Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 18, 3 May 1879 — Na Kanawai o ke Ola Kino. [ARTICLE]

Na Kanawai o ke Ola Kino.

; Hooiii.ikaukao ia .llrf;nn)i o k? Kauolia a ka Aha- '■ ! i 01010 o 1878. h;h o ko lakoa Koniite la ka Iloa. | W. 31. Gibson. Ilon. W. R. (a<tle. a me His Ex. ! i J. .11. Kapena. ] ! i : Helu 3. I O ke ea o ka mauna a me ke kula, nana ī i hoolana i ka manu ma kona mau eheu, — ; | nana i hanai i ka lapalapa o ke ahi, —ka ■ : mea hoi e ulaula ai ke koko a i uhi ai ke I ; kino n ke kanaka, me he moana nui la e hoopuni ana iaia, ke ole i piha i ka lelehuna j lepo, a o ka mahu mai o na aina nenelu j paha, a o kekahi mea e ae, he maemae no j ia, a ina oia wela ko kakou mea e hanu ai, ; alaila, e maikai ana ke koko, a e ioaa ole jauanei ka piiikia o ke nln kino. Aka nae, i j me he mea ia e hooikaika mau ana na ka- J | naka e hnnu i ke ea ino, i mea e hoopilikia . jai i ko lakou ola kino iho. Ua makaala loa j j kekahi poe e ake ana e paie aku i ka mala- ] 1 malama o ka la a me ka hooholo ana o ka j ; makani mai kahi aku a lakeu e moe ai. i ; Alaila, ua pau ka naue ana o ke ea, e laa j j me ka mea ua make. No ka mea, e noo- ' noo iho kakou o ka hoonaue mau īa o ke ea, j ka mea e mau ai kona maemae ana, e like j hoi me ia ka wai, oiai o ka wai e lana malie | mau ana, aohe emo e ike ia ka weia a me j ke ino. Peia no me ke ea i hoonaue ole ia. ; j Aole oe e ike maka i ka weia a me ke mo ! | iioko o ke ea naue oie, aka nae, aia no ma-1 j iaila. Ua piha pono ke ea i na anoano ma- j i kaiii ioa, ka mea nana i komo iioko o ka | | hanu o ke kanaka a me na hoioholona, a i i hanai hoi i na mea uiu a pau o ka honua | nei. Noioko mai o keia anoano makniii I j uiu mai ka mea i kapa ia he ponalo (fungi), j he liilii loa ia mea, i ike ole ia me ka maka i o ke kanaka, aia wale no me ke aniani hooinui. O kekahi o ia ano ponaio, ua ike ia j he omaomao, me he punaheiu la iloko o ke ! piii o na haie kahiko, iioko o na bela moe | kahiko, malalo o na moena kawau, a maluj na hoi o na kamaa a me na noholio paha i : waiho wale ia no ka manawa loihi, e like j hoi me ke kakani i ike ia ma ka iau o ka j alani a me na laau a me na hua e ae. Eia | kekahi, o keia punaheiu, he aai iloko o ka j ili o kanaka a puupuu iho la a mai no hoi. j Ina e hoomaopopo ia e kakou na mea a pau | e pili ana i keia ano punahelu makalii, e | iana nei kona mau anoano i kela wahi keia wahi iioko o ke ea, nlaiia, ke manao nei ka poe naauao nui, e ike auanei kakou i na ano a pau o ke koiera, ka fiva ienaiena, a me na mai iuku e ae, a peia no hoi e ike ai kakou » i na kumu a pau o ka mai iepera. Eia nae j ka mea i hoomaopopo lea ia, o kekahi mau : mai ino i loaa i ke kanaka, aia no ia iioko o ; ke ea. Aole iloko o ke ea e naue mau ana, ; ma ke akea, aka, iloko o ke ea pouli, kawau, a naue ole hoi. 0 ke ea malie, e iike