Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 46, 16 November 1878 — Page 1

Page PDF (1.53 MB)

Nupepa Kuokoa:
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
BUKE XVII. HELU 46 POAONO, NOVEMABA 16, 1878. NA HELU A PAU 885.

KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.

NA OLELO HOOLAHA —O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana ; elua puka ana, he $1.50 ; no hookahi mahina, he $2.00.
NA KANIKAU A ME NA MELE :—He 4 Keneta, ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 25 lalani.
HOOLAHA MAU : — E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.
E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

KA.
NANEA EEHIA
O KA HIWAHIWA OPIO
BABELA
KA MAMO MAKAHIAPO O NA PUHAKA ALII NANI
ABEONA A ME MARIADANE,
KA WIWO LUA OLE NANA I KAILI
HAAHEO KA HULU MAMO GULA LELOLELO MAKAMAE O KA IU O GOMOHERA:
KA
OPUU ROSELANI OPIO I AHAI MAKAHEHI IA MALUNA O NA KUAHIWI. MAWAENA
O NA AWAWA. MALALO O NA LAU LAAU. A HOEA I NA WAOAKUA.
E KE KUPUA O KA WAO
ALINOE-LUISANA:
O KE KUKULU HIKINA LOA
O KA ILIHONUA NEI. MOKUNA 1----HELU 23.

