Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 13, 29 March 1879 — Page 2
Ma ke Kauoha.
Ua hookohu ia aku o Mr. Henry Marten i keia la i Komisina no na Pa Aina ma ka Apana o Waialua, mokupuni o Oahu ma ka la o C.W. Collins i waiho mai.
SAM'L G. WILDER, Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Mar. 11. 1879. 901 tf
Ua hookohu ia aku o Thomas Mills i keia la i luna I'a Aupuni no ka Apana o Kaupo, ma ka mokupuni o Maui.
JNO. O. DOMINIS, Kiaaina o Maui.
Lahaina, Jan. 30. 1879. 902 tf
I NA MAKUA A KAHU MEA KEIKI
o ka Apana o Kona, Honolulu, Mokupuni o Oahu.
I KULIKE ai me ke Kanawai, e malama ia ana ke Koho Balota no ke koho ana i ka HOA EKOLU o ka Papa Kula Apana o Honolulu, ma ke Keena o ka Papa Hoonaauao ma Aliiolani Hale, i ka Poakahi la 31 o keia malama o Maraki e hele nei, iwaena o ka hora 10 o kakahiaka, me ka hora 2 o ka auinala. O ka poe makua a kahu paha, i paa ko lakou inoa ma na papa helu inoa i waiho ia mai i ka Lona Kula e na Kumu Kula Aupuni o na kula ma ka olelo Hawaii, ka poe e ae ia e koho. O na poe i paa ole ka inoa i na Kumu Kula, e hoole ia ana lakou e like me ke Kanawai.
W. JAS. KAMIKA. Luna Kula o Honolulu.
Keena o ka Papa Hoonaauao, Mar. 12, 1879. 902 3t
I NA MAKUA A KAHU MEA KIEKIE o ka Apana o Ewa a me Waianae.
Mokupuni o Oahu.
E MALAMA ia ana ke Koho Balota no ka HOA EKOLU o ka Papa Kula Apana o Ewa a me Waianae, i ka la a me ka hora i hoolaha ia no Honolulu; ma EWA, iloko o ka luakini ma Waiawa, a ma Waianae, iloko o ka Hale Kula Aupuni ma Poka-i.
W. JAS. KAMIKA.
Luna Kula, o Ewa a me Waianae no ka manawa.
Keena o ka Papa Hoonaauao, Mar. 12, 1879. 902 3t
Ua hookohuia aku o Mr. Godfrey Brown i keia la, i Hope Luna Kakau Kope no ke Aupuni Hawaii, a Ke Luna Hooiaio no hoi ma kahi o Chas T Gulick i waiho mai.
THOMA S BROWN. Luna Hooiaio Palapala.
Keena Hooiaio, Honolulu, Feb. 1, 1879.
Aponoia : SAM'L G. WlLDER,
893 tf Kuhina Kalaiaina.
Ke papa ia aku nei ka hele ana o na pipi a me na lio he lehulehu ma na kula o Kulaokahua, a ke hoike pu ia aku nei hoi ma. hope iho o ka la 30 o Maraki, o na holoholona e hele hewa ana malunu o na Aina Aupuni e hopu ia a hoopaa ia ma ka pa Aupuni.
SAM'L G. WILDER, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Maraki 13. 1879. 903 3t
E IKE auanei na kanaka a pau ke nana mai ma keia; owau o Sam'l G. Wilder ke kuhina Kalaiaina o ko Hawaii Pae Aina, mamuli o ka mana i loaa mai ia'u ma kekahi kanawai o ka ahaolelo, i apono ia ma ka la 18, o Augate 1860 i kapa ia. " He kanawai e haawai ana i ka mana i he Kuhina Kalaiaina e lawe i na aina a mo ka wai no ka pono o ka oihana wai o Honolulu," a i hoololi ia hoi ma kekahi mau kanawai elua i apono ia ma ka la 18 o Iulai, 1878, a me ka la 3 o Augate. 1878, a o na mana e ae a e kauoha ana hoi ia'u ma ia kumu i hoakaka ia, a mamuli oia ua hookohu aku au ia Curtis J. Lyons Esquire. ka Hon. Charles R. Bishop a me ka Hon Archibald Scott Cleghorn, no ka lawelawe ana ma ke ano he mau komiaina no ka hooholo ana i na uku kupono no na ona a mau ona pahu, kanaka a mau kanaka paha no ka lawe ana i ka aina a me ka wai, a i ole ia o kekahi mau waiwai pau e ae e manao ia ana e lawe paha no ka pono o ka oihana wai i olelo ia, malalo o na kanawai i olelo ia a i ole o kekahi paha o lakou. Haawi ia e ko'u lima a me ke Sila o ke Keena Kalaiaina i keia la 12, o Maraki A. D. 1879.
SAM'L. G. WILDER, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Ma raki 18, 1879. 903 3t
KEENA AINA,
Oihana Kalaiaina.
NA KOINA.
PALAPALA Sila Nui...............................$5 00
Kope Palapala Sila Nui............................. 2.50
Kope Palapala a na Hoona Kuleana, ina aole e oi aku mamua o Eha Apana....................................1.50
Kope Palapala o na Hoona Kuleana, ina e oi aku mamua o Eha Apana, e hoohalike ia.
