Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 9, 1 March 1879 — Page 1

Page PDF (1.48 MB)

This text was transcribed by:  Kim-hee Wong
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Buke XVIII. Helu 9@                        Poaono, Maraki 1. 1879.                     Na Helu A Pau 900.

 

Ka Nupepa

Kuokoa me ke Au Okoa

I Huha.

 

            NA OLELO HOOLAHAa- o ma Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puke mua ana: elua puka ana, he $1.50: no hookahi mahina, he $2.00.

 

            NA KANIKAU A ME NA MELE: - He 10 Keneta ka uka no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

 

            HOOLAHA MAU: - E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole o kaukai ia aku a kekahi pule ae.

 

            E hoomana e lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

 

Ka LIO KEOKEO o ka WAOAKUAI

 

Ke kanaka opio puuwai wiwo ole, ke pukonakona o kona mau la, a o ka oi hope ole o kona mau enemi.

 

Mokua XX      Helu 21.

 

            Maanei e waiho iki hoi kakou no ke kamailio ana no Alama a me ka wahine a ke kapena, oiai, aia no laua iluna o ka moku me na powa, a e huli hoi kakou a e kolo aku mahope o ke Kelekona mau meheu. O@i, eia no kela iluna o ka wa@pa, ua pulaelo kona lole i na huna kai a ua anuanu hoi, aka, aol no nae i manao nui ae ia no ia mea, o kona manao no ka loan aku iaia o kekhai moku i pakele ia aole hoi e make; aka, ua waiho no nae na powa i na huluhulu a me na kapa laholio iluna o ka waapa a me ka wai a me na mea ai.

            La wa oiai on a e lana ana iluna o ka waapa, humai la ke aloha, nolaila, hapai ae la oia i keia mau wahi lalani mele, penei:

                       

I aloha ia ka pua o ka melekule

I ka ulu wehiwehi mai i kanhele

Hele  aku maua o ke kula loa

I ka la ikiiki nopu i ke one

Hao mai e ka noe pulu elo au

Pulu elo i ka ua o ka hooilo

Pee aku au i ka lau o ke aalii

Mea ole ia anu i ka man@o

I ka hao a na pea heke o ke kalepa

O ka heke oe i ka nuku o ke awalua

Elua lei aloha a ka manao

I wili ia ka lehua me ke kolomona

I lei wehiwehi no kuu kama

A e-o e Alama i ka lai he inoa.

 

            Oiai o Kelekona e holo hookahi nei ma ka moana Anu Hema maluna o ka waapa, e paialewa ia an@ e na ale ahiu o ka moana, manao iho la oia aole e ola, no ka mea, ua koawale loa ka aina, a eia oi@ iiok@ o ka hau kahi i ho@o ai i keia wa.

            A hala kekahi mau hora o kona noho ana iluna o ka wa@pa, lohe aku la ia i ke kani mai o kekahi bele iluna o kekahi moku, a hoomaopopo ia he moku nui keia ma ke ano o ke kani ana o ka bele. Hoohu@ ae la ia i kona waapa a hoopaa i kekahi hau nui he umikumalima kapuai kona kiekie.

            Lele aku la ia iluna o ka hau a pi@ aku la iluna e nana i ke kukui o ka moku, nana aku la nae keia, aole ia i ike iki i ke kukui, no ka mea, ua paa ia wahi i ka ohu, a ua hele hoi ka noe a halii i ka ili kai. Noho iho la keia a nana aku la ma ia wahi ana i lohe ai i ke kani ana mai o ka bele, a mahope ike aku la oia i ke kino o ka moku a me na kia i ka hoea ana mai mai loko mai o ka ohu, hookahi wal no haneri anana ke kaawale mai a ianei aku.

            Ia manawa, hoomanao ae la o Kelekona i ke kukui @loko o ka waapa, a lalau @ho la ia i ua kukui nei a kuai iho la a a a hoomaka aku la e pii hou @luna o ka hau. Ua pi@ keia a hala ka hapalua o ua pu@ hau nei, pakika iho la ko ia nei wawae a haule aku la ia iloko o kekahi lua hohonu. O ka hohonu o ua lua nei, he umikumalua kapu@i, a i nana aku ko ia nei hana e kau ana ke kukui on a maluna o kekahi paa hau. O kei lua on a i haule ai, he hiunaha, he umi kapuai ka laula, he umikumakahi ka loha, a eono ke kiekie. Hulia ae la keia i wahi e hemo ai, aole loaa, ua hele na aoao o ua lua nei a pakika l@una ole, mai luna a lalo, ua pololei pu in a ua aoao a pau eha. Man@o iho la ia in a he koi ke kahi ana, in a, ua hiki iaia ke okioki i ka hau a loaa ke alanui e pii aku ai.

