Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 4, 25 January 1879 — Page 1

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Malialani Cabaniss
This work is dedicated to:  Hawaiinuiakea School of Hawaiian Knowledge

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

NA OLELO HOOLAHA:--O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana: elua puka ana, he $.10; no hookahi mahina, he $2.00.

NA KANIKAU A ME NA MELE:--He 4 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 25 lalani.

            HOOLAHA MAU:--E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

 

KA

LIO KEOKEO

---O KA---

WAOAKUA!

KE KANAKA OPIO PUUWAI WIWO OLE, KE PUKONAKONA O KONA MAU LA, A O KA OI HOPO OLE O KONA MAU ENEMI.

MOKUNA XIII-----HELU 17.

            Ano ke ano pouli ia wa, nolaila, kakali iho la oia a kau loa ae ke aliiwahine o ka po iluna i ike pono aku oia i na mea ana i lohe ai.

            Ua loaa paha iaia ka hora hookahi o kona noho ana malaila, a ia manawa malama loa ae la ka mahina, hoomaka aku la ia e kolo a ma kahi o kekahi mau laau liilii e ulu ana, a ike aku la ia ekolu mau ilikini e hapai ana i kekahi wahine maluna o ke kua o ka lio; a ike aku la o Kelekona ua like no a like me Limunui kona ano. (Alama.)

            Ike aku la o Kelekona, o na ilikini no ia a laua i mahuka mai ai.  Ike aku la no hoi ia, o Kaliko a me ka wahine ilikini ke ku ana a me kekahi ilikini opio kekahi.  Lana iho la ko Kelekona manao e kokua aku ia Alama, nolaila, huli hou ae la ia mahope e kii aku i kana ihe, a i ka loaa ana a hou hou mai, ike aku la keia ua hoomaka na ilikini e hele me ka lawe pu ana ia Alama a me ka lio keokeo ma ko lakou mau lima.

            Huli hou ae la o Kelekona a loaa kona lio, a kau aku la iluna, a hoomaka aku la e hahai aku mahope o Alama a me na ilikini.  Aka, no ke ano luhi o ko Kelekona lio, aole hiki iaia ke awiwi loa, a nolaila, aole no ona ike koke aku i na ilikini a me Alama.

            Ma ia hope, puka aku la lakou mailoko aku o ka ululaau a hoea he awawa, a malaila lakou i ku nui iho ai.

            Hoomau aku la no o Kelekona i kona hele ana a hiki ma ka pili laau, a malaila, kaohi ia i kona lio a lele iho la ia ilalo.

            Hoolohe aku la o Kelekona i ke kamailio o Alama me ka wahine ilikini.

            Heaha la kau hana i manao ai e hana mai ia ʻ u?  i ninau aku ai o Alama i ka wahine ilikini.

            Ke manao nei au na ʻ u ponoi no e pepehi aku ia oe, na kuu mau lima no e o aku i kou puu i ka pahi, no ka mea, aole makemake ke alii o makou e ike ia oe, aole no hoi ona ae iki e pepehi aku makou ia oe, makemake kela e lawe ia oe i wahine mare nana, aka, aole i like ko ʻ u manao pela, no ka mea, he enemi ino loa oe no ʻ u a ina he mea hiki ia ʻ u ke hana, ina no ua wawalu aku au i kou kino holookoa mailuna a lalo a make oe me kuu mau maiuu, wahi a ua wahine ilikini nei.

            Heaha la ka hewa nui a ʻ u i hana aku ai ia oe, i hoolilo mai ai oe ia ʻ u i enemi ino loa nou?  wahi a Alama.

            No ka mea, ua hoomahuka aku oe i ka haole ili keokeo, wahi a ka wahine ilikini.

            Ia manawa, lohe aku la lakou nei he mea ano e ma kahi loihi loa aku, nana aku la ua poe ilikini nei ma ke komohana o lakou, a ike aku la i kekahi mau mea eleele e hele mai ana.  I ke kokoke ana io lakou nei, i ae la ka wahine ilikini, he poe ilio ahiu keia, makemake au e ike i ko lakou haehae ana i ke kino o ka wahine  Paniolo a weluwelu.