Ka Aina e like me ka mea mau...................... 1.00
Kii Aina. ina he nui loa ae, e like me ka manao o ke Kakauolelo. Na Kope o na Palapala Hooko.. ................... 1.50
Palapala Hooiaio a Ke Kuhina......................1.00
Na Palapala Hooiaio, Kanalima Kene ta no 100 huaolelo, i kulike ai me ka Pauku 44 o ke Kanawai Kivila,
SAM'L G. WILDER,
Kuhina Kalaiaina. Honolulu, Iulai 10, 1878. 897 2m. 904
OIHANA HOONAAUAO.
Iloko o ka hoolaha i na Luna Kula, a me na Kumu Kula Aupuni, no ka manawa kula, a me ka manawa hoomaha o na kula Aupuni; ma kahi o ka mahele elua o ka makahiki, e olelo ana— " E hoomaka ke kula ana i ka Poakahi eha o ka malama, o Aperila," malaila e hookomo ai—Poakahi ekolu o ka malama o Aperila.
D.D. BALAWIN.
Kahu Kula Nui. 900 4t
Haina o ka Ninau Hae a Hawaii.
Ma ke "Kuokoa" o ka pule i hala Mar. 22, ua ike ia ka ninau Hae a Hawaii, mamua o ko'u hai ana aku i ka'u mau haina, ke waiho aku nei au he wahi moolelo pokole no ia mea. No ka manao o ke'lii e holo kekahi moku ma Kina e kuni i ka Iliahi, imi pu oia me Olohana, Aikake, a me Alika o Kalihi i Hae no ka moku, he wahi moku ano manuwa, ua lako i na pu he umikumamaono, o Forester ka inoa. O Kamehameha I, ka mea nona ka moku. A i ka paa ana o ka Hae, holo aku la ka moku ma Makao, haohao ia ka Hae aole i a-e ia he Hae Aupuni, hoouku nui ia ka moku no ke awa, a kuai poho ia ka Iliahi, a hoi mai i Hawaii nei. Lohe ke alii i keia poho, olelo oia e kau i ka uku no ke awa o Honolulu, e like me ko na aina e, oia ke kau mua ana i ke dute no ke awa.
Ninau 1,—Ka Hae Hawaii, i ka manawa hea ia i hana mua ia ai ? Haina.—Ua hana mua ia keia Hae i ka makahiki 1816.
Ninau 2.—Mahea hoi? Haina.—Ma Honolulu nei no.
Ninau 3.—Owai ka Moi ? Haina.—O Kamehameha I.
Ninau 4—Owai ka poe i noonoo a kokua i ka hana ana ? Haina.—O Olohana, Aikake a me Alika i noho ai ma Kalihi.
Ninau 5.—Owai na Hae i hoohalike ia? Oia hoi. ua hana ia mamuli o na Hae hea ? Haina.—Ma na Hae o Beritania.
S. P. LIMAHUI.
Kalihi-waena, Honolulu, Mar. 22, 1879.
NA MOKUKAUA.—Ua ike ia aku ka moku kaua Akima rala Beritania Triumph, e ku ana iloko o ke awa o Akupelago, ma ka 8 o Maraki.
—Mai ka S. F. Al ta mai, e haalele ana ka moku kaua Amerika Alaska i ka pa kapili moku i ka la 16 o Maraki no Kapalakiko, a e ku ana oia malaila no elua pule, me ka holo loa mai i ke awa lai o Kou.
KA MOKUAHI ZEALANDIA.—Ma ka hora 11 me ka hapa o ka po Poalua iho nei i ku mai ai ka mokuahi uZealandia" mai Kapalakiko mai. A maluna ona i huli hoi mai ai o H.M. Whitney, Hon. J.C. Glade, W.H. Bailey, me Mrs. E.P. Adams, a me kekahi mau haole kamaaina e ae o kakou nei. A ma ke kakahiaka nui Poakolu ae i holo aku ai no na panalaau o ka hema.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.
No ka Makahiki, $2. Eono Mahina $1. Dala Kuike ka Rula.
MA RAKI 29, 1879.
MA ke ku ana mai a ka mokuahi "Likelike" i ke kakahiaka o ka la Sabati i hala, i holi hoi mai ai ke Alii ka Moi, mai kana huakai pokole aka nei no ka lai a Ehu a me ke kai hawanawana o Kawaihae.
O KEKAHI o na hemahema nui o ke kulanakauhale o Honolulu i ike pono ia i keia wa, oia kona ano pelapela. Ma na wahi he lehulehu o ke kulanakauhale he nui na ino e hoopoino ai i ke ola o ia lehulehu; ua ike ia keia ma na ea ino, hohono a pilau no hoi e pii ae ana ma kekahi o ko kakou mau alanui. O ke kumu o keia, oia no ka hoomaemae ole ia o na lua liilii a me na wahi i hookaawale ia no na mea ino o na kauhale i noho ia e la lehulehu. O keia noho ana o kakou pela, he kapulu loa; a i na hoomau ia ko kakou hemahema ma keia mea, he mea no ia e poino nui ai ke ola.
