Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 17, 26 April 1879 — KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA: [ARTICLE]

KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA:

MOKI NA 1. | H tu makamaka puni hoohialnai moolelo, mahope iho o ko kakou ukali hoo« mana wonui nna i na kapuai o ka Ll'o Keokko o ka Waoaki'a. ua hiki aku kakou i koim hopena, a ua hala oia me kona noni kamahao ; nolaila, ua noii akahele makou e pnni i ka makalua n\e kekahi nanea hou e hoonnnea nui ai i ko knkou mau hora knawnle, a e kuni ia ai ka puuwai o ka inen lieluhelu ine Uh paumako nui. L. H.] MA ke nwawa o Wikolu, e ku ana keknhi home nui, n ma kekahi keenn o loko o un home nei, e holoholo nna kekahi opio kannka ui. me nn mnka uhuli poniponi, n ine ko oiwi kino maloeloe n kilakiia. Un hoopihn ia kn manao o ua opio nej me kn pihoihoi nui, oiai oia e ka-i nna i kona mnu kapuai mn o a maanei o ke keena; a keehi iho la oia me kn ikaika nui ilnlo o ka papahele, puliki ne la i kona mau lima, a lulu aku la nnua o na mnka 0 kekohi mea e noho mai om mn ke keenn, ma ka hoohalike nnn oia kona enemi, oiai hoi konn mau maka e hulili ann me ka piha i ka uila o ka innina. Huli ac la ua opio nei, n pane oku la me k* leo moakaka & nno piha inaina i kekahi WAhine ua aoo a kahiko e noho ana m.iluna o kekahi noho laau e kokoke nna ma ke kapuahi. Aole nu he keiki omo waiu i keia manawa, e kuu makunhine, a ke hopo ole nei au i ka paio aku imun o ke nlo o ke nlii powa hihiu. E hele ann nu e hui pu me ka Moi Beriana ka hopo ole, i na hoi e kue mai ana na kannka a pau o Denemnka ia'u. E akahele no ke ali» powa, mni awiwi i ka hoopuka ann i nn olelo kue, wahi a ka wahine aoo; iaia ī leha aku ai i konn mau maka lena i na kii onohi enaena o ka opio. He kiekie kona mana, a he iknika kona mau ami kahiko. Ke nohonlii nei oia ma na wahi huna ike ole ia a me ka poino. Ke wiwo ole nei au nona, wahi a ua opio nei i pane aku ai. Ua ao mai oia ia'u 1 ka hookani ana i ka hapa a me kn oniu ana i ka jpahikaua; ua kuhikuhi mai no hoi ia'u i ka paa ana i ke koulawnhn me ka hookele ana i ka holo o ka lio, me ka paa pu ana hoi i ka laau ihe ma kekahi o kuu mau iimn, e like me he Naita la o ke Kea Ulaula; aka, k« kaui oeoe mau nei ka ula o kuu mau pnhu lono, nia ka o Beriana Boru he pakaha wale i kona mau pono me ke kulenna ole; nka, ke hoolalelale mai nei nae u\'u na haiiaiia ana, e hui pu aku au ine knnu uiau puaii kaua n>a ke kaua nui e hiki mai aua. K hui pu aku me ka Moi lanakiia a me kona m»u kanaka koa. AUila, keehi iho la ua opio nei 1 kona mau kapuai IUIO o ka papahele me ka ikaika, me ka hoomau aua no i ka hoiohoio ana i o a ianei. Owai! a heaha la au, e kuu makuahioe ? he (reiani onei ou, a i oie, be Oenemaki paha au ma ko'u hanau ana.? He irelnni oe noloko mai o ke koko piha o k« lahui irelani, wahi a ka lunhine ; nka, mai oioau hou mai ia'u, oiai, ua iawe au i ka hoohiki paa aoie e pane hou aku i na ninau e pili ana i kou h&nau ana, a hiki i ka wa e hoohaahaa ia ai ke alii powa iloko o kona iuakupapau. NoUila, i na he lrelani au, wahi a ua koa opio nei, alaila, e kaua mai no au ma ka aoao o 13er.ana ke koa i ke nl»i powa, aoie ona mana e hoomaia mai ai ia'u i na au e

