Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 19, 10 May 1879 — KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA: [ARTICLE]

KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA:

MOKIINA 11. IIIAI o lawe ia ana ke koa Mahone a ine V kona ukali, e na koa lio powa i ke kuaiiiwi e hoopaa ia ai iloko o kekahi o na paknua ikaikn o kona enemi, kahi i olelo ia, aoie he Naita kaulana e puka lunakila aku mawaho o kona mau paia, me ka loaa o!e o kekahi haawina iaia ; oieii, maloko o kona mnu keenn, na kua hao kaumaha, na umii oki poo, na kaula i hooluuia i ka wai paakai na ipuhao hoohehee kepau, a me na lako a puu o ka make weliweli loa. i kn kakou kon opio malalo o ka mana o nn koa lio, no ke nia o kona home mauna, oiii ka wa a nn keiki nlii Oenemakn e liuliu ana no ka huli aku ī k.i lei hanohnno o ka lanakila mn ka halealii o ka Moi Beriana, aka, Muunua ae <: ko laua haalele ana iho i ke o 1 ii powa a me na koa tio ona, ua holo mai |/i ua ninu ahi Denemakn nei mnluna o ko laua mnu lio me na kahiko o ka Naita Irelani, a ku iho la mnmua o ke nlii pown a me nn papn koa lio; hookahnkuhn ne la la» ua me ka haaheo nui a me na olelo knena o ka haakei ma ko laua inau wahn; ) kn hala ana ae o ka hapa hora a oi. ua haawi aku la ke alii powa he mou olelo kaukau a me na olelo hoolana no ka laua huakai, a mahope o ka pau ana o kana kamaiho ana, un haawi mai la na koa lio i ka maka o ka lakou mau ihe imua, a haawi aku la ua mau alii Oenemaka nei i ke kumu o ka laua pnhikaua iinua a o ka maka i ko laua mau puuwai, he hoailona e nuamo like laua i ka make e kau mai ana maluna o ko iaua mau hoahanau a me laua pu no ka hauohano o ke alii powa a me ko laua aina. Hanlele iho la na alii Denemnka i ke kat)ua a laua e ku ana a haliu nku la nn alo no Kinikora ; ia wa i lohe ia ai kekahi hoailona mai ke aiii powa aku, a me he la, iloko o na kai-na wawae elima wnle no, ua nalo koke aku la na koa lio iloko o ka ululaau iloko o kn wa pokole loa, nole he mea ma ke kahua, nka, o na eheu o ke anoano eehia ka mea i ike ia e hohola ana maluna oia wahi ia mau minute. Noiaila, e na hoa hookaau o keia nanea, e haalele kakou i na keiki alii Denemaka oiai laua ma ko laua alahele, a e aui ae kakou i ke koa opio Mahone iloko o na puili paa ana a na koa lio he umikumamalua. la Mahone a me kona ukaii e lawe ia nei, ua lawe ia ka laua mau mea kaua, ua kupee la na lima ma ke kua, me ka pulou ia o ko laua mau maka. Aia ma kela 9 me keia aoao o laua na kiai, aole he puuhonua no ka pakele, aka, ia iakou i hiki ni ina kahi haiki o ke alahele, e hiki ole ai i na mea elua ke hele, ua hoihoi ia aku !a laua mamua, a o na kiai aku mahope ; iloko o keia manawa, e hoao ana ka kakou koa e wehe i kona mau limt mai ka paa ana i na kaula i hauhoa ia ai oi«, a ia lakou i kaaio ae ai ma kekahi kikee ana o ke alanui mauna, a huna ia aku b ka ike ia aua o na koa kiai e ke aiai ana ae * na kiokio pohaku pali, ia wa i Unakila ai ko ke koa Mahone mau liina mai na kupee ana a ka enemi, a wehe ae U ia i koaa pulou maka. a kokua aku U i ka wehe ana i na lima o koua ukali. 1 ka loaa ana ia laua o ka UweUwe ana me na !ima, ua awiwi koke aku U Uua ma ka holo aoa no ka iua o n* kikee ana o ke alanui, i loaa ai he puu hoomaha no Uua, oiai, aoie i hoea mai na koa lio kiai ia wa ; no ka inea, ua luhi ko iakou mau lio a aoie i hiki koke mai, aka, u Uua ma ke poo o keia kikee ana, hoea mai U kekahi o na ki-

