Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 38, 21 September 1878 — Page 4

Page PDF (1.83 MB)

This text was transcribed by:  Patricia Ravarra
This work is dedicated to:  The Academy of Hawaiian Arts

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUHA.

No ka makahiki $2.  Eono Mahina, $1

Dala Kuik@ ka Pula.

SEPATEMABA 21, 1878.

 

KE KULA MISIONA,

Oia ke Kula Kahunapule.

 

E WEHE ma i ka makahiki @ kea K@ ma ka h@na mea : Okatoba @ ka la m@a.  Ua make@ ia na @ a pa@ @ a@ ma, ma ia ia  A O ka P@ ma@ k@ i ka K@.  @ po@ palapala ma ka @ M. H@ P@, mamua @ o ka la i @ @.  E @ a@ ka k@ o ke K@ i ka hora 4 @ kakahiaka.

            He @ na ka@.  E kokua @ k@ o Rev. S. E. @, Rev M. @ a me Rev. H. H. Paleka.  @

C. M. HYDE.

 

HOOLAHA EUANELIO

            E haiawai ana ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Oahu, ke hiki aku i ka Poalua elua o Oct. 1878, la 8 hora 10 a.m. ma ka luakini o Kaumakapili.  Nolaila, e eleu mai e na kahu nana ka hana a me na elele ma ia la.

J. S. Kalana.

Luna Hoomalu.

876 4@

 

HOOLAHA KULA SABATI.

            E hoike ana ke Kula Sabati o Waikane ke hiki aku i k la 24 o Sept. hora 9 kakahiaka, nolaila, ke poloai ia aku nei na manu hulu like e lele auna like mai, i ike i na hana oia ia.  No na mea i hoomakaukauia he wahi mea ai ka ke Kula Sabati e pahola aku ana, e ai a@ ka poe naue aku a lawa ka houpo lewalewa a hoi aku.  He wahi lulu lau oliva ka ke Kula Sabati @a la, i mea hoopau i ka pilikia ekalesia a me ka hemahema Kula Sabati.  Owau no me ka haahaa.

S. E. K. Papaai, Komite.

Waikane, Sept. 10, 1878.              2t

 

Call to Battle.

Goodly Pearls, p 8.

1

            Ku a lohe, he leo paipai,

                        Hoomakaukau e paio maikai ;

            Ko o, koonei e ala pu no,

                        Ku, ku a naue like kakou.

Cho.–  Ku, ku a paio no ke Lii.

                        Hamau ! o ke kani kaua nei.

            Ke naue oli nei kakou,

                        Ke naue kaua like no,

            A lanakila no Iesu.

2

            Naue pu me na bana aiai.

                        Naue ae.  Kena mai la ke Lii

            E hoohuli i ko ke ao nei

                        Ma ke no i ka nu hou maikai.

Cho.–  Ku, ku a paio no ke Lii, &c.

3

            Kupaa ae, e na kumu oonei,

                        Kau a mau i na bana aiai.

            Pili mau i ka Haku Iesu,

            Pili mau no a e paio pu.

Cho.–  Ku, ku a paio no ke Lii, &c.

4

            Paio ae me ke mele pu no,

                        Kau na bana a kai pu kakou.

            Paio mau no Iesu la ke Lii,

                        Paio mau no ka lei nani e.

Cho.–  Ku, ku a paio no ke Lii, &c.

Hawaii.

 

Haawina Kula Sabati.

HELU 1.  SABATI OCT. 6, 1878

KUMUHANA:

Mai paulele i ko waho.  Pauku Baibala,

Luka 13: 23–30

            23  A ninau aku la kekahi ia ia,  E ka Haku, he @ku wale no anie ka poe e hoo@a@a?  Olelo mai la oia ia lakou,

            24  E hooikaika ia oukou e komo i ka @puka pilikia ; no ka mea, ke hai aku nei no ia oukou, he nui no ka poe e imi ana e komo, aole no e hiki.

            25  A @ku iluna ka haku nona ka hale e @ pa@ a ka puka, a ku oukou mawaho e kikeke ana ma ka puka, me ka olelo,  E ka Haku, e ka Haku, e wehe ae ia makou ; a e olelo no oia ia oukou,  Aole au i ike i ko oukou wahi i hele mai ai.

            26  Alaila e olelo no oukou,  Ua ai makou a ua inu hoi imua o kou alo, a @ua ao mai no hoi oe ma ko makou mau alanui.

            27  A e olelo hou ia,  Ke olelo aku nei au @a oukou, aole au i ike ia oukou i ko oukou wahi i hele mai ai ; e hele aku oukou mai o’u aku nei, e ka poe hana hewa a pau.

            28  Alaila, e uwe ai, a e uwi ai na niho, i ka wa @ ike ai oukou ia Aberahama, a me @anaka, a me Iakoba, a me ka poe kaula a pau, iloko o ke aupuni o ke Akua, a o oukou iho hoi na kipakuia’ku iwaho.

            29  A e hele mai no ko ka hikina, a me ko ke komohana, a me ko ke kukulu akau, a me ko ke kukula hema, a e noho iho e ai iloko o ke aupuni o ke Akua.

