Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 2, 11 January 1879 — Page 1

Page PDF (1.49 MB)

This text was transcribed by:  M. Ka?iulani Carvalho
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XVIII. HELU 2.}      POAONO, IANUARI 11, 1879.       {NA HELU A PAU 893.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ka Au Okoa

I HUIIA.

 

NA OLELO HOOLAHA : - O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka           puka mua ana : elua puka ana, he $1.50: no hookahi mahina, he $2.00.

NA KANIKAU A ME NA MELE: - He 4 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 25 lalani.

            HOOLAHA MAU :- E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

 

KA

NANEA EEHIA

O KA HIWAHIWA OPIO

A MILE!

KA IWIKUAMOO HOPE LOA O KE

AUPUNI O ABEONA:

KE KOA O NA KAU.

MOKUNA 1---- HELU 27.

I KEKAHI LA, oiai e nanea ana na mea a pau o ka halealii i ka lealea ana e like me ke ano mau, ua pane aku la ua keki nei ia Amile, no ka mea, he nui ke aloha iloko ona a me ka makahehi iaia nei, wahi ana i pane mai ai me ka leo malie:

            “E Amile kuu hoa hana – a o kuu alii hoi!”

            “Alia! Alia!” wahi a Amile, “ua pololei ka hoa hana nou, aole i pololei ko’u alii ana nou!”

            “Ua hanau ia mai au e aloha i ko’u aina hanau, a wa kani pu ia me ia aloha ke aloha o ko’u mau alii. Nolaila, mai kamailio mai oe ia’u pela, oiai, he hoohiki paa ia na kela a me keia puuwai o keia aina nani a kamahao. O ka’u i manao ae nei e kamailio, oia no keia: Ua ike au a ua hooia ia, he lapuwale loa ke noho’na o ke aliiwahine, a ina e mau me keia, alaila, e haulehia ana ke aupuni, no ka mea, aole e @le ka hiki ana mai o ka hoopai maluna o ka poe hewa, a oiai hoi o oe ka mea waiwai, a he kahu malama wale iho no kela, nolaila, ke manao nei au he mea pono ia oe e hoike ia oe iho imua o ka lehulehu e noho make mai nei ia oe mawaho, me na manaolana ke ulu ae nei oe e like me ke kauoha a kou makou, kuu haku alii hoi. E kuu alii opio, kuu haku, mai hoohakalia oe, e hoike oe ia oe iho a me ka oiaio, a owau kekahi e kokua ia oe e like me ko’u kokua ana ia oe oiai maloko nei o na paia o keia halealii i hoolapuwale ia.”

            “E kuu makamaka maikai.” Wahi a Amile; “o ke aloha no ko’u makua aole loa e pau. O ka mea nui ia’u i kona manawa e ola ana, oia no ka hoolohe a me ka hooko ana i kana mau kauoha a pau. Aole loa au i hoohala i hookahi manawa i ka hooko ana i kona makemake, a ke hoomanao nei au, o kekahi o kana mau olelo hope loa, oia no ke kukala ana e lilo ka moiwahine e noho nei ka hooilina o ka nohoalii oiai oia e ola ana, nolaila, aole loa i oi aku ko’u make i ka nohoalii ma mua o ke kauoha a ko’u makua. E kuu makamaka maikai, aole ma ka hana ino e loaa mai ai ka maikai, a nolaila, ina e hana ino ana ke aliiwahine i na haawina i loaa iaia, alaila, e hoohua ia mai ana no ka hua mahope. O ke kumu laau ono he momona kona mau hoa, aka, o ke kumulaau awaawa, e mulea ana no kona mau hua. E kali kaua a na ke au o ka manawa e hoike mai i na ouli e hiki mai ana.”

            E ka mea heluhelu, he mea ku i ka mahalo ka maikai o na olelo a keia keiki alii opio. Ma keia mau huaolelo, ua hiki ke hoomaopopo iho i kona ano io. Aka, e kali iki kaua, e like me kana olelo, a na ke au o ka manawa e hoike mai.

            He mau makahiki loihi mahope mai o keia manawa a kakou e kamailio nei, a loaa iho la o Amile ia kakou ma kekahi aina mamao loa mai kona one hanau mai. Ua haalele kahiko oia i na hana ino a kona makuahine, a ua noho a kamaaina ma keia aina malihini; a e like me kona makemake nui ia e na kanaka ma kona aina hanau, pela no oia i makemake ia ai ma keia aina.