Mamua aku o na makahiki he kanakolu i hala ae nei, ua kapa ia o Honolulu he kulanakauhale kupono i ke ola. Aka, i keia wa ke ike pu nei kakou i ka laha nui ana o na mai fiva, a me na mai e ae. Aole paha hiki i ka poe i ike pono i na kanawai o ke ola kino ke kanalua no ke kumu o ko laha ana o na mai i keia wa. He mea maopopo i na e hoomau ia aku ko kakou noho ana pelapela e like me keia wa mahope e lilo ke kulanakauhale i kahua hooulu i na mai ino loa.
Ke manao nei makou he kumuhana kupono loa keia ke noonoo ia e ka Hale Ahaolelo o keia makahiki ae e hiki mai ana ; a e haawi ia ka mana i ke aupuni me ka haawina dala pu kekahi e hiki ai ke hoomoe ia na auwaha malalo o ke kulanakauhale ma na wahi kupono a pau, i mea lawe aku i ke ino e moe nei malalo o ko kakou kahua a kiola ia aku iloko o ke kai.
Ka Wanana a ka Lauhine Kilokilo.
Iloko o na la i hala koke iho nei a hiki mai i keia mau la, ua ulu nui ae na nune kamailio mawaena o na kanaka Hawaii no kekahi wanana i hoopuka ia maloko o kekahi o na nupepa Hawaii, i mahele ia e kekahi " haku manao kaulana" e noho nei ma kahi kokoke i ke kuahiwi alii o Hawaii nei mai ka olelo Be ritania mai. Ua ike ia a ua heluhelu nui ia a ua kamaaina laulaha na ano me na loina o keia wanana ano kupainaha, a ua lilo i mea kukakuka nui ia, me na wehewehe a me na hoakaka ana, mawaena o na poai kupa o ka aina nei, "Ka hiki io mai, a me ka hiki ole mai, o ka hopena o keia honua i ka M.H. 1881 ! " Aole ma na kaiaulu wale iho no o na pipa alahele o ke kulanakauhale alii, aka, aia ma na kula palahalaha a me na awaawa ulunahele o na kuaiana kekahi. He oiaio, me ke ano hoonuinui ole ae, ua kukulu ia a ua hoohana ia na halawai mawaena o kahi poe, no ka noonoo nui a kuka hohonu ana i keia mea. Ua ulu mai na paio ana mawaena o kekahi mau aoao like ole elua, oia hoi, ua manao paa kekahi poe e hiki io mai ana ka hopena o ka honua nei e like me ka wanana, a ua hoole kekahi poe.
Aole paha e hiki ke ahewa ia keia mau mea, oiai, iloko o na makahiki he kanalima a oi o ka uhi maluhia ana o na eheu lamaku o ka malamalama Kristiano maluna o na papalina o Hawaii nei, ua noho ke kanaka Hawaii maluna o ke kahua i pahola ia aku imua ona ma na mea i ao ia aku iaia e na makua misionari, a ua hanai lakou ia mau kuhikuhi ana i ka lakou mau mamo, a i keia la, oia ko lakou kahua papahele o keia ola ana; a o keia mau anoano i lu ia mai imua o lakou, ua maopopo no i kela a me keia, oia no na ao ana a na misiona ri mai loko mai o ka buke nui. A oiai lakou e noho ana iloko o ka maluhia a me ka hilinai ana me na manaolana maluna o keia kahua makamae, aia hoi, iloko o ko lakou mau hihio moeuhane kamahao no ka nani a me ka holomua o ka aina oiwi iloko o na la e hiki mai ana, puoho ae la keia wanana a pahu, a lu liilii aka la i kona kino ma o a maanei o ka aina e waiho ana iloko o ka lai molale a ka malie.
Owai la ke puoho ole ana a kaniuhu iho iloko o ka houpo kahi i waiho ai ke ki o na pana koni o ke kino o ke kanaka ?
Ua olelo ia e kekahi poe, " he hupo ke kanaka Hawaii, oia kona kumu i puni wale ai!" Pela io no. Aole paha oiwi ponoi o ka aina i oi ae ka makee a me ka lili no kona one hanau nei e like la me ka mea e kakau nei; aole oia i hopo i ke kaena ae, a ua kaena mau no i ke akea, no ka ike a me ka naauao o ka lahui kupa o Hawaii nei; aka, aole no nae e hilahila i ka hai ae ua koe no kekahi mau heluna iloko o na meheu o ke ano hupo. Ua ike ia no keia mea, a me he la, oia no paha kekahi kumu uluku o ka manao mawaena o kahi poe. Ina pela io alaila, aole anei e pono i ka makua i aloha nui ia nana i mahele i keia wanana e haawi ae i kekahi mau hoakaka i pau ai na manao hoeha naau ? Ua hoomaopopo ia, ua manaoio maoli kahi poe i keia mea, a ua lilo i mea kuko nui a lia mau na lakou i ke ao a me ka po. Aloha wale ia poe. O ko lakou mau papa kuhikuhi i hoomakaukau ai no lakou iho a no ka lakou mau mamo, e lilo ia ana anei i mea ole ? O ko lakou hilinai i ka pono a me ka malama ana i na kuhikuhi a na makua o ka pono me ka haupu ae e liuliu ana na la maluna o keia ilihonua, e haulehia ana anei ? "Ae! e lilo ana ia mau mea a pau i mea ole!" wahi a ka wanana. Ke lana nei ko'u manao aole au e manao ia mai e hoala ana i kekahi kumu paio, aole loa au i ae e ku maluna oia kahua ; aka ua makemake au e loaa kekahi mau hoakaka naauao mai ka poe naauao mai o ka aina, no ka pomaikai o makou, ka poe hupo, puni wale i na hoomaka'uka'u ia mai.