            Ina o ko oukou makemake ia e make au, alaila, e ki koke mai oukou ia ʻ u i ka pua, a i ole e hou mai oukou ia ʻ u i ka pahi, mamua o kuu make ana i na niho oi o na ilio ahiu o ka waonahele.

            Heaha la ka oukou mea e manao ai e hana mai ia ʻ u, i ninau hou aku ai o Alama.

            E hoopaa ia ana oe i ke kumu laau me ke kaula a paa loa, a i ka manawa e hele mai ai ka poe ilio a inu wai iloko o ka muliwai a honi mai ia oe, alaila, e lele mai auanei lakou a haehae liilii i kou kino i na apana lehulehu a make oe, oia ka makou i manao ai e hana aku ia oe.

            Eia no o Kelekona ke hookokoke mai nei ma kahi a lakou e ku nei, aka, no kona ike ana i na ilio, nolaila, kakali iho la no ia ma ia wahi me ko lakou ike ole mai nae iaia nei.

            Hoomaka aku la lakou nei e hele ma kahi o kekahi kumu laau nui, a kukulu ia o Alama malaila, a hoopaa ia me ke kaula a paa.

            Eia no ke holo mai nei na ilio, a i ka hoopaa ia ana o Alama ma ke kumu laau a paa, hele aku la ua poe ilikini nei a kaawale, he kanalima paha iwilei ka mamao, a ku nui mai la malaila, me ka nana i ka hana a ua poe ilio nei.

            Ke kolo nei no o Kelekona iloko o ka mauu loloa, a hiki aku la i kona wahi i haalele ai i kona lio, lalau aku la ia i ka pauku laau ana i lawe pu mai ai, a kokolo hou aku la a hiki ma kahi a Alama e paa nei.  Ua kokoke loa na ilio ia Alama, o ka ilio makamua ua hoomaka ia e lele aku iluna o Alama.  Ia manawa hou ae la o Kelekona i ka pauku laau mamua ponoi o ka ilio, no ka mea, ua kuni ia ka pauku laau i ke ahi a ua a.  I ka ike ana no nae o ua ilio nei i ke ahi e a ana mamua iho ona, huli ino aku la ua ilio nei a hoomaka aku la e hono no ka makau i ke ahi.

            Oki aku la o Kelekona i na kaula i hoopaa ia ai o Alama a moku, a ia manawa, akahi no a ike mai na ilikini iaia.

            Hoao mai la na ilikini e holo mai ma kahi a laua nei e ku nei, aka, aole nae e hiki ke holo mai, no ka mea, ua puni loa iho la lakou me na ilio.

            O ka ilikini keia a paa ana i ke kaulawaha o ka lio keokeo, haalele iho la ia; no ka lele ana ae o kekahi mau ilio e nanahu iaia.

            I ka hemo ana nae o ka lio keokeo, holo pololei mai la iloko o ka ululaau e kokoke ana ma kahi a Kelekona ma e ku ana, a ku iho la ua lio nei malaila.

            Holo aku la o Kelekona a hopu aku la i ke kaulawaha o ka lio keokeo a alakai mai la me ka i ana aku ia Alama, e wiki oe, e hele a kau i kou lio a holo aku, a mahope aku au e holo aku ai.

            Lele ae la o Alama a pili ae la ma ka aoao o kona lio, a ninau mai la ia Kelekona, he lio na nae paha kou?  Ae aku la o Kelekona, a ia manawa, holo aku la o Alama.

            Kiola aku la o Kelekoni i ka pauku laau ana, a holo aku la a kau i kona lio a hoomaka aku la e hahai mahope o Alama.