                O KEIA luahine, oia no ke kino ku-pua o ko Babela makua noho kuahiwi, oia hoi o ALINOE-LUSIANA, ka mea nana i kaili malu o Babela i kona mau la kamalii a noho malalo o kana ao ana a malama ana malalo o ka malumalu o na ululaau waoakua o ke kuahiwi kukulu hikina loa o ka aina.
            Ua nui loa ke aloha o keia kupua ia Babela, a no kona ake nui e ukali iaia a e kokua iaia ua haalele iho la ia i kono kino kanaka hapa holoholona, a lilo ae la i luahine, a o kona kino he aka wale no. Nani io no ke aloha ; oiai, mamuli o kana alakai a me na kuhikuhi ana i lanakila ai o Babela ; a i ko ai na olelo kilokilo a ua luahine nei. Kulou mai la ka hookiekie a me ka hookano o na Moi e ae imua o ke koa hiwahiwa ; ka mea nona ka lei alii o ka lanakila, a noho Moi maluna o na aupuni okoa ewalu, a mamuli o ka naauao, ua hoohui ia i hookahi.
            I kekahi po anoano, ua hoea mai la keia kino luahine imua o Babela, a pane mai la me ka hawanawana.
            " E kuu Babela, kuu mea hookahi i aloha ai ; ke hoomaopopo mai nei no anei oe i keia kino aka ? "
            Puoho ae la ke alii opio, a hoomaopopo aku la i ke kino aka o kahi luahine, a pane aku la me ka pihoihoi:
            " Ma ka mana o na Lani, he oiaio, ke ke ike nei au ia oe, a ke hoomaopopo nei o ko'u ukali ma na wahi he nui, a o ko'u kokua a kuhikuhi hoi iloko o na pilikia he lehulehu. Heaha kou makemake, e hai mai, a ina he mea hiki, e haawi ia no."'
            " Ua hooko ia ko'u makemake ma kou lanakila ana ;" wahi a ke aka. " I hele mai nei au e hai aku ia oe, o ALI-NOE-LUSIANA no keia. O kona hopena keia e ku aku nei; ua haalele oia i kona kino makua ou, a o kona kino anela keia nou a me kau no a pau." A hai aku la ua aka nei i ka moolelo o kona aloha no kana keiki, a i ka pau ana, pane aku ia.
            " E aloha oe e ka Moi o na aupuni he lehulehu ; e kokua mau ia kau mau hana a me kou ohana me na makaainana e ka hoopomaikai a na Lani; a e noho kiai mau kau kauwa nei."
            Nalo aku la ia, a palulu oe ?a o Babe-la i kona mau maka, a hookuu mai la ka muliwai waimaka i ka ukana luuluu.
Wahi a ua keiki alii nei i pane ae oi iaia iho:
            " He oiaio, o ka mole paha keia o ke kiekie o ke kulana no ke kanaka ma keia ao, a he kumu no hoi e hauoli ai ka manao. Aka, me keia mau mea a pau, me na manao aloha lokahi o na miliona makaainana o'u, aole loa e hiki ke hoopau ia ke kaumaha, a me ka luuluu o ko'u naau no ko'u mau makua, a me na pilikoko. He oiaio, ua loaa ia'u he ohana e hiki ai ke pani ia na hakahaka o kahi poe o lakou ; aka he makalua okoa nae kahi i kanu ia'i ko lakou aloha. .He aloha ko lakou o ke keiki a me ka wahine, he aloha lealea a hauoli; aka, he makalua okoa ko ka makua a me ka hoahanau, he aloha luuluu hoi no Babela. E manaolana mau no nae au, aia lakou ke noho ala ma kahi i hoomakaukau ia no ka poe maikai a pau, malalo o ka malu o ke alohi lokomaikai o ka Mana Lani." E ka makamaka heluhelu, ua hoomaopopo ae kakou i kahi i hoea mai ai o ka luahine kupua, oia hoi ka lua o na kino o ke kupua Alinoe. Aole paha e hiki ia kakou ke hoomaopopo ae i ka nui o ke aloha i kau aku maluna o Babela no keia mea i hoea oku imua ona a me kana mau olelo. He mau la okoa ka noho ana o ko kakou kamalei iloko o ka u ana no ia haawina. Ua nui ke pahaohao o na makaainana no keia mea, a ua pahaohao pu me kana wahine aloha.