            30  Aia hoi, o ka poe hope, e lilo lakou i poe mua, a o ka poe mua, e lilo lakou i poe hope.

            Pauku Gula–p. 24.  Hoopaanaau.

            Mele.  Nane ae.  Hae Hoonani.  Mele 5.

            Pule i komo kakou a pau ma ka puka pilikia, a nane ae a i ka lani,

            Ka wehewehe me ka ninau ana.

            P. 23  Aole akaka ka inoa, a me ke ano o keia kanaka.  Heaha kona ninau ana ia Iesu?  He ninau aha keia?  He ninau hoao paha ia Iesu me ka manao paha e hoohihia ia ia, a e hoopaapaa me ia ke pane mai oia.  Ma ka pane ana a Iesu, ua akaka, ua ike Iesu i kona manao, he kanaka hoapono oia ia @ iho e noho nanea ana me ka ma@, na akaka loa, oia kekahi e ola mau ana.  He Iudane oia, na malama i ke kanawai.  Ua maemae ko waho.

            P. 24  Aole Iesu i pane pololei i ka ninau o keia kanaka.  Ua pili nae ka pane ana i keia kanaka, a i ka poe like he nui wale, i na Iudaio, a i na kanaka e.  Ke ano nui keia, mai nana oukou ia hai, i ko hai ola, ka nui, ka nuku o ka poe e ola’na.  Na lakou e nana ia lakou iho.  A pela hoi oukou, e nana ia oukou iho.  Heaha ke kauoha ?  Ka puka aha keia ?  Ka puka o ke ola kekahi;  Ka puka o ka lani kekahi.  Eia maanei ka puka mua, kahi e komo ai a hele ma ke ala ololi o ka ola.  Aia ma o ka puka elua kahi e komo ai iloko o ka lani mahope o ka make ana.  He mau puka pilikia laua a elua, Iesu ka puka mua.  Owau no ka puka, wahi a Iesu.  Ma o na la e komo ai iloko o ke aupuni o Iesu ma keia ao.  Ma ka hoole o ka kanaka ia ia iho, a hapai i ke kea, a hahai mau mamuli o Iesu, hoopili mau ia ia, malam mau i kona mau kauoha, hoohalike me ia, me kona haahaa, me kona hemolele.  Pela e hele ai me ka ala ololi a hiki i ka puka o ka lani.  Iesu no ia puka, ma o na la, ma kona ae ana e komo ai iloko o ka lani.  Nana e ae, nana e hoole.  Aole he puka maoli keia,  He olelo hoohalike wale no.  Nana a heluhelu Mat. 7 ; 13, 14.  Ma ia mau pauku ka pane pololei o Iesu i ka ninau aha a keia kanaka ?  A pehea ?  Nui anei ka poe e ola ana !  Uuku paha ?  Nui nae ka poe e imi ana e aha ?  Heaha ka hemahema o ko lakou imi ana e komo ?  Aole imi e komo ma ka puka pono, ma o Iesu la ; ma kahi e komo ai, me he poe aihue la; ma ka pii ana ma ko lakou pono iho.  Hiki anei ke komo pel@ ?  Hiki anei ke komo ma ko ano aihue ?  Heaha kekahi hemahema ?  Ka hoopanee ana i ka imi a hala ka wa pono, a pani ia ka puka a paa.

            P.  25.  No ka manawa hea keia ku ana?  No ka manawa make paha, a hele keia poe a ku mawaho o ka puka o ka lani me ka manao e komo wale ana.  Owai keia Haku ?  Heaha ka hale ?  Aha oia i ka puka ?  A ku keia poe iwaho e aha ana ?  Me ka olelo ana pehea ?  A pane ka Haku pehea ?  Heaha ke ano o keia ike ole ?  Ua ike no oia i ko lakou wahi ; aka, me he wahi la ia i makemake ole ia, he wahi no na malihini, aole no na hoa’loha ona.

            P 26.  Pane nae lakou pehea, i ae ka Haku e wehe i ka puka no lakou ?  E like me wai i keia wa?

            P 27.  Pane hou aku la ka Haku pehea ?  Aole i ike ka Haku, he pono lakou, he poe ohua no kona ohana, aole i hoopaa ia ko lakou mau inoa ma kona buke.  Ua ike nae he poe aha lakou.  A kipaku aku me ka olelo aha ?  Heluhelu Hal. 6 ; 8.  Mat. 25 ; 41.

            P 28.  I ka manawa hea lakou e uwe ai, a e uwi ai na niho?  Pehea Aberahama ma ?  Lakou nae ua ahaia’ku ?  I waho hea ?  Heluhelu Mat.8 ; 12. 13 ; 42, 24 ; 51.

            P 29.  Ka nui o na Iudaio, e hoole ia ana, aole e komo iloko o ka lani.  Pehea nae ko na wahi e ae, ko ka Hikina, ko ke Komohana, ko ka Akau, ko ka Hema, ko Iapana, ko Kina, ko Hinedu, ko Amerika, ko Europa, ko Aferika, ko Hawaii nei, Maikonisia ? ko Pakuhiwa.  Nolaila, nui anei ko poe e olu’na ?  Heluhelu Hoikeana.  7.–9.