hilij aku a hahiu i ka oi o ka'u pahiieaua rr«e kuu hnp i i ka pee Denertrvki. Ei !o 'akou imua o'u i mea o:e loa. E kuu Mahone aioha, e kaehi iki »ho ka m3mo, e umi mahe me ke akahele o;ai ne malaio o ka miiu o ke alii po'A.\ wahi a ua wahme nei me ka leo k*ukau. Ke hopo oie nei au me ka wiwo ole nona. wahi a ua opio nei. E weiuwelu liilii laa oe iinua o kona ; inau lima, e kuu Mahone aioho. E hooinanawanui iki iho rr.e la no kekahi manawa. Aole au e kaii a noho hou aku malalo o kona malu, wahi a ke koa opio i pane nku ai me ka leo kalakala. Ano, \ keia la a i keia hora koke no, e hele aku ana au no Kinikord e hui pu me ; ka puali kaua o Beriana ka wiwo o!e. Ua kiai ia ke aia mamua ou e na koa !to powa o ka ululaau. E hakaka aku no au i ko'u ala mawaena aku o lakou, e kuu makuahine, wnhi a ua opio nei me ka manao pihoihoi. O na koa ; ho a pau o ka ululaau, aole hiki ia lakou ; ke pale mai a keakea ia'u mai ka hui pu ana aku me Beriana. Owau pu kekahi me oe e ke kea, e kuu hoananau nloha, wahi a kekahi kanaka helehelena hihiu, akahi no a komo tnai iloko o ke keena. Hamau e Donala, wahi aka wahine. O oiua like ke ukali ana i ka waha o ka lua- j kupapau. E halawai aku no maua iloko o ; ka nani kilakila o ka lanakila, i pane ahu ai ! ke koa opio. Aloha oe, ke hele nei maua. | E koli iki iho leaun, wahi a Donala, uia j j ke nlii powa ke kaii inai la ia oe ma kahi o ; :ke kuahu pohaku hoomana. * i E Mahone e, e haliu mai kou pepeiao, 1 • wahi a ka wahine, iaia i lele aku ai imua a ; j puliki aku la kona mau li:na i na poohiwi o ' l ke koa opio, mai hoowahawaha i kou makua ! ' ahi, e hoolohe »honui me ka pauaho o!e i | | kuna mau kauoha. He okamai oia ioi oku j ! ka maalea imua o ke tiga a me ka alopeka, | : a he wiwo ole hoi imua o kona mau enemi. : : Uu koa a wiwo ole oe e kuu keiki, aka. e ; kaomi maiie iho i ku lapa ikaika anu o kou j ' manno no ka manawu. E kaulawaha i kou ; ! alelo, e like ine ka piii paa ana o ka pahi ! kaua ina kou aoao no ka lanakila a me ka i , hanohano o kou Moi. E hoao ana anei oe | !e pahele mai ia'u e kuu mnkuahine. j | E hoao nna au e kauliwaha oe i j kou alelo ma ka hoolohe Inahi* ana i na j I olelo mana a keia alii. iMulama pauaho ole j j i kona mau kauohn, me ka hoike akea ole | j ana i kou mau inanao hoowahawaha a pa- J j kike ole imua ona, o halawai auanei oe me I | ka hopena weliweli o ka popiiikia. : Aka, huli ae la ua opio nei me na maka | nhi enaena o ka inaina. nloalo ae la ma na I paia o ua keena nei, a kahea aku la i kona | koolua ia Donala, a haalele iho !a ua opio ; nei i ke keena, ī ukali m aku hoi e kona ; hoahele hihiu a hopohopo ole. | O keia koa opio, he kulana* nani kona a j [ wiwo ole, me na owili lauoho loloa e luhe ; maewa ona ma kona mau kipoohiwi, ine na :maka mohaha uliuli, n he manao akahele |me ke kali; aka, no ka pakela uluhua ona i ; na hana aloha ole a kona makua powa, no- ] laila, un lawe ae la iu i ka hoohiki paa e j haalele iaia, a imi aku i kona lanakila ma* : waena aku o na powa; me ka hilinai piha . ana maluna o ka ikaika o kona mau lima ; me ka palanehe a palamimo o kana mau la- ■ welawe ana: i like aku hoi ka maalea me i I ka makaala e like me ka ilio hnhai imua o j ika mama oke dia keik». E hali ana oia he | | palekaua ma kona lima hema, he pahikaua j i koikoi a kaumaha ma kona aoao, a j ie lewalewa ana hoi ma kona kua