            " E kuu aloha, kuu makua hoi o ko'u mau la opio o ka hele anu ma na wahi malihini. E oluolu mai oe e hai mai ia'u, i ke kumu o kou noho ana iloko o ke ano kaumaha, a hoopiha i ka aina me ka manao pahaohao?" wahi a kana wahine aloha i pane aku ai.
            " E kuu aloha—ua ninau mai la oe, a nolaila e hai aku no au me ka huna ole.
            I na la maka mua o ko'u ola ana, aia hoi ua lawe lima nui ia'e la ka noho alii o ko'u Moi e na powa ; he noho alii nana i imi me ka hoomanawanui, a iloko hoi o ka eha a me ke kahe o ke koko. A mamuli oia mea, ua hoohaahaa ia kona kulana ma ke ano noho'na o keia ola ana. Ua nui a lehulehu kona mau enemi, a ua haulehia pu me kona mau makaainana i aloha nui ia. I ko'u wa i noonoo ai e like me ka hookanakamakua ana'e; aia hoi, hoomaopopo iho la au i keia mau mea a pau mai ka waha mai o kuu makua hanai o ALINOE-LUSIANA, ka mea nana wau i kaili mai ka poli mai o ko'u mau makua, i pakele ai mai na hana ino a ka poe powa. I kona hai ana mai ia'u i keia mau mea ; auwe ! he mea e ka piha oloko o'u i ka inaina, a ua lawe koke au i ka hoohiki paa e imi i kahi e hoi hou ai ka lanakila o ko'u makua. Ua ike no oe e kuu aloha i ke ko ana o ka'u mau hana ; a ua ike no hoi oe i ka haulehia ana o ko'u mau manaolana no ko'u mau makua. Ua nalo lakou, a me lakou pu i nalo ai ko'u mau manao hauoli a pau. I kekahi o na po i hala iho nei, aia hoi ua hoea mai la imua o'u, kekahi kino aka i kamaaina ia'u ma ka'u mau huakai a pau. Ua kamaaina au ia ia imua o ka enemi ma ke kahua mokomoko, a ua kamaaina maluna o na ale o ka moana.
            E ike mau ana au iaia, a e lohe mau ana i kona leo hawanawana mama, e aoao i mai apa a e kuhikuhi ana hoi i na mea kupono a'u e hana aku ai no ko'u pono a me ka lanakila. Ua hooko mau i kana mau kuhikuhi elike me ko'u hooko ana i kau e kuu aloha, a ua loaa mau ia'u ka lanakila. Ua kahaha mau au no keia mea, a ua noonoo wale iho no wau iloko o'u, e ninau ana, owai la keia wahine?
            A i ua po nei a'u i hai ae la, ua hoike mai la oia ia'u, e hai mai ana o ALINOELUSIANA no ka, kuu makua o ka ululaau.
            Nolaila e kuu aloha, ua hoopiha ia wau me ke kaumaha, a me he la, ua nohoalii kona koikoi maluna o ko'u puawai, a hiki ole ia'u ke pale ae. Ke hoomaopopo iho nei no au i ka haalele mai a nalo aku o ko'u mau manao auwana, a me he la e aneane mai ana ka manawa o ko'u hoopau ana i ka noonoo no na mea a pau, a o ka noho wale iho no me ka u mau ana i kela a me keia manawa. "
            Nui ke kaumaha o kana wahine no keia mau olelo a Babela ; me he la, ua onou aku la kana kane i ka oi wini o ka makakila a ku ma kona puuwai. Kulou iho la kona mau maka ilalo a na ka waimaka no e helelei, a pane mai la me ka leo aloha :