            Holo aku la o Alama a loihi, kaohi mai la i kona lio a kakali iho la ia Kelekona, aole no nae i loihi, hui aku la o Kelekona me ia.  Ninau aku la o Kelekona, pehea kou paa ana i na ilikini?  Ua hopu lakou ia ʻ u i kuu wa e moe ana iloko o ka ululaau, paoho au i ka wahine ilikini lapuwale e hooluliluli ino ana ia ʻ u.

            Lele mai la ua wahine ilikini nei a kui mai la ia ʻ u ma ka lae, a i kuu hoomaka ana e ku iluna, kui hou mai la no kela ia ʻ u a haule hou au ilalo a pau kuu ike, a paa au ia lakou.

            Hoomau aku la laua nei i ka hele ana a hapalua paha o ka po, hiki aku la laua nei ma ka hale o kekahi Paniolo elemakule.

            Loaa iho la kekahi mau mea ai na laua nei malaila, a pau ko laua paine ana, hooluolu iho la laua, aka.  o Alama ua moe ia maloko o ka hale maluna o kahi moe, a o Kelekona moe ia mawaho ma ka lanai, a o ke kipuka holo lio oia kona kapa.

            Puoho ae la o Kelekona i ke kakahiaka i ka nakeke ana o na pahikaua a me na elua pu, kaakaa ae la ko ia nei mau maka, a i nana aku ka hana, e ku mai ana he poe koa.

            Pehea kou hiki ana mai maanei, i ninau mai ai ke kapena o na koa.

            He pio au na na ilikini, wahi a Kelekona, aka, ua mahuka mai nei au ma ia lakou mai, a nolaila hiki mai nei au maanei.

            He oiaio no paha na mea au e olelo mai la, aka, he haole mahuke no nae oe, a ua lohe mua no au i ka moolelo kou mahuka ana.

            Owau a me ko ʻ u poe koa nei, mai Kadowa mai makou, i keia manawa e hele ana makou e malama i kekahi papu maluna ʻ ku nei, ma ka aoao o keia muliwai e kahe nei, nolaila, e hele pu oe me makou.  Eia no ko makou moku kiakahi ke lana mai nei, ua ike mua mai nei makou ia oe iluna o ka moku, nolaila, hele mai nei makou e hopu ia oe i pio.

 

MOKUNA XIV.

            Ku iho la o Kelekona a nana aku la i kona lio, ia wa hoomaka ae la ia e holo a pili ma ka aoao o ka lio, me kona manao e kau maluna a e holo aku, aka, mamua o ka hemo ana o ke kaula kaohi iaia, ua hahau mai la kekahi koa iaia i ke kumu o kana pu a hina aku la o Kelekona ilalo.

            Lawe aku oukou iaia iluna o ka moku, wahi a ke Kapena o na koa.

            Kamailio mai la o Kelekona i na koa, i mai la, aia maloko o ka hale kekahi wahine i hele pu mai nei me a ʻ u, e oluolu anei oukou e kamailio pu au me ia mamua o ko oukou lawe ana ia ʻ u iluna o ka moku.  Aole makou e ae ana i kau noi, wahi a ke Kapena o na koa.

            Lawe ai la lakou ia Kelekona iluna o ka moku a hoopaa iaia iloko o kekahi rumi o ka moku, me ka hoonohoia i eha mau koa e kiai iaia.

            Manao iho la o Kelekona e hoihoi hou ia ana oia iluna o ke Sana Mele, kona moku ana i mahuka mai ai.  Hoomanao ae la ia, ina e loaa iaia kekahi wa kupono, e mahuka hou no ia.

            Elua la o ko lakou holo ana, hiki aku la ka moku o lakou ma kona awa e ku ai.

            Mamua o ka hoopaa ia ana o Kelekona iloko o ka papu, lawe ia mai la oia imua o ke alii koa a kamailio pu me ia, a i mai la ua alii koa nei, hookahi pule i koe alaila, e hoouna ia aku oe ma Valaparaiso.