ai a jke mai la ia laoa nei e ho!o ana ?. nilo ma keia aoao o ka pali, la \va i hookuu mai ai oii i ka holo o kona lio a pau i Soaa n? p;o, aka, mamua nae o kona hik: am mai, ua pee ae la iaua malalo o ka malu o na pohaku o ua kikee neiPane mai la kona ukali iaia, e ho»o kaua , e pale no kaua iho me ka ikaika i loaa i ko ' ; kaua mau lala, no ka maiuhia o ko kaui ' Moi a me ka lanakila o Irelani. oiai. o ka hilinai a rr»e ka paolele ana maluna o na j mea kaua, be hoike aoa ia i ka manao o ke kanaka hohe wale. Pane aku la ke koa Mahone, e like me ka oia mau ana o ka inoa o Beriana ka wi«' i wo o!e, pela auanei ka lapa ikaiki nna o : ; keia mau lima olohelohe e kue aku i na ene- , mi a pau e kuewa hele ana maluna o ka le- ' po o ka aina o kuu mau kupuna a me kuu | Moi ; aka, o t<o kaua hoao ana e paio aku i j ka mea hookahi, he hoike ana in, ua nele j kaua i ka ikaika ole, a ua oi aku ka wiwo ! a me ka hopo i ko ke keiki omo waiu ; noi hila, owau ka mea e paio aku me ia. I ka hiki ana mai o ua koa kiai nei mn kahi a laua e hoohalua ana, me ka mama a pau i hiki i kona lio ke lawe iaia, ua lele ; aku la o Mahone me ka palamimo ioa, a hookui aku la me kona lio ; no ka ikoika o I keia hookui ana, ua kaikai īa ae la ke koa ■ lio mai kona noho ae a wala aku la mainua I o kona lio a waiho ilalo o ka honua, lele iho | la o Mahone mai kona lio iho, a holo aku j la i kahi o kana luahi e waiho ana, kau iho ! la ia i kona lima i kona umauma n pane iho | la, e haawi pio mai malalo o ka Moi Berij ana a me kona Naita, owaka ae la kona waha me ka pane leo ole, a lele loa ae Ia kona aho. Lawe ae la o Mahone i kana mau mea kaua,.a haawi aku la i ka ihe i kona ukali. I ka loaa ana o keia mau mea kaua, ua paio aku hua i ke koena o na koa lio kiai, me ka wiwo ole a me ka īkaika nui; a iloko oia wa hooili kaua hahana, ua loaa ka | lanakila ma ko iaua nei aoao, a pakele aku | ma ka apua ekolu koa lio. a na lakou i hoii ke aku i ka lono o ko lakou poino imua o | ke alii powa. | 1 ka pau nna o na enemi n ka kakou koa i ke auhee, ua haliu aku In laua no leekahi j a>Kt iloko o ka ululaau, ka home hoi o ke- ! kahi kahuna Moneka e noho ana, a malaila | i noho a1 laua no kekahi mau la. Iloko o ka wa i loaa aku ai ka lohe i ke alii powa ua lilo na pio a ua lukuia koni mau koa lio, ua ho-a ia kona inaina me ka nui ; n un oleloin, no kona wela lon i ka huhu, ua kau ae oia maluna o kona lio kaua a holo aku h iluna o kekahi pua kiekie ipii o!e ia mamua e kekahi inea ola uhane a ola hanu hoi, a iaia i hiki ai iluna o ka piko o ua puu nei, ua ike oia i kekahi kumu laau kahiko loa e ulu ana, a o kona mau lala, ua hohola aku ma kela a me kei) lihi o ka puu me kona malu nui, a o kona mau aa ua kolo aku no kekahi mau anana | ioihi mai kona kumu aku. | Lele iho la ua alii powa nei ilalo mai kona lio iho, a pii aku la iluna o ua kuinu laau nei, iaia i hiki ai iluna o kona Wekiu. unuhi ae la ia maiiokō ae o kona poli i kekahi wahi o-ie uuku a v iuhi aku la, a ua ho* hola aku ka lohe ia ana o kona leo a puni ka ululaau, a iloko o na minute pokole loa ua īke ia aku na Naita me ko lakou mau auhu piha inaluna o na lio e oili mai ana ma kela a me keia malu o ku ululaau, a kamoe aku la ma ke kahua o ke kaahu pohaku, iho mai la ua alii powa nei a hui.pu 'ku )a me lakou. Kaapuni ne !a Inkou i ke kuahu hoomnna me ke ku ana o ke alii powa iwaena. Haawi mai la ia i ka oielo kauoha ī na Naiia a pau penei : Imua o oukou e na Naiti hanohano o ka aina, i kauoha ia aku nei ou- , kou e kini me ka makaala loa i na alahele a pau o ke kuahiwi. aole e houkuu i keknhi i kanaka e hele aku ma kela aoao, koe wale no na kahuna Moneka e hele ana e imi no , | ko kakou mau pono, no ka mea, o ka opio i ; | lawe ia aku e na koa lio i ko kakou home | kuahiwi, ua mahuka aku a nalowale, a o ka | Naita o oukou e loaa ai a hoopaa iaia e lei | pu oia i ka lei o ka lanakila a na keiki alii II Oeneinaka e imi la ma ka halealii o