A hooiaio ia mai ia'u, e huli auanei ko'u manao paa, hookahi wale no i ike i ka hopena o keia ao oia hoi ka mea nona ke kihapai. Owau no me ka haahaa,
K. K.
Halawa, Kohala, Mar. 20, 1879.
Ke Kaua ma Aferika Hema.
[KAKAU IA NO KE KUOKOA.]
O na hooili kaua ana a ka poe Zulu i na puali koa Beritania ma Aferika Hema, he mea ku no i ka weliweli a me ka wiwo ole na hookahe koko ana a keia lahui. Ua akaka i na alukai o na koa Beritania, o ka aina a me ke kahua o ka poe Zulu. ua lawa loa lakou no na mea pale, he lahui paakiki, he mau puali koa ikaika me ka makaukau i na lako kaua. Ua kaulana keia poe no ka hoouka kaua pinepine ma Aferika Hema. Ua hiki aku ko lakou heluna i ka 200,000, a ua hiki ke lawe ia mai mai loko mai o ia heluna, he 40,000 koa Zulu i lako i na mea kaua.
He mea paakiki loa ka hakaka ana o kekahi aupuni me na Ilikini ahiu, e like me ka lahui Zulu e hakaka ana iloko o ko lakou mau kuahiwi ponoi, me na puali koa o na aina e e holo ana ma ka moana no kekahi mau la a mau hobedoma paha e hiki aku ai ma ke kahua kaua o ka enemi. Aole ia he hana uuku e hiki ai ke hana ia me ka hikiwawe. Aka, me ka nui o ke dala o ke aupuni e holo ai ka hana no ka hoomakaukau ana i na koa a me ka lawe ana aku o na lako kaua. Eia ka Liona Beritania ke hookahe nei i kona koko ma kahi he mau tausani o kona mau koa i pau i ka make, a ma kahi hoi he mau miliona o na dala i hoolilo ia no na lako kaua, i kona wa e hakoko ana me na Ilikini ahiu o Afiganitana a me keia lahui paele Zulu.
O ke alakai o na puali koa Beritania Chelms ford, ua hai mai oia, aia ma kahi o ka 15 haneri koa Beritania i make i kela hoouka kaua nui i kinohi me na Zulu. Ua hoouna hou aku ke aupuni o Enelani i ka olaii Lord Napier, kekahi o kona mau alihikaua kaulana e noho ana ma Magedala, e holo ae ma Transvaal, oiai na puali koa Beritania e hoomoana ana malaila, no ke alakai ana aku imua o ke kahua kahua o na Zulu.
Eia na moku ke lawe nei i na koa a me na lako kaua mai Enelani mai a me kona Panalaau nui ma Inia, ma kahi he mau haneri mile ka mamao mai kahi o na Zulu e kukahalake nei, a aia ae la lakou ma ko lakou alahele e hiki aku ai ma ke kahua mokomoko o na paele Zulu, alaila, ua hiki aku ka heluna ma kahi he 20000 tausani koa Beritania i ao ia ma ka oihana kaua me ka eleu. Alaila, ua lona i na puali koa Beritania ka ikaika i palua ia i ko ka, hoouka kaua mua ana i kinohi, a ma kahi hoi he umi a me umikumamalima miliona dala e hoolilo ia ai, e hiki ai ke hoomau aku i ke kaua ana i na Zulu.
Ua haalele iho la ke keiki ahi lmeperiela Prince Louis Napoliona maluna o ka mokukaua Danube no ke kaua ma Aferika Hema, me ka hui pu aku me na puali koa Beritania. Mai loko mai o kana le ta ia Rouher e hai ana i ke kumu o kona hele ana e hui pu me na puali koa Beritania ma ka hookahe koko me na Zulu, penei: "No na makahiki ae nei ewalu, owau ka anoi a ke aupuni Moiwahine o Enelani. O ko'u ike kaua, noloko mai no ia o na kula koa o Enelani. A ua hoopaa ia hoi ko'u manao a me ko'u ikaika me na puali koa Beritania ma ke kahua kaua o ka enemi.