            Nanao iho la ia i kana pahi, a hoomaka aku la ia e okioki i mau lua ma ka aoao o ua lua hau nei i wahi e hiki ai iaia ke pii @luna. I knoa wa e okioki ana, huli ae la ia a ike i keia mau holoholona ekolu me na maka nunui poepoe, me na niho nunui oi, he eleele ko lakou mau kino a eono kapuai ka loha, ike aku la o Kelekona he poe ilio au kai keia me na a i wiwi, e hamama ana ko lakou mau waha a ike aku la o Kelekona ua ano pololi ua mau ilio nei.

            Hele mai la ua poe ilio nei, a i kokoke ana lele mai la kekahi ilio e nanahu iaia nei, hou ae la keia i ka maka o ua ilio nei me kana pahi; aka, aole nae i ko ka maka o ka ilio, aka komo aku la ka pahi iloko o ka waha o ua ilio nei a lilio aku la iaia.

            Mahope iho lilo hou mai la ka pahi iaia nei, a lele ae la ia maluna o ke kua o kekahi ilio a hou aku la i kana pahi ma ka aoao a pili aku la ma ke kumu a huli aku la ua ilio nei a make loa; aka, ma kona huli ana paa iho la kekahi wawae o Kelekona malalo o ke kina o ka ilio.

            Lele mai la na ilio i koe, a i ka lele hou ana mai o Kelekona i hope, hina hou aku la na ilalo, a mamua o ka hiki ana iaia ke ku hou ae iluna, ua hiki mai la na ilio ma kona aoao. Hou aku la ia i kekahi ilio me ka pahi, aka, lio aku la ka pahi iloko o ka waha o ka ilio a haki pu ae la mawaena. Ia manawa lohe ae la keia i kekahi halulu nui, a haki liilii ae la ua hau nei a au ana keia iloko o ke kai me he ilio aukai la no ke anu o Arika.

MOKUNA XXI

            I ka haule ana o Kelekona iloko o ke kai, ike aku la ia i kekahi mea nui eleele, aole nae i loihi kona ike ana aku o ka nalowale koke aku la no ia.

            Hoao aku la keia e pii hou aku iluna o ka hau, aole nae i hiki no ka pakika loa, aka, hapapa wale ae la no kona mau lima a loaa aku la kona waapa a kau aku la keia iluna.

            I kona kau hou ana iluna o ka waapa ike aku la ia i ua mea eleele nei ana i ike mua ai, eia ka he moku, a lohe aku la ia i ke kahea ana mai o kekahi leo, penei; o wai kela?

            Owau no, wahi a Kelekona, a hoomaka aku la keia e hoe aku i ka waapa a pili in a ka aoao o ka moku.

            Pili aku la keia ma ka @oao o ka moku a kiola aku la i ka piko o ke kaula iluna o ka moku a loaa mai la i ka poe o luna o ka moku a hoopaa i iho la.

            Pii aku la ia iluna a ike aku la ia he moku manuwa keia me na pu kuniahi e kau ana iluna.

            Hele mai la ka kapena a hui me Kelekona, a kamailio aku la o Kelekona i ke ano o ko lakou loaa ana @aia maluna o ka waapa ma kela wahi.

            Ae, ua ike makou i kou kukui maluna o ka hau wahi a ke kapena, nolaila, holo mai nei makou maanei me ka manao no he kanaka kekahi maluna o ua puu hau nei, mamua o ko makou hiki ana mai maanei.

            O ko makou moku ke huli hoi nei i ka home, no ka mea, o ka elua keia o ko makou mau makahiki me na mahina eono o ka hele ana i ke ana aina.

            Maikai maoli ka hoi ko oukou moku, wahi a Kelekona.

            Ae, wahi a ke kapena, aka, e iho oe ilalo e wehe i kou kapa pulu a komo hou mai oe i lole maloo.

            Iho aku la o Kelekona ilalo, a lawe mai la ke kukue i kekahi mau lole maloo a komo iho la o Kelekona, a noho iho la e paina i na mea ai a ke kuke i hoomakaukau ai nana.

