Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 18, 3 May 1879 — Page 1

KA
NUPEPA KUOKOA:
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
BUKE XVIII. HELU 18 POAONO, MEI 3, 1879. NA HELU A PAU 909.

KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.

                NA OLELO HOOLAHA:— O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00.
            NA KANIKAU A ME NA MELE:— He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.
HOOLAHA MAU:—E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.
            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

KA MOOLELO O
BERIANA KA WIWO OLE
A ME
MAHONE KE KOA:
MOKUNA 1.

                HEAHA keia e ke kauwa opio, wahi a Carlos ke alii Denemaka, oiai hoi kona lima e paa ana i ke kumu o kana pahikaua, ua manao kanalua ka paha oe o ko makou aoao aole i kupono a pololei.
            I ka wa a ke alii opio Denemaka i pane mai ai me kona makaukau i kana pahikaua, ia wa hookahi no i makaukau pu ai ke koa opio i kana pahikaua, a pane aku la, ia Seterika ke Denemaka i hakaka ai ma Glen Mama, ua lilo aku mai iaia uku kela medala gula, a ua lilo aku ia Malaki me ka lanakila, no ka mea, ua paio oia ma ka aoao pono a pololei.
            E ike oe a e lohe hoi, wahi a ke alii powa, o Malaki ke alii pololei o lrelani, a ua paio oia ma ka aoao pono, aka, o keia Beriana Boru he alii pakaha wale oia.
            Aole au e hoolohe a manaoio i keia mau olelo, wahi a Mahope i pane aku ai me ka enaena i ka inaina. O ka Moi Beriana ke koa o na koa, ka oi o ka maikai a me ka Moi akahai hookahi i nohoalii ma lrelani, a ke hopo ole nei au e paio aku no ka make i keia Denemaka lapuwale e hoao ana e kue aku i kona hanohano a me kona ihiihi. Nolaila, e ka makua alii hilahila ole, aole au e hana a hooko i kau mau hana lapuwale, a ke kapa nei au ia oe he enemi ino loa no ka aina au i hele mai ai.
            I ka wa a ka kakou koa i puana ai i keia mau olelo kaena imua o na keiki alii Denemaka, unuhi ne la laua i ka laua mau pahikaua, a anehe mai la e lele kimopo maluna o ke koa Mahone i ka wa hookahi, aka, lele mai la ke alii powa a keakea ae la ia laua, me kona hoike ana aku i kona mau muka enaena hulili i ka inaina, i na maka o ka kakou koa opio wiwo ole.
            E ke kanaka lapuwale, ua hanai anei au he moonihoawa iloko o ko'u puhaka, i haliu mai ai ia a nanahu mai ia'u me kona mau niho awa o ka make ? E hoolakalaka koke no au i keia ilio hae opiopio a'u, a i ole, e haawi aku no au i kona io na na manu o kalewa.
            Mamua ae o ka loaa ana he manawa i ke koa opio e pane aku ai i keia mau olelo hooweliweli a kona makua powa, ua huki koke ae la ia he wahi o-le uuku a puhi aku la. A mai loko mai o ka ulalaau e kokoke mai ana ia lakou, i hoea mai ai na koa lio powa he iwakalua a oi aku, me ka lakou mau ihe loloa i makaukau no ka hooko ana i ke kauoha. A mai kekahi hoailona aku mai ko lakou alii aku, ua ku iho la ua poe koa lio la maa kahi mamao iki mai. mai ke kuahu pohaku mai, a poai puni hapa ae la lakou.