            Alaila, alakai ia ae la o Kelekona iloko o ka papu a hoopaa ia iloko o kekahi keena, a hoonoho ia kekahi mau koa elua mawaho i ka po a me ke ao me na pu e kiai iaia.

            I ka lua o ka la o kona hoopaa ia ana, oiai oia e nana ana ma kekahi puka aniani, ike aku la ia i ka hele ana mai o kekahi mau hoki elua ua kaumaha i ka mea ai a na koa.

            Komo mai la ua mau hoki nei iloko o ka papu, a hoomaka ae la e owala me ke peku ana, a ku aku la na koa kiai i ka peku a hina aku la ilalo.  O na koa e kiai ana ia Kelekona, ua lilo loa ko laua mau maka i ka nana i kela mau koa i ku aku la i ka peku a na hoki lawe ukana, ia manawa i lele aku ai o Kelekona mailoko aku o kona keena ma ka puka aniani a holo mahuka aku la iloko o ka nahele.

            I ka ike ana o na koa kiai iaia, hoomaka laua e ki aku ia Kelekona i ka pu.  I ke kani ana o kekahi pu, ku aku la kekahi hoki a make loa, a o kekahi pu aole i kani.

            Holo aku la o Kelekona iloko o kekahi ululaau liilii, a mai laila aku, komo i ka ululaau nui e ulu koke mai ana.

            Oiai o Kelekona iloko o ka ululaau, ua ike oia ua maloo a puha kekahi mau kumu laau.  Aka, iaia e noho ana, lohe aku la ia i kekahi mau kapuai wawae mahope ona, nolaila, hele aku la ia a komo aku la iloko o ka puha o kekahi laau a pee iho la.

            Lohe no nae ia i ke kapuai o kekahi mau koa e hele ana mamua aku ona, a hoomaopopo koke oia, e huli ana lakou iaia.

            Elua paha hora o ka noho ana o Kelekona iloko o ka puha laau, puka mai la ia iwaho, a hoomaka e hele aku iloko o ka ululaau.

            I kona hele ana nae i ka pili laau, ike ʻ ku la keia i na koa ekolu e noho ana ma ia wahi, a nolaila, huli hou mai la keia a hoi hou i ka puha laau ana i haalele iho ai.

            He mau hora loihi no o kona ala ana me ka pili ole o kona mau maka, a no ka nui o kona maka hiamoe; kolo aku la ia iloko o kekahi mau laau liilii a haule aku la moe.

            Aole i pau.

 

Leta mai ka Pae Aina mai o Gilibati.

            APAIANG NOV. 12, 1878.

                        REV. H. BINGHAM; Aloha nui oe:--

            E ike oe i na mea hou mai ka malama o Oct. a hiki i keia la; I ka la eiwa Oct. ua hiki mai kekahi mau waa ia nei mai Marakei mai no ka mea ua kipaku ia mai kekahi poe, ua kanalima paha a oi ka nui, o keia poe i kipaku ia mai, oia no ke koena o kela poe pio i kipaku kahiko ia mai i ke kaua o ka M.J. 1877, a ke noho nei maanei; I ka la 15 o Oct. ua holo au me Te-Ka ʻ bure a me Teraoi i Tarawa i hoihoi makou ia Mrs. K. Haina, me ko makou lohe ole i na mea i hana ia ma Tarawa, aka, i ko makou hiki ana ʻ ku alaila lohe iho la makou ua auhee mai o Te-Namanoku a me kona poe ponoi, ao kekahi kaikaina ona oia o Tekaiekieki ua pepehi ia a make loa me ka okioki liilii ia a weluwelu loa aole no hoi i kanu ia; o kekahi kaikaina ona oia o Ten Kautoa (Tekineneua) ua lilo i ka moana, aole i hiki i ka aina nei, a o ka waapa kekahi o ka haole i lilo pu i ke au, me na kanaka he umi paha a keu, aole nae ka haole maluna, ua lawe ia ka waapa e ka poe i auhee, a o ka poe i hiki ia nei ke noho nei maanei.