            A pau kona paina ana i mai la ke kapena iaia, e huli ana kakou i ka moku o ka poe powa iloko o keia manawa, aka, aole nae e hiki ia makou ke noho loihi loa maanei.                      Aole i pau.

 

Na Anoai a ka Maka i ike ai ma Haiku.

 

E KA NUPEPA K@OKOA E: Aloha oe-

            Mamua o ko'u h@li hoi ana no Hana ua lani haahaa. ke hoouna hou aku nei au i na anoai a ka maka i ike ai ma Haiku nei.

 

KA UA, KA MAKANI, A ME KE KAIKOO.

            Ua mau no ka ua, ka makani a me ke kaikoo maanei, mahope iho o ka'u hai mua ana aku, a o ka Poalima, la 24 o lanua@i ka oi loa aku, ua ikaika a koikoi na paka ua, me he la paha, ua hamama loa ae na pani o Kulanihakoi. ua nui ka wai e kahe ana ma ke kahawai o Maliko, a ma na awawa, na alanui, a pela no a hiki i ka la Sabati, no keia pilikia, ua kaula ia ka hiki ana mai o no kaa ai o ka Hui o Haiku, a ma ka la Sabati, ua opili hoi na kahu kaa.

            A o ke kuna Wailele hoi, he hebedoma okoa kona leku ana mai iwaho, me he moku kiai awa la.

 

KA MAUNA HALEAKALA

            I ke kakahiaka nui Sabati, i ka mao ana ae o ka ua, a kalae na kuahiwi, a ahuwale hoi na kualono, aia hoi, ua @ahu ka piko mauna o Haleakala i ke kapa hau, ua nani kona kahiko, a ke mau nei no a hiki i keia la. E hoohoihoi mai ana paha i ka poe mahiko, e momona ana ka aina, a e heana ke dala ma ke kula o Kamaomao, a e like ke aiai me ka hau o Haleakala.

 

KIPIKUA NA PAKE PAAHANA O HAMAKUA-POKO

            Ua kipikua na pake o Hamakua-poko, no ka nele i ka raiki, a ua hele ole i ka hana; ua hoopii ae o Pogue i na pake 104, ka huina ia o ka poe i nuha i ka hana; ma ka Poalua, ua hookolokolo ia lakou ma Alakawao, ua hai mai lakou, i haalele lakou i ka hana, no ka raiki ole; ua haawi ka haku hana i ka berena, ka mea kupono ole ia lakou; aka, no ka ino, aole i ku mai ka moku mai Honolulu mai, no ia mea, ua nele ka haku i ka raiki, a ua haawi i ka ai i loaa no ka nele.

            Mahope o ke kaana maikai ana o ke Aha, ua ao ka Aha i lakou, e hoi hou i ka hana, a e ai hoi i ka ai i loaa i ka haku, a ku mai ka moku, loaa ka raiki, ua ae lakou i ka olelo hooholo a ka Aha, me $1.50 ke koina pakahi. Aka, i ko lakou akoakoa ana a pau mawaho o ka pa o ka Hale Hookolokolo, ua huli hou mai lakou e hoole i ka olelo hooholo a ka Aha, a hoi hou mai la iloko o ka Hale Hookolokolo, me ka manao e hele i Lahaina, aka hoi, ua eleu ae no ka Hope Makai Nui, oia o M. Kapihe i kana hana, a pela no na makai, ua hoehu ia na pake me na uwepa, na pauku laau, mahope o ko lakou awal ana mai i na ai a ka ui, ke nana aku a he ku i ka hooweliweli na hana a na pake.

 

KE KUNA WAILELE.

            Inehinei no ke ku ana mai mai kona auwana hele ana ma ka moana iloko o na hebedoma ino i hala ae nei, akahi paha auanei a pau ke kani o ka waha o ua poe pake nei.

 

KA HALE PUHIKO O HAMAKUA-POKO.

            Kokoke pau loa na hemahema o keia hale i ka paa, ua hai mai kekahi mea ia'u, ma ka pule elua, a ekolu paha o Maraki e wili ai ke ko. He hale paa a maikai, ua hihiu no na mea paahana o loko.

 

KA AUWAI A KA ONA MILIONA.

