Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 7, 15 February 1879 — Page 1

Page PDF (1.46 MB)

This text was transcribed by:  Laura Birse
This work is dedicated to:  Kekuni Blaisdell

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Buke XVIII. Helu 7@

 

Ka Nupepa Kuokoa me ke Au Okoa I Huila.

 

            Na olelo Hoolaha: - O na Olelo Hoolaha he 10 Lina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana i elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00.

            Na kanikau a me na mele: - He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

            Hoolaha mau: - E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

 

Ka Lio Keokeo o ka Waoakua!

Ke Kanaka Opio Puuwai Wiwo Ole,

ke Pukonakona o Kona Mau

I. A. a o ka Oi Hope Ole

o Kona Mau Enemi.

 

Mokuna XVII - - - - Helu 19.

 

            Holo aku la ua moku nei a ku ma ke awa o Buenos Ayres a malaila i hui aku ai ke kapena me kana wahine mare.

            Aole no i loaa kekahi moku ma keia awa e holo ana ma Amerika, a ua makau o Kelekona i ka lele i uka o ka aina e noho ai o paa mai i ka hopu ia e na makai.

            Hele aku la o Kelekona a olelo ia Alama, e noho paha oe ma Buenos Ayres nei, a hiki aku au ma Amerika alaila kauoha mai au ia oe.

            Manao a nei oe he makemake au e haalele loa mai oe ia'u? i ninau ae ai o Alama, heaha la hoi ka hewa ke hele pu au me oe? aole ka paha oe makemake mai ia'u i keia manawa, ua pau ka paha kou manao ana ia'u?

            Aole pela ka'u mea i manao ai, ua manao au no na ino a kakou e hele aku ai, a me ka naha paha o ka moku a me ka make.

            A manao ae la oe no ia mau mea oia kou mea e noho ai maanei, aole au e manao pela, ina no e nahaha liilii ka moku, a e make oe o ko kaua make pu ana no ia.

            Hoomaka ae la ka Aeko e wehe ae i kona mau eheu keokeo a holo aku no Lae Hao.

            Ua kuai ae la o Kelekona i ka maua a nui ma Buenos Ayres no ka lio a nolaila aole ona pilikia.

            Hanai mau o Kelekona a me Alama iaia i na la a pau loa aka huhu no nae kekahi mau Sela o luna o ua moku nei no ka lio.

            O na ano Sela oluna o ua moku nei, he Pukiki, he Kile, a me ka poe Manila he iwakalua ko lakou nui, o ke kapena, me ka malamamoku a me ke kamana he poe Amerika lakou.

            No ka mahana loa moe nui iho la lakou iluna o ka papa hele o ka moku i kekahi manawa aole e hoi ilalo, a no ia moe ana iluna huhu loa iho la lakou no ka peku a me ka hehi ana o na kapuai wawae o ka lio ma ka papa hele o ka moku a ua kulikuli loa lakou.

            Nana ino ae la lakou i ka lio, a i kekahi wa lohe o Kelekona i ke kamailio o lakou, he mea pomaikai no kakou ina e haule ana ka lio iloko o ke kai a make.

            Eha la mai Buenos Ayres aku, loaa ihola ka moku i ka makani ino, a ua pau na peo i ka li ia a paa, ua hele ka moana a kuakea, aole o kana mai ka makani ino.

            I kekahi huli ana o ka moku hina aku la ua lio nei ilalo, a i kona ku hou ana iluna ike aku la kona mau maka i kekahi mea nui eleele e lele mai ana iloko o na ao pouli panopano o ka lewa.

            O ke ano oia ao me he kanaka la me na poo elua e wili ana ma o a maanei i ka makani.

            Ma ka nana ana o ua Sela oluna o ka moku me he ano uhiwai wale ala no, aka ma ko ka lio manao paha he akua ano e loa.

            Nana aku la ua lio nei a i ke kokoke loa ana lele ae la ia a moku mai la kona kaula a i ka lele hou ana hakihaki na linu e paa anu i kona hale a holo aku la mamua; aka, i kona hiki ana ma ke kia hope hina aku la aia ilalo, a i kona ala hou ana mai holo loa aku la ia mamua me ka mau no o kona peku ana, nolaila ua nahaha ka hale kuke.