            " Kai no he hauoli ka mea a'u e ike ana ; ke kuhi nei au o ko'u koloka malu-hia ia e ola ai ma keia hope aku, eia ka aole. He hoopai la keia no ke aha ? Heaha la ka'u hewa nui i hana'i e uhai ia mai ai au me keia aumaka pilihua ? E kuu Babela, he oiaio anei e hoopokole mai ana oe i ko'u mau la o ka noho pu ana me oe ? ka'u mea hoi i aloha ai, a mamuli oia aloha ua lilo ke aloha o ka i makamaka i mea ole a o kona leo i ma-kani ? E pane mai e kuu Babela, a e hai i mai aole ia o kou manao. "
            Pehea la kau pane e ka makamaka e heluhelu nei no keia mau ninau hoomalu-le noonoo a keia aliiwahine opio ? He i mau ninau keia i piha me na ukana koi- i koi a pohihihi no ka pane ana aku, a e ane hiki ole ana paha ia kaua ke puana'e i na haina, aka, ua pane aku la no o Babela.
Lalau aku la i kana aloha, honi iho la i kona mau papalina palupalu, hoopili mai la i kona poo a pili i kona umauma,| a pane aku la.
            " E ka hoku o ka po a o ke kukuna la hoi o ke ao o ko'u ola ana. Aole maua maluna o ka ilihonua a malalo o ke pani poi o ka lewa luna nana e aa e hanaino mai i kekahi wahi lihi o kou kino. O na kaumaha a'u i pane ae nei, he mau haawina ia o ke aloha i okomo ia iloko o ko'u puuwai hao no ko'u mau makua, a e like me ka haule ana mai o ke kuaua, pela no au e ike ai i kona eha- eha i kahi manawa, aole loa e hiki ke pale ae, no ka mea, ua hanau pu ia au me ia mau haawina ; a o ke kanaka i ne-le i ke aloha no kona makua ; aole ia he kanaka, aka he holoholona, ka mea i ike ole i kona noonoo ana, a i nele hoi i ka uhane. Nolaila, mai makau a mai wiwo e kuu aloha no'u. E noho kaua malalo o ka malama maluhia ana a ka Mana Lani, a e hoomanao mau i kona lokomaikai. A aia he la maikai mahope, e kahea ia mai ai kaua e hoi aku, a e halawai pu no kakou me lakou ma kela aoao o keia ola ana."
            Ua hooluolu ia ka manao o ke aliiwahine mamuli o na olelo maikai o kana kane, a ua nalo aku kona mau manao kaumaha.
            Iloko o na makahiki mahope mai, ua noho mau o Babela me ka hele hou ole ma na huakai paio. O ke kaapuni mau wale no ma na wahi a pau o kona aupuni nui a me kona mau panalaau, e ao ia lakou i ka makau i ka makua Lani a me ka malama i ka pono a me ka maluhia. Ua hele aku oia mawaena o na kane, a o kana Moiwahine hoi mawaena o na wahine, a ua lu aku la i na anoano o ke ola a me ka maluhia. Ua hoo-nipaa loa ia ke aloha o na makaainana no ko lakou mau Moi a me ka laua mamo, a ua pii mau na leo pule mai kela a me keia wahine no ka pomaikai o ka Moi a me kona ohana i aloha nui ia.
            E ka makamaka ; o ke kino o ke kanaka, aole ia he mea mau ; aka, e like me ke kupu ana o ka laau a ohaoha, a i ka huli ana o kona mau la, ua huli pu me kona helehelena ; a pela no o Babela a me kana aliiwahine. Ua hoike mai la na hiona o ka heluna o ko laua mau makahiki, a ua hehi aku la laua i ke alapii hele o ka manawa e omaka mai ai na o hina. Ua hala aku la na la opio a me ko lakou mau moolelo aloha a kaulana: a ma ko laua makalua, ua hoopiha ia iho la e ka laua mau mamo. Ua hoomaka ko laua mau kino e pii ae me ka nani kamahao, a ua lilo laua i mau hoku hoonani a hoohauoli no na la hapauea o ko laua mau makua. Aole i pau.