            I keia wa, ua ike koke iho la ka kakou koa a me kona ukali ahiu i ka hopena o keia mea, a ua hoomaopopo koke iho la ia i ka hopena, oia kona lawe pio ia a me ka make imua ona, aka, aole oia i kanalua a hopohopo a hoao hoi i wahi e pakele ai mai na koa lio powa mai. O kona ukali hoi o Donala o ka laau ihe, he mau nanaina hoomakue maluna o kona mau helehelena, aka, aole ona ano pihoihoi a makau, a aole no hoi ona wahi leo pane.
            Haka pono aku la ua maka o Mahone maluna o na keiki alii Denemaka. oiai na koa lio e hookokoke mai ana io na ala. a ia lakou i ku iho ai, huli ae la ka kakou koa opio a pane aku la i ke alii powa, mai kapa mai ia'u he lapuwale ma ka hoole ana e hooko aku i kau hana, ma ke kue ana aku i kuu Moi ponoi me ke ino a me ka haumia. E hoopaahao mai ia'u---- e pepehi mae ia'u ina he mea hiki ---- aka, aole e hiki i kou mana ke hookokono mai ia'u e kumakaia i ka mea hala ole. Na na ilio o ka akau e hooko aku i keia hana. E make e au mamua, aka, e ike oe ano e ke alii hookane, aole au; i make.
            E make ana oe e ka ilio hohe wale, wahi a Carlos ke Denemaka i pane mai ai iaia i unuhi ae ai i kana pahikaua a hele mai la imua i kahi o ke koa opio.
            U'oki, wahi a ke alii powa, iaia i komo ae ai mawaena o laua a hookaawale ae la. E hookuu mai i ka ilio o ka akau e hele mai imua, wahi a Mahone, oiai kani pahikaua e anapa ana. E ke alii eleele, ua ao mai oe ia'u i ka oniu ona i keia pahikaua, a ua hai mai oe ia'u, o kuu makuakane ka mea mamua o'u, ua hahau oia me keia pahikaua a haule ke Denemaka ma ke kahua kaua. Nolaila, e hookau mai maluna o'u i ka hopena au i manao ai mahope, aka, e ae mai ia'u e ana pahikaua pu me ke Denemaka kaena.
            Lalelale koke iho la ua alii powa nei, a hoihoi hope aku la i na Denemaka mai ka hele ana mai imua.
            E ka Haku Alii o makou, aole makou i hele mai maanei e halawai me na hoino a me na kaena ana mai ka lima mai o ke kanaka opio i helu ole ia. Nolaila, e ae mai ia'u e ka Haku, e paio aku me ia, a e ike oe, e haawi no keia mau olona i ka mana e hoohaahaa iaia maluna o keia ilihonua, a e wikani hoi keia mau aahuki ma ke ana pahikaua pu ana me keia opio omo waiu, wahi a ke Denemaka.
            Pela io no, wahi a ke alii powa, e hele aku imua e Mahone, e makaukau i kou kulana.
            Ua makaukau koke iho la ka kakou koa ma kona kulana, me kona palekaua mamua ona, a e lewalewa ana kana hapa ma kona mau poohiwi, a o kana pahikaua ma kona lima akau. O ke alii powa hoi, aia oia ma ke kuahu pohaku kahi i ku ai, oiai na moho e hookokoke ae ana e halawai kekahi me kekahi, oiai hoi na hoa ukali o ke Denema-ka e ku mamao ana mai iaia aku; aka, aia hoi he mau ouli hoomalule ko na helehelena o ke alii powa, ia ia i hakilo mai ai i kana haumana i kona hoomaka ana e paio. Ua manaolana ke alii powa, e lilo ana ke koa opio i mea ole imua o kona hoa paio.
            O Donala o ka laau ihe, makaukau iho la ia i kana mea kaua me kona mau lima kakauha, a pili aku la mahope o ke koa opio; me he ala, he kokua a he puupale no ka kakou kou i kona wa e haule ai ilalo.