            Lele mai la kekahi Kile a kokoke e hopu i ke kaula ma ka ai o ka lio, aka e ka iho ana ka lio i kona poo a loaa aku la ua Kile nei a hina aku la ilalo.

            Ala ae la ua kanaka nei a lalau i kekahi pauku hao e waiho ana maluna o kahi hana a ke kamana, a holo maila e hahau i ka lio.

            Huki like aela na Sela a pau loa i ka lakou mau pahi me ka i ana ae, e okioki i ka lio a e kiola aku iaia iloko o ke kai.

            Ia manawa holo loa aku la ua lio nei mamua a no ke poi ia ana e ke kai maluna iho ona huli hou ae la ia mahope, a loaa aku la ua poe kela nei a noke aku la i ka peku ia lakou.

            Hahau like mai la lakou iaia me na pahi, aka e lele ae ana ua lio nei iluna ehiku kapuai, a haule ma kekahi aoao o lakou a holo hou aku la i hope, a no ka huli ino ana o ka moku ia manawa, hina hou aku la ua lio nei ilalo.

            Huli loa aku la ua moku nei a komo ka pale kai iloko o ke kai, a kokoke haule ka lio iloko o ke kai, aka, o ke kumu o kona haule ole ana no ka hoohei ia ana e Kelekona i ke kaula a paa.

            Paa nae ka lio iaia, ia manawa ua holo mai la na Sela a pau loa me na pahi ma ko lakou mau lima.

            E hele aku oukou ma kahi e, wahi a Kelekona, e pupule mai ana la oukou i keaha?

            Aole o makou makemake i keia lio iluna nei o ka moku ke makemake nei makou e kiola aku iaia iloko o ke kai, wahi a kekahi Sela o ka moku.

            O ke kanaka nana i olelo mai ia mau hua olelo ia Kelekona, he kanaka loihi, he ano pukapuka, a me na maka aa a eleele.

            Aole hiki ia oukou ke hana pela, wahi a Kelekona, e hoi nui aku oukou mamua.

            Aole makou e hoi; ke makemake nei makou e kiola aku i ka lio iloko o ke kai, aole o makou moe pono iki i ka po.

            Heaha la keia hana a oukou? wahi a ke kapena, heaha la ko oukou mea e hoolohe ole ai i ka leo o ka hulipahu?

            Ke makemake nei makou e kiola i keia lio iloko o ke kai, wahi a ua kanaka Kile nei.

            Aole e hiki ia oukou ke hana e like meia, e hoi nui aku oukou mamua, a mai noho a hana hou e like me keia.

            Aole makou e ae e hoi aku mamua, aia wale no a kiola mua makou i keia lio iloko o ke kai.

            Ia manawa, kahea aku la ke kapena i ke kuke e lawe mai i kana pu panapana.

            Nana aku la na Sela kekahi i kekahi, a me ka olelo a ke kanaka Kile, e hele kakou e pepehi i ka lio mamua o ka hiki ana mai o ka pu.

            Ia manawa lele aku la ke kapena a kui aku la i ua kanaka Kile nei a hina ilalo; aka, mamua o kona ala hou ana hiki mai la ke kuke me ka pu.

            E hoi nui aku oukou mamua, wahi a ke kapena, o ka mea o oukou e ae ole ana i ka 'u olelo ma keia manawa alaila e ki aku au iaia i ka pu.

            Hoi nui aku la ua poe Sela nei mamua me ka namunamu no nae o na waha.

            Ala ae la o Keoni ke kanaka Kile iluna a nana ae la i ke kapena e ku ana me ka pu, a ia manawa lele ae la ia a oki i ke kaula e paa ana ua lio nei me ka pahi.

            I ka huli hou ana o ka moku ia wa haule aku la ua lio nei iloko o ke kai.

            Ma keia manawa ua pau ka ikaika loa o ka makani a olelo aku la o Kelekona i ke kapena, ina e hiki ia oe ke hoohuli i ka moku i ka makani, ke manao nei au e hookuu i ka waapa a e hoao au e kii'ku i ka lio.

            Ae mai la no ke kapena a ia manawa hoohuli ia ae la ka moku, a hookuu ia ka waapa, a kau aku la o Kelekona a me kekahi mau Sela iluna a holo aku la e kii i ka lio.

            Me he mea ala he umikumamaluu anana ke kaawale o ka waapa mai ka lio mai, a i nana aku ka hana o Kelekona, ike aku la ia he mano e alualu aku ana i ka lio.