            Ke hoomau ia nei no ka hana ana, me ka holo imua, aia i Kuiaha ia e hele la o na paahana wale no mai Kaleponi mai. Ua hoao iho nei kekahi mau kanaka Hawaii e hana he 15, a he 30 keneta ka uku no ke kapuai paa; aohe pomaikai i loaa mai.

 

KA AUHAU O MAKAWAO NO 1878.

            Aole i pau ka ohi auhau ana o Makawao nei, ua haawi ae kekahi poe i na dala auhau ia Mia, mamuli o ke kauoha a ka Luna Auhau nehinei, hai mai o Mia ia S. Kanaiki, ke waiho nei no na dala ma kona lima. Maikai paha keia, aole pihoihoi na kana i ka imi ana i ke dala.

 

KANAKA KAAWE.

            I ka hebedoma i hala, ua haina o Manea i kona ola ma ke kaawe ana iaia iho. O ke kumu, ua piipii kai me kona wahi kapae, (wahinemanuahi) a ua hoekoo mai i ka pili, a no ia mea, ua kupouli mai la ke aloha o Kanehoa, pau ka noonoo maikai, a nakii i kona pu-ai me ke kaula, a li iaia iho maloko o kona rumi moe, me ke ki ana i ka puka a paa, a na kona nunulu ana i hoala i kana wahine mare, me kona noho Italia hou, a mahope o ko laua kii ana i kekahi kanaka okoa aku, ua wawahi ia ka puka, i ka loaa ana aku, ua kokoke e make. Ke ao mai nei keia i na kanaka a pau mai hoohalike me Manea, he pepehi kanaka ia.

Ua nui kou haahaa,

                        E. HELEKUNIHI.

Haiku, Ianuari 30, 1979

 

Na Leta a na Makamaka

            Ua halawai mai me makou kau le@a e K. M. Kohou Jr. o ke kula hanai o Hilo, Hawaii, e hoike mai ana oe no ka hookuu ia ana o na haumana he 11 ma@loko aku o ke kula no ka hoole i ka olelo a ke kumu; no laila, e na makamaka, o ka hoolohe wale no ka pono.

            Ua loaa mai nei kau leta e A. D. Alapai o Ahalanui, Puna, Hawaii ia makou; a ua pau i ka hooko ia.

            Ua halawai mai kau leta e J. M. Kauhiopio o Kawaihae, Kohala, Hawaii, me makou, e pololai mai ana oe i nupepa na Opunui o Kawaiae-uka; ua pau iho nei i ka hooko ia.

            Ua loaa mai kau leta e Sam, Hookano o Waiohinu, Kau, Hawaii ia makou, a ua pau i ka hooponopono ia.

            Ua halawai mai me makou kau leta e Josua Maluo o Opea Hilo, Hawaii, e poloai mai ana oe i nupepa na Kaua@ Opea, Hilo, Hawaii, ua makaukau makou no ka hooko aku.

            Ua loaa mai kau leta S. K. Maka@ o Waiea Kona Hema Hawaii ia makou : a ua pau i ka hooponopono ia.

            Ua lulu l@ma pu makou me kau leta e Z. K. P. Naui, o Kaunakakai, Molokai; e ka@ iki e ka makamaka a hiki mai hookoahu no makou.

            Ua loaa mai kau leta e T. Hoomaha o Paholei Makawao, Maui, ia makou; a ua oluolu makou e hooko aku.

            Ua hiki mai kau leta e Hosea K. Unea o Hakalua, Hilo, Hawaii ia makou, a ua hooponopono ia.

            Ua halawai mai nei me makou kau leta e A. Pali o Lahaina, Maui, a ua hooko makou i kau kauoha.

            Ua loaa mai nei ia makou kau leta e B. K. Holi o Nawiliwili, Kauai, a ua pau i ka hooponopono ia.

            Ua kuilima pu mai me makou kau leta e J. Haole o Wailuku, Maui, a ua pau i ka hooponopono ia.

            Ua halawai pu mai me makou kau leta e J. L. Kaaikoele o Paia, Hamakuapoko, Maui, a ua hooko ia aku nei kau kauoha.

            Ua halawai hou mai makou me kau leta e Sam. Hookano o Waiohinu, Kau, Hawaii, e kauoha mai ana i mau Alemanaka; aka, ua hookaulua iki makou a ka wa kupono.