            T. KAEHUAEA.—Ua hoi mai nei o T. Kaehuaea a me kona ohana maluna mai o ka moka "Storm Bird." Oia kekahi o kokakou mau misionari houna ia ma ka Pae Aina o Maikonisia ma ka M. H. 1871.
            I na makahiki mua o kona noho ana, ua lawelawe oia i ka oihana Misionari, a mahope mai ua lawelawe oia i ka oihana kalepa.

Ka
LIO KEOKEO
O KA

WAOAKUA!
KE KANAKA OPIO PUUWAI WIWO OLE,
KE PUKONAKONA O KONA MAU
LA, A O KA OI HOPO OLE
O KONA MAU ENEMI.
MOKUNA VII----HELU 9.

                IKE aku la na ilikini i keia mea kupanaha o luna o ua lio nei, e kainapu hoolai mai ana kona holo ana mai io lakou nei; kahaha iho la ka manao o na ilikini, pihoihoi iho la lakou me ka pioloke nui, no ka ike ana aku i ka mea a lakou i alualu loihi ai no na makahiki ehiku me ka loaa ole, e holo maikai mai ana me ke kau o kekahi mea maluna o kona kua ; he wahine me na owili lauoho loloa e pulelo ana i ka welelau makani.
            Oiai na ilikini e pioloke ana me na hauwalaau ana iwaena o lakou iho, olelo ae la lakou, e alualu kakou i ka lio keokeo me kela wahine ; oiai o kahi o ua wahine nei e holo mai ana, ma ke ala mai no ia a na ilikini e holo aku ana ; o ke kumu o keia huikau ana o lakou nei, no ka ike ole ana mai o ua wahine nei i na ilikini, a ua kaa e ka ike na lakou nei
            Oiai na ilikini e holo ana a kokoke loa i ua wahine nei, hoomaopopo aku la lakou i kona ano, o kona lole e aahu ana, he kipuka ulaula me ka iole loihi me he holoku la, e uhi ana a hiki ilalo o kona mau kuli, a he apo ili i hooluuia ke kaei ana ma kona pu-haka, a he papale keokeo poepoe i hakuia me na hulu manu nani ke kau ana ma kona poo a malalo ae hoi kana papale, e luhe maewa ana kona lauoho uliuli, a na eheu makani e paani ana.
            Nana aku la o Kelekona i ka maikai o kona kulana maluna o ka lio a me ke kainepu hoolai o ua lio keokeo nei, me he la, ua pehia ka pua a wali ka nahele; a hoomanao ae la o Kelekona i ka wahine ana i ike mua ai maluna o ka mauna Cordilleras. Ma ko Kelekona hoomau ana i ka nana, huli pono mai la ke poo o ka liu o ua wahine nei io lakou nei, a ike maopopo aku la o Kelekona, o Alama ka keia wahine, ka mea nana i hoopakele i kona ola ma mua.
            I ka wa i ike mai ai ua wahine nei i ka poe ilikini, o kona manawa no ia i moe ai imua a hoomaka ae la e kuupau i ka holo o kona lio.
            Alualu aku la na ilikini mahope ona me ke kuupau i ka holo o ko lakou mau lio, no ka mea, he pomaikai nui ko lakou, he papalua ko lakou pomaikai ma keia manawa, ke loaa aku ia lakou ka lio a me ka wahine pu kekahi, aka, aole he pilipili aina iki mai mahope oia nei.
            O ke alii o na ilikini aole no oia i ike mua i kekahi wahine nani e like me keia, a nolaila, ua makemake loa oia e loaa aku ua wahine nei, a lawe koke oia i wahine mare nana,
            Ua nui loa na wahine Paniolo e like me ko kela wahine ano i paa i na ilikini, a lawe lakou i mau wahine na lakou, a ina e loihi ko lakou noho ana me na ilikini, aole makemake na ilikini e haalele lakou a hoi i ko lakou poe ponoi. No ia lohe ana o Kelekona ia mau mea, ninau aku la ia, pehea ina e loaa aku o Alama, hana no anei na ilikini iaia e like me ia ?
            Aka, ma ka Kelekona nana aku, aole wahi e loaa aku ai o Alama ia lakou, no ka pakela holo loa o kona lio ; iloko nae oia manawa, lohe aku la o Kelekona i ka leo buro me ka uwa ana o na ilikini. A ia wa kamailio aku la ka wahine ilikini ia Kelekona, aia mamua pono iho o kahi a Alama e holo la, he lepo nenelu poho nui hohonu malaila.
            Ia wa, olelo ae la ke ahi o na ilikini, e mahele ia i elua mahele, o kekahi ma ka aoao hema a o kekahi ma ka aoao akau.
            Hoomau no nae o Alama i ka holo ana imua, a hiki oia ma kahi o ua nenelu poho nei, ku iho la oia malaila a pau ae la kona holo hoa ana aku. Ma kahi paha o na ka-puai he umikumamalua mai kahi o ua poho nei, aia kekahi pohaku nui palahalaha iwaena o ua poho nei, a i kaohi o Alama i kona holo ona e nana pono ana oia i ka hiki iaia ke lele aku me kona lio a kau iluna o ua pohaku la me ka loaa ole mai i na ilikini.
            Ke hoomau nei no nae na ilikini i ke alualu ana mahope oia nei. me na leo e huro a e uwa ana, oiai ke alii o lakou ka mea e holo ana mamua, wehe ae la ia i kona papale a owiliwili ae la me ka huro ana.
            Ia manawa, huli hou mai la o Alama a holo pololei mai la ma kahi a na ilikini e holo aku ana. Holo mai la o Alama he haneri iwilei paha. hoohuli hoa aka la ia i kona lio ihope, a holo pololei aku la no ke poho.
            Ua manao na ilikini e holo ana o Alama a lele iloko o ke poho me kona lio a make ia malaila, mamua o kona paa pio ana i na ilikini. Aka, iaia i hoohuli ai i kona lio, ua holo pololei aku ia ma kahi o na poho nei a lele aku la a kau iluna o ka pohaku.
            Hoomau aku la no nae ua poe ilikini nei i ka holo a hiki ma kahi o ua poho nei, ku nui iho la malaila me ka hoaa, a nana aku la ia Alama e o-u hoolai mai ana iluna o ka pohaku. Hoao iho la ua poe ilikini nei e hoolele i ko lakou mau lio, aka, aole nae he hiki; a mahope o ko lakou hooikaika ana no kekahi manawa e kau iluna o ua pohaku nei, lele aku la ka lio o kekahi ilikini a haule iloko o ua poho nei, ma kahi he mau kapuai wale no ke kaawale mai ka pohaku mai. Ia manawa, kokua ae la na ilikini i ko lakou hoa i pilikia, ma ke kiola ana i na kaula hoohei, a hemo mai la oia me kona lio a pakele iho la kona ola.
            Aia hoi o Alama e noho hoolai ana ma-luna o kona lio keokeo, me ka nana kauaheahe mai i na poe ilikini.
            Ua nauki loa na ilikini no Alama, a noonoo ae la lakou i kahi e loaa ai keia me ka hoeha ole ia o kona kino, no ka mea, aole o lakou makemake e hoohei aku iaia me na kaula o eha ola.