            Ua holo mai keia poe i ka po, ao makou ua holo aku i ke ao ana ʻ e, a o ka makani, mai ka hema hikina mai, ua nui no ke au, aka me ka hoomanawanui i ka hoe ana pela makou i hiki ai i Tarawa a pela no i hiki hou ai ia nei, ke kapu nei na waa, aole holo koonei i Tarawa, a pela ko Tarawa aole holo ia nei.  Ua paipai au i na hoahanau e haawi mai i ai na na wahine kane make a me na keiki makua ole, a ua loaa iho nei he 11 ope hala (Kabubu) ua mau no ke kuai ana i na buke 85 Kauoha Hou i lilo, a he 54 Himeni 23 Helunaau (Warebui) a he mau Karaki a me kahi mau Palapala aina.

            Ke mau nei no ka piha mau o na halawai, ma ke Sabati ka Poakolu, a me ka Poalima a na wahine i ke hele mau nei o Nabukitake i na halawai Sabati i keia mau malama, ke haawi nei kahi poe i ka mahine hou, a o kahi poe aole haawi; ua kula hou iho nei mau i ka la eha o keia mahina, no ka mea, ua hoomaha ma ka la elima Oct.

            Ke noho nei no o Te-Ka ʻ bure ma maanei me ko laua mau makua, a o Teraoi no hoi a me kana wahine, no ka mea, aole i maopopo ka pau o ke kaua, no ka mea, ke noho nei ko Tarawa poe kipi ma Buariki e hoomakaukau ana no ke kaua a pela no hoi koonei poe.  Nui ke kaumaha o ko maua manao no keia haunaele ana o Apaiana nei, aka aole no i maopopo i ke kanaka na mea e hiki mai ana.

            Maikai no nae ka noho ana o makou me na kanaka, aole kolohe iki mai, mehe mea la no o na la kaua ole, aole komo wale mai maloko nei o ka pa, ina aole kuleana.  Eia no maanei o Tito Haina me maua, ua oluolu loa, aka aole nae pololei ke kino aka ua maikai nae ke ola, ua mau ko Mrs. E.L. Leleo, oluolu mai ka malama mai o June a hiki ia nei a ke hooikaika pu nei no ma ke kula ana i kahi manawa.  O ka huina nui o na haumana a ʻ u i hoike ia oe ma ka ʻ u leta o ka malama o Sept. ua emi mai i keia wa, no ka mea ua hele kahi poe oonei e noho ma ka aoao hema o ka aina.  E hoi mai ana o Bauro ma ia nei no ka haunaele o kahi a laua e noho la, no ka mea, ua make o Te-Kahunare, a o kona poe ua holo aku i Tarawa.  Ke mau nei ke kula o Tekea ma Aonobuaka, a he mau no ka makaale o na hoahanau malaila.  Ua kapae makou ia Rakubo mawaho o ka Ekalesia; no ka mea ua hui pu aku oia me na pegana, aole hele iki ina halawai.  Ua noho pu me maua ka poe pio o Tarawa o Mrs. Haine i lawe mai ai: a o ka wahine a Te-Kabunare a me na kaikamahine pu kekahi me maua.  Hu nui ko maua aloha no ka poe e noho nei me na naau kaumaha a pilikia, a ke kaniuhu pu nei maua me lakou me ke kuka mau ana.

            E na hanau mua o keia hana aloha, e hoomanao no maua a no na haumana a kakou iloko o ka Haku, e aloha ia Binamu w a me ka olua keiki.

            O makou pu kai aloha ia oukou.  Aloha.

            G LELEO.

 

Na Anoai o Kona Akau

            Ma ka la 31 o Dek. o ka makahiki i hala he Hoike Kula Sabati ma Helani, i Kahaluu, a ua lono pono ia mai, ua malie na hana i hanaia, a ua ku hei i ka mahaloia.