            E hoe aku oukou me ka ikaika loa wahi a Kelekona.

            Ae, ae, wahi a ua poe Sela nei, aole nae he hooikaika o lakou nei ma ka hoe ana.

            I ka ike ana o Kelekona i ka lakou hana pela huki mai la ia i kana pu panapana, a i mai la ia lakou, o ke kanaka o oukou e hoe ole ana me ka ikaika ole e ki koke aku no au iaia i ka pu.

            Nana ae la oia iloko o ka waapa a ike aku la i ka waiho mai o kekahi o a ke kapena i haalele ai malaila.

            Ua kokoke ka waapa ma kahi o ka lio, a ia manawa pahu aku la o Kelekona i ka mano me ke o, a ku aku la ma ka opu a hula aku la ma ke ku@.

            Huki mai la o Kelekona i ua mano nei a pili ma ka aoao o ka waapa, aka, hemo hou mai la kana o.

 

POAONO, FEBERUARI 15, 1879.

 

            Hou ae la o Kelekona i ua o nei ma ke kua o ua mano nei a puka ma ka opu, a hala paha he umi minute mahope iho make loa aku la.

            Ma kahi o ka lio e lana nei, ua ula pu i ke koko o ka mano i make, a e hoomaka ana e holo mai na mano a nui loa ia manawa.

            Wehe ae la o Kelekona i ke kaula e paa ana i ke o, a hana ia i kipuka a hoohei aku la i ka lio a paa a huki ia mai la.

            Ia manawa, lele mai la ua lio nei a kau na wawae mua iluna o ka waapa, a huki mai la na sela iaia a kau loa iluna, a hoi nui aku la lakou i ka moku.

            Pili aku la lakou nei i ka moku, a hiu nui aku la i ua lio nei a kau iluna.

            Hoihoi hou ia ua lio nei mahope ma kona wahi, a hoomaka ke kamana e hana hou i kona hale i oi ka paa mamua o kona paa mua, i hemo hou ole ua lio nei.

 

Mokuna XVIII.

            Mahope o ke oki ana a Keoni i ke kaula o ka lio, hopu aku la ke Kapena iaia a hoopaa ia na wawae a me na lima i ka hao.

            I kekahi mau la mahope iho hele aku la ke Kapena e ike iaia me ka olelo aku, pehea oe e Keoni ua molowa paha oe i ka paa loa i ka hao.

            Ae pela io no wahi a Keoni.

            Ae wahi a ke Kapena, a eia ka 'u ia oe, i na au e hookuu ia oe i keia manawa, e hoi aku oe mamua a mai noho oe a hana hou e like me keia.

            Ae ua hewa io no au wahi a Keoni, a ina oe e hookuu ia 'u ma keia manawa, aole au e hana hou e like me ia.

            Ia manawa wehe  ae la ke Kapena i na hao a hookuu ae la ia Keoni.

            Ma kekahi mau pule mahope iho, no ka lauwili loa o ka makani ua hala loa ka moku ma kahi e , aole hoi ma kahi a ke Kapena i manao ai.

            I kekahi manawa puhi ino mai la ka makani, a i kekahi manawa ua pohu loa ka moana, aka e paa mau ana na pea i ka li ia ma ka po a me ke ao.

            Ma na olelo a pau loa a ke Kapena a me ka hulipahu ma keia manawa, ua lele koke na sela a hooko me ka hiki wawe loa.

            I kekahi po pouli loa oiai e ku wati ana o Kelekona, hele aku la ia mahope e nana i ka panana, a ike aku la ia i ka akaaka ano e mai o ke kanaka e ku ana ma ka hoe.

            I kona ku ana malaila, lohe aku la ia i ka nehe mai o kekahi mau kapuai wawae maluna o ka papa hele o ka moku.

            Haalele iho la ia ma kahi ana e ku nei a hoomaka aku la e hele imua, ia wa lohe ia i ka hawanawana o kekahi mau mea, a me kona ike ana i keia mau mea e hele mai ana mahope ona.

            Heaha la ko oukou makemake i ninau aku ai o Kelekona.

            Aole nae lakou i pane iki mai, mau mai la no nae ko lakou hele ana mai mahope, a i nana aku ka hana o Kelekona e paa ana lakou me na koi, a me na pauku hao, ma ko lakou mau lima.