            O ke keiki alii Denemaka, ua aahu ia oia me ke kapa kila, a pela pu me kona hoahanau, a e paa ana oia he palekaua nui ma kekahi lima, a o kana pahikaua pokole ma kekahi lima. A o ka kakou koa opio, aole ona aahu kaua, oia ma kekahi aoao mai.
            E make na enemi o Denemaka, wahi a ka leo hooho a ke alii o Denemaka, iaia i lele mai ai maluna o kona enemi opio.
            E ola loihi ka Moi Beriana, a e make na enemi o Erina, wahi a ka leo a ka kakou koa wiwo ole.
            A halawai ae la na maka kila a laua me ka owaka ana o ke ahi, me ka hikiwawe a me ka weliweli nui no kekahi mau minute, oiai na pahikaua a laua e haukawewe ana maluna o na palekaua, iloko o ka wa a ke koa opio e uhau ana i kana pahikaua kaumaha maluna o ka palekaua o kona enemi, ia wa i ike hou ia aku ai ka huila ana o ke ahi mai ka aahu kila mai o kona hoa paio, a pahia aku la kana pahikaua me na uha weliweli nui.
            E hoopio a kinai i ka enemi e Carlos, wahi a ka pane a kona hoahanau.
            E hoike i kou makaukau maluna o kau pahikaua no ka hanohano o Erina, e kuu hoahanau o keia puuwai, wahi a Donala.
             Ia wa i halawai hou ae ai na pahikaua a ua moho hakaka, a ike ia aku la ka lele ana o ka pahikaua a ke keiki alii Denemaka i ka lewa a me kona waiho ana ilalo i ka honua, oiai ka wawae o ka kakou koa e kau ana maluna o kona umauma a o kana pahikaua i kona puu.
            E ka ilio o Denemaka, e noi a mihi no kou ola, a ina aole, alaila, aole oe e ike hou i kou home kulaiwi, wahi a ke koa opio Mahone.
            Aole loa, wahi a ke Denemaka, aole e haawi pio aku kekahi nai ta Denemaka i kekahi o kona enemi Irelani.
            E kokua aku no au ia oe e Carlus, wahi a kona hoahanau i pane mai ai iaia i lele mai ai maluna o ke koa Mahone me kana pahikaua e uhau.
            Me ka hoomau ana no o Mahone i ke keehi ana i kona kapuai maluna o kana pio, haliu aku la oia me ka makaukau no kona hoa paio hou me kana pahikaua a me ka palekaua.
            Ma keia wa, ua lele koke mai la ke alii powa mawaena o laua me kekahi ihe loihi ma kona lima. a pela pu no hoi i lele mai ai o Danala o ka laau ihe a holo mai la imua me kona makaukau.
                Ma kekahi hoailona a ke alii powa i kona mau koa lio, kaapuni ae la lakou i ke kuahu pohaku, kahi a ka kakou koa e ku lanakila nei me kona ukali hopo ole, a aole e hiki ia laua ke hoao e lanakila, nolaila, ua lawe pio ia aku laua me ka lawe ia o na mea kaua.
            E lawe aku ia laua i ke kuahiwi, wahi a ke alii powa, me ke kiai makaala loa.
            I keia wa, akahi no a loaa i ke koa Denemaka ka lanakila e ku hou ma kona mau kapuai; a oiai hoi ke lawe ia nei ka kakou koa, owiliwili aku la ua koa Denemaka nei i kona lima i kupee ia me ke kiia, a pane aku la, e halawai hou ana no kaua e ke kanaka ino lapuwale.
            Ma Kinikora a i ole, ma ke kula o Clontar f, e olokaa hou ia ana no oe e a'u iloko o i ka lepo, wahi a Mahone i pane mai ai.
Aole i pau.