' he hap<i; ua aahu ia oii e iike (me k£.j | ano o na keiki hookani hoolenlea oia mau | ! au i hala, oiai hoi kona hoahele ahiu, ka | : mea i kapaia, Oanala o ka Ihe, he ouh hoo- ; ■ makue kona me na maka huliii, mau owili | ; i&uoho mimilo a me na lima kakauha. 0 ; ! kona aahu e komo ana, he ano ole, aoie hoi \ 1 he uhi o kona poo, a o kan* mea kaua w*\q j | no, he laau ihe loihi me ka pahi oi wini ma I ke poo, i mea e hiki ai ke oki a ke hou e \ ■ iike me ka mea i makemakeia. j la iaua i koino aku ai iioko o ka ululaau : I mawaho aku o ua home nei, huii ae ia ke j ' ko« opio i Wona kokoolua, a pane aku !a t o j i ke aiii powa waie no ane» ? aole, he inau j | maiihini eiua pu kekahi ine ia, wahi a ka ; ! pane. He lreUni a he Denemaka paha 1 ] | he Denemaka. wahi a kona ukali ahin. ' Ke ■ holo nei ka wela hihana i kuu iima akau ■ no ke kumu o ka'u hau ihe. £ ao oe e ! ; Mahone, o ikea m.ii oe e ka piiikaa lapu-; ! \va!e, aia oia ke hui po ae la me na poe j kokua powa. Ke ike mai oia ia'u, he inea ] uuopopo e kauoha mai &na oia e hai pu | ' aku me lakou, a e kaua aku makou i ka j Moi maikai Berians. ; E huii ae kou alo no Dubeliua, wahi a , | kona ukali ahiu, • e ukaii aka no au ia oe j malalo me keia ianu ihe a'u i hiiioai ai me

ka hoohau ole i ka'a nnu pahuna. E hooluolu aku nae ce i kou makua powa ke ike oe he kupono, a!aila, ahaj ka pupuh: ka ia o ' Ckoa me a'u no Kmiworj. E huinn n:ai n'u ano e Dbnaia. Auweaia nui b, n.a kuu o!a ana. he poe Denemaka iakou. nolai.a, ano, ua hiki niai ka manawa no'u e kiola aku ai i na auamo hooluhi a ke; ; .\ kanaka iapuivaie a hoomamoino; a e hele aku no au e kaua ma ke kahua mokomoko no ka pono o ka Moi Beriana ame En'na. E hooluoiu iki aku iaia no ka manawa wahi a na huaolelo hope a konu ukali. A iloko o ka manawa pokole, e ku ana iaua ma ke alo ponoi o ke kahua a n& koa o ke aiii powa e hoomoana ana a me na I keiki alii Denemaka elua. Haliu mai la ua ; aiii powa nei a kau mai la kona mau maka ; weli maluna o ka kakou koa, a pane mai la, i e aloha ae i ka kakou mau malihini hano» hano, e Mahone o ka hapa, ka'u keiki hookama, wahi a ke aiii powa, oiai e ku kila- j ■ kiia ana ka kakou koa imua o kona alo. j ' Ua hiki mai ka hora no kakou e haliu kue ! aku aku ai ia Beri<ma. E hoomaikai oe me , , kau mau mea kaua i kou mau hoaiauna. Hanwi aku ia ka kakou koa i ka hoomai- ] ' kai me ke ano hanohano ole i ku i ka ma- j halo 010 ia imua o laua, a ua ike koke mai j b laua i na ano a me na ouli ano e i oi aku ! j i ka oluolu, e hoalii ana mnluna o kona i ; helehelena. j E ike oe e Mahone, wahi a ke alii powa, { 0 Malamora ke alii o Leinster, ua aa oia e j j kue j»ku me ke kanalua ole i ka mana o ; I Beriana, a o keia mau kanaka koa o ka | I akau, ua iiele mai iaua mawaena mai o na i | kai a me na ale hihiu hae o ka moana e ■ | kue aku iaia no ka pakaha wale i ka mana j jo ka nohoalii. 