He meu hiki ole paha i na aupuni kaua o ke ao nei kona hele ana aku i ke kaua me kekahi maua aupuni maloko o ka ikaika, ke ole ka puu dala nui i hoahu ia no ka oihana kaua, e like me ka Rusia i hooikaika iho nei, i kona wa e hoomanawanui ana i na ino a me na pilikia he nui ma ke kahua kaua me na Tureke, me ka nui hewahewa o ke dala i hoolilo ia no na lako kaua, me ka manao, he mana nui kona ma Europa, a ma ia ano paha e hoi ai kona mau poho o ke kaua ana, aka, ua hoopouliuli ia ae la na maka o Rusia e ka Liona Beritania ma kona ano keikikane a mana nui ma Europa, me ka paa ana i na pomaikai ma ka poho o kona lima, me ka hoala hou ana i ke kanaka mai (Tureke). A ua ko iho la hoi kekahi o na haiolelo kaulana a Lord Carnarvon, e pili ana i na ninau o ka Hikina iloko o ka Hale Ahaolelo o na makaainana ma Enelani—" Ua piha hauoli au no ke kaua i ka noho ana maluhia o Afiganitana. Ina o ke kumumanao ia ua lili kakou ia Rusia, ua aa au me ka wiwo ole e hui pu me ia no ke kaua, ma ka ikaika a me ka oi o na mea kaua."
NA INOA O NA KALO A ME ko lakou ano.
[No ko makou akenui e hoonalowale ole ia mai ka ike ana a ka hanauna opio o Hawaii nei i na inoa o kekahi o na ai kamaaina o ko lakou aina kulaiwi, nolailai, ke waiho aku nei makou i ka papa inoa o na kalo a me ko lakou ano i waiho ia mai na makou e hoolaha malalo iho nei L H]
NA KALO—NA ANO.
Apuwai. Elua ano Apuwai, he keokeo, ulaula, he keokeo ka huli o ka Apuwai keokeo, a he ulaula ko ka Apuwai ulaula, o ko laua mau lau, he pupuku, keokeo ke kalo o ka Apuwai keokeo, a he ulaula ko ka Apuwai ulaula,
Haokea. Hookahi ano Haokea, he keokeo ka huli a me ke kalo, o kona lau, he lolou lahilahi.
Ku-i. Eha ano Kai, he Kai keokeo, Kaiulaula Kaikoi he hauliuli a me ke Kaiweloweloka he keokeo nae kona huli, a e like me ko lakou ano, pela no ko lakou mau huli, a ua like loa na lau he loloa.
Mana. Eha ano Mana, he Manakeokeo, Manaulaula, Manalenalena a he Manaeleele, aole i like ko lakou mau huli a o na lau, he ha loloa maikai, a e like me na ano pela no na kalo.
Hapuupuu. Elua ano Hapuupuu, he keokeo, a he ulaula he keokeo ka huli o ka Hapuupuu keokeo, a he ula ko ka hapuu ulaula, o ko laua mau lau he ha loloa.
Ipuolono. Hookahi ano Ipuolono, he hauli ka huli he loloa ka lau e like me ko ka Hapuupuu.
Lauloa. Hookahi ano Lauloa, he hauliuli kona huli e like me ko ka Ipuolono he loloa ka lau, keokeo ke kalo ke moa.
Mahaha. Hookahi ano Mahaha, he onionio kalakoa kona huli he ha loloa ka lau, keokeo ke kalo.
Lehua. Hookahi ano Lehua, he ulaula ka huli, he loloa ka lau he ula ke kalo ke moa.
Piialii. Hookahi ano Piialii, he ulaula ka huli ha loloa ka lau, ula ke kalo ke moa.
Poni. Hookahi ano Poni, he uliuli ka huli ua like kona lau me ko ka Haokea he keokeo ke kalo ke moa.
Kumu. Hookahi ano Kumu, he ula kona huli, he palahalaha poepoe kona lau keokeo ke kalo ke moa.
Nohu. Hookahi ano Nohu, he hauli kona huli o kona lau, like me ka Haokea he ula ka poi.
Makaopio. Hookahi ano Makaopio, ua like kona huli me ko ka Poni o ka lau ua like me ko ka Haokea he ulaula ka poi ke moa.
Uwahiapele. Hookahi ano Uwahiapele, he uliuli onionio kona huli palahalaha pohina kona lau keokeo ke kalo.
Mamauea. Elua ano Mamauea, he hauliuli ula ka huli o ka Mamauea ula, a he ulaula loa ka Mamauea ula, a he lau loloa ko laua a elua.
Lola. Hookahi ano Lola, o ka huli, like me ko ka Piialii he pupuku ka lau ula ke kalo ke moa.
Uaua. Hookahi ano Uaua, he haulaula kona huli o kona lau mahae loloa, keokeo ke kalo ke moa.
Apowale. Hookahi ano Apowale, keokeo ka huli like me ko ka Piialii ka lau, keokeo ke kalo ke moa.
Elepaio. Hookahi ano Elepaio, he kalekoa ka huli, ha loloa ka lau, keokeo ke kalo ke moa.
Makohi. Hookahi ano Makohi, ua like kona huli me ko ka Piialii pela no ka lau he keokeo hauli ka io.
Makoko. Hookahi ano Makoko, ua like kona huli me ko ka Makohi pela no me ka lau he ulaula ka io.
Piko. He hauliuli ka huli, he mahae ka lau, he keokeo no ka io.
Nawao. Hookahi ano Nawao, he eleele ka huli, he manoanoa ka lau, he hauliuli ka io.
Kuoho. Hookahi ano Kuoho, he like ka huli e like me ka Piko, he lahilahi ka lau, he like me ka io o ka Piko ka io.