Na Kanawai o ke Ola Kino.
Hoomakaukau ia Mamuli o ke Kauoha a ka Ahaolelo o 1878, ma o ko lakou Komite la ka Hou. W. M. Gibson, Hon. W. R. Castle a me His Ex. J. M. Kapena.
HELU 3.

                O ke ea o ka mauna a me ke kula, nana i hoolana i ka manu ma kona mau eheu, —nana i hanai i ka lapalapa o ke ahi, —ka mea hoi e ulaula ai ke koko a i uhi ai ke kino o ke kanaka, me he moana nui la e hoopuni ana iaia, ke ole i piha i ka lelehuna lepo, a o ka mahu mai o na aina nenelu paha, a o kekahi mea e ae, he maemae no ia, a ina oia wela ko kakou mea e hanu ai, alaila, e maikai ana ke koko, a e loaa ole auanei ka pilikia o ke ola kino. Aka nae, me he mea la e hooikaika mau ana na kanaka e hanu i ke ea ino, i mea e hoopilikia ai i ko lakou ola kino iho. Ua makaala loa kekahi poe e ake ana e pale aku i ka malamalama o ka la a me ka hooholo ana o ka makani mai kahi aku a lakou e moe ai. Alaila, ua pau ka naue ana o ke ea, e laa me ka mea ua make. No ka mea, e noonoo iho kakou o ka hoonaue mau ia o ke ea, ka mea e mau ai kona maemae ana, e like hoi me ia ka wai, oiai o ka wai e lana malie mau ana, aohe emo e ike ia ka wela a me ke ino. Pela no me ke ea i hoonaue ole ia. Aole oe e ike maka i ka wela a me ke ino iloko o ke ea naue ole, aka nae, aia no malaila. Ua piha pono ke ea i na anoano makalii loa, ka mea nana i komo iloko o ka hanu o ke kanaka a me na holoholona, a i hanai hoi i na mea ulu a pau o ka honua nei. Noloko mai o keia anoano makalii i ulu mai ka mea i kapa ia he ponalo (fungi), he liilii loa ia mea, i ike ole ia me ka maka o ke kanaka, aia wale no me ke aniani hoonui. O kekahi o ia ano ponalo, ua ike ia he omaomao, me he punahelu la iloko o ke pili o na hale kahiko, iloko o na bela moe kahiko, malalo o na moena kawau, a maluna hoi o na kamaa a me na noholio paha i waiho wale ia no ka manawa loihi, e like hoi me ke kakani i ike ia ma ka lau o ka alani a me na laau a me na hua e ae. Eia kekahi, o keia punahelu, he aai iloko o ka I ili o kanaka a puupuu iho la a mai no hoi. Ina e hoomaopopo ia e kakou na mea a pau e pili ana i keia ano punahelu makalii, e lana nei kona mau anoano i kela wahi keia wahi iloko o ke ea, alaila, ke manao nei ka poe naauao nui, e ike auanei kakou i na ano a pau o ke kolera, ka fiva lenalena, a me na mai luku e ae, a pela no hoi e ike ai kakou i na kumu a pau o ka mai lepera. Eia nae ka mea i hoomaopopo lea ia, o kekahi mau mai ino i loaa i ke kanaka, aia no ia iloko o ke ea. Aole iloko o ke ea e naue mau ana, ma ke akea, aka, iloko o ke ea pouli, kawau, a naue ole hoi. O ke ea malie, e like me ka wai malie, he mea ia e hooulu ai i na mea popilikia i ke kanaka. Ina he punahelu malalo o ka moena kahi au e moe ai, a iloko paha o ke pili o koa hale, a iloko paha o kekahi rumi pouli o ka hale, e loaa auanei ia oe ke kunu, a me ka hi, a mau mai e ae paha. Ke hele nei kou koko i ke ino, o kela ano punahelu, i ulu ae maloko o ke ea malie a me ke kawau, ke hoao nei maluna o kou kino, a ina aole oe e hoomaemae i kou hale a e kaulai i kou mau mea moe i ka la a maloo, e loaa auanei ia oe kekahi mai pilikia.
            A nolaila, e makaala oe i ole e kawau kou wahi moe a me kou nau kapa moe, a i kekahi mau ho ra o ka la, e hookomo ia na kukuna o ka la maloko o kou lumi moe.