Beria- ! na, a e puhiia ua opio la a me kona ukali i j ka imu ahi i paumi ia ka enaena; o ka mea | e kue ana i keia kauoha, e lawe ia kona ha- | nohano Papai l\aita ine ka paa o kona mau » lima i ke kupee ia, me ka uhnu pu ia me na :k«ul«500. i ia wa ua kiai koke ia aku U na alahele, , a ua nui ua huakai i hopu pio la a hoopaa j U n<rka loaa ana o na kokua no na koa o | Beriaoa, aka, o k« kakou koa, aoie oit i i lihi ike iki ia, ua huliia ka ululaau, na ana a f i me n« !ua huna. aole nae fte wah» mea a , ( loaa iki. ; j Me ke kokua a kuhtkuhi ana a keia ka- ! | huna Moneka aoo, ua hookaholt ia ko hun 1 \ miu kahiko komo a me ka laua mtu h»na, ' | i puka lael»e «ku ai laua mai ka hoomao-

popo ia mai e m kiai o ke alahele o Gien Mora, alatlj. hoohiki ioa aku !an* ī Kin;kora. Ao!* ine iaua i hiki i ka haleaiii o Beriana i ka wa kupono e malama ai i ka lei gu!a nuii, no ka men. ua hiki mua aku na alu Denemaka i ka po mamua iho, a ua hu- ' lui ia mai ia ua lei nei a liio, aka, ua hiki aku nae laua i ka wa e hoike ia ai na hana npuhi a na Denemaka, a e ike ia ai ka oiaio ; o ka laua hnna. Mamua o ka haalele ana o keia mau alii ia Denemaka, ua hoakaka mua mai kekahi ' mea kilokiio no ko laua hopena a me na ulia je kau ana maiuna o laua, ua hoike mai no ■ hoi ua kilo nei, e halawai ana laua me ka ; poino a me ka make ma ke kahua kaua o ' Ciontarf, ke ole kek&hi o laua e lei i keia ! medala guia ma ke kahua kaua. E hala- ! wai ana no hoi laua me na popilikia he nui |ma ka moana a me ka nina mamua oka ; hiki ana i ka ia oka hoouka kaua, aka, e | pakele mai ana nae mailoko mai oia mau ! poino a pau. CJa hoike aku no hoi ua kiiokiio nei imua ! o laua, ma kona ike ana i na hoku o ka iani e ioaa ana ka ianakiia kihkila ia iaua ma i ka hoouka kaua o ka ia e hiki mai an?\ No- | laila, ua ikaika !oa ka manao o na keiki alii ■e loaa mua keia medala waiwai nui. ' Ika hiki ana ona lii Denemaka i Kini- | kora a hoike aku la ia laua imua o Beriana, Ihe mau Naita Beritania oiaio, i makaukau j e p3io i)ku me ka Irelani e kue mai ana i | konu maluhia. ua opo koke aku ka Moi īa j hua me na lima aloha. * Oiai laua ma ka halealii o Kinikora a I imua hoi oke alo o ka Moi, he inea mao- ! popo e lilo nna ka lei gula o ka ianakila, no !ka mea, aole he mau kua hno a laka kupee | hoi e hoopaa ana i ke keena hoahu o na : waiwai makamae, kahi hoi e waiho maluhia |ana o keia lei iluna o kekahi pakaukau maj bela uuku. • Ae, ua lilo mai la ua lei Ia iloko oka li|mao na powa oke kuahiwi; aka, ua komoj hia nae na nlii Denemaka iloko o ka poino. ; oini ua ikea ka iaua hana ma ka hiki ana i mai oka kakou koa opio ame kona ukali | «hiu imua o ko iaua alo. Hookahi wale no aianui e pakele ai hua j mai ka make ae, oia ka pepehi ana a make |ke koa opio a me kona ukali, alaila, ahai • ka mama no ka home mauna, kahi o ke alii ! powa a me Uona mau kannka e kali ana. ! Aka, lohe ia aku hka leo kahea oka o-le j a haawi mai ia ka Moi Beriana ika oieio | kauoha e makaukau na moho no ka hookai hakaha nna imua o kona aloalii. Me ka haaheo nui i puka mai ai ke keiki | aiii Denemnka maluna o kona lio, me kona ! oahuia me ke kapa kila, a kaapuni ae la ī ;ke kahua hookahakaha ine ka haawi ana | rani ika hoomaikai ika Moi a me ka oha- ; na nlii. | Aole i moeuhane mua oia he opio i hoo--1 mna ole ia ka mea nana e hoohaahaa i kona i kulana, a e oniu hoi i ki laau ihe me ka < makaukau nui imua o ki ISaira i hoemaa ia j mai kona wa opiopio mai ena kanaka akaj mai o Enropa, j Hoea mai la ke koa Mahone maluna oka lio oke keiki alii Mukaeia, me knna ihe i j kona lima a me kana hapa ma kona hokua, ; a hookahakaha ae Ia iioko oke kahua me : ka hopo ole. Aole i pau.