            Ua hai mai ka hope kiai o ka ekalesia huiia, ua mahaloia na leo himeni i mele ia a me na haawina Kula Sabati; a ke haawi aku nei ka mea kakau i ka mahalo ia Hoike Kula Sabati a i ke Kahu Kula Sabati hoi, J.G. Hoapili Esq.

            Ma ka la 1 o Ianuari, 1879, he Hoike Kula Sabati ma Holualoa, no ka ekalesia o Kailua, malalo o ke alakai ana a ke Kahu Kula Sabati a me na luna ekalesia.

            Aole no he hoike nui keia, he wahi hoike hapaha wale no, i ka nana aku a ka mea e kakau nei, ua ku no i ka mahaloia, ua eleu no hoi na kumu papa a me na haumana pu, a ua olioli au i ka ulu ole mai o kekahi haunaele ma ia la.

            Eia hoi kekahi mea a ʻ u i mahalo loa ai, o ka maluhia o ka la Hape Nuia; aole i ike ia kekahi mea ano e ma ia la mua o ka makahiki hou, ua malama ia no ia la me ka maluhia.

            Ma ka la 2 o Ianuari o keia makahiki, ua malama ae ka Hon. G.W. Pilipo, he paina luau no ka la hanau o ka Moiwahine Emma Kaleleonalani, ua malama ia keia paine luau iloko o kona hale hou i kukulu ia ma Keauhou.

            Ua nui na haole i akoakoa ae ma ia paina, iloko o ka paina ana, ua haawi mai la na Miss Elikapeka Pilipo Luukia K. Pilipo, a me Puniwai Pilipo, i na mele kani hone o Maunaolu; o ke kiekie paha ia o na hana ma ia la.

 

KEIKI KUPANAHA.

            Aia ma Keauhou kekahi keiki i hanau kupanaha ia mai, a penei kona ano: Ua hana no ke Akua i na wahi a pau o keia keiki, aka, aia ma ka lima akau.  eono manamanalima, ua hoopili ia aku la ia manamana me ka manamana nui o ka lima akau, me kona maiuu pu.  Hanauia keia keiki kupanaha na George k me Haili w.  Nani a kupanaha na hana a Iehova.

            KAIMALINO.

Ae-kai o Kona, Ianuari 3, 1879.

 

            Ua hoike ae o Rev. Mahomet Abou, kekahi kahunapule Mahometa ma Medina, Tureke, e olelo ana, ua hoike mai o Alohe iaia, e oili mai ana ka la ma ke komohana mamua a i ole mahope iho o ka la 11 o July o ka A.D. 1879, a ma ia la ka e hoomaka po ia ai na Karistiano a pau.

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau ma keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa loa aku nei au i na kanaka a pau, o kela ano, a me keia ano, mai hookuu wale, a kuulu i ko lakou mau holoholona maluna iho o kuu aina hoolimalima, o waiho ia ma Ukumehame, Maui, @@ aina o Ohia, i loaa mai ia ʻ u mai ka mea Hanohano, J.M. Kapena.  Kuhina kona Aina e.  Lio pipi, hoki, kekake, $1.00 na manu ai kalo $0.25, pakahi, kapu na wahie aole e kua wale, kapu na laau hua lewa i ka lani, oia na niu, ina e loaa aia kekahi e kii ana i ka niuniu, e uku no oia elima dala, i ole e kaa mai, na ke kanawai ka hana.  E na hoa, mai hookuli, e hoolohe no.

            O. NAWAHINE,

Waihee, Jan 3 M.H. 1879, 89@ 4@

 

            Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hookapu loa aku nei au i kuu aina hoolimalima i loaa mai ia u mai ka Papa Hoonaauao mai, oia ke Ahupuaa o Makawao.  ma ka mokupuni o Maui, aole e hookuu wale i na lio, pipi, hoki, kekake, hipa, kao a me ka puaa, ma luna oia Ahupuaa o Makawao, ua kapa loa, aole e hookuu wale i na holoholona i olelo ia maluna.  Ina o ka mea hookuu wale i kana mau holoholona me ke kuleana ole, e hopu ia no a e lawe ia i ka pa aupuni no ke komohewa.  A pela no na ano kanaka a pau, aole e kii wale i na mea a pau maluna o na Ahupuaa ia i oleloia maluna, a o ka mea hoolohe ole i keia mau olelo, e hana ia e like me ke kanawai o ka aina.  E hoolohe i keia olelo hoolaha o pilikia auanei.