            P 30.  Owai ka poe hope ?  Ko na aina e.  Owai ka poe mua ?  Na Iudaio, na keiki o ke aupuni,  Pehea ka poe hope ?  Pehea ka poe mua ?  Mat. 8 ; 11, 12.

            Mele.  Nani ke ao.  Hae Hoonani.  Mele 7.

Na Ninau hoi hope.

            Owai ka poe i like me kela kanaka i ninau wale ia Iesu ?  Ka poe i ninau wale i ke ano o na pauku baibala, i ke ano o ke ola, ke ala o ke ola, pule wale, himeni wale, hoopaa wale, me ka manao ole, me ka makemake ole e malama.

            Nui anei ka poe e ola ana ?  Ehia puka pilikia ?  Heaha na mea e pilikia ai ka puka, a e ololi ai ke ala o ke ola ?  Heaha ka Iesu olelo paipai ia lakou a pau ?  Nui anei ka poe e imi ana ?  Imi pehea ?  No ke aha ka hiki ole e komo iloko o ka lani ?

            Nohea ka poe e komo ana ?  Nohea ka poe e kipaku ia’na ?  Pehea lakou e loio ai no lakou iho ?  Lanakila anei ?  No ke aha ka lanakila ole ?

            Pehea ka poe lohe mua, i ka Iesu olelo ?  Komo ole i ka lani ke hookuli, a malama ole.  Pehea ka poe lohe hope ?  Komo lakou i ke ola ke hooloh@ a malama, pii lakou i ka lani.  Ka poe mua i hookuli, iho lakou i ka po.

            Mele.  Hana ma ka lani.  He Hoonani.  Mele 3.

            Pule i hooikaika io kakou me ka makau, me ka haalulu i ola.

            Haawina no Oct. 13, Luk. 14 ; 15–24.

 

NO NA KULA SABATI.

HELU 5.

            Ua hai ia ’ku kekahi mau kumu no ka emi ana o na kula Sabati, ma keia helu, e hai ai ’ku ana kekahi mau mea e ala hou ai e piha hou ai, a e holo hou ai na kula Sabati.

            1  E hoi hou na kumu kula la i ka hana kahiko, e paipai lakou i na haumana e hele i kula Sabati, e ao ia lakou ma na la noa i kekahi mau himeni, me kekahi mau pauku baibala e pili ana i ke kula Sabati, a hiki i ka la Sabati, e hoala i na haumana, a e hele pu me lakou i ke kula Sabati, a kokua i ke ao ana ia lakou malaila.  A nalo kekahi ma ke kula, e ninau ke kumu ma ka hoomaka ana i ke kula la.  E mea heaha ke kumu o kou hele ole ana i ke kula Sabati inehinei?

            2  E paipai na makua e hele na keiki i ke kula Sabati, e hoolako ia lakou i na buke kula Sabati, na himeni, na baibala, na kauoha hou, na lole kupono, e wikiwiki i ka paina ana, i ka pule ohana ana, i ole e komo hope na keiki i ke kula, a e nana pono i ka lakou hele ana, i ole e hele lalau, a ike ia ka hele lalau ana, e hele pu na makua me na keiki i ke kula i kekahi manawa, e like me ka hana ana ma na kula la.  I na hele lalau na keiki, na na makua e hoopai kupono, i ole e hele lalau hou.

            3  E ala hou na kahu me na kumu e hoomanao, he oihana nui ka lakou.  He oihana pili i ka oihana kahunapule, ua like ia me ka oihana a Ioane Bapetite, he oihana hoomakaukau i ke alanui no Iehova.  Ma na kula Sabati e loaa ai ka ike, ka noonoo e hiki ai ke hoolohe a hoomaopopo i ka ke Akua olelo.  Malaila no hoi e loaa ai ka poe hele mau i ka halawai Sabati, me ka poe huli a komo iloko o ka ekalesia, a iloko o ka lani.  Nolaila, e hooikaika nui na kaho, na kumu e hoopiha i na kula Sabati, i na haumana keiki, na haumana @i, na haumana makua.  E hana nae me ka aioha, me ka oluolu, me ke akahai, me ka paupauaho aole ma na Sabati wale no, aka, ma na la noa kekahi.  E imi i na haumana ma na alanui, ma na hale kuai, ma na hale inu bia, hana lealea, ma na makeke, ma na uwapo, na wahi ko moku, ma na hale pubiko, ma na hale noho.  E komo iloko o na hale, e pule, e wehe i ka baibala, e heluhelu i kekahi moolelo maikai, e wehewehe, e ninau, e hoolana i ka manao ma ka olelo ana, i na hele oukou i ke kula Sabati, mahuhua ko oukou lohe i na mea maikai o ka baibala, e hele oukou e hoao.  Nui na kumu, owau kekahi kumu i na aole au i kuhihewa, e ike ana au ia oukou malaila ma keia Sabati, e hiki mai ana.  Aole anei?

