Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 20, 17 May 1879 — Page 1

Page PDF (1.53 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
BUKE XVIII. HELU 20. POAONO. MEI 17, 1879. NA HELU A PAU 911.

KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.

                NA OLELO HOOLAHA :— O na Olelo Hoolaha he 10 Laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana; elua puka ana, he $1.50 ;
no hookahi mahina, he $2.00.
                NA KANIKAU A ME NA MELE :—He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.
            HOOLAHA MAU :—E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.
            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

KA MOOLELO O
BERIANA KA WIWO OLE
A ME
MAHONE KE KOA:
MOKUNA III.

                IA MAHONE e hookahakaha ana me ka oiwi kilakila o ka Nai ta maluna o ka hokua o ka lio o ke keiki alii Mukada, ka hooilina hoi o ko Beriana nohoalii, ua ike ia aku la oia e ke anaina e makaikai ana i kona eleu a me ka wiwo ole.
            Ua lohe koke ia aku la ka leo o ke keiki ali Mukada i ka pane ana aku i kona luaui makua : Ma ka inoa o Sana Paterika, ina e like me ka makaukau o kona hookele ana i kuu lio, pela oia e oniu ai i ka laau ihe, alaila, o ka Nai ta imua ona, ina he Beritania a he Denemaka paha, e hooikaika oia e imi i ka lei o ka mahaloia.
            Ia wa i pane mai ai kekahi kaukaualii e noho ana ma kona aoao : Ua oi aku kou hialaai nui no na hana a na Nai ta, mamua o ka minamina ana no ka lilo o ka lei gula o Malaki.
            Aole au i kaumaha no ka lilo ana o ka lei gula, no ka mea, ua hoike mua ia, na kekahi o na keