Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 1, 4 January 1879 — KA NANEA EEHIA O KA HIWAHIWA OPIO BABELA KA MAMO MAKAHIAPO O NA PUHAKA ALII NANI ABEONA A ME MARIADANE, KA WIWO LUA OLE NANA I KAILI HAAHEO KA HULU MAMO GULA LELOLELO MAKAMAE O KA IU O GOMOHERA: KA OPUU ROSELANI OPIO I AHAI MAKAHEHI IA MALUNA O NA KUAHIWI, MAWAENA O NA AWAWA, MALALO O NA LAU LAAU, A HOEA I NA WAOAKUA, E KE KUPUA O KA WAO ALINOE-LUSIANA: O KE KUKULU HIKINA LOA O KA ILIHONUA NEI. [ARTICLE]

KA NANEA EEHIA O KA HIWAHIWA OPIO BABELA KA MAMO MAKAHIAPO O NA PUHAKA ALII NANI ABEONA A ME MARIADANE, KA WIWO LUA OLE NANA I KAILI HAAHEO KA HULU MAMO GULA LELOLELO MAKAMAE O KA IU O GOMOHERA: KA OPUU ROSELANI OPIO I AHAI MAKAHEHI IA MALUNA O NA KUAHIWI, MAWAENA O NA AWAWA, MALALO O NA LAU LAAU, A HOEA I NA WAOAKUA, E KE KUPUA O KA WAO ALINOE-LUSIANA: O KE KUKULU HIKINA LOA O KA ILIHONUA NEI.

MOKUNA I—-lIELU 2G. j KA holo onn aku o i;rh lono Imuoli | a komo aku la iloko o na pahu kani o kn Moi nawaliwali, ia mnnawa koke no i hooinaopopo ia aku oi ka lioi liou anu inai o ke ano konaka moluna ona, owaka maiie ae lo kona mou onohi ma- j ko, a he mau minute pokole mahope iho, | oia hoi, oni ae la na ami i woilio malie i | na hora mainua iho. Alo moi la ia ilu- | no a me na ooohi owaowako, haka pono | mai la i kekahi o kono m«u kaukau olii, | a me ka hiona mau o ke ano koa, alowa ae la kona mnu moka iluna a hoomaka oe la e hoomoikai aku i na loni. "E ko mana lokomoikoi, ka puuhonua , o ko ke oo holookoo," wohi ona me ka | leo nahenahe malie ; "e oloha moi i kau J kouwa nei, o e hookokoke uku i kona | kino hopena malalo o kou mau kopuai. | Ua hoopoinnikei mai oe ia'u, ma ka ae j ana e hooinau ia ke aho a hiki i ka wo e j haawi ia mai ai keia lono maikai. A oiai, ua °' a ac oe * au 8 ' *ke ana i ke au lonokilu o ke aupuni n me ka lohui o'u mau kupuna i aloha nui iu : i ke haawi aku nei au me ke kulou haa-! haa an* i. ka'u mau hoomaikai ana, me ka makaukau e ku iluna o kou kahua he nolele, a e paio aku no kou 10-1 M>maikai. £ kala mai i ko'u mau hewa | Mnua ou, a e holoi i na haumia ana o | lie kino me kou koko maemae a hemolele. ! MG ka lani, e hoopomaikai i keia aina na-; JF ni a me keia lahui kamahao. Amene." I l ka puu ana o ka pule a ke alu ka V Moi, ua kau aku la no muka o koni oha--1 na maluna ona, u*e ka piha i na omaka f «ai a ke aloha no ka eehia o kana mau M huaolelo, a me ka hauoli no nae no ka 1 maoaolana ua hala ae la ka pilikia, a e | pohala loa ae ana ko lakou alii. Aka, e f ka makamaka heliihelu, aole pela ka i mokemake 9 ka mea iaia ka uiki 0 kona I ipukukui o ke ola. Ua haulehia ko lakou mau pianaolana, a ua okomo ia ka wela hahana o ke ahi iloko o ke kukonukonu 0 ko lakou mau puuwai. Kahea ae la ua Moi nei i kona kaikuahioe aloha a me kana keiki opio nona ka inoa o Amile, houluulu mai la na

koukaualii n rne na luna aupuni, a pane I mai la ua Moi nei: ; " Ia oe e kuu kuahine aloha, ke onei ane mai nei ka manawa e hooko ia ai ke ! kauoha a ka Haku, a e haale'e iho u ou jia oukou mahōpe nei. Nolaila, ke h .a- ; ( wi aku nei au i ka'u kauoha hope loa, a ina he aloha io kou oo'u, alailn, e hooko oe me ka pololei. Ke kukala ae nei au, ! 