            Ina ekolu a oi aku na kanaka i moe maloko o ka rumi hookahi, he mea pono ole no ia. O ka rumi i paa na puka a pau i ke pani ia, he wahi pono ole ia e moe ai o ke kanaka. O ke ea i hanu ia a hoopuka hou ia noloko ae o ke kanaka, he mea pono ole ia ke hana hou. I ka wa i hoopuka ia ka hanu. ua pii aku ia ea maluna, e like me ka mea a kakou i ike ai i kekahi manawa, e pii ana ka hanu me he mahu aia, alaila. ua hoomaemae ia, a ua hui me ke ea maikai Aka, ina e hanu kakou iloko o kekahi rumi paa, alaila ua hanu aku hanu mai ia ea hookahi, he mea ia e pono ole ai ke akemama, e like hoi me ka pono ole o ka lawe hou ia iloko o ka opu i na wahi ino i hoolei aku ai. E huna ia na wahi ino iloko o ka lepo i maemae, pela no hoi ka hanu o ke kanaka, e hookuu loa ia iloko o ke ea holookoa e hoomaemae hou ia ai. A pela no hoi me ka hou o ka ili o ke kanaka, e hoomaemae pinepine ia ke kino no na mea e hoopuka mau ana mai ka ili ae.
            Maanei, ke ao ia aku nei i kela mea keia mea poo ohana, e hoolako i kona hale noho me ka hale liilii kupono. E malama mau ia hale, i ole e loaa ka ea ino, e pono ole ai ka noho ana o ka ohana, a o kekahi poe e ae paha nona ka hale noho e kokoke ana, a e pilikia ole ai hoi ke ola. He mea akaka lea, o na hale liilii i malama pono ole ia, ke kumu no ia e ulu mai nei na fiva, a me na mai e ae. O na punahelu i olelo mua ia, na kumu o na mai, ua ulu ikaika ia mau mea iloko o na wahi hooleina ma kahi waiho wale ma na hale liilii. He mea hiki no ke pale aku i keia. O ko kakou makuahine, oia hoi ka lepo o ka honua, ka oi aku no ia o na mea e hoomaemae ai. E pau ana ka pelapela o na mea popopo a pau ke kane ia i ka lepo. Nolaila, o oe e ke kahu nana e malama i ke ola o ka ohana, a he kanaka i hoomalamalama ia hoi, e ake ana e hooko ia ka pono ou a me kou hoalauna, i kela a me keia manawa e hoolei oe i kauwahi lepo hou iloko o ka lua o ka hale liilii, e uhi ai na mea iloko, alaila, o ka pau no ia o ka pelapela a me ke ea ino, ka mea nana e hoinoino ke koko o ka ohana a me ko ka poe e noho kokoke ana. Aia aneane piha ka lua, e eli i lua hou. Ma ia hana ana, e malama ia ai kou ola kino, aole hoi e ili maluna o kou uhane ka hewa nui, i pili i ke kanaka palika nana i hookuu wale maloko o kona pahale ka mea e hooulu ai i na mai.
            Ano, he mau olelo pokole e pili ana i ka Rula V. E hana mau i kekahi hana, e hoomalie nae.
            Aole no paha i pili keia rula i na kanaka Hawaii e noho kumaka iki ana ma na mahiko, a o na kanaka paha e noho ana ma ko lakou kuleana aina iho. aka, ua pili keia rula i ka poe hoopau manawa e kaahele ana mao a maanei, a e hilinai ana paha maluna o na moena. E hoomanao iho ka poe o ia ano, e like me ka ulu una o ka wela a me ke ino o ka wai ke hoonaue ole ia; a me ka ulu ana o ka ponalo o ke ea ke ole he makani e naue ai; pela no ka molowa a me ka noho wale o ke kino o ke kanaka, he mea ia e apo ia mai ai e ka mai. Ua olelo ia he hoopai maluna o ke kanaka o kela i olelo, ma ke kahe ana o ka hou o ka lae e loaa 'i ka ai i ke kanaka, aka, he hoopomaikai maoli no ia. Mamuli o ka hana, ua hoopakele ia kakou i na hoowalewale he nui. Mamuli o ka hana e hoemi ai i na hewa, ina e noho mau na wahine Hawaii i ka hana, he mea ia e hoemi ai i ka moekolohe. O ka nui o na wahine ma Amerika a me Europa, ua noho mau i ka hana, a nolaila, ua noho pono lakou, a ua hoomahuahua ia kela mau lahui.
            Aka, o ka hapa nui o na wahine Hawaii ua hoopau manawa ma ka noho wale aole hana, ua hoowalewale koke ia, a haawi i ko lakou mau kino e hana ino ia, a loaa i ka mai. hanau ole i ke keiki, a pau ka manaolana o ka lahui Hawaii. Aka, ua hoomaopopo lea ia keia malalo o ke poo, "na mai wahine." E pili ana nae i keia rula no ka hana e ola ai ke kino; e hoomanao iho na kanaka Hawaii, i ka wa kahiko ua kena ia lakou e nana mamuli o ke kauoha o na 'lii, oiai hoi he lahui nui ia wa; a no ka mea, i i keia wa, ua lanakila malalo o na kanawai, e makaala a e pale aku i na mai a me na kumu e hooemi ai i ka lahui i ulu mai noloko ae o ka noho wale ana, ma ka hana ole. (Aole i pau.)