            T. AKANA LIILII.

Makawao, Maui, Oct. 1, 1878.           851 tf

 

KO BIHOPA MA

BANAKO MALAMA DALA!

            E malama no maua i ke dala o na kanaka maloko o ka Banako, penei:

            Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala $300 a emi mai paha.  alaila, e uku maua i eono hapahaneri ukupanee makahiki, mai ka la o ka lawe ana mai a hiki i ka la o kona ohi ana, ke waihoia ke dala hoomoe i ekolu malama a keu paha.  Aole ukupanee e helu ia no ka hakina o ke dala hookahi, aole no hoi no ka hapa malama.

            Ina ohi koke oia i kana dala, aole i hala na malama ekolu aole ukupanee.

            Ina i manao ke kanaka e ohi i kana dala, e pono ke hoike e mai oia ma ka Banako i kona manao ohi, i kanakolu la mamua o kona ohi ana, a o kana Buke kekahi ke laweia mai.

            Ma ke kikoo wale no a ka mea dala e haawi ai i kana, a o ka Buke kekahi ke laweia mai.

            Ma ka la mua o Sepatemaba i kela makahiki a i keia, e houluulu ai i ke dala, a e huipuia ka ukupanee me ke kumupaa o na dala i hoomoeia no na malama ekolu a keu, a mahuahua, ke kumupaa e loaa i ka ukupanee.

            Ina oi aku ke dala hoomoe mamua o $300, alaila, hooholo pu ka olelo.

            E weheia ka Hale Banako i na la hana a pau.

851 tf              BISHOP & CO.

 

WAI HUI O KA HAU.

---MA KA---

"BONANZA"

MA ALANUI HOTELE!

---NO---

JNO. W. CROWELL, (Kolowela.)

E loaa no i na keonimana a me na lede o keia kaona, kahi e hoomaalii ai i ka wela ikiiki o ka houpo, ke kipa aku ma ka hale inu wai hau huihui o Kolowela ma kahi i hoikeia maluna, ma o aku o ka halekuai o Grant a me Robertson ma Monikahaae, Honolulu.  E naue ae malaila i ike pono.

(876 3m)

 

Ale ka Wai ke Ike Aku:

I keaha la hoi?

I na Waiwai Nani ano Hou loa hoi paha o ka Halekuai o

GOO KIM.

Nana aku no hoi oe.  "Hoonuanua i Apua a Kalamaula."

            Oia no hoi na Hainaka Silika Nunui Eleele a Ulaula, Pulu, Wai Gula a Wai Dala,  Na Hainaka liilii Lei A-i.  Na Mamalu kane, wahine a me na Mamalu liilii kihi weluwelu o na kaikamahine.  Na uhi huihui nani nunui a liilii.  Na Kihei Silika lau ma kaekae.  Na Koloka kamalii nani a me na Koloka hoopumehana no na bebe.  Na Huluhipa lau a me na lole huluhulu holoku o na wahine.  Na Muumuu keokeo o na wahine lihilihi ma ke alo a me na Palekoki.  Na Papale wahine Malina i hoopinanaia kekahi aoao, hele keia a kapakahi Manuia o Keokoi ka moku.  Na Papale Waiokila aiai, a ke kau mai i ke poo, moa uakea lua kela ke pa iho ka la, a he nui wale na ano papale e ae i ike ole ia mamua.  Na Hulu Eheu Manu no na papale wahine, e kau ai ka iwa.  Na Kalakoa hou loa, na Makalena a me na lole Iliwai, na Puuwai Gula a me na Gula Pepeiao o na wahine.  Na Kamaa ano hou o na kane, wahine a me na kamalii, na Kuka Kanahai, na lole wawae a me na Palule o na ano he nui wale, a me na Pale Pakaukau

            Na Hainaka Silika Hou loa o kela a me keia ano waihooluu like ole, nui a liilii, na Kalakoa Huluhipa ano hou loa, na Makalena o kela a me keia ano, na Moena Pake, Ti Inu a me na mea hou e ae he nui wale na ano mai Kina mai.