            Ua loaa mai kau leta ia makou e D. K. Mahuka o Punaluu, Koolau, Oahu, a me ke ola pu o ka kakou Hiwahiwa; ua pau i ka hooponopono ia.

            Ua hiki mai kau leta e S. D. W. Kawaiulailiahi o Kolopue, Waihee, Maui ia makou, a ke noi aku nei makou ia oe e haawi iho ma ka lima o ke Kapena.

            Ua halawai mai me makou kau leta e S. M. Kekoanui o Paauhau, Hana, Maui, a ua loaa pu mai me na @ala elima mai ka lima mai o ke Kapena o ke kuna Waioli.

            Ua hui aloha makou me kau leta e D. Kapule o Kawaikapu. Molokai, a ke hoouna aku nei makou.

            Ua loaa mai kau leta ia makou e J. W. M. Poohea o Kamalo, Molokai, a ke kau aku nei ko makou manao e holopono kau hana.

            Ua lulu lima pu makou me kau leta e S. J. Kaeha o Keawanui, Molokai, a ua pau iho nei i ka hooko ia.

            Ua loaa mai kau leta e J. B. Hanaike o Lihue, Kauai ia makou e poloai mai ana oe i nupepa na Mrs. A. S. Wilcox, ke maliu nei makou i kou leo me ka hooko aku.

            Ua halawai mai me makou kau leta e J. S. Lono o Waihee, Maui, a ua pau i ka hooponopono ia.

            Ua kui lima pu mai me makou kau leta e S.W. Pa, o Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, a ke mahalo aku nei makou ia oe.

            Ua halawai mai makou me kau kaaikau e J. Haole o Wailuku Maui, a oiae, aole paha oe i nana ma ko makou olelo hoolaha ku mau ma ke poo o ka aoao mua o ko ka kou pepa e pili ana no ka aku o ka lalani mele a me ke kanikau, nolaila, ua hookau lua ia a ike pono oe.

            Ua loaa ia makou kau leta e J. Paakaula o Kaimu, Puna, Hawaii, e pili ana no ke ola a me ka hanu o ka kakou Kilohana. E haawi no ma ka lima o Rev. J. N. Kamoku kou luna, a nana e hooili mai ia makou ma Honolulu nei.

            O kau hoi e T. H. Kaaihuli o Kalapana Puna, Hawaii, ua hooko ia me ke kaulua ole iho.

            Ua halawai me makou kau leta e W. N. P. Kauhi Jr. o Palawai, Lanai, a ua hooko makou e like me kau poloai.

            Eia ia makou kau e Rev. D. Puhi o Kipahulu, Maui, a ua hoouna makou i nupepa na L. Lei e like me kau kauoha.

            Ua haukawewe mai nei kau leta e Isaac D. Iaea o Kapaa, Kauai, a ua hooko makou e like me kau noi.

            Ua kuilima pu iho nei makou ine kau leta e Hosea K. Unea o Hakalau, Hilo, Hawaii, a ua hoouna aku nei makou i nupepa na J. Kamahia@ e like me kau poloai.

            Ua hic mai io makou nei kau kauoha nupepa e S. Kanakaole o Kalaupapa, Molokai, a ua hoouna aku nei makou i nupepa nau.

            Ua hoaikane iho nei me makou kau leta e J. H. Kawainui i kakau ia ma Waiapuka, Kohala Akau, Hawaii, a ua hooko ia kau kauleo.

            O kau hoi e S. W. K. Kekuaiwahia o Waipio, Hawaii, ua loaa ia makou, a ke hooko aku aku nei makou e like me kau noi. E haawi i ke ola o ka kakou kamalei ma ka lima o Rev. J. B@cknell.

            Ua haulani mai nei kau leta e J. H. Keanu o Halaula, Kohala Akau, a ua pau i ka hooponopono ia. E@ mai ke imi aku la ia oe.

            O kau hoi e J. S. Lono o Waihee, Maui, ua loaa ia makou a ua pau i ka hooponopono ia. Eia mai a hiki aku.