            4  E ala hou na kahunapule, na kahu ekalesia.  O oukou na poo na Peresidena o na kula Sabati.  Ia oukou ka hooponopono pu ana me na kahu kula Sabati, a me na kumu.  Mai kau i keia hana maluna o na kahu wale no.  E noho pu oukou me na kula, ma ke ano kumu kekahi, ma ke ano luna hoomalu kekahi, e hoopololei ana i na haina lalau, e kinai ana i na mea hoopaapaa e paipai ana, e hoohauoli ana, e hoohoihoi ana, e kuhikuhi pololei ana i ke ala o ke ola e imi pu no hoi i na haumana ma na Sabati, a ma na la noa.

            5  E ala hou na ekalesia a pau, he mekini ke kula Sabati nona, he mau huila ko keia mekini.  Pono e aila ia na huila i holo pono, e kokua ka ekalesia ma ka pule mau ana, ma ka lulu ana i ke dala i mea e lako ai ke kula Sabati i na buke baibala, buke himeni, haawina kula Sabati, na Palapala aina, na buke wehewehe i ke ano o ka Ahaolelo, na buke wehewehe i ke ano o ka Ahaolelo, na papa eleele a pela ’ku.  E pau no hoi na hoahanau a pau i ka hele i ke kula Sabati, o oukou na kumu, hoohalike na kumu alakai, e alakai mau oukou i ka poe mawaho i ke kula Sabati, ka hana nui ia ma ka lani, ke kula Sabati, na haipule, na anela na haumana, Iesu ke kumu nui.

            6  Ka uhane Hemolele ka mana nui e huki ai i na keiki, i na makua iloko o na kula Sabati, e pula mau i launa mai ka uhane iloko o na ohana, e paipai, e hoohanau hou i na lala, @ na aole kokua mai ka uhane Hemolele, aole loa e ala hou mai na kula Sabati.  E emi hou aku ana no na kula, na haumana, a hiki i ka ole loa.

Hawaii.

 

He Welina Aloha i ka Leta a

Kauhako.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe:––

            Aia ma ka Buke XVII Helu 35, o ka “Nupepa Kuokoa.”  Malaila au i ike iho ai i ka leo aloha o ka makamaka maikai, Kauhako.  E noho mai la la i ka olu kohai o Makanalua Kalaupapa Molokai.  O ko kaua hiala ai ao ia, no na mea e pili ana i ke kau Ahaolelo o ka M. H. 1878, no na mea e pili ana i ka poe i loohia i ka mai lepera.  Eia nae aole e hiki ia kaua, no ka mea, he kaomi na ka pohaku nui.  He puu dala nui pokeokeo ka ka Pelehu i kani mai, i uku no ke Kauka noho ma Kalawai $10, 000.  Pokeokeo, Pokeokeo, wahi a Opihi.  He oiaio o ka nalulu o ke poo ke pau o ka liha ke helelei, o keia mai aole e pau, no ka mea, he hoopai na ke Akua.  O ka lawe ia e lawe ia nei iloko e keia mau makahiki loihi me ka manao e pau, aohe e pau, ke pii palua nei a pakolu ka ikaika o keia mai maluna o ka Lahu Hawaii.  “Aole opala koe i ka hao a ka wai nui Pau pulu aohe lau e kanu ai.”

            Aia ma ka hoike ana a ke komite i holo ai e makaikai i ka poe i loohia i ka mai lepera, ua ike @a malaila, ma ka lokomaikai o kekahi makamaka maikai, ka huina o na make mai Kalaupapa a hiki i Kalawao 63, mai ka malama o Ianuari M. H. 1878, a hiki i ka malama o Aug.  I ka nana iho i keia hoike, ua holo kiki loa ka make, mawaena o ka Lahui Hawaii.  Aole no e pilikia loa i na o ka hoopai wale no a ke Akua, o ka hana aloha ole o na lima lawelawe o ke Aupuni kekahi kumu pilikia loa.  Lilo ae ma ka naau hookiekie nana ole iho o ka ili hookahi.  Nolaila, ke kanaenae aloha ae nei au i kuu aina hanau.

            Aloha oe e Hawaii,

            Kuu aina hanau,

            I noho a kupa kamaaina,

            Aloha au i na kaulono,

            Na awawa me na puu,

            Na kahawai leo Nahenahe,

            Na kapakai lana malie.

            He nui aku na mea i koe.  Ua lawa wau maanei.  Ke haawi aku nei au i ko’u aloha nui i kuu makamaka maikai Kauhako, a me kona poe o ka pilikia hookahi, (Mai Lepera)

            O ko’u aloha hope no na keiki o ka Hale Pai.  A me ka Luna Hooponopono, me ka maluhia ma ka inoa o ka Makua Lani.  Ke hoi nei ke keiki o Kauanah@a ua ahiahi, e luu i ka wai olu o Kawailua.

Sam’l. Paki.

Honokowai Maui, Sept. 12, 1878.

 

Na Home Hawaii.