Heualehu. Hookahi ano Ualehu, he keokeo ano lehu kona huli, he onionio iki ka lau, he keokeo no ka io.
Kanio. Hookahi ano Kanio, he onionio ka huli a me ka lau, he keokeo ka io.
Manini. Hookahi ano Manini, he onioio iki ka huli a me ka lau, he keokeo ka io.
Ma ka hope o keia, ke nonoi ia'ku nei ka oluolu o na makua kahiko o Hawaii nei, a me ka lehulehu hoi i maa a i kuluma i na inoa o na kalo, ina he mau inoa koe i komo ole iloko o keia papa helu, alaila, e ahonui e hoouna mai ia makou ma Honolulu nei.
No Ka Mai Fiva.
E KA NUPEPA KUOKOA ; Aloha oe :—
Eia no ke luku nei ma Honolulu kekahi mai fiva i kapa ia "Typhoid fever." Ma keia mai pehu ka wahi o loko o na naau liilii. He ano loihi no ke kau ana o keia "fiva" i ke kanaka, mai ka 14 a i ka 20 la.
Ua manao ia ua loaa ke kanaka i keia mai, mai na opala pilau a awaawa i waiho ia ma na "hale hoopau pilikia" a pela aku. Ke ike nui ia nei keia mai ma na wahi o ke kaona nei i paapu me na hale a me na kanaka, e like me Kaumakapili a me na wahi i pili pu, a he nui no na make ma ia mau wahi.
O ka hoomaemae i na wahi pelapela a pau e pono ai, a e lu i ka puna ma kahi ino.
Ma keia ano mai he mea pono ke hana me ke akahele, no ka mea i na i lapaau ia me ka naaupo o ka make ka hopena.
Ua lohe mai nei au ke inu nei na kanaka Hawaii i loaa i keia mai i ke koali.
Ua akaka ia'u o ke koali, he laau i maa i ko Hawaii poe, a he ikaika loa no ka noha ana, aka aole no he mea ku i ka pono o ke ola o ke kanaka o ka naha nui ana, oiai e kau ana keia fiva maluna iho ona, no ka mea, o ka naha nui ana he mea keia e hoonui ai i ka pehu a me ka ulaula ma na naau liilii, kahi i kau ai ka mai.
He mahalo no kuu makuakane i ke koali, aka, kupono no ke koali ma kekahi mau mai e ae, e like me ka nahu, aole nae i kupono ke koali ma keia ano mai fiva oia hoi (Typhoid.)
Me ka luuluu ko'u lohe ana mai, he nui na make i keia wa iwaena o ka lahui kanaka Hawaii, nolaila ke ke kau leo aku nei au ia oukou, mai hana oukou me ka naaupo, aka e hele i na kauka a ike a e paulele oukou ia lakou. Me ke aloha.
A. F. JUDD.
Keiki a Kauka Honolulu, Mar. 28. 1879.
E NA
Lede a me na Keonimana!
o ka
MAKANI APAAPAA O KOHALA.
E Kipa, E Naue, E Komo, A e ike i na Nani o kela a me keia ano o na Waiwai Hou Loa i hiki mai nei ma ko maua HA LEKUAI MA KAIOPIHI! Malaila no e loaa ai ia oukou keia mau Waiwai Maikai malalo iho nei: NA PAPALE WAHINE HULU NANI HOU LOA E PULELO AI I KA MAKANI. Ina no hoi e kau mai i ko poo, aohe i kana mai ua mea o ka Pulelo o na Lipine a me ka luhe maewa o ka Hulu i ke oho makani, nana aku no hoi, hele kela a "Kau ka Iwa he la makani." i ka ua mea o ka Nani Lua Ole, oia no oe la o ka HULU MAMO GULA LELOLELO O KA IU O GOMOHERA. NA KIHEI KUWELU. O keia mau Kihei, aohe i laha ma na Halekuai e ae, ma ko maua Halekuai wale no; ua lawe mai maua no ka Pomaikai o na Lede papalina nohenohea o na aina nei a ke aloha i anoi ai; ina no hoi oe e Hoani ae ana i ka Aluna Ahiahi. Nolaila, ke kau leo aku nei maua ia oukou, ano wale no ka wa kupono e loaa ai keia mau Kihei Nani ia oukou NA LEI A-I HIPUU KIKEPA O NA KEONIMANA E LINOHAU AI. Ke hoohiolo nei iloko o ko maua Halekuai na Lei A-i Silika o na ano waihooluu like ole he nui, e kau mai ai i ka A-i, aohe i kana mai ke kinikohu. Na Kamaa Hila Aulii a Mikioi o na Kane, Wahine a me na Kamalii. O keia na Kamaa Hila Aulii Helu Ekahi a maua i lawe mai ai no oukou e na Lede a me na Keonimana o ua Aina Haaheo nei. He mau Kamaa keia e uwe hone ai i ka Papa Lohi o Maukele, oia no oe la, o ka Leo o ke Kolohala i ka po Lai. NA WAIALA MOANI ALA LOA. Eia pu no hoi ia maua na Waiala Iliahi Moani Ala Loa no na Hainaka, e unuhi ae ai oe aohe i kana mai ka puia i ke ala me ke onaona. NA KALAKOA. Eia no hoi na Lole Kalakoa ke ahu mokaki mai nei o na ano he nui wale. Na Pahu. A pela no hoi me na Pahu Pake, i hele kela a panio lua o waho i ka waniki. Na Moena. Eia no hoi ia maua na Moena Pake, oia no oe la o ka Pawehe o Niihau ka panio Na Pa, Bola., &c. A eia no hoi ma ko maua Halekuai nei na Pa, Bola, Ipukukui, o ke nui a me ka liiii, a me na waiwai e ae he nui wale, he hiki ole ke hue pau aku i ka nui launa ole. O keia mau waiwai i hoakakaia maluna, e loaa no ia oukou ma ke kumukuai makepono loa.