 

OLELO HOOLAHA

C. C. Coleman.

Awara a he Mea Hana Mekini,

Kapili Kapuai Hao Lio

A ME KA

Hana ana i na Kaa Lio. $c.,

Hale Hana Ma Manui Alii, e kokoke la i

#94      ke Manui Papu.           3m

 

            O wau o ka mua @ ka ino malako iho. K@ @ loa aku nei au i kau aina hoo@malima i h@ mai ia a mai ka Papa Hoonaau@ mai, oia ke Ahupeaa o Makawao ma ka mokupuni o Maui. aole e hookuu wale i @a lio, pipi, hoki, kekake, hipa, kaoa me ka puaa. mokuna oia Ahupuaa o. ua kapu hu, aole e hookuu wale i na holoholona i olelo ia maluna. Ina o ka mea hookuu wale i kana mau holoholona me ke kuleana ole. e @pu ia no a e lawe ia i ka pa aupuni no ke komohewa. A plea no na @ kanaka a pau. aole e ka wale i na mea a pau maluna o ua Ahupuaa la i oleloia maluna, a o ka mea hoolohe ole i keia mau olelo, e hana ia e like me ke kanawai o ka aina. E hoolohe i keia olelo hoolaha a pilikia auanei.                                                                      T. AKANA LIILII

            Makawao, Maui, Oct. 1. 187@                                                                                                         

 

KO BIHOPA MA

BANAKO MALAMA DALA!

            E malama no maua i ke dala o na kanaka maloko o ka Ranako, penei:

            Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na uala $700 a emi mai paha, alaila, e uku maua i eono hapahaneri ukupanee makahiki, mai ka la o ka lawe ana mai a hiki i ka la o kona ohi ana, ke waihoia ke dala hoomoe i ekolu malama a kau paha. Aole ukupanee e helu ia no ka hakina o ke dala hookahi, aole no hoi no ka hapa malama.

            Ina ohi koke oia i kana dala, aole i hala na malama ekolu aole ukupanee.

            Ina i manao ke kanaka e ohi i kana dala, e pono ke hoike e mai oia ma ka Banako i kona manao ohi, i kanakolu la mamua o kona ohi ana, a o kana Buke kekahi ke laweia mai.

            Ma ke kikoo wale no a ka mea dala e haawi ai i kana, a o ke Buke kekahi ke laweia mai.

            Ma ka la mua o Sepatemeha i kela makahiki a i keia, e houluulu ai i ke dala, a e haipaia ke ukupanee me ke kumupaa o na dala i hoomoeia no na malama ekou a keu, a mahuahua, ke kumupaa e loaa i ke ukupanee.

            Ina oi aku ke dala hoomoe mamua o $300, alaila, hooholo pu ka olelo.

            E weheia ka Hale Banako i ua la hana a pau.

                        851 tf                                                                                                                                                 BISHOP & CO.

 

Ale ka Wai ke Ike Aku

I keuha la hoi?

I na Waiwai Nani ano Hou loa hoi paha o ka Halekuai o

COO KIM.

Nana aku no hoi, "Hoonuanua i Apua a Kalamaula."

            Oia no ho: na Hainaka Silika Nunui Eleele a Ulaula. Pulu, Wai Gua a Wai Dala. Na @ainaka liilii Lei A@l. Na Mamalu kane, wahine a me na Mamalu liilii kihi weluwelu o na kaikamahine. Na uhi huihui nani nunui a liilii. Na Kihei Sillka lau ma kaekae. Na Koloka kamalii nani a me na @oloka hoopumehana no na bebe. Na Huluhipa lau a me na lole huluhulu holoku o na wahine. Na Muumuu keokeo o na wahine lihilihi ma ke alo, a me na Palekoki. Na Papale wahine Malina i hoopinanaia kekahi aoao, hele kela a kapakahi Manuia o Keokoi ka moku. Na Papale Waiokila alai, a ke kau mai i ke poo, moa uakea lua kela ke pa iho ka la, a he nui wale na ano papale e ae i ike ole ia mamua. Na Hulu @heu Manu no na papale wahine, e kau ai ka iwa. Na Kalakoa hou loa, na Makalena a me na lole liiwai, na Puuwai Gula a me na Gula Pepeiao o na wahine. Na Kamaa ano hou o na kane, wahine a me na kamalii, na Kuka Kanakai, na lole wawae a me na Palule o na ano he nui wale, a me na Pale Pakaukau.

            Na Hainaka Silika Hou loa o kela a me keia ano waihooluu like ole, nui a liilii, na Kalakoa Huluhipa ano hou loa, na Makalena o kela a me keia ano, na Moena Pake, Ti Inu a me na mea hou e ae he nui wale na ano mai Kina mai.