me ' ka wai enalie, he m*a ia e hooulu ai i os j mea popiiikia i ke kanaka. ina he punaj helu inalalo o ka moeaa kahi au e moe ai, a | iioko paha o ke piii o kou haie, a iloko paha \ o kekahi rumi pouli o ka hnie, e loaa auanei [ la oe ke kunu, a me ka hi, a mau mai e ae • paha. Ke hele nei kou koko ī ke ino, o | keia aoo punahelu, i uiu ae maioko o ke I ea malie a me ke kawau, ke hoao nei ma- | (una o kou kino, a ina aole oe e hoomaei mae i kou hale a e kauiai i kou mau mea | moe i ka la a maioo, e loaa aaanei ia oe kej kahi raai pilikia. ! A nelaila', e makaala oeioie e kawau ' kou wahi moe a me kou nau kapa moe, a i \ kekahi mau honi o ka ia, e hookomo ia na ; kukuna o ka !a maioko o kou rumi moe, > \ Ina ekalu a oi aku oa kanaka i moe ma- ■ loko o ka rumi hooUahi, he mea pono ole no : ia. O ka rumi i paa oa poka a pau i ke | pani ia» he wahi pono ole ia e moe ai o ke i 1 kanaka. O ke ea i hinu ia a hoopuka hou

ia noioko ae o ke kanaki, he mei pono eie ia ke hanu hou. Ika wa i hoopuka ia ka hanu. ua pii aku :a ea maluna, e iike me ka mea a kakou i ;ke ai i kekahi manawa, e pii ana ka hanu me h? mahu aia, ahiia. ua hoomaemae ia, a ua hui me ke ea maiiiai, Aka, ina e hanu kakou iloko o kekahi run i .i 1 paa, aiaila ua Innu aku hanu mas ia ei heokahi, he mea ia e pono o!e ai ke akemama, e like hoi me ka pono oie o ka lawe hou ia iioko o ka opu i na wnhi īno i hoolei aku ai. f E huna ia na wahi ino iloko o ka lepo i ; maemae, pela no hoi ka hanu o ke kanaka, j e hookuu loa ia iioko o ke ea hoiookoa e j hoomaemae hou ia ai. A peia no hoi me | ka hou o ka iii o ke kanaka, e hoomaeinae | pinepine la ke kino no na mea e hoopuka i mau ana mai ka ili ae. \ Maanei, ke ao ia aku nei i kela mea keia j mea poo ohana, e hooiako i kona haie noho jme ka haie liilii kopono. E malama mau j ia haie, i oie e ioaa ki ea īno, e pono ole ai I ka noho ana o ka ohana, a o kekahi poe e ! jae paha nona ka haie noho e kokoke ana, a 1 I e piiikia ole ai hoi ke oia. He mea akaka ! ; lea, o na hale iiiiii i malama pono oie ia, ke : kumu no ia e ulu nmi nei na fiva, a me na j mai e ae. ona punaheiu i oieio mua ia, ! jna kumu o na inai, ua uiu ikaika īa mau < j mea iioko o na wahi hooleina ma kahi wai-1 ;ho wale ma na haie iiilii. He inea hiki no jke paie aku i keia. 0 ko kakou makuahine, oia hoi ka iepo o ka honua, ka oi aku | !noia o na mea e hoomaemae ai. E pau j ana ka pelapeia o ua mea popopo a pau ke j j kana ia ika iepo. Nolaiia, ooee ke kahu ! j nana e malama i ke ola o ka ohana, a he i : kanaka i hoomaiamalama ia hoi, e ake ana ! e hooko ia ka pono ou a me kou hoaiaana, i j keia ame keia manawa e hoolei oe i kau- j wahi lepo hou iloko o ka iua o ka hale liilii, ! e uhi ai na inea iioko, aiaila, o ka pau no I ia o ka pelapela a ne ke ea ino, ka mea j nana e hoinoino ke koko o ka ohana a me |ko kn poe e noho kokoke