            Ia Hawaii Opio kuu ake nui.  Menemene mai la ka naau o na hoa’loha o ka hanauna hou, i ka ike ana ia lakou e hahai ana me ka noonoo ole, ma kekahi mau kumu e alalai ana i ko lakou ola kino.  Nolaila, e kamailio oluolu ana au, me na kupa opio o kuu one hanau, no na home Hawaii.  I ke kau o na kupuna o oukou, i ka opiopio hoi o ko oukou poe makua, aole no i loheia keia huaolelo i laweia mai ka olelo Beritania, a hookomoia ma ka olelo Hawaii.  Me hea la, he kumu laau malihini ia, mai na aina e mai, i ikeia ke ala o kona mau opuu pua, me ka ono o kana mau hua ai ; a i ike ia hoi ke ku ana o kena mau lau uliuli me na lala mohala, i ka pono o ka aina, a nolaila i lawe ia mai ai a kanuia ma ka lepo malihini.  Mamuli o ke aloha ahonui, me ke kiai hoomanawanui ana o kekahi poe aloha lahui, ke paa iki mai ne kona mau au i ke one Hawaii ; ke hoomaka iki mai nei kona mau lau i ka uliuli.  E ake no e mohala mai kona mau pua aala, a e oo pala mai kona mau hua ono, e like me ia e hoohua ia mai nei ma na aina naauao.  I ka wa i uhi mai ai ka pouli o ka po ma na kuahiwi, na awawa, me na papu o Hawaii nei, aole no he Home ko kanaka.  He wahi noho no, he wahi e malu ai ke kino i ke anu, a ino mai ; he wahi e ai ai, a e inu ai, a e nanea wale ai, aole nae he home.  Aole no he kahua, kahi e kukulu paa ai i ka home.  Aole he kuleana ko na makaainana ma ka aina kahi a lakou i noho ai.  Aia a loheia ka leo o ke alli, a haku aina paha e i ana, “o hele pela” ––ka hele no ia.  Aia no a huhu mai ka haku aina, a kena aku e wawahi i ka halo noho,––ka wawahiia mai la no ia ; a owai la kai a@ e ku a e papa aku?  Aole no he pili ohana ia wa.  O ke alo@ o ka holoholona i kana keiki, oia no ke aloha o na makua Hawaii i ko lakou poe kamalii ma ka wa kahiko.  No ka naaupo mai no ia.  Aole no houluulu mai ka maku i ka na mau kamalii, a kukulu i ohana nona me kana wahine.  Nolaila, ua kupu wale ae na keiki o ka lahui ia wa, me he poe kao keiki @hiu la o ke kuahiwi.  Nolaila i malama ole ai ka hanauna hou o kela kau, i ko lakou poe makua, i ko lakou kolopupu ana no ka luuluu i ka elemakule.  Aole no lakou i malama i na kanawai i paa no ka pono o ke ola kino.  Ua hoohaikiia ia mau kanawai i kela la keia la ; ma ke kukulu ana i na hale ; ma ke ano huikau o ka noho ana ; ma ka malama hemahema ana i na keiki hanau hou.  Ma keia mau mea, ua hemahema na kupuna o oukou, a nolaila i loaa ole ai ia lakou na rula kupono, me na lako maikai i mea e kukulu ai i home no lakou.  Me he kahua la i hoolako pu ia no ke kukulu ana i hale kamahao, pela no keia lahui ma ka wa kahiko.  Ua makaukau mai na lako no ka hoomaka ana e kukulu, ike ole nae ka poe kukulu.  Ma ka lokomaikai o ko kakou Makua Alii o Kamehameha III, ua loaa i ka hapanui o na makaainanan o keia Aupuni ke kuleana maka aina.  Na ke kanawai no hoi i hoomalu mai i ke koena o lakou e noho hoaaina ana, i ole e kipaku wale ia lakou me ke kumu kupono ole.  Nolaila, mai ka manawa i haawina ai na kuleana no na makaainana, a hiki mai i keia wa a kakou e noho nei, ua loaa i kela a me keia mea ke kahua paa, kahi e hiki ai ke kukulu i home nona.  Ke ninau nei au, ua kukuluia anei?  E makaikai iki kakou i na home Hawaii o keia wa.  