AKINA & ASEU,
Kaiopihi, Kohala, Hawaii, Nov. 9, 1878. 885 tf
Kahikina Nui!
Helu 62 Alanui Papu.
$50,000 ka Heluna o na Lole Nani, a me na Lole "Aulii" Maikai, na Lole Kane, na Kamaa Puki, na Kamaa Haahaa, a me na mea nani e ae he lehulehu wale. E KUAI IA AKU ANA ME KA EMI IHO MALALO O KE KUMU LILO. Ua hoonee ae nei o Magain i na mea nani, a me na mea maikai a pau o Kona Hale Kuai ma ke Alanui Nuuanu ma na lumi maemae o Kahikina Nui. Ke Ualo aku nei ia i na mea a pau, e kipa ae malaila, a e loaa no na mea "Hoohie," a Hoonani no na la "Kulaia," o kakou o hiki mai: NA LEDE, A ME NA KEONIMANA. Hele mai nui! Hele mai pau loa! E kuai hooemi aku ana au i na mea a pau mamua o ko'u kaawale ana aku; no Europa i keia "Kupulau" ae. O ka mea e kuai mai a oi aku mamua o na kauna elua ka heluna, alaila e manuahi ia aku na mea nani no na kane me na wahine. 890 tf S. MAGNIN.
KAUKA T.P. TISDALE.
HOMEOPA TIKA.
A IA kona keena a me kona wahi noho ma ke alanui Beri tania, mawaena o ka halepule o Kaukeano a me ka pa o ka Moiwahine Ema. E hamama ana ke keena mai ka hora 8 a hiki i ka hora 10 am., a mai ka hora 1 a hiki i ka hora 3 pm. a me ka hora 6 a hiki i ka hora 9 o ke ahiahi. Honolulu, Nov. 12,1878. 885 tf
Na Wati a me na Nani Hoohiluhilu.
KE hoike aku nei o CHUNG FOY imua o ka lehulehu, aia oia ke paa nei ma kona lima i na mea hoohiehie i kupono no na Keonimana a me na Lede, oia hoi na WATI WALTHAM, Na KAULA GULA, Na KAULA DALA. Me na Wati Nui Amerika i kupono no ke kauhale, a me na mea makamae e ae he nui wale, a e kuai makepono aku ana oia ma ke kumukuai haahaa loa. Mea Hana Wati a me na Mea Gula. He Maliu no oia i na kauoha. He 25 keneta wale no ke aniani poi o ka wati. Aia kona halekuai ma ke alanui Nuuanu, ma o mai o kahi o Hollister & Co. 893 6ma.
E Kuai ia Ana,
HE 1,000 Hipa a me 8,000 Kao o ka Hui Hanai Kao o Kaupulehu ma Kona, Hawaii. E ni nau ia H. Cooper (Kupa) o Kailua.
853 tf A S. CLEGHORN & CO.
E IKE auanei na mea a pau: owau o John Kalaniula ke keiki ponoi a John Kowelo o Wainiha, Kauai i make. Ke papa aku nei au i ka poe a pau e noho la maluna o kuu aina kuleana e waiho la ma Wainiha, Kauai, nona na palena i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 11,063, aole o lakou kuleana e lawe a e hana paha ma ke ano e pepehi i ka inoa o kuu makuakane i make me ka manao e lilo ua aina la ia lakou. O ka mea kue i keia e hoopii no au ia lakou ma ke kanawai o ka aina.
903 4t* JOHN KALANIULA KOWELO.
Hoolaha a na Hope Hooponopono Waiwai.
O NA mea no laua na inoa malalo iho, ua kohoia i mau Hope Hooponopono Waiwai na ka waiwai o C. Ai o Wailuku, he mea i Banekerupa. Ma keia he hoolaha ia aku nei i na kanaka a pau i aie ia C. Ai i oleloia, e hookaa koke mai lakou ia M. Green ma ke keena hana o M. Phillips & Co., ma Honolulu, a i ole ia ia T.W. Everett ma Wailuku, Maui.
M. GREEN, T.C. ACHONG.
Na Hope Hooponopono Waiwai o ka waiwai o C. Ai he Banekerupa. 895 tf
HOOLAHA PAPA.