            Huli ae la o Kelekona e kahea i ke Kapena a me ka malama moku, ke kamana, a me ke kuke, e hele mai e kokua iaia, aka aole hala eha kapuai o kona hele ana, ku mai la ke kanaka e ku hoe ana mamua pono ona, me kekahi koi ma kona lima, ua hapai ia iluna me ka manao e hanau ma ke poo o Kelekona.

            Mai noho oe a walaau iki wahi a ua kanaka nei, i na oe e kahea i ka poe olalo, oki ia e a 'u kou poo mai luna a hiki i kou auwae.

            Lele hou ae la o Kelekona i hope, aka, mamua o ka hiki ana iaia, e huki i kana pu panapana, lohe no keia i kekahi kapuai wawae mahope ona.

            No kona manao e hahau ia ana oia mahope mai, lele hou ae la ia ma kekahi aoao, a haule ka pauku hao ma kona wahi i ku ai, a pakele iho la ia.

            Ka hana ia a ka pupule wahi a Keoni, ka mea nana i hahau i ke poo o Kelekona me ka pauku hao. E hahau mai oe e Pedro me kau koi, e lawe koke aku kakou i kona ola.

            Holo mai la ua Pedro nei me kana koi, aka, ki mai la o Kelekona ia ia me kona pu panapana ma ke poo.

            Huli aku la o Keoni ke poo o ka poe powa a olelo aku la ia Kelekona aole o makou makemake e hookahe koko, o ko makou makemake e lawe i ka moku ma ko makou mau lima, a nolaila, i na oe e haawi pio mai ana i kou kino ia makou, alaila aole oe e make.

            Aole au e ae e lilo au i pio na oukou, wahi a Kelekona.

            Hapai ae la ka lima o Keoni iluna, a ia manawa holo mai la na powa a pau e kii

mai e hopu ia Kelekona.

            Hapai ae la o Kelekona i kona koi iluna, a i ka ike ana o na powa ku hou iho la lakou, me ke ano kanalua.

            Makau wale oukou wahi a Keon, makau ka oukou i kela kanaka hookahi.

            Ku ae la o Kelekona me ka pili o kona kua ma ka palekai a nana mai la ia i na poe powa nei he umikumamaiwa.

            O ka me a o oukou e hele mua mai ana maanei e hanau aku no au i ke koi, e make ana kekahi o oukou ia 'u mamua o kuu lilo ana i pio na oukou.

            Aia no anei o iluna i ninau mai ai ke Kapena.

            Ae, wahi a Kelekona, eia no au ke hakaka nei me ka poe powa o ko kakou moku nei. Pehea la ka pono wahi a ke Kapena no ka mea ua paa makou malalo nei a aole hoi e hiki ia makou ke konkua aku ia oe ua ke Akua e kokua aku.

            Ma ka inoa o ke Akua mana loa, ke aloha mai ia kakou; owau ka mea nana e kokua aku ia oukou.

            Ia wa lele ae la oia mahope ma kahi o kekahi hale liilii mahope loa o ka moku, kahi e waiho ana na kaula ka, apana pea, a me na mea e ae.

            O keia hale ua paa ia ka puka a me ka laka a o ke ki ua haawi ia ma ka lima o ka malama moku, a me ka hulipahu i na manawa e ku waki ana, aia iloko o kela hale he pu kuniahi kahi i waiho ai, me ka piha mau.                                                             Aole i pau.

 

Make i aloha nui ia.

 

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe: -

            E oluolu oe a me kou hookele, e hookomo iho ma kahi kaawale i ka make ana o Nakialele Kalaikini, i ike mai ai kona mau lehulehu a pau.

            Ua hanau ia oia ma Paumalu, Koolauloa, Oahu, i ka A. D. 1843, a ua hoohui ia maua ma ka berita o ka mare, e Rev. H. Kauaihilo, i ka la 7 o Jan. A. D. 1869, o ka nui o ko maua mau makahiki o ka noho pu ana ma keia ao, eiwa no ia, me e 5 la, a waiho mai la oia ia 'u, me ke keiki hoohiki a maua, a me kona lehulehu a pau, e paiauma aku ana ma keia kae o ka lua kupapau. A o ka nui o kona mau makahiki o kona ola ana ma keia ao, he 36, a make aku la oia. Ua loaa oia i ka mai i ka A. D. 1876, mai laila mai ka hoomaka ana a hiki i ka la elima o Ianuari nei, a haalele mai la oia ia 'u i ke kane mare.