MOKUNA VIII.

                Ku nui ae la na ilikini e kuka no kahi e hiki ai ia lakou ke hopu ia Alama a paa.
            O ke alii aole ona makemake e eha kekahi manamana lima o Alama. No ka mea, ua makemake ua alii ilikini nei e lawe ia Alama i wahine mare nana.
            Hoomaka ae la na ilikini e hana i alanui moemoe. Olelo nae ua ilikini nei ina hana ana kakou i alanui moemoe a kau aku kekahi poo maluna o ka pohaku nui e kiola hou ana o Alama ia poo ilalo.
            I aku la ka wahine ilikini owau ka mea nana e olelo aku i ka wahine Paniolo. "Nolaila i aku la ua wahine nei, e ka wahine Paniolo, owai la kou inoa.
            I mai la o Alama aole ia oe ia wahi ka ninau i kuu inoa. E hai mai oe ia'u no ka mea he alii au a he wahine mana no hoi. Aole nae i pane hou mai o Alama
            E hana ana makou i alanui moemoe alaila hiki ia oe ke hele mai maanei me makou.
            Aole no au e ae i ko oukou manao, ina e hana oukou i alanui moemoe a kau mai ke poo ma ka pohaku nei alaila kiola aku au ilalo. Ina oe e ae i ka makou noi alaila pomaikai oe, lilo oe i wahine mare no ko makou alii.
            Aole no au e ae iki ia manao o oukou, e aho no kuu make ana maloko o keia poho mamua o kuu lio ana i wahine na ka ilikini. Ua nui no na wahine Paniolo i mare pu me na ilikini. (Aole i pau)

Ia G. K. Kawaluna.