            Ke noho la ua makuahine nei ma ka nohoalii ana i anunu nui ai, me kona piha mau i ka hauoli no ko ia nei haalele ana ʻ ku.

            Ua nui a kanaka makua o Amile i keia manawa, a ua kaulana nui kona naauao a me ke kulana koa. Aia ma keia aina e noho ana he kaikamahine na kekahi alii, a he keu kona kamahao. O Roselia kona inoa, a ua komohia ke aloha nona iloko o ka kakou Amile. Ua kamaaina pu no laua aka, aole nae i hooipoipo ma ke ano aloha waianuhea o na la opio.

            I kekahi la, e kalele ana ua Amile nei ma ka puka aniani o kona keena, a e noonoo ana iloko iho ona, me na halialia ana no kana mea i aloha ai a me na hiona o  kona aina hanau, a me na mea i hanaia mai iaia e ke kaikuahine o kona makua.  Oiai keia e ku ana me ka noonoo ana i keia mau mea pane ana kekahi leo ma ko ia nei aoao, i ka i ana ae, "aloha ke alii Amile!" Huli ae la ia a haawi aku la i ke aloha panina, a kahaha iho la iloko ona, oiai he kanaka malihini loa keia iaia.

            "Ua makemake au e hele pu oe me a ʻ u ma ko ʻ u home alii, a e luana pu ai no kekahi mau la. Ua makahehi pu ia oe, a ke imi aku nei e lilo o Amile i hoa ʻ loha no ʻ u. He mau mile pokole wale no mai keia wahi aku maloko o ka ululaau o Walodena, e ku ana ko ʻ u home Kakela alii."

            "E ae mai oe e lohe au i kou inoa" wahi a Amile.

            "O Konela Kunimana ko ʻ u inoa, " wahi a ka malihini.

            He koa o Amile, aohe ana mea hopo, a o kona makemake ka hele ana ma na ululaau e uhai ai i na holoholona hihiu.  No na ano kamahao o keia kanaka, a no ko ia nei ake nui e ike a hoomaopopo i kana mau hana a me kona makemake, no laila, pane aku la o Amile.

            "I ke kakahiaka o ka la e hiki mai ana, e kipa aku ana iou la."

            "Na ʻ u e hoouna mai i kekahi o ko ʻ u mau kauwa a e alakai i kou kiekie; aloha ke alii;" a hala aku la ua malihini nei.

            Kahaha iho la o Amile iloko iho ona no keia kanaka; a oiai keia e holoholo ana malalo o na lau hihi o ka pa mea kanu, ku ana ke kaikamahine kamahao ana i aloha ai ma kona aoao, oia o Roselia.

            "Ma ko ʻ u puka aniani au i ike mai nei ia oe e kamailio pu ana me Konela Kunimana, a heaha la kona makemake ia oe?"

            Kahaha iho la o Amile, pehea la oia i ike ai i ka inoa o keia kanaka, a pane akula; "ua kono mai oia ia ʻ u e hele aku ma kona hale i ke kakahiaka, a ua ae aku au."

            Holo ae la he ano ula pihoihoi ma na papalina o ua kaikamahine nei, a pane mai la " i ke ahiahi o ka la apopo e halawai kaua ma ka pa mea kanu, ua makemake au e kamailio me oe;" a holo aku la. Ua hauoli o Amile no keia mea, oiai o kona makemake ia, o ka hui pu a kamakamailio me kana aloha.

            Mamua o ka wehe ana o kaiao o kekahi la ae, ua haalele iho la o Amile i kona hale, a holo aku la maluna o kona lio no ka hele ana i kahi o ke kanaka malihini, oia o Kunimana. Iaia nei e aneane aku ana i ka ululaau, halawai aku la ia me kekahi kanaka elemakule maluna o ka lio, e kai ona nae he lio okoa mahope. Ku iho la ua elemakule nei i ka ike ana mai iaia nei, a pane aku la keia; "o oe anei ke alakai i hoouna ia mai e ke Konela Kunimana?"

            "Ae, a ua makaukau no kau mau kauoha e ke alii." wahi a ke kauwa.