            HAINA O NA NINAU KANAWAI A KA MEA HOOLAHA KANAWAI— Ninau 1. No ka wawahi hale. Haina o keia ninau ua pili ia i ka hewa wawahi hahe. 2. Haina o keia ninau; ua pili ia i ka hewa wawahi hale hana, aole o ka wawahi hale noho. 3. Haina, ua pili ia i ka hewa wawahi hale ukana. 4: Haina, ua pili ka hewa wawahi hale ia A. aole i ke keiki liilii.

NO KA POWA.

                Ninau 1. Haina o keia ninau, ua pili ia i ka hewa powa. 2. Haina, aole i pili ka hewa powa ia ia. 3. Haina. Ua pili ka hewa powa ia ia. - 4. Haina. Aole ku ka hewa powa ia ia. 5. Haina. Aole i ku ka hewa powa ia ia. 6. Ua ku ka hewa powa ia ia. 7. Ua ku ka hewa powa ia ia, a me kona mau kokua pu.
NA KE KEIKI A PII.

OLELO HOOLAHA.

E LILILEHUA.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai!

                IMUA o na Aha Apana a Hoomalu o ka mokupuni o Oahuu. E hanaia me ka eleu loa. E loaa no au ma Wehekealaula, ma alanui Maunakea, a i ole ia. ma ka Hale Hookolokolo o ka Aha Hoomalu ma Honolulu. 898 ly

S. AUKAI.
LOIO ! LOIO ! !

                UA ae ia mai oia e lawelawe ma ka Oihana Loio imua o na Aha Kakau Ole o ka mokupuni o Oahu. 898 ly

He Nui Anei Kou Makemake i na
Mekini Humuhumu Lole ?

                Ina pela, alaila, e kipa mai no ma ka Halekuai o KAKELA A ME KUKE. A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ano MEKINI a WHEELER a me WILSON, mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumukuai o ka mea hookahi. Ka MEKINI a SINGER, ma ke $50 pakahi, a me ke ano MEKINI a WILCOX me GIBBS, ma ke $30 a hiki i ke $50 ke kumukuai. I mea e pau ai ko oukou kanalua e na Makamaka no ke kupono o keia mau ano Mekini, e naue mai no me ke kuihe ole. a e ike no oukou iho. 862 tf

Kauka O. S. Cummings, M. D.
HOMEOPATIKA.

                Oia ke Kauka i kamaaina mua ia oukou e na kanaka Hawaii ma ka inoa, " KULU WAI LIILII" Ua hoi mai noi oia, a e pahola hou mai ana oia i kona akamai lapaau ia kakou. Aia kona Keena Lapaau a me kona wahi noho i keia wa ma kahi o Mr. Wm. G. I rwin, ma ke kihi o na alanui Papu a me Beretania, ma keia aoao aku o ka luakini o Kaukeano. 888 tf

ANO NO I LOAA MAI NEI !

                Na Kaa Lio Holo Lealea ! Na Kaa Lawe Ohua a me na kaa holo palua, mau mea hoikeike aku, mai ka Hule Hana Kaa mai o ka Hui o Cortland ma Nu Ioka.
DILLINGHAM & Co.,
870 tf Na Agena kuai ma Hawaii nei.

KO BIHOPA MA
BANAKO MALAMA DALA !

                E MALAMA NO MAUA I KE DALA O na kanaka maloko o ka Banako, penei: Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala $3.00 a emi mai paha. alaila, e uku maua i eono hapahaneri ukupanee makahiki, mai ka la o ka lawe ana mai a hiki i ka la o kona ohi ana, ke waihoia ke dala hoomoe i ekolu malama a keu paha. Aole ukupanee e helu ia no ka hakina o ke dala hookahi, aole no hoi no ka hapa malama. Ina ohi koke oia i kana dala, aole i hala na malama ekolu aole ukupanee. Ina i manao ke kanaka e ohi i kana dala. e pono ke hoike e mai oia ma ka Banako i kona manao ohi, i kanakolu la mamua o kona ohi ana, a o kana Buke kekahi ke laweia mai. Ma ke kikoo wale no a ka mea dala e haawi ai i kana, a o ka Buke kekahi ke laweia mai. MA ka la mua o Sepatemeba i kela makahiki a i keia, e houluulu ai i ke dala, a e huipuia ka ukupanee me ke kumupaa o na dala i hoomoeia no na malama ekolu a keu, a mahuahua, ke kumupaa e loaa i ka ukupanee. Ina oi aku ke dala hoomoe mamua o $300, alaila, hooholo pu ka olelo. E weheia ka Hale Banako i na la hana a pau. 851 tf BISHOP & Co.

Ale ka Wai ke Ike Aku-
I keaha la hoi ?
I na Waiwai Nani ano Hou loa hoi paha o ka Halekuai o
GOO KIM
Nana aku no hoi oe, "Hoonuanua i Apua a Kalamaula."