                E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:— Ua ike au i kau pane ma ka helu 4 o ko " Hawaii Paeaina, " e pili ana no na hu-nahuna mea hou o Kalawao, a ma kahi au e olelo pahenehene ana ia Kahuako, ke i mai nei ua G. K. Kawaluna nei i keia mau la aku nei, na kukulu ae ua Kauhako nei, he pahu hae loihi i mea e ike ia mai ai he Kanikela nui no Kalawao a me Kalaupapa. E, auhea oe e kuu hoa; eia no ka hoi aole oe i ike i ke ano oia mea au e hapala nei i kau popo lepo i ka paia puna i palaina ia.
            Ke hai nei au ma ke akea, ai a oe no hoi. A-e, ke ku nei ka pahu hae ma kuu hale a hiki i keia la, aole nae i like me kau i keia mau la aku nei. Eia ka pololei, ua ku keia pahu hae i ka la mua o Jan. 1878 makai o Kalaupapa, malaila ia i pulelo mua ai i ka welelau makani, he kino keokeo kona a o na hua i kuni ia maloko, oia keia.
            Imanuela, aole na'u hookahi ia, na ka hui haipule i kapa i ko lakou anaina pule Imanuela, owau no nae ke alakai, a na ka hapa o ua hui nei i hooholo e hoihoi ka pahu hae a kukulu ma ko'u hale, a ma ko'u hale no ka hana i ka wa e kahea ia ai. Ke apakau hou ae la no oe, ua kii malu ia mai ka ua pahu hae nei e Umi, a lawe malu a kukulu ma ka lae o Kahio, e hoakaka hou ae au i keia, o Umi he wahine lele pali keia, i hele me kana kane i ka lawaia, ma na palii kaha kai i keia mau la iho nei a make loa, o ka hana no ia a ua G. K. nei o ka holo ma kae pali e like me Umi, a na ko Hoolehua poe i ike mai i ua G. K. nei e poi aama ana i ka lae o Kahio, ka mea, no ia i ike pono ai, aia i ka lae o Kahio kahi i ku ai o ka pahu hae, ke i mai nei oe, ua keokeo ka ai o na Kau-hako nei, he olelo malihini ia ia kaua; aka, he maopopo wale no ia lakou ae e noho mai la he opu keemoa, oia au i manao ae ai nou, o keaha la ka'u hala nui i paweo ai oe i'au. Ke i hope mai nei ua G. K. nei, no kuu paa i ka muumuu aina kini ka mea ia i keo-keo ai ka ai. Auhea oe ? mai hoomai oe i kau iwi kanaka i ka ipu o ka e-a, pela oe i ike ole ai i kela mea au i puoho e ae nei, a a maopopo ole ia oe ke kahua o kau mea e lawelawe ai, ke manao nei oe me ke kuhihe-wa nui, o ka mai hehe i hou ia, ua pau na mea e ae i ka eha elike me oe, o kou nou no ia mai hapala ae ia hai, ua oki au maanei a i oni mai oe he makaukau au e paio me oe,i na wa au e makemake ia, a hiki i ka hiolo ana o na pali o Kalaupapa, KAUHAKO. Octoba 26, 1878.

MAIKAI KA HOI KA PAPA !
—A ME—
KA LAAU O KOU HALE!
NO HEA LA?

                KAI NO HOI NO KAHI O WAILA MA ! Nana aku no hoi ia la Ohi ka Io o ka Laau o Makawao i ka ua mea hoi o ka nani o Na PAPA! Na PAPA!! A ME NA PONO KUKULU HALE O NA ANO NO A PAU. Aia ma ke kihi o na ALANUI PAPU me MOIWAHINE! HONOLULU MALAILA E LOAA AI E LI KE me ka MAKEMAKE NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA! PAPA, PAPA, PAPA, Na Papa Huluhulu, Na Papa Manoanoa, Na Papa i kahiia, Na Papa Kepa, Papa Hole Keokeo, Papa Heie Ulaula. NA LAAU, NA LAAU Na Kua, Na Kaola, Na Aaho, Na Molina, Na Peapea, Pine Huluhulu, Pine i kahiia. NA Papa a me na Laau Ulaula! Pili ulaula. Pili Keokeo, Pani Puka, Pani Puka Aniani, Ipuka Aniani, Poka Olepelepe. PENA O NA ANO A PAU Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Waniti, Pate. NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO ! Na Ami Puka Hale. Na Ami Puka Po. ANIANI! Pepa Hale a me na Lihilihi E LOAA NO MALAILA. PAAKAI HELU l O KAKAAKO me PUULOA No ke DALA KUIKE, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha a paa mai Hawaii a Niihau, e loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.
            E Kipa Nui Ilaila, i ike i ka Oiaio.
840 8ms