            Holo aku la laua ma ke alanui malalo o na lala laau a iloko hoi o ke anoano pouli. He anu eehia kai holopuni ae i ko ia nei kino, me he la, e i mai ana kekahi mea," mai hele oe, e huli hoi, he make aku kena." Aka aole no keia i manao no ia mea.

            Aole no i liuliu loa, ua hoomaka ia aku la e ike ia na kiekiena o kekahi hale Kakela maluna ae o na lau laau, a ninau aku la keia i ke alakai; "o ka hale anei kela a kakou e hele aku nei?"

            Aka, huli mai la ke alakai iaia nei, kau ae la i kona lima i ka waha, luliluli ae la i ke poo ma ke ano papa mai iaia nei aohe make kamailio aku, a hele aku la me ka nihi o na kapuai o kona lio, me he la, e makau ana o lohe ia mai. Ia manawa koke no i pa-e mai ai kekahi leo mele nahenahe i ko Amile mau pepeiao mai ua hale nei, a he mau huaolelo wale no ka ia nei i lohe aku penei:

                        "Na ka make ke kino opio,

                          Na ka make ke kino aoo;

                          E ka malihini nani kamahao;

                          E malama ia oe iho!"

            "Ma o na lani la," wahi a Amile, "he oiaio ka leo no keia o Roselia."

            Ia manawa, paha mai la he leo uwe, a hoomaka aku la ka lio o ke alakai e holo, a ukali aku la no hoi keia mahope, me ka piha i ke kahaha no keia mau mea kupaianaha; aka ua paa ko ia nei manao e ike.

(Aole i pau.)

 

KA

LIO KEOKEO

O KA

WAOAKUAI

KE KANAKA OPIO PUUWAI WIWO OLE,

KE PUKONAKONA O KONA MAU

LA, A O KA OI HOPO OLE

O KONA MAU ENEMI.

MOKUNA XI----- HELU 15.

 

            OLELO aku la o Kelekona ia Alama, ua hoopakele hou no oe ia ʻ u mai ka make mai. I ae la o Alama e paa oe ia ʻ u a paa o haule hou auanei oe ilalo.

            No ka nui loa o ka holo o ka lio a me ke kui mau a me ka lelele ana o kona kino ua nui loa ka eha i loaa iaia a ua aneane no e ike ole i kana mea e hana ai.

            Hoomanawanui ia iloko oia eha, aka, mahope o kona kau ana maluna o ka lio maule iho la ia mai haule hou ilalo, aka, ua hopu aku o Alama i kona a-i a ua paa.  Ua moe iho la na maka o Kelekona, aka, o kona mau lehelehe ua hele a uliuli poniponi. E kuu makamaka i kahea mai ai o Alama.

            Hoao ae la o Kelekona e kamailio, aka, aole nae e hiki iaia ke pane ae.

No ka mea ua maule aku la o Kelekona. Nana aku la Alama mahope aku o laua a ike lihi wale aku la no i na ilikini, owiliwili ae la o Alama i kona puupuu lima, a me kona i ana ae. Aole e loaa ana ia oukou o Kelekona, no ka mea, owau no ka mea nana e hoopakele iaia mai ko oukou mau lima mai a i ole e make pu no au me ia.

            Hooma-u iho la o Alama i ke poo o Kelekona me ka wai huihui. Ninau ae la o Alama iaia, pehea la oe ua oluolu iki no au aka, aole nae au i pohala loa.

            Ua kokoke nalowale loa na ilikini mahope o kaua wahi a Alama. Ua maikai ia, wahi a Kelekona, pehea la nau no anei i uhi mai ia'u i ke kipuka holo lio i ka po nei? ae, no kuu manao o loaa auanei oe i ke anu hui iniki ili o ka po, nolaila, a huli hou aku ai au i hope a uhi ia oe i ke kipuka.

            I kuu ala ana'e aole oe i kaawale loa aku wahi a Kelekona. Iloko no au o ka ululaau mamua iho no ou, ua ike no au i kou hopu ia ana e na ilikini a hoopaa ia oe i ka huelo o ka lio ahiu o waonahele, a nolaila, noonoo iho la ai i wahi kupono no'u e kokua aku ai ia oe e like me kou kokua ana ia'u a pakele mai au na pu-a pipi mai.