ana. Aia aneane ! j piha ka iua, e eli i iua hou. i\la ia hana ' ' ana, e malnnia in ai kou oia kino, aole hoi e ' ! ili maluna o kou «'iane Ua hewa nui. i piii i iUe Uanaka p.U»ka nan.i i hookuu w.iie n\aj loko o Uona pahale ka mea e hooulu ai | i na mai. i Ano, he mau olelo pokoie e pili ana iUa Kula V. E hana inau i Uekahi hana, e j hoomaiie nae. j Aole no pahi* i pili »feia nila i na kanaka ! Hawaii e noho kumaka' iki ana ma na ! mahiko, a o na kanaka paha e noho ana ma j i ko lakou kuleana aina iho. aka, ua pili keia ! j rula i ka poe hoopau manawa e kaaheie ana j inao a maanei, a e hiiinai ana paha inaluna i ona moena. E hoomanao iho Ua poe oia | ano, e like īne Ua ulu ana o Ua weia a me j Ue ino o ka wai Ue hoonaue ole ia ; a me ! ka ulu ana o Ua ponnio o ke ea ke oie he makani e naue ai; peia no ka moiowa ame lea noho wale o ke Uino o ke Uanaka, he i mea ia e apo ia mai ai eka niai. Ua olelo ! ,ia he hoopai maluna o ke kanaka o kela \ j olelo, ma ke kahe ana o ka hou o ka iae e | i ioaa 'i ka ai i ke knnaka, aka, he hoopomai- i ! kai maoii no ia. Mamuii oka hana, ua hoo- j I pakele ia kakou i na hoowalewaie he I | nui. Mamuii o ka hani e hoemi ai ini i j hewa, ina e noho mau na wahine Hawaii i j Ika hano, he mea ia e hoemi ai i ka moe- j ; koiohe. Oka nui ona wahine ma Ameri- • ■ ka a me Kuropa. ua noho mau i ka hona, a ; ! nolaiia, ua noho pono iakou, a ua hoomahu- i i ahua ia kela mau lahui. i Aka, oka hapa nui ona wahine Hawaii | lua hoopau manawa ma ka noho wale aole , I hana, ua hoowaiewaie koke ia, a haawi i ko: i iakou mau kino e hana ino ia, a loaa i ka j mai. hanau ole i ke keiki. a pau ka manao- ! lana oka lahui Hawaii. Aka, ua hooinao- ! popo iea ia keia maiaio o ke poo, '• na mai I wahine." E piii ana nae i keia ruia no ka i hana e ola ai ke kino; e hoomanao iho na j kanaka Hawaii, i ki wa kahiko ua kena ia i lakou e Rana mamuli o ke kauoha o na'iii, | oiai hoi he lahui nui ia wa ; a no ka mea, i i keia wa, ua ianakila maialo ona kanawai, | e makaaia a e pale aku i oa eaai ame na \ kumo e hooemi ai i ka i&hui i olu rnai noI ioko ae o ka noho wale ana, ma ka hana oie. i {Aole i pau.) ! HAISJL O SiA Kaxawai a KA mea ! Hoolaha KAifAWAi— Ninau !. No ka ! wawahi haie. Haina o keia ninau ua pili ;ia i ka hewa wawahi haie. 2. Haina o ; keia ninau.u# pili ia i ka hewa wawahi : haie hana, aoie o iea wawahi hale nolio. ;3. Haina, ua piii ia i ka hewa wawahi : hale ukana. 4: Haioa, oa pili ka hewa , wawahi hale ia A. aole i ke keiki hilii. No tu Powa. Ninau 1. Haina o keia ninau, ua piii i ia ika hewa pawa. 2. Haina, aole i pili ka hewa powa ia ia. 3. Haina. Ua pili ka hewa poA-a u ia. -4. Haina. Aole i . 1 ku ka hewa powa ia ia. 5. Haina. Aoie i iku ka hewa po<*a ia ia. 6. Ua ku ka ; \ hewa powa ia ia. 1. Ua ko ka hewa powa ! | ia ia, a me kona mau kokua pu. t' Na eb ieih a Pll.