            Ua nui no na hoao ana e hoopakele mai iaia ina kipona eleele a ka pilikia, aole nae e hiki. Ma ka hora e 5 o ka la e 5 o Ianuari iho nei, pau ae la kona oni ana.

            He wahine aloha kane, he makamaka maikai, he hoa 'loha oluolu no na makamaka, he heahea i kela me keia mea, he hookipa ina malihini, a he malama ohana, a no ia mau pili aloha ana a maua, a kahi no a wehe i ka pili hooko-o ia loko, pela no ke aloha e paila nei i kuu kino. Pela no e hooko ia ai kau wahi kanaenae aloha nona.

                        Kanikau aloha keia @ou eNakialele,

                        Kuu wahine mai ka po loloa e ka hooilo,

                        Mai ka makani anu he malualua,

                        Elua hoi kaua makua hookahi hoi keiki,

                        Kuu wahine mai ka la e Niukolu,

                        Oia hale inea a kaua i noho ai,

                        Hookahi leo hoolohe o ka leo o ka haole,

                        Auwe kuu wahine kuu wahine hoi - e,

                        Kuu wahine mai ka wai e Kalehuawai,

                        Aloha ia wahi a kaua e noho ai,

                        E pukukui ai i ke anu me ke koekoe,

                        Koekoe ka po ua hele oe,

                        Hele hookahi eku nei oe aohe lua,

                        Noho iho nei au me ka-u-me ka minamina ia oe,

                        Kuu wahine mai ka malu hale o Haleainiani,

                        Kuu wahine mai na pali Hauliuli o Koolau,

                        Mai ke ala kipapa e Nuuanu,

                        Anu maeele au i ke aloha,

                        Aloha au o ke kawelu o Lanihuli

                        E luaiele ia nei e ka makani,

                        Auwe kuu wahine kuu wahine hoi-- a,

                        Kuu wahine mai ka la welawela o Honolulu,

                        Mai ka ia mili lima o Ulakoheo,

                        Aloha Peleula, kahi a kaua e noho ai,

                        Aloha Kepahoni, i ka hale hoolimalima,        

                        Aloha Kikihale, i ka leo o ka makua,

                        Aloha Kamakela, i ka hale hooluhi,

                        Auwe kuu wahine kuu wahine kuu aloha pau ole ia oe - e,

                        Kuu wahine mai ka hui kau a na kae, e Niuhele wai,

                        Mai ka uka e Kapalama,

                        Aloha ia wahi a kaua e noho ai,

                        Mai ka wai e Paeaki.

                        Oia wai a ke aloha i noho ai,

                        Momoe aku kaua o ka po kehau,

                        Aloha ka leo o ka wahine i ka i mai e anu au,

                        Auwe kuu wahine kuu hoa pili hoi - e

                        I pili ia e kaua ka ua me ka la,

                        Akahi la a ke aloha i hiki mai ai,

                        A hiki mai no ko aloha e uwe no au,

                        Aloha au o ke kula e Kaiwiula,

                        Hoomaha aku kaua i ka hale aikane,

                        Oia hale a kaua i imi ai,

                        Imi aku hoi kaua i ke ola nou,

                        Aia ke ola i ke kuahiwi,

                        Ilaila hoi au, a hoi nele,

                        Imi aku ke ola ia Kamika.

                        I hoi mai ko 'u hana, ua pau kou ike,

                        Pau kou lohe pau kou ike ana mai,

                        Auwe kuu wahine kuu luuluu ia oe - a,

                        Auwe kuu wahine kuu makua hoi - e,

                        Kuu minamina hoi - a,

                                                                        H. Kalaikini.

Kahuku, Koolauloa, Oahu, Jan. 21 1879.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            O wau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hookapu ku aku nei au i kuu aina hoolimalima i kaa mai ia 'u mai ka Papa Hoom@@@@@ mai, eia ke Ahupuaa o Makaw@, ma ka mokupuni o Maui, aole e hookua wale i na @@ pipi, hoki, kekake, hipa. Ka@ a me ka puaa, ma kona oia Ahupuaa o Makawa@, ua kapu loa, aole e hookua wale i na holoholona i olelo ia maluna. I@@@ ka mea hookuu wale i  kaua mau holohlona me ka kuleana @le, e hope @a no a e lawe ia i ka pa aupuni no ke k@mahawa. A pela no na ano kanaka a paa, aole e ku wale: no mea a pau maluna o ka Ahupuaa ia i oleloia maluna, a o ka mea h@@l@h@ @l@ i keia mau olelo, e hana ka e@@@ke me ke Kanawai o ka aina. E hoo@@h@ i keia olelo h@ol@ha @ pila, @@uan@@.                                                                                              T. Akana Liilii

            Makawao, Maui, @@@. 1. 1878.                                                                             881 tf

 

Ko Bihopa Ma

Banako Malama Dala!