            Heaha la kou mea i ki ole ai i ka pipi, he pu panapana hoi kau. Ae he pu no aka, aole nae i piha aole no hoi a'u poka wahi a Alama.

            Aole anei i piha kau pu i ka wa a ka ilikini e kiii aku ana e hopu ia oe maluna o ke alanui moemoe ma kahi o ka pohaku nui? Aole no i piha aka ua maopopo no nae ia’u ua manao lakou ua piha, no ka mea ua makau loan a ilikini i ka pu.

            Nana aku la o Alama a ike aku la ua nalowale loa na ilikini, nolaila hoohuli ae la i ke poo a kona lio ma kahi o kekahi ululaau e kokoke ana a lele iho la laua ilalo ma kahi ma-u. A hala paha hookahi hora o ke laua noho ana malaila, hikilele ae la o Alama me ka i ana ae, ua hewa loa ka hoi au i kuu alakai ana ia kaua maanei.

            No keaha ka hoi wahi a Kelekona.

            Nana aku oe i kela laau uuku mamua aku o kaua, o ka laau ua pau ka lala i ka hakihaki a koe ke kumu.

            Ae, ke ike nei au i ka laau.

            Aole nae paha oe i ike i kekahi mea e ne, i ninau aku ai o Alama.

            Aole, oia wale no a me na laau liilii e kuhihewa nei, he pua ia na ka ilikini. He pua ka kela na ka ilikini wahi a Kelekona.

            Ae, a e moe koke iho oe ilalo wahi a Alama.

            Iloko o ka wa a Alama e kamailio nei, ua ki mai la ka ilikini i ua pua nei, aka aole nae laua nei i poino.

            Ua holo mai nei na ilikini a kaa mamua o kaua, wahi a Alama, nolaila e kau hou maluna o ka lio a e holo aku kaua.

            Holo ae la o Alama a kau maluna o ka lio keokeo, a lalau mai la ia Kelekona a kokua ae la iaia a kau aku la mahope ona.

            I ke kau ana o laua nei maluna o ka lio i nana aku ka hana o Alama, he eono mau ilikini e holo mai ana, elua haneri kapuai paha ke kaawale mai ia laua aku. Kamailio iho la o Alama i kona lio e like me kana hana mau, a hoomaka aku la ka lio e holo, aole nae he manawa kaawale loan a ilikini mahope o laua nei. Aka aole nae i loihi loa ko laua nei holo ana ike hou aku la o Alama mamua ponoi iho o laua i kekahi mau ilikini hou a me ke alii e holo pololei mai ana.

            Hoohuli ae la o Alama i kona lio ma ka akau a hoomau aku la i ko laua holo ana.

            I keia manawa ua ekolu paha haneri iwilei ke kaawale mahope o laua nei.

            Holo laua nei a ike i kekahi puu uuku mamua ponoi iho o laua. Pii aku la laua nei a kau iluna, a ike aku la laua ma kekahi aoao e ku ana kekahi ilikini maluna o kona lio.

            E noho aku olua malaila, wahi a ua ilikini nei o make olua ia’u.

            E haawi mai oe ia'u i ka pu panapana wahi a Kelekona ia Alama.

            Haawi ae la o Alama i ka pu panapana ia Kelekona.

            Olelo aku la o Kelekona i ka ilikini, e hookaawale aku oe e make oe ia ʻ u, a me kona kau ana ʻ ku i ka pu panapana i ka ilikini.

            E hopu mai oe ia ʻ u a paa loa wahi a Alama ia Kelekona. Ia manawa hoomaka aku la o Alama e holo aku ma kahi o ua ilikini nei e ku ana.

            I ka hookokoke ana aku o laua nei i ka ilikini eono paha kapuai ke kaawale, hou ino ae la o Alama i kona lio me ke kepa me kona olelo ana ae.

            Ia manawa lele aku la ua lio nei maluna aku o ka ilikini a me kona lio, eono kapuai ke kiekie o kona lele ana, a haule ma kekahi aoao a hoo aku la, kani hou no ko laua nei aka.

            Hoomau aku la no ko laua nei holo ana aole nae i hala ka hora hookahi pau ko laua nei ike ana i ua poe ilikini nei,

            Hele no laua nei a po ia la a i ka poeleele ana komo laua nei iloko o kekahi kulanakauhale uuku o kekahi poe Paniolo a hoomaha laua nei malaila me ka hele huli ana i kekahi mau mea ai na laua.