0 oe ko'u hooilina aupuni oiai i kou manawa e ola ana, a hala aku oe, ma kou ; alahele e ukali ae ai ia'u,niai!a, e kau 1 aku ka nohoalii o ke oupuni maluna o ; ka kaua keiki (iloha o Amile : a ano, ke ! ! lohe nei oukou e na aln o ka ainn, a me | na luna o ke aupuni, a o ko oukou hoo- j ko pololei ana a me ke kokua ana e hoo- I ! holomua i ka noho'na molalo o ka malu- ; j hia o ka malama aloha ana a ka mana j j lani ko'u makemake a tne ko oukou hoi | | ke ana mai i ke aloha ia'u. Me oukou ; j a pau ke aloha, a e malama ia oukou e ' j ke Kahuhipa maikai. " j I Honi aku la ia i kona kaikuahine, pu- ! | iki mai la i kana keiki a pili i kona umn- j uma, kulu iho la he mau omaka waima- ; ka, pili iho la kona mau lihilihi no ka , ; manawa hope loa, a haule aku la malu- | | na o kahi nioe e moe i ke kau o na kau. ! Ua pau ae la kona oni ana, ua pau ka j | nawe ana o kona aho alii, ua pio ka a | ana o ke ahi o ka uwiki o kona kukui, | ua hiki m:>i la ke kauoha hope loa, a ua j hoopunana iho la ka elele a ka luakupa- ; pau maluna ona. j liuliainahi ka lahui. mai o a o e ike i ka hopena o ko lakou Moi, ka hopena o | iiō iwikuamoo o Abeona I a me Maria- | dine, a o ka ukali ana aku i kona ma- ! i kua i hala e o Babela. He mau hebe- j doma lehulehu ka noho u ana o ka la- i hui no ke alii, a ua hoolilo ia na kulu wnimaka i kuaua nui e kulu mau ana ma ke kahawai o na puewai o kela a {ne keia, a he uila laīapa me ka hekili hoonuueue honua na mapunu leo wawalo a ; ke aloha e pa-e ana ma <> a maanei o ua | aina kaulana noi i aloha nui ia. Ua hoo- ! halike ia ka luhe mahe ana o na luu lanu | | o ka waonahele me he l.i e uwe liaalipo j ana, a ua hoike maoli mai ka leo o na j manu leo lea i ko lakou aloha ma kē ka- | nikau pu ana me ka Inhui. | Aloha, e aloha ke alii i makahehi ia e | kona lahui, i kuni paa ia ka makee iloko | 0 ko lakou mau puuwai. Ua pau ae la j ke aho o ka hope loa o ka mamo alii mai 1 kahiko mai, ua hala aku Ij i ke au a ka ! hewuhewa, a waiho iho la ka aina me ' i kana ukana He eha~he pilihua laolao i ka houpo, | 1 He hnawe kaumaha i ka umauma ; ! ! He kaniuhu-he kanikau-he niakena, j He manaonao i ke aloha ia oe a-alo- j ha ino ! " j I I ka hala ana ae o ka manawa kupono j no na kanikau ana, a mahope iho hoi o ! , ka huna ia ana aku o ka hopena o ke alii nia kahi mau, ua hooniaka ae la ka noho ona o ke alii ka Moiwahine Mnnndane II ma ka nohoalii, u hookele iho la ; l i ke aupuni e like me kona manao ana. < |0 keia aliiwahine, he oiaio, oia no keka- ' | hi o na mamo a Abeona ma, aka, he okoa loa nae kona kulana. I ka wa ola ana kona knikunane, ua ike nui ole ia kana mau hana a me kona ano, akn, i kona hnla ana aku, akahi r.o a hoomaopopo io in kona ano. Ua kapae ae la la 1 ke kauoha hope loa a kona kunane, a ua hoike muoli i kona aloha ole. Ua lilo ia he wahine hookano h a, puni uha--1 uha me ks lealea, piha muu me na hana j haumia, a he keu aka o kona huhu a me I ka inaina. Ua kapaia kona au o ka no- ] hoalii ana, " Ke ao weli. " 'Mamuli o ; kaua mau hana ino, ua ulu ae la ka aiai kemnke ole q na makaainana iaia, aka, ' mamuli o ke aioha i kona mau kupuna a ■ me na makua, ua wuiho malie ia oia e ! like me kona makemake. He wahine puni waiwai, he makee i na mea nani, o he uhauha nui nae. He puni oia i ke noho'na haumia a me ka moekolohe, e malrma ana i kana poe i makemake ai 1 ina ke ano he poe kauwa, aka, he okoa j nae ka makemake. Piha pu ka aina me i [ na kamailio ana nona no kana mau hana •) lapuwale. Ua hoao oia e huna i keia | mau mea, aole nae e nalo, no ka mea ua . | olelo ia, u e hoike mai ana no ka hewa i II kona olohelohe. " # 11 O ke keiki alii Amile, he kanaka opio

tfale no oia, he umi wale no ona mau makahiki, aka, o kona mau hiohiona a me ke kulana, aole i ike ia ka lua a puni ka aina. Ua hoohalike ia e like la me ko Aheoni I, ka Moi nana i hookahua ; /ke hupuni. Ua like konu mau papalina < :me ka opuu rose akahi a mohala ae ka ; mohaha mawaena o~na pua a piu oke ' ' kihapai, a o kona hanu ua like me ke ala j | lau vabine ke onaona (( o Puua paoa i ke | ; ala. " O keia keiki, aole ia he keiki po- j noi.na ke alii ka Moi i make aku la, aka . i he keiki hanai i hoohikiia e ia na kekahi ] j , ! .kanaka hanai hipa ilihune e nono ana | maluna o ke