                OIA no hoi na Hainaka Silika Nunui Eleele a Ulaula. Pulu, wai Gula a Wai Dala. Na Hainaka liilii Lei A-i. Ka Mamalu kane, wahine a me na Mamala liilii kihi welowelo o na kaikamahine. Na uhi huihui nani nunui a liilii. Na Kihei Silika lau ma kaekae. Na Koloka kamalii nani a me na Koloka hoopumehana no na bebe. Na Huluhipa lau a me na lole huluhulu holoku o na wahine. Na Muumuu keokeo o na wahine lihilihi ma ke alo. a me na Palekoki. Na Papale wahine Malina i hoopinanaia kekahi aoao, hele keia a kapakahi Manuia o Keokoi ka moku. Na Papale Waiokila aiai, a ke kau mai i ke poo, moa uakea loa kela ke pa iho ka la, a he nui wale na ano papale e ae i ike ole ia mamua. Na Hulu Eheu Ma nu no na papale wahine, e kau ai ka iwa. Na Kalakoa hou loa, na Makalena a me na lole Iliwai, na Puuwai Gula a me na Gula Pepeiao o na wahine. Na Kamaa ano hou o na kane, wahine a me na kamalii, na Kuka Kanahai, na lole wawae a me na Palule o na ano he nui wale, a me na Pale Pakaukau Na Haianaka Silika Hou loa o kela a me keia ano waihooluu like ole. nui a liilii, na Kalakoa Huluhipa ano hou loa, na Makalena o kela a me keia ano, na Moena Pake, Ti Inu a me na mea hou e ae he nui wale na ano mai Kina mai. O keia mau waiwai, eia no ke ahu mai nei o na ano hou loa wale no, a me kekahi mau waiwai e ae he nui loa i hiki ole ke helu papa aku. Ina aku no hoi a kapalulu hou mai, ma kela a me keia ku ana mai o ka mokuahi o na aina e. Nolaila e komo hale no e na hoa o ka iu o ka la e wae i ko oukou mau iini aole no hoi makou e uiha iki, ke hele mai oukou e kuekaa i na waiwai ma no ke kuai a nana wale no paha. E kuaiia aku no keia mau mea ma na kumukuai haahaa. Ma na Poakahi a me na Poaono, oia na la e kuai hoopaki loa ia aku ai ua mau waiwai nei. 858 tf GOO KIM.

WAI HUI O KA HAU.
MA KA
MA ALANUI HOTELE !
NO
JNO. W. C ROWELL, (Kolowela.)

                E LOAA no i na keonimana a me na lede o keia kaona, kahi e hoomaaliilii ai i ka wela ikiiki o ka houpo, ke kipa aku ma ka hale i na wai hau huihui o Koloweia ma kahi i hoikeia maluna, ma o aku o ka halekuai o Grant a me Robertson ma Monikahaae, Honolulu. E naue ae malaila i ike pono. (876 3m)

MAIKAI KA HOI KA PAPA !
A ME
KA LAAU O KOU HALE ! NO HEA LA ?
KAI NO HOI NO KAHI O
WAILA MA !

                Nana aku no hoi ia la Ohi ka lo o ka Laau o Makawao I ka ua mea hoi o ka nani o Na PAPA ! Na PAPA ! ! A ME NA PONO KUKULU HALE O NA ANO NO A PAU. Aia ma ke kihi o na ALANUI PAPU me MOIWAHINE ! HONOLULU MALAILA E LOAA AI E LIKE me ka MAKEMAKE NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA ! PAPA, PAPA, PAPA, Na Papa Huluhulu, Na Papa Manoanoa, Na Papa i kahiia, Na Papa Kepa, Papa Hole Keokeo, Papa Hole Ulaula. NA LAAU, NA LAAU Na Kua, Na Kaola. Na Aaho, Na Moli Na Peapea, Pine Huluhulu, Pine i kahiia. NA Papa a me na Laau Ulaula ! Pili ulaula, Pili Keokeo, Pani Puka, Pani Puka Aniani, Ipuka Aniani, Puka Olepelepe. PENA O NA ANO A PAU Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Waniti, Pate. NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO ! Na Ami Puka Hale, Na Ami Puka Pa. ANIANI! Pepa Hale a me na Lihilihi E LOAA NO MALAILA. PAAKAI HELU 1 O KAKAAKO ma PUULOA No ke DALA KUIKE, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa, O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono. E Kipa Nui Ilaila, i ike i ka Oiaio 840 3ma