            Moe iho la laua nei malaila a ao ia po, a ma ke kakahiaka olelo aku la o Alama ia Kelekona, ina e loaa ana ia oe kekahi mau la hoomaha alaila, pau loa kou eha a me ka pilikia aka, aole nae e hiki ia oe ke noho maanei.

            Ina ua ike oe i kela elemakule i komo mai ai iloko nei ma ka po nei, ke manao nei au, ua ike kela ia oe, a ua lana kona manao he haole mahuka oe, ma ka wanao iho nei ua ike aku au i kona kau ana maluna o kona lio a hele aku nei e hai aku i na makai a i ole ia i na koa, a e kii mai ana ia oe e hopu, a nolaila, e pono e hookaawale koke aku kaua.

            Hana iho la ke Paniolo a me kana wahine na mea nona ka hale i mau mea ai na laua nei, he palaoa, uala, a me ka apana pipi loke, a me ka bola Kope a ai iho la laua nei.

            Aole nae paha ou lio  kuni i ninau aku ai o Kelekona i ka Paniolo kane.

            He mau lio kuai no ko ʻ u, wahi a ke Paniolo, eia ae no eono lio e hele paha oe e nana i kau lio e makemake ai.

            Nana aku la o Kelekona i kana lio i makemake ai a ninau aku la i ke kumu kuai.

            Ewalu Una Peko ke kumu kuai wahi a ke Paniolo.

            Hookaa aku la o Kelekona ina kala no ka lio, a kau aku la iluna a hoomaka iho la laua me Alama e haalele i ke kulanakauhale.

            He mau la loihi ko laua loaa ole ana i ka pilikia.

            Ma ko laua hele kikeekee ana ma o a maanei no ko laua ike pinepine i na ilikini nalowale ko laua alanui aka mahope hoea laua nei ma ka aoaoa o kekahi muliwai, a ike aku la o Alama o ka muliwai keia o Parama

            Ia manawa ike aku la o Kelekona he mau ilikini elua mahope iho o laua e ku ana.

            Malama paha ua nui loa lakou wahi a Alama, e aho e huli aku kaua i wahi e pee ai a nalowale, ke manao nei au e hele aku kaua a maluna o kela ailana e ku mai la iloko o ka muliwai.    

            Iho aku la laua nei a hiki ma ka aoao o ka muliwai, lele iho la laua ilalo a hoomaka e hoau i ko laua mau lio a au aku la laua nei ma ka aoao o na lio.

            O keia ailana he auku wale no he hapawalu mile paha kona loihi, a emi iki mai kona laula.

            Au aku la laua nei a loaa he kanahiku paha kapuai ke kaawale aku o Alama mamua o Kelekona a lana iho la o Alama malaila e kali ana ia Kelekona.

            A ia manawa aneane e lele ka hauli o Kelekona.

            Ike aku la o Kelekona mamua aku o Alama ma ka aina maloo, aole paha he ekolu kapuai  ke kaawale mai ona aku he holoholona i elima paha kapuai ka loa o kona kino, o kona poo a me kona pepeiao ua pokole, o kona maka ua like me ko ka popoki, a me ka hulu umiumi ma kela a me keia aoao o kona muku. O keia holoholona nae he Kika.                                                             Aole i pau.

 

OLELO HOOLAHA.

 

E IKE ana @  @        @        @

ka Poalua o keia @ i haalele aku ai @

Honolulu nei kahi e loku mau ia ana e ka ua @ no ka huli hoi ana aku u ku ʻ u @ @ @

ia aku nei na mea a pau i @ ma ko ʻ u halekuai ma @ Kohala, e hookaa koke ae la @@. eia ka mea nana e ohi i na @ a pau, a @ no hoi ka mea nana e hooponopono i na mea a pau o @ @@ i oleloia maluna. nolaila, mai hoopanee oukou i ka hookaa ana e pilikia auanei a oiai hoi au e kaawale ana , nolaila. ke haawi aku nei au i ko ʻ u aloha hope loa i na makamaka a pau mai Hawaii a hiki i Niihau. Aloha oukou                                                                            AH LONG.