 

            E malama no maua i ke dala o na kanaka maloko o ka Banako, p@nei. Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala $ @00 a emi mai paha, alaila, e uka maua: eoeo hapahane@i ukupanee makahiki, mai ka la o ka lawe ana mai a hiki i ka la o kona ahi ana, ke waihe@a ke dala hoomoe i ekelu malama a ke@ paha. Aole ukupanee e helu ia no ka hakiaa o ke dala hookahi, aole no hoi no ka hapa malama.

            Ina uhi koke oia i kana dala, aole i hala ua malama ekolu aole akupanee.

            Ina i manao ke kanaka e ohi i kana dala, e pono ke hoike e mai oia ma ka Banako i kona manao ehi, i kanakolu la mamua o kona ohi ana, a o kana Buke kekahi ke laweia mai.

            Ma ke kikoo wale no a ka mea dala e haawi ai i kana, a o ka Buke kekahi ke laweia mai.

            Ma ka la mua o Sepatemaba i kela makahiki a i keia, e houlaula ai i ke dala, a e huipaia ka ukupanee me ke kumupaa o na dala i hoomoe ia no na malama ekolu a keu, a mahuahua, ke kumupaa e loaa i ka ukupanee.

            Ina oi aku ke dala hoomoe mamua o $800, alaila, hooholo pu ka olelo.

            E weheia ka Hale Banako i na la hana a pau.

                        851 tf                                                                                      Bishop & Co.

 

Ale ka Wai ke Ike Aku.

I keaha la hoi?

I na Waiwai Nani ano Hou loa hoi paha o ka Halekuai o

Goo Kim.

Nana aku no hoi oe, "Hoonuanua i Apua a Kalamaula."

 

            Oia no hoi na Hainaka Silika Nunui Eleele a 'Ulaula. Pulu, Wai Gula a Wai Dala. Na Hainaka liilii Lei A-i. Na Mamalu kane, wahine a me na Mamalu liilii kihi weluwelu o na kaikamahine. Na uhi huihui nani nunui a liilii. Na Kihei Silika lau ma kaekae. Na Koloka kamalii nani a me na Koloka hoopumehana no na bebe. Na Huluhipa lau a me na lole huluhulu holoku o na wahine. Na Muumuu keokeo o na wahine lihilihi ma ke alo, a me na Palekoki. Na Papale wahine Malina i hoopinanaia kekahi aoao, hele kela a kapakahi Manuia o Keokoi ka moku. Na Papale Waiokila aiai, a ke kau mai i ke poo, mea uakea lua kela ke pa iho ka la, a he nui wale na ano papale e ae i ike ole ia mamua. Na Hulu Eheu Manu no na papale wahine, e kau ai ka iwa. Na Kalakoa hou loa, na Makalena a me na lole Iliwai, na Puuwai Gula a me na Gula Pepeiao o na wahine. Na Kamaa ano hou o na kane, wahine a me na kamahi, na Kuka Kanahai, na lole wawae a me na Palule o na ano he nui wale, a me na Pale Pakaukau.

            Na Hainaka Silika Hou loa o kela a me keia ano waihooluu like ole, nui a liilii, na Kalakoa Huluhipa ano hou loa, na Makalena o kela a me keia ano, na Moena Pake, Ti Inu a me na mea hou e ae he nui wale na ano mai Kina mai.

            O keia mau waiwai, eia no ke ahu mai nei o na ano hou loa wale no, a me kekahi mau waiwai e ae he nui loa i hiki ole ke hellu papa aku. Ina aku no hoi a kapalulu hou mai, ma kela a me keia ku ana mai o ka mokuahi o na aina e. Nolaila e komo hale no e na hoa o ka iu o ka la, e wae i ko oukou mau i ini aole no hoi makou e uiha iki, ke hele mai oukou e kuekaa i na waiwai ma no ke kuai a nana wale no paha. E kuaiia aku no keia mau mea ma na kumukuai haahaa. Ma na Poakahi a me na Poaono, oia na la e kuai hoopaki loa ia aku ai ua mau waiwai nei.