kuahiwi, kahi hoi o Babela ! | i hanai ia ai eke kupua oka waoakua. | iUa nui ke aloha oka Moi i keia keiki,! oiai, ika manawa a kona inakuahine i j haawi mai ai iaia na ke ao nei, oia no jka m&nawa a ke alii i lawe mni ai iaia a ! hoolilo iho la i keiki ponoi nana. Ua ' nui no hoi ke aloha o keia keiki i kona j makua alii, oiai, aohe ana makua eae i j ! ike, oia wale no. He mea nui keia kei- i I ki nu ka Moi i kona manawa e ola ana, a i |ua kapa ia oia " ke Alii ka Haku Kie-1 | kie Lei a Babela Amile ka Nui.A e j like me ka makee nui ana o ka Moi iaia, pela no na makaainana i makee pu ai | iaia. O kana mau hana ua like loa me | na hana a kona makua, e hoike ona i ko|na akahai a me ka oluolu, a e kau ana j ke kuni o ke aloha kanaka maluna o ko;na hiona. E like me ka pii ona ae o } ■ kona kino, pela no i pii pu ae ai me ko- j |na nani ame ka nui mohahn oke kino. j Iloko o keia manawa, ke noho nei o iAmilemeke kaumaha, aole no kona | hoomanao mau wale no i kona makua i j hala, aka, no na hana a kona makuahine ; iaia. Ua nui loa kona hana ino ame ka j hoowahawaha iaia nei. Ua hoolilo ia j iho la keia i kauwa, e hana pu ana ma-: I waena o na kauwa e ae o ka halealii, me | ka ike ole mai nae o na makaainana, koe |ka poe ahi a nie na luna i»upuni hoopi- . i limeaai mahope o ua Moiwahine nei. j Aia mawaena o na kauwa ko ia nei wa- ( j hi hiamoe a me kona paina ana, a he ka!pu loa kona komo ana aku mnlnko o ka halealii. O kona moe alii ua lilo i inoe hoohaumia na keia Aliiwahine, ao na mea ekuai ka eehia oke alo alii oka nina, ua lilo i mea lapuwale. Aole keia eae ia e hele ma ke kula, a he aahu lapuwale a lepo ko ia nei wahi kap;i. O |ko ia nei mau pono a pau nana no e j hooponopono ponoi iho, aole hoi e like jme ka manawa e ola ana kona makua. | Aloha ino oe e Amile, oka makana ka , ;ia e haau iia mai ana ia oe mai ke kai- j ikuahine ponoi mai o kou makua. j Iloko ona hana ino a pau a ke aliij wahine iaia nei aole loa keia i kunukunu ' j iki, aka, ua hoomanawanui no. Ua ao j jno keia iaia iho ma na mea oka pala- j ! pala, me ke l.okua pu ana mai ake kuke nui o ka hale alii, a ua hooponopono mau no keia iko ia nei noho ana. Ua lepo a weluwelu ko ia nei mau aahu,; laka, o kona ili ua iike me ke kulu wai; ! mai ka lewa mai ka maemae. Ua hana | j ino ia mai keia me na manao ino a ina- ; ina, ua hoihoi aku no nae keia ia mau ; : mea a pau mi ka haawi ana aku ina ! huaolelo momi a me na hana maemee a , ku ike aloha. Ua kuamuamu ia mai * keia i ka pupuka ame ka ilihune, ame |ka haahaa oke kulana mai kona mau 1 I makua ponoi mai ; aka, ua hoike ia mai; |la ekeau o ka manawa ka ulu ana'e o ; kona kino me ka ui nani lua ole, ka wai-; ; wai u!a na hana maikai a ku i ka naau-. ' ao, a me ke kiekie o ke kulana ma kana ' mau kamailio ona. Iloko oia mau hana i | ino ia mni a pau, ua pahua wale no a lilo i I i mea ole imua o ia nei, a ua hiki ke hoo- : | pili aku i na huaolelo "ua mae ka hau-; i mia imua o ka maemae." i Aole no oke aliiwahine wale keia e | hana ino nei, aka, o na'lii ame na luna | aupuni hoopilimeaai kekahi. Ua noho i keia me ka hoomanawanui i ka lakou ; mau hana ino. £ hoomanao mau am 1 nae keia i kona makua alii, a e uwe maa j ana nona. Ke noho nei keia iloko oka i hale alii me keio ano, ake manao mii j nei ko waho poe ke noho nei me ka maikai a e like hoi me na kauoha a ka Moi. | Oiai nae i keia mau makahiki oko • Amile noho ana iloko oka ehaeha, aole \ no keia i hoohala i ka manawa no ka imi j nui ana i ka naauio ame ka makaukiu ;ma na hana ku ika ike. Mai loko ma» ,o na buke e loaa ana iaia, a mamulī o ! na kuhikuhi malu ana a ke kuke iaia, ua { holomua kona ike, aua lawa kona waij hona naauao me na anoano o ia kumu- > I laau makamae. AoU i pau