Honolulu, Oct. 3, 1873                                                           @@@@

 

OWAU o ka mea nona ka mea malalo iho ke @kapa@ aku nei au i kuu aina hoolimalima i @ mai ia u mai ka Papa Hoonaauao mai, oiai, oia ka Ahapuaa o Makawao, ma ka mokupuni o Maui. aole e hookuu wale i ka lio, pipi, hoki, kekake, hipa, kio a me ka puaa, ma luna oia Ahupuaa o Makawao, ua kapu loa aole e hookuu wale i na holoholona i olelo ia maluna. Ina o ka mea hookuu wale i kana mau holoholona me ke kuleana ole, e hopu ia no a e lawe ia i ka pa aupuni no ke komohewa. A pela no na ano kanaka a pau. aole e ku wale i na mea a pau maluna o na Ahupuaa la i oleloia maluna, a o ka mea hoolohe ole i keia mau olelo, e hana ia e like me ke kanawai o ka aina. E haalohe i keia olelo hoolaha o pilikia auanei.                                     T. AKANA LIILII

            Makawao, Maui, Oct 1, 1875                                                             @@@

 

KO BIHOPA MA

BANAKO MALAMA DALA!

E MALAMA NO MAUA I KE DALA O na kanaka maloko o ka Banako penei:

            Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala $ @00 a emi mai paha, alaila, e uku maua i eono hapahaneri ukupanee makahiki, mai ka la o ka lawe ana mai a hiki i ka la o kona ohi ana, ke waihoia ke dala hoomoe i ekolu malama a keu paha. Aole ukupanee e hola ia no ka hakina o ke dala hookahi, aole no hoi no ka hapa malama.

            Ina ohi koke oia i kana dala, aole i hala na malama ekolu aole ukupanee.

            Ina i manao ke kanaka e ohi kana dala, e pono ke hoike e mai oia ma ka Banako i kona manao ohi, i kanakolu ia mamua o kona ohi ana, a o kana Buke kekahi ke laweia mai.

            Ma ke kikoo wale no a ka mea dala e haawi ai i kana, a o ka Buke kekahi ke laweia mai.

            Ma ka la mua o Sepatemeba i keia makahiki a i keia e hoouluulu ai i ke dala, a e huipuia ka ukupanee me ke kumupaa o na dala i hoomoeia no na malama ekolu a keu, a mahuahua, ke kumupaa e loaa i ka ukupanee.

            Ina oi aku ke dala hoomoe mamua o $300. alail, hooholo pu ka olelo.

            E waheia ka Hale Banalo i na la hana a pau.

            $31 tf                                      BISHOP & Co.

 

WAI HUI O KA HAU.

MA KA

"BONANZA"

MA ALANUI HOTELE!

NO

JNO.W. CROWELL, (Kolowela.)

E LOAA no i na keonimana a me na lede o keia kaona, kahi e hoomaalili ai i ka wela ikiiki o ka houpo, ke kipa aku ma ka hale inu wai hau huihui o Kolowela ma kahi i hoikeia maluna, ma o aku o ka halekuai o Grant a me Robertson ma Monikalinae, Honolulu. E naue ae malaila i ike pono.

($76 3m)

 

Ale ka Wai ke Ike Aku

I keaha la hoi?

I na Waiwai Nani ano Hou loa hoi paha o

ka Halekuai o

COO KIM.

Nana aku no hoi oe. "Hoonuanua i

Apua a Kalamaula."

OIA no hoi na Hainaka Silika Nunui Eleele a Ulaula, Pulu, Wai Gula a Wai Dala. Na Hainala liilii Lei A-i. Na Mamalu kane, wahine a me na Mamalu liilii kihi weluwelu o na kaikamahine. Na uhi huihui nani nunui a liilii. Na Kihei Silika lau ma kaekae. Na Koloka kamalii nani a me na Koloka hoopumehana no na bebe.  Na Muumuu keokeo o na wahine lihilihi ma ke alo, a me na Palekoki.  Na Papale wahine Malina i hoopinanaia kekahi aoao, hele kela a kapakahi Manuia o Keokoi ka muku. Na Papale Waiokila aiai, a ke kau mai i ke poo, moa uakea lua kela ke pa iho ka la, a he nui wale na ano papale e ae i ike ole ia mamua. Na Kalakoa hou loa, na Makalena a me na lole Iliwai, na Puuwai (lula a me na Oula Pepeiao o na wahine. Na Kamaa ano hou o na kane. wahine ame na kamalii. na Kuka kanahai, na lole wawaa a me na Palule o na ano he nui wale, ame na Pale Pakaukau.