0 keia mau keiki alii hano-; j hako a kaulana imua ou, na keiki a ka Moi ! o Denemaka, e noho hoomalu ana maiuna o I na puali kaua ikaika, ua makaukau-e puj lumi aku ia Beriana a me kona mau puali | kaua Dalacasiana mai ke kahua kaua ae o j ' Ciontarf, a hoopio i kona kaulana a me ka : hanohano n me kona inoa a inau loa aku. | Aka, aole i ekemu aku ka kakou koa i opio no keia mnu olelo kaena a kona /nakua j powa; aka, o kona ukali ahiu, ka mea i ! kapa ia, Donain oka laau ihe, oia kai na- ! munamu ohuniu liilii mai, no keia mau ! olelo keha a nkena a ke alii powa. j Hoomau mai Ia no kona makua powa i Ike kamailio ana ike koa opio. Mamua ae !o ka hui pu ana aku o keia mnu keiki olii j opio iloko o ke kahua kaua me Beriana, he | mea pono o kekahi o iaua ke hele aku i ka j halealii o Beriana ma Kinikora, n o oe kona hoahele ma ke ano ukali ma keia huakai. Ua hoohikilele ia mai la ka opio Mahone me ka pihoihoi nui no keia mau olelo, a ua kokoke oia e pane aku no keia mea, aka, kau koke mai la ka lima papa o kona makua powa iaia, a kamailio hou mai la ia, e ukali aku oe iaia a hiki i Kinikora e Mahone, no keia kumu. He mau makahiki i hala ae nei, o Malaki, Moi o Irelani, ua hoouka kaua mai la oia i na Denemaka ma ke awawa o G!en Mama. a ua pepehi iho la oia hc elua o ko lakou mau aliikoa kiekie me kana pahikaua ponoi; o kekahi o keia inau alhkoa Denemaka, e iei ana oia he medala gula, he hooilma mai ka ohana mai, a no kona kumu waiwni nui, pela i lilo ai ka mana i ka mea nana e lei ana; aka, lawe pakaha wale iho Ia o Maraki i keia medila gala nani nona, a ia Beriana i noho ae ai ■ i ka noho alii, ua lilo abu la iioko o kona ; mnu lima, a eia no i keia wa maloko o ka , haiealii o Kmikora, a o ke keiki aiii Carlus ; ka mea kupono e iei i kela medaia ma ke j kahua mokomoko e hiki mai ana, nolaila, e ; kokua pu oe iaia ma ko imi ana i wahi e | loaa ai. i No keaha e lilo ole ai i keia keiki aiii { Denemaka tna kona ikaika, e like me ka 1 liio ana ia Malaki, wahi a Mahone. No ka ; mea, he opiopio, wahi a ke alii powa, o keia : medaia ke lei mau h net e Beriana, a ua I j kahiko a palupalu oia no ke komo ana mai |ma ke knhoa kaua me na pono kaua. E l heie pu oe me keia alii opio oo Kinikora. ! Oia, ma kona ano he naita malihini mii ka | aina mti o ka poe Sakona, a ooe hoi he | mea hoolealea nona, e hookipa la aku no |me ka hanohano nui e B?riana Boru. E , hoomakaukau nae oe no ke kaili aoa i ka { medaia a lilo, i lei ai o;ā ma ke kaua e hiki ! mai ana. | Ua hoopiha ia ka kakou koa me k* inaina ; ent»eoa nui no keta mau olelo, aka, hoo« j «kaik* iho la oia e umi i ka holomoku ana o kona ukmki, a pane aku la me ka leo hanhsa. u Ua iohe mahui au, e kuu haku ihiihi. o keia medala kupaniha ka he mana kona me ; ka ikaika a me ka laoakiia i ka nKa nana e : iei a»a, ke ku nae oia ma ka aoao o ka pono i a kaua aku. " Aolt ipau.