihna no Keholo. Ua hooikaika ia na olelo hoike ma ka hoopii hou ana ma ka lawe ana , mai i na hoike no ko Keholo ike ana i na keiki o Kamakaiwa he mau keiki ponoi nana, a me ka olelo ike o kekahi poe Hawaii | kahīko e oielo ana i ka wa kahiko be mea maui na ahi ka lawe i inau wahine hou aku mamua o ka mea hookahi a aole i ano e ka nana la ana o na keiki o ka wahine mua. O keia mnnawa a keia mau hoike e ka-1 mailio nei aia ia mamua o ka lawe ia ana ; mai o ka pono Karistlano iloko o keia au- : \ puni, a mamua aku o ke kukala ana o Kaa- j | humanu (1532) i hookahi no wahine a ke ; ! kanaka, a o ka wahine ana e noho mau ana o kana wahine no ia. Ma ia manawa, he ■ mea mau ka noho lehulehu ana me na wa« i hine, a ua Uwe na alii i mau wahine na I lakou e like rae ka makemake me ka makau- i kau e malama ia lakou, Ua ae ia keia mea mamuli o ke ano o ka noho ana o ke aupuni ; | oia manawa, a ua hooiaio ia keia noho ana , | ma ia ano, aole pono e hoole ia na keikl i i loaa mamuli oia noho ana i ko lakou kulea- j ! na i mau hooilinn, no ka manao o ka mea i j hewa i keia wa ua hewa ma ia manawa. He mea kanalua ole ia he mau moopuna keia poe koi na Keholo k. ke kaikunane o ! Kauwa w, (ka makuahine o Chas. Kanaina) ■ | a ke hooholo nei makou ua kupono ko la* j kou pih e lilo ai lakeu i mau hooilina no ka | mea i make, no ka mea, he poe keiki lakou j kona kaukini (cousm) o Namuo. No ke koi a Kilinahe, ua manao nui ka ! aha i kona mau olelo hoike ponoi e pili ana } i kona mookuauhau nna i hoike mai oi me I i ka maikni a me ke ano hanohano i kulike ! | me ke ano o kekuhi aiii Hawaii, Olelo oia, ! j ua noho o Meana w, me Nohomualnni k, a I loaa mua he knikamahine o Kaleimanoka- j j hoowaha w, alail.i loaa o Kauwa ; ua noho ; ! o Kaleimanokahoowaha w, me Kalaipuwaa I I k, a leaa he kaikainahine o Maunakapu w, j 1 a noho oia me Paihewa k, a loaa ka mea I ! koi o Kihnahe. Lawe mai oia i kekahi ! i nvau hoike e ae e hooiaio i keia mau mea, j | aole i kamailio na hoike i ninau ia imua o i | ka Lunakanawai McCully no keia mea i : ; olelo ia, o Kaleimanokahoowaha he kaikua-1 | ana no Kauwa w, e hoomanao ia ma ia ma- j l nawa aole o Kilinahe kekahi o na mea koi i ■ ae ia e hoike i kona pili, a aole i ninau ia 1 i lakou ma keia mea, a o ko Kilinahe lilo ana , ■ i moopuna no ke kaikuaana o Kauwa, a ua I īaneane like ka nui o kona maa makahiki ! I me ko Kanaina, he mea no ia e ike oie ia !ai kona mookuauhau e kekahi poe hoike he ! j nui e ola nei. Ua manao makou he oiaio ; | ka olelo a Kilinahe, i kokua ia ai pela, a no-1 | laila ua hooiaio ia kona piii. ! | Ua ano kaulana ko Pahau w, koi a ua ' nui ni olelo hoike i lawe la mai e kokua | |ana iaia, a e kue ona no hoi taia, a ua hoo- i holo makou ua oi aku ke kaumaha o na i I hoike e kokua ana iaia. Penei kona koi, o ) Eia he kanaka ano aiii ole oia, oia ka maj kuakane o Kanaina, oia ke keiki o Knpala- ( oa w, me Makakauali» k. Ua loaa i keia \ | mau mea na keiki o Kanemnno k, 1, Kai-; j kaiiua w, Eia k a me Lihiole w. Noho o : | Knikailua w, me Keakaokalani k, a loaa o j Kanemano 2 a ooho oia me Kapaal'ani w, a ; i loaa o Pahau w, ka mea e koi nei. Ua hni nau ia keia wahine ma Molokai, oia ka moI kupuni ia Naea, a mala-ila i noho ai o lEia 1 knna makuakane iloko o kona mau la hope. • j Ua koi no hoi o Kaaua k, ma o ka maj kuakane o Kanaina. Penei kona mookua--1 uhau i ho:ke ia mai; o Lihiole w t i oleloia | maluna, he kaikuahine no Eia k, noho mei ; Kalanihookoe k, a ioaa o Eia k 2, i kapaia j ma ka inoa o Eia mua, a noho oia me Ka- ; puonohi w, a loaa o Kaaua k, ka mea koi, i | hanau ia ma ko Kanaina wahi ma Honolulu. Aole no ī koe ikaika foa ia ke koi o keia j kanaka imua o ka Lunakanawai McCuily. , Ma kona iawe ia ana mai imua o ka Aha, ( ua hoike mai no oia me ka maikai i kona | mookuauhao, he ano nawaliwali nae kona ■ | nooneo. Ua hoike maopopo ia mai kona : mooku»uhau e m hoike e ae, a ni ike mi--1 kou ua hoomaopopo h mii a Uwa i ko ma> ; kou manao. No ka maopopo ana i ka Aha ma ka mI na ana i kooa ano a me kaoa olelo, a ma ka i ( oielo o kekahi mao hoike e ae, aole oia i ūi- ■ ki ke maiama i kona waiwai, ua koho ka < Aha i kaha nooa. Ma ka hoakaka pokole aoa i keia mea, i »» ka Aha oo ka waiwai o C. Ka- : naina i make iho nei peoei: Ii L. Haaie* j iea k, Kahoakaioia w» a me A. W. Haalilio i' k, hookahi bapaba. ia Pahau w, hookahi hapaha. Ia Kaaua j k, hookahi hapaha, a ia Kiiinahe k, hookai h: hapaha ; aka na hoike ia mai i,km Aha, ; oa make o Kilinahe mahope iho o ka hana I hope ana o keia hihia, e hlo ana kona ma* ; hele i kuna man hooilina ma ke kanawai. : E kakau Ēnoa la ana ka oīelo hooholo e like ' me ka mea malana, i kulike ai me ke ka-; i nawai i iawe ia mai ai keta hana, 1 Honolulo, A«gate 17, 187S. ?