            Na Hainaka Silika Hou loa o kela a me keia ano waihooluu like ole, nui a liilii, na Kalakoa Huluhipa ano hou loa, ua Makalena o kela a me keia ano, na Moena Pake,Ti Inu a me na mea hou e ae he nui wale na ano mai Kina mai.

            O keia mau waiwai, eia no ke ahu mai nei o na ano hou loa wale no, a me kekahi mau waiwai e ae he nui loa i hiki ole ke helu papa aku. Ina aku no hoi a kapalulu hou mai, ma kela a me keia ku ana mai o ka mokuahi o na aina e. Nolaila e komo hale no e na hoa o ka iu o ka la, e wae i ko oukou mau iini aole no hoi makou e uiha iki, ke hele mai oukou e kuaila aku no keia mau mea ma na kumukuai haahaa. Ma na Poakahi a me na Poaono, oia na la e kuai hoopa@i loa aku ai ua mau waiwai nei.

            858 @                         GOO KIM.

 

HALEKUAI PA.

KE OWAKA NEI ME KA PANIO

Na Waihooluu o na Pa,

O KUU

HALEKUAI HOU

ma ke

Alanui Nuuanu.

 

Ua hoonee ia ae nei ka Halekuai pa e pili

pu ana me ka Halekuai o Goo Kim, ma ke

alanui Nuuanu, aia ma ka puka elua o

ka Halekuai ma ke kihi o ke alanui

Chaplain, maikai iho o ka

Pa o Moiwahine Ema.

 

Ke hoike ia aku nei i ka lehulehu, eia maloko

oia Halekuahi e loaa ai ia oukou

na waiwai malalo iho:

 

Na Pa Nui a Liilii

Na Pa Huewai Lepo

Na Pika Wai, nui a Liilii

           

            Na Kiaha, o na ano waihooluu a pau

            Na Bola, o kela me keia ano

            Na Ipukukui Hele Po.

 

                        Na Ipukukui Kau Hale

                        Na Ipukukui Aila Mahu

                        Na Ipuhao o na ano a pau.

                                   

                                    Na Ipu Ti

                                    Na Ipu Waiho Waihau

                                    Na Pa Waiholoi Maka, nui

a liilii o na ano a pau loa, me na waiwai e ae he nui hiki ole ke hue pau aku.

 

Ke kahea ia aku nei ni ka lehulehu e hele mai no oukou e ike maka, a e wae no oukou iho, a e kuai aku no au ia oukou me ke kumukuai makepono loa mamua o ko na Halekuai Pa e aku o ko kakou kulanakauhale alii nei.                                 Sam-wo-chung.

            Honolulu, Iulai 24, 1878.        S69 6m

 

MAIKAI KA NOI KA PAPA!

A ME

KA LAAU O KOU HALE

NO HEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la

            Ohi ka Io o ka Laau o Makawao

                        I ka ua mea hoi o ka nani o

NA PAPA ! NA PAPA!!

A ME

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU.

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE!

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

            E LIKE me ka MAKEMAKE

NO KE

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA, PAPA, PAPA,

 

Na Papa Huluhulu,

                        Na Papa Manoanoa,

                                    Na Papa i kahiia,

                                    Na Papa Kepa,

                        Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

Na Kua,          

            Na Kaula,

                        Na Aaho,

                                    Na Moli,

                                                Na Peapea,

Pine Huluhulu,

            Pine i kahua.

NA Papa a me na Laau Ulaula!

           

            Pili ulaula,

            Pili Keokeo,

            Pili Puka,

                        Pani Puka Aniani,

                        Ipuka Aniani,

                        Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui.

            Aila Pena,

                        Aila Hoomaloo,

                                    Waniti, Pate.

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO!

            Na Ami Puka Hale.

                                    Na Ami Puka Pa.

                        ANIANI!

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU 1 O KAKAAKO me PUULOA

            No ke DALA KUIKE. E loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa’ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.

E Kipa Nui Ilaila, i ike i ka Olaia

                        @@@