E IKE auanei na kanaka a pau loa. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ma keia ke hookapu aku nei au, a ke papa nei i na kanaka a pau aole e komo hewa aole hui e lawe aku i na puaa bipi a me na lio i kuni ia a i kuni ole ia paha; na manu o na ano a pau, aole hoi e oki i na laau o na aina i hoike ia malalo iho, a e waiho la ma Hamakua, mokupuni o Hawaii, oia hoi keia. Opihilala, Kaalaea, Hauola, Paauilo, Koholalele, Kainehe, Kaawikiwiki, Kaao, Kekualele. Kukaiau, a me Manowaikohao. O ka poe kue i keia olelo papa, e hoopii ia lakou ma ke kanawai. CHA S. NOTTEY, 900 6m Mar. 1,
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana 2 o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o Makoliku k no Kipahulu, Maui i make. Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a Mose Ulunahele, e noi ana e hooiaioia ka palapala kauoha hope loa a Makoliku k no Kipahulu, Maui i make 'ku nei. Nolaila, ke kauoha ia nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalima oia ka la 14 o Maraki, 1879, ma ka hora 9 am ma ka hale kula o Mokulau, Kaupo, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i na nonoi la a me na mea kue ke hoike ia. ABR. FORNANDER, Lunakanawai Kaapuni Apana 2 H P A. Lahaina. Jan. 30.1879. 897 8t
KE papa ia aku nei na kanaka a pau aole e komohewa a lawe wale a hoopoino i na mea ulu, a kukulu wale a hookuu wale paha i na holoholona a komohewa paha ma ke ano e a'e maluna o na aina ponoi a me na aina i hoolimalima ia e ka Hui Mahiko o Waihee, Maui. O ka mea hookuli i keia hoopii koke ia no e like me na Kanawai o ka Aina, nolaila o ka hoolohe oa ka pono o pilikia auanei.
JAME S MAKEE & CO. Waihee, Maui, Sept. 7, 1879. 876 6m
Hoolaha Hoopau Moraki.
MA keia, ke hoolaha ia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala Moraki i kakauia ma ka la 13 o Iulai 1877, i hanaia mawaena o Pai w a me Kainawaa ma ka aoao hookahi, a me A. J. Cartwright ma kekahi aoao, i kope ia ma ke keena kakau kope o ke aupuni ma Honolulu, ma ka buke 50, ma na aoao 412, 413 a me 414 no ka uku ana i na dala hookahi haneri a me ka iwakalua iloko o na malama he umikumamawalu mai ka wa i kakauia ai, me ka uku panee ma ka hookahi keneta no ka malama.
A ua manao o A.J. Cartwri ght i oleloia, e hoopau i ka moraki i oleloia, no ka uku ole ia ana mai a me ka uhaki pu ia o na olelo aelike i hanaia, nolaila, mahope iho o ka hala ana o ka manawa i kau palena ia e ke kanawai, e kuai ia aku no ua mau waiwai moraki ia ma ke kuai kudala akea ma Honolulu i mea e uku ia ai ka moraki.
R. F. BICKERTON.
Loio no A. J. Cartwright i olelo ia ka mea nona ka moraki.
Kakauia i keia la 22 o Feb. 1879. 901 4 t
MA ka waiwai o Kaialole k, o Honolulu Oahu i make me ke kauoha, ke koi ia aku nei na mea a pau ana i aie ai e hele mai imua o'u a me ka poe i aie iaia e hele mai e hookaa ia'u, a o ka poe e paa ana i kekahi mau waiwai o ka mea make e hoihoi koke mai, a e loaa no au ma Kamakeia Honolulu, ma kela a me keia Poaono.
J. KEKEA k, Hooilina a hooko kauoha ma ka waiwai o Kaiaiole. 903 3 t*
MAI keia manawa a mahope aku nei. Ke papa ia'ku nei na kanaka a pau, mai hookuu a hooholo i ka lakou mau holoholona maluna o na aina o ke Alii ka Mea Kiekie Ruta Keelikolani e waiho ia ma ka mokupuni o Molokai, ma Kapaakea a hiki i Kaluakoi, me ka ae like ole mamua me ko'u hope R.W. Meyer. A ina e kue kekahi i keia olelo papa, alaila, e hoopii ia no ma ke kanawai
SIMON K. KAAI.
Agena o ke Alii R. Keelikolani. 903 4t*
UA kapa kuu aina muliwai ma Manana, Waiawa, Ewa, aole e hele na kanaka a lawe i na ano ia a pau e holo ana iloko o na wahi la; aole hoi kahi waa me ka upena e lawaia malaila me kuu ae ole. o ka poe e kue a komo kolohe malaila, e hoopii ia no ma ke kanawai.
SAMUEL MAHELONA.
Honolulu, Oahu, Maraki 3, 1879. 901 5t
Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.
MA ka waiwai o Rosalie Gilliland o Honolulu, mokupuni o Oahu i make. Ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho, i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Rosalie Gilliland o Honolulu i make, a ma keia, ke hoike ia aku nei i na mea a pau he mau koina ko lakou no ka waiwai i olelo ia, e hoike mai imua o'u me na palapala hooiaio pu mai, ma ko'u keena hana ma alanui Kalepa ma Honolulu, ma ka mokupuni o Oahu i olelo ia, iloko o na malama eono mai ka la aku e puka ai keia olelo hoolaha, a i ole e koole loa ia aku lakou. E. S. CUNHA
903 4 t*