            O keia mau waiwai, eia no ke ahu mai nei o na ano hou loa wale no, a me kekahi mau waiwai e ae he nui loa i hiki ole ke ke helu papa aku.  Ina aku no hoi a kapalulu hou mai, ma kela a me keia ku ana mai o ka mokuahi o na aina e.  Nolaila e komo hale no e na hoa o ka iu o ka la, e wae i ko oukou mau iini aole no hoi makou e uiha iki, ke hele mai oukou e kuekaa i na waiwai ina no ke kuai a nana wale no paha.  E kuaiia aku no keia mau mea ma na kumukuai haahaa.  Ma na Poakahi a me na Poaono, oia na la e kuai hoopaki loa ia aku ai ua mau waiwai nei.

            858 tf              GOO KIM.

 

HALEKUAI PA.

KE OWAKA NEI ME KA PANIO

Na Waihooluu o na Pa,

---O KUU---

HALEKUAI HOU

---ma ke---

Alanui Nuuanu.

Ua hoonee ia ae nei ka Halekuai Pa e pili pu ana me ka Halekuai o Goo Kim, ma ke alanui Nuuanu, aia ma ka puka elua o ka Halekuai ma ke kihi o ke alanui Chaplain, makai iho o ka pa o ka Moiwahine Ema.

Ke hoike ia aku nei i ka lehulehu, eia maloko oia Halekuai e loaa ai ia oukou na waiwai i malalo iho:

Na Pa Nui a Liilii

Na Pa Huewai Lepo

Na Pika Wai, nui a Liilii

Na Kiaha, o na ano waihooluu a pau

Na Bola, o kela me keia ano

Na Ipukukui Hele Po.

Na Ipukukui Kau Hale

Na Ipukukui Aila Mahu

Na Ipuhao o na ano a pau.

Na Ipu Ti

Na Ipu Waiho Waihau

Na Pa Waiholoi Maka, nui a liilii o na ano a pau loa, me na waiwai e ae he nui hiki ole ke hue pau aku.

Ke kahea ia aku nei no ka lehulehu e hele mai no oukou e ike maka, a e wae no au ia oukou me ke kumukuai makepono loa mamua o ko na Halekuai Pa e aku o ko kakou kulanakauhale alii nei.                        Sam-wo-chung

Honolulu, Iulai 24, 1878.                    869 6m

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

---A ME---

KA LAAU O KOU HALE!

NO HEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka Io o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani o

Na PAPA!  Na PAPA!!

---A ME---

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU.

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE!

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

---NO KE---

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

PAPA, PAPA, PAPA,

Na Papa Huluhulu, Na Papa Manoanoa, Na Papa i kahiia, Na Papa Kepa, Papa Hole Keokeo, Papa Hole Ulaula

NA LAAU, NA LAAU,

Na Kua, Na Kaola, Na Aaho, Na Moli, Na Peapea, Pine Huluhulu, Pine i kahiia.

NA Papa a me na Laau Ulaula!

Pili ulaula, Pili Keokeo, Pani Puka, Pani Puka Aniani, Ipuka Aniani, Puka Olepelepe.

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Waniti, Pate.

NA LAKO O KELA A ME KEIA AKO!

Na Ami Puka Hale.  Na Ami Puka Pa.

ANIANI!

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU 1 O KAKAAKO me PUULOA

No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa.  O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa ʻ ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.

E Kipa Nui Ilaila, i ike i ka Oiaio

@@@ 3ms