Aia no na kahua o lakou ke kauhihi nei ma na papu malaelae, no awawa uliuli, na puu oluolu, me na kapa kahakai mahana o kou kakou Aupuni.  Auhea anei na ohana ?  E komo aku kakou ma kekahi hale ; aia no ke noho nei he mau kane, a wahine paha.  Ninau aku kakou, “Auhea, ka haku hale?”  “Eia no.”  “Auhea kou ohana?”  “Eia la ihea aku nei ka auwana ana.”  “Aole anei oe i hoouna pololei aku i kau mau keiki @ ke kula?”  “Ae, ua hoouna no i ka wa e noho pu ana me a’u; aka, i neia wa, aole au i ike aku ia lakou.”  “A no ke aha hoi?”  “Ka, ua lilo ka malama ana o ka’u mau keiki ia mea!”  E, ua mauna wale oe i ka lako nakamae o kou home e Hawaii makua e hana ana pela!  E komo aku kakou ma kekahi kahua hou aku.  Heaha ia leo kakana a kakou e lohe nei e hauwalaau ana ?  He hakaka iwaena o ke kane me kana wahine.  Heaha ke kumu kue iwaena o laua ?  Ka, e hoopai ana ke kane i kana keiki kolohe, a huhu mai la ka makuahine, a kii aku me ka manao e hoopakele i ke keiki.  Kai no he mea pono ke hoopai aku i ke keiki no kona kolohe ; nawai i hoomakuahana iwaena o na makua ?  Ka, menemene mai la ka manao o ke kupunawahine, no ka uwe ana o ke keiki a nana i hookikina aku i ka makuahine e kii aku a e hoopakele i ke keiki.  Auwe ka hoi!  Ke waiho neoneo nei ia kahua, kahi i hiki paha ke kukuluia ka home lai, ke lokahi ka manao o ke kane me kana wahine!  E komo aku kakou i ka liula o ke ahiahi, ma keia hale aku.  Ke waiho maikai nei kona kahua mawaena o na uluaau ; ke walaau nahenahe mai ne ke kahawai uuku ; ke ka mumu mai nei na nalu liilii o ka moana malino ; malia paha e loaa io ana ia kakou ka home, kahi i kipa mau ai ka pumehana o ke aloha ohana.  E komo malie aku ; no ka mea, una kukuluia ka pule ohana o ke ahiahi.  Ka!  he poe oo wale no ka ke malama ana i ka pule.  “Mahea ia na kamalii, na pokii a oukou?”  “Aia no ke paani mai la mawaho ; oi na leo e loheia nei mawaho.”  A no ke aha i hoakoakoa ole ia mai ai lakou, e malama pu i keia hana maikai?”  “Ka, aole lakou e noho malie ana ; a ua maopopo ole ia lakou ke ano o keia hana.”  Auwe, e Hawaii makua !  Ka mea e noho nei ma ka malamalama lai o ka naauao!  E o kou aoia ana.  Ua manoa hou mai oe i ka waiwai makamae o ka home.  E makaikai hou aku kakou.  Nawai la keia kahua i hele kona hale a hina.  Heaha ke kumu o kona haaleleia ana a mehameha loa?  Ua powaia ka waiwai o ua home la!  I kinohou, ua pili aloha ka haku hale i kana wahine mare; na malama ponoia na keiki a ke Akua i haawi mai ai ia laua ; au hoomaka aku laua e kukulu i home no laua ; ua pili aloha kekahi i kekahi ; aka nae, kokol@ aku ia ka nahesa iloko oia home.  Ua kuko oia i ka wahine puloku a ke kane oi.  Ua hawanawana aku oia iloko o na pepeiao o ke kane i na mea o hookue ana i kona manao i kana wahine mare.  Ua hoomaka mai la ka lili o kona manao.  Kakana mai la ka leo oluolu.  Hoomaka mai la ka hu@u o ka makuahine o ka ohana, a mokuahana iho, aia hoi, komo io aku no iloko o ka suwana, haalele oia i kona home malu, a hoopuehu ia ka ohana hipa keiki, a haule ino mai la na paia o ka home i hoomakaia ke kukulu ana me ka lokahi o ka manao.  Auwe oe e Hawaii ui, i kou haliu ana i ka pepeiao i ka pepeiao i ka olelo mokuahana o ka holoholo olelo ?  Hiolo mai la kou home nani.