                        858 tf                                                                                      Goo Kim.

 

C. C. Coleman.

            Amara a he Mea Hana Mekini, Kapili Kapuai Hao Lio a me ka Hana ana i na Kaa Lio, & c., Hale Hana ma Alanui Alii, e kokoke la i ke Alanui Papu.

                        894 3m

 

Wai Huio ka Hau.

Ma ka

"Bonanza" Ma Alanui Hotele!

No

J N O. W. Crowell, (Kolowela.)

 

            E loaa no ia na ke@nimana a me na lede o keia kaona, kahi e hoomaalili ai i ka wela ikiiki o ka houpo, ke kipa aku ma ka hale inu wai hau huihui o Kolowela ma kahi i hoikeia maluna, ma o aku o ka halekuai o Grant a me Robertson ma Monikahaae, Honolulu. E naue ae malaila i ike pono.

                        (876 3m)

 

Halekuai Pa.

Ke Owaka Nei me ka Panio

Na Waihooluu o na Pa, o kuu

Halekuai Hou ma ke Alanui Nuuanu.

 

            Ua hoonee ia ae nei ka Halekuai Pa e pili pu ana me ka Halekuai o Goo Kim, ma ke alanui Nuuanu, aia ma ka puka elua o ka Halekuai ma ke kihi o ke alanui Chaplain, makai iho o ka pa o ka Moiwahine Ema.

 

Ke hoike ia aku nei i ka lehulehu, eia maloko

oia Halekuai e loaa ai ia oukou na waiwai malalo iho:

 

Na Pa Nui a Liilii

Na Pa Huewai Lepo

Na Pika Wai, nui a Liilii

 

Na Kiaha, o na ano waihooluu a pau

Na Bola, o kela me keia ano

Na Ipukukui  Hele Po.

 

Na Ipukukui Kau Hale

Na Ipukukui Aila Mahu

Na Ipuhao o na ano o pau.

 

Na Ipu Ti

Na Ipu Waiho Waihau

Na Pa Waiholoi Maka, nui

a liilii o na ano a pau loa, me na waiwai e ae

he nui hiki ole ke hue pau aku.

 

            Ke kahea ia aku nei no ka lehulehu e hele mai no oukou e ike maka, a e wae no oukou iho, a e kuai aku no au ia oukou me ke kumukua makepono loa mamua o ko na Halekuai Pa e aku o ko kakou kulanakauhale alii nei.

                                                                                                                                    Sam-wo-Chung.

            Honolulu, Iulai 24, 1878.                                                                                869 6m

 

NA HELU A PAU 898.

 

            Maikai ka Hoi ka Papa! a me ka Laau o kou Hale! No Hea La? Kai no Hoi no Kahi o Waila Ma! Nana aku no hoi ia la ohi ka lo o ka Laau o Makawao i ka ua mea hoi o ka nani o Na Papa! Na Papa!! a me Na Pono Kukulu Hale o Na Ano no a Pau.

 

            Aia ma ke kihi o na alanui papu me moiwahine! Honolulu malaila e loaa ai e like me ka makemake no  ke kumukuai makepono loa!

 

            Papa, papa, papa, na papa huluhulu, na papa manoanoa, na papa i kahiia, na papa kepa, papa hole keokeo, papa hele ulaula.

 

            Na laau, na laau, na kua, na kaola, na auho, na moli, na peapea, pine huluhulu, pine i kahiia. Na papa a me na laau ulaula!

Pili ulaula,

Pili Keokeo,

Pani Puka,

 

Pani Puka Aniani,

Ipuka Aniani,

Puka Olepelepe.

 

            PENA O NA ANO A PAU

 

            Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Waniti, Pate.

Na lako o kela a me keia ano! Na Ami Puka Hale. Na Ami Puka Pa. Aniani!

            Pepa Hale a me na Lihilihi e loaa no malaila. Paakai helu i o kakaako me puuloa.

            No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa 'ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.

            E Kipa Nui Haila, i ike i ka Oiaio.

                                    810 3ms