            O keia mau waiwai, oia no ke ahu mai nei o na ano hou loa wale no, a me kekahi mau waiwai e ae he nui loa i hiki ole ke helu papa aku. Ina aku no hoi a kapalulu hou mai, ma keia a me keia ku ana mai o ka mokuahi o na aina e. Nolaila o komo hale no e na hoa o ka ia o ka ia, e wae i ko oukou mau !ini aole no hoi makou e @ila ihi, ke hele mai oukou e kanakaa i na waiwai ma no ke kuai a nana wale no paha. E kuaiia aku no keia mau mea ma na kumuku@ haahaa. Ma na Poakahi a me na Poaano, oia na le a kuai hoopaki loa ia aku ai ua mau waiwai nei.

                                    S58 tf                                                                                                                          GOO KIM.

 

WAI HOIO KA HAU.

MAKA

" "BONANZA"

MA ALANUI HOTELE!

NO

JNO. W. CROWELL, (Kolowela.)

            E loaa no i na k@onimana a me na lele o keia kaona, kahi e hoomaalili ai i ka wela iklik@ o ka houpo, ke kipa aku ma ka hale inu wai hau huihui o Kolowela ma kahi i hoikeia maluua, ma o aku o ka halekuai o Grant a me Robertson ma Monikaha@, Honolulu. E naue ae malaila i ike pono.

(875 @m)

 

HALEKUAI PA.

KE OWAKA NEI ME KA PANIO

Na Waihooluu o na Pa,

O KUU

HALEKUAI HOU

ma ke

ALANUI NUUANU.

            Ua hoonee ia ae nei ka Halekuai Pa e pili pu ana me ka Halekuai o Goo Kim, ma ke alanui Nuuanu, aia ma ka puka elua o ka Halekuai ma ke kihi o ke alanui Chaplain, makai iho o ka pa o ka Moiwahine Ema.

 

            Ke hoike ia aku nei i ka lehulehu, eia maloko oia Halekuai e loaa ai ia oukou na waiwai malalo iho:

 

            Na Pa Nui a Liilii

            Na Pa Huewai Lepo

            Na Pika Wai, nui a Liilii

                       

                        Na Kiaha, o na ano waihooluu a pau

                        Na Bola, o kela me keia ano

                        Na Ipukukui Hele Po.

 

                                    Na Ipukukai Kau Hale

                                    Na Ipukukui Aila Mahu

                                    Na Ipuhao o na ano a pau.

 

                                                Na Ipu Ti

                                                Na Ipu Waiho Waihau

                                                Na Pa Waiholoi Maka, nui

a liilii o na ano a pau loa, me na waiwai e ae he nui hiki ole ke hue pau aku.

 

            Ke kahea ia aku nei no ka lehulehu e hele mai no oukou e ike maka, a e wae no oukou iho, a e kuai aku no au ia oukou me ke kumukuai makepono loa mamua o ko na Halekuai Pa e aku o ko kakou kulanakauhale alii nei.                  Sam-we-chung.

                        Honolulu, Iulai 24, 1878.                                                                                                        S68 6m

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

A ME

KA LAAU O KOU HALE!

NO HEA LA!

KAI NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA@

Nana aku no hoi ia la

            Ohi ka lo o ka Laau o Kakawao

                        I ka ua mea hoi o ka nani o

Nn PAPA! NAPAPA!

A ME

Na PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU.

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU MW MOIWAHINE!

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

            E LIKE me ka MAKEMAKE

NO KE

KUKUMUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA, PAPA, PAPA

Na Papa Huluhulu,

                        Na Papa Manoanoa,

                                     Na Papa i kahiia,

                                    Na Papa Kepa,

                        Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

Na Kua,

            Na Kaola,

                        Na Aaho,

                                    Na Moli

                                                Na Peapea,

Pine Huluhulu,

                        Pine i kahiia.

 

NA Papa a me na Laau Ulaula!

Pili ulaula,

   Pili Keokeo,

Pani Puka,

                        Pani Puka Aniani,

                 Ipuka Aniani,

                    Puka Olepelepe

 

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,

            Aila Pena,

                        Aila Hoomaloo,

                                    Waniti, Pate.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO @

Na Ami Puka Hale.

                        Na Ami Puka p@.

ANIANI!

 

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA

            No ke DALA KUIKE, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a niihau. e loaa ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.

 

E Kipa Nui Maila, i ike i ka Olelo

549 @ms