            I mea e pono ai ka home, imi mua i kahua.  O ka home oiaio, he awa lulu ia kahi e komo aku ai ka moku i holo ma na kai oeloku, a i pilikia hoi i na makani nou ino o keia ao, a l@a mai i ka maluhia.  Kahi no hoi i hiki ke hooponopono hou ai i na pea, me na likini i hele e haehaeia e na ino o ka moana ; a e hoomakaukau hou ai no ka paio ana me na ale kuehuehu o ko ke ao nei mau popilikia.  Nolaila, ua imi ka poe naauao i wahi oluolu o ka noho ana i kahua no ko lakou home.  Ua hoakea aku ia kahua, i hiki pono ke loaa i na lako kino o keia ola ana.  Ua kukuluia ka hale ma kahi lai ; ma kahi oluolu ; he puu paha, he awawa uliuli paha, ma kapa kahakai a mauka ma ke kuahiwi paha.  Ma ke kukulu ana i ka hale, aole no lakou i hoomoe wale aku i na kua ma ka lepo, i mea e popopo koke ai, a i mea e hoolilo ai i ka honua i papahele paha.  Ua hookaawale ia na kua iluna iki, mai ka ili aina ae, i mea e holo pono ai ka makani malalo iho ; i lilo ole ko lalo o ka papahele i punana no na mai o kela me keia ano, i wahi no lakou e kiko mai ai a lilo i kumu nui e emi aku ai ka ohana.  Aole no hiki i ke kanaka kuewa wale e kukulu i home nona.  Mamuli o keia noho kuewa wale ana o kekahi poe o kakou, ua noia ka hanauna hou ma ke ano kuawili wale o ka naau.  E like me ke onipaa ana o ka home, pela e kupaa ai ka manao o ka ohana o ua home la.  Nolaila, he makehewa ke manao mai kekahi e loaa ana i home nona ma ke kukulu ana i hale pupupu ; a halii aku ka moena ma ka honua ; a malaila e moe huikau ai ka ohana me na ilio milimili a lakou.  A hala kekahi mau mahina, alaila kukulu hou mai i hale oia ano, a pela e kukulu hemahema ai a hiki aku oe i kou hale ololi a haiki ma ka opu o ka honua.  E no mai oe e Hawaii opio, ina ma nei hope aku, e hoomakaukau ana kekahi o oukou e kukulu i home nona, mai hana hemahema aku.  E kukulu oe i kou hale me ka akamai, a me ka makaukau i loaa ma kou lima.  Ina he hale pili kau e kukulu ai, mai kukulu oe me ka kapulu o ka hana ana.  He oluolu maoli no kekahi mau hale pili ke nana aku.  Ua hanaia a maikai na aoao, ua hookomoia na puka komo akea, me na puka makani e hoomalamalama ana i ko loko o ka hale, a e hookomo ana i ka ea oluolu o na kuahiwi; ua hoomoe ia ka papahele laau, ka mea e pale aku ana i ka ma-u o ka honua ; ua pakuia he mau keena maloko, i kaawale ka noho ana, a malu mehameha na ohua o ka hale ke makemake ; ua kau ia na lako moe maluna o na hikiee, aole ma ka papahele ; ua malamaia ko loko me ka maemae, a aole no paha i ae ia na ilio e moe maloko,––he wahi okoa ko lakou mawaho ae o ka hale.  Ua kukuluia ka pa maikai a puni ka hale.  Aole no he pa i kukuluia me na laau popopo i hapukuia noloko mai o ka nahelehele, a i nakii ia me na ohe liilii, aole pela ; aka, he pa e papa ana i ka puaa, “mai komo oe maloko.”  Ua malamaia keia pahale a maemae, ua kanuia e ka makuahine me na keiki, na laau i mea e mohala ae ai ke ala o na pua i ka nou ia ana e ke kehau o ke kakahiaka.  Aia no a hoomakaukau ia ka hale no ka home, a komo aku la ka haku hale me kana wahine, a me na keiki paha, alaila, e malama aku i kekahi mau rula kupono, i mea e ulu ai a ikaika keia laau malihini no na aina e mai––he home.  Akahi ; mai ae i na palaualelo e noho pu me kou ohana.  E hookuku aku i ka poe lolomoehalau, ka poe lomalomaaihalale, a me ka poe hoopilimeani wale aku.  E Hawaii Opio, ka poe akahi no a huiia ma ka berita mare, e nana mai oukou i keia kumu nui, nana i keakea loa i ka ulu ana o na home o oukou.  Ma kahi o ka malakeke, malaila ka puuluulu ana mai o na nalo.  Aia a piha ka malakeke i na nalo, ua mikomiko anei ?  Ke hoole mai nei oukou.  Aia no a unuhiia mai na nalo a pau, e hoihoi hou ia mai ai paha ka ono ; aka, na naukae nae i na nalo.  Aole no e like ana ka ono me ia i ono ai, ke ole i komo aku na nalo.  E popoi mai i ko oukou mau aapu malakeke, i komo ole aku na nalo, a hoohaukae aku.  E ke kane me ka wahine ui, ua lohe paha oukou no na uhini o na aina ma ka Hikina, i ko lakou lele ana me he ao pouli la o ka lewa, e hoopouli ana me he ao pouli la o ka lewa, e hoopouli ana i ka malamala o ka la, a e kau mai ana ma ka ili o ka aina.

            “Me ka mala o Edena, pela ka aina mamua ona,

            A mahope ona, me he waoakua la ;

            Aole hoi e pakele kekahi mea iaia.”

Pela no ka palaualelo a me ka poe e @e @ oleloia maluna.  Me he mau mala o Edenu la na home mamua o likou, me he mau waoakua ka waiho neoneo ana mahope iho.  Kau mai lakou me he mai ahulau ia ; a ha@a ke kau mai, ua lele aku la me ka lawe pu ana i ka ikaika o ke kino.

            Heaha la kou pono e Hawaii Opio i ake nui i ka naauao, ke hio kou ikaika mamuli o ka hoola ana i ka poe ia oleloia maluna ?  Ua aloha mai anei lakou ia oe no keia luhi ou?  Ua hooikaika kino pu anei lakou me oe ma kou mahi@aai?  Ma ke kahe ana o ko lakou hou anei i kaa ai ia lakou ka ai ?  Kai no ua haawi mai ke Akua i kou kino ikaika, me kou noonoo akamai no@ iho a no kou mau lala,––kau wahine me kau mau keiki!  Ina nae ua minamina kou naau no keia poe palaualelo, oiai hoi he poe makamaka lakou, he poe pilikoko paha nou, a no kou wahine paha, a nolaila oe i hookipa mai ai ia lakou, ke i aku nei au ia oe, ua like kou hoao ana e kukulu aku i home nou, me ka hoao ana o ka hehena e kanu aku i mala ai nona, ma ka lapalapa o ke a-pe e o Kilauea !  Mai hoomaluna ma @na.  Mai ae aku oe i na ohua o kou ohana e ai i ka ai a ka palau@lelo.  Aole loa hiki ia oe e kukulu i kou home ma ke kahua o ka molowa.  O ka molowa, oia ka makua o na hewa a pau.  Aia no a ike mai la ka Diabolo i ka naau o ke kanaka ua waiho wale ia, a o kona kino no hoi e noho wale ana me ka hana ole, alaila, makaala mai no oia a kena aku i kana mau kauwa, o Nenea, o Palaleha, o Holoholoolelo, a me Makuahana, a wawahi mai no lakou i ka home i hoomakaia ke kukulu ana me ka akamai a me ka hoopono.  E malama pono ke kane a me kana wahine mare i ka laua mau keiki ; mai hoolilo aku ia hai ka malama ana.  O na keiki, oia no ka waiwai makamae hookahi a ke Akua i haawi mai ia olua, e ke kane a me ka wahine i hu@a ma ka berita o ka mare.  Ina i malama pono ia, e hio auanei lakou i mau momi ma ko olua poli ma keia ao, a ma kela ao aku, e kau mai auanei lakou he mau hoku laelae ma ko olua lei olinolino.  He mau buke kanana na pokii a oukou, i haawiia i kinohou ua maemae aole no mea nana i kakau haukae aku ma kekahi aoao, a hapala aku hoi.  He mau buke moolelo lakou, a ke Akua i hoolako mai na olua e kakau aku i ko olua mau moolelo.  E akahele olua o kakau hewa auanei.  Nau, e ka mama ui, e @aku manao mau no keia buke.  A e like me kau kakau ana, pela auanei e heluheluia a i e ke Akua a me ko ke ao nei mahope.  Ia oe mai mahope, e ka papa opiopio.  Aole no hiki ia olua e hoolei aku i keia haawe a maluna o ka poohiwi o hai, me ke ahewa ole ia mai e ka Mea nana ia i haawi ia olua.  Nolaila, e malama olua i na momi a ke Akua i haawi aku ai ia olua.  E hoomakaukau i punana oluolu no lakou, kahi e hoopumehana ia ai lakou e na eheu o ke aloha makamae,––oia no ka Home Oluolu.  Mai hiipoi aku i ka ilio, a hookuu wale aku i ka auwana ka hua o kou kino iho.  I mea e paa pono ai ka home o ka ohana, e pale @hu i na kumu a pau e mokuahana ana iwaena o ke kane me kana wahine.  Ina ua ukiuki ke kane, a kamaiho huhu aku, mai hele ka wahine a ninini aku i ka aila o na huaolelo kakana maluna o ke ahi o ai huhu.  O ka ekemu ole ka pono loa.  O ke ahi i malama ole ia, e pio koke ana no.  E lokahi ka manao o ka makuakane me ka makuahine, ma ke alakai ana i ka laua mau keiki.  Mai ae aku i kekahi o na makamaka, a pilikoko paha, e ku mawaena o olua a e keakea mai, no ia hooponopono ana.  Ua oi aku anei ko lakou aloha i ka hua o ko olua kino imua o ko olua aloha ?  Aloha ino ina pela !  E paa ole ana ka home e na makua aloha ole i na keiki !  Aia no a lilo mai ka ikaika o ka noonoo o Hawaii makua, no ko lakou poe keiki la, alaila e ikeia auanei na home Hawaii e kupipi ana i ka ili uliuli o ka aina e waiho neoneo nei !  E paulele ka wahine hou i kana kane mare hou ; a pela hoi ke kane i kana wahine.  O ke aloha ohana na kui ia me na kaola e hoopea ana i ka home.  A nele keia aloha me keia paulele, me e no ka piho o ka home !  E waiho helelei auanei na lako e ae, no ka mea ole nana e hoopaa a apo mai.  Nolaila, a ka wahine ui, e haliu aku i kou mau pepeiao mai na olelo hoowalewale a ka holoholo olelo, a me ka powa uhane, kela mau daimonio i aahu ia i ke kino kanaka, i mea e nalo ai ke ano oiaio, a e i aku ia laua “e hele pela e Satana !”  He mau keiki maoli laua na Satana.  Pela oe e hana ai e ke kane hou.  Eia mai kuu olelo hope.  E Hawaii Opio !  E hoolalelale i ko oukou manao.  Eia ke waiho nei imua o oukou ka hopena kamahao, ke malama oukou i keia mau olelo, a ke hoomaka aku oukou e kukulu i mau Home no oukou.  E hoomoe i na kua o ka home ma ke aloha, aloha i ke Akua, aloha ohana, aloha lahui.  Ina pela oukou e kukulu ai i home no oukou, e pau auanei ka leo alopihe e kupinai ana mai Hawaii a Niihau, e uwe ana no ka emi ana o ka lahui Hawaii, ka pokii o na lahui naauao.  Pela no oukou e kanu ai i na home o oukou, i pua mai maanei a i mohala mau loa aku ko lakou aala ma ka Home Olioo mau.

 

            Ka Mokuahi “Mokolii.”––Ma ka hora 12 1-2 o ka Poaha o ka pule i hala, i ku mai ai ka mokuahi “Mokolii” o S. G. Wilder (Waila) Capt. Reynold iloko o na la holo he 13 me 21 hora, mai Kapalakiko mai.  Ua kapaia ka inoa o keia mokuahi mamuli o kekahi wahi mokupuni uuku e ku la ma ke alo aku o Kualoa i Koolauloa, Oahu nei.  Ua loohia ia oia i kekahi pilikia ma ka moana, a oia paha ke kumu o kona hakalia iki ana.  He hoomahuahua ana aku keia i ko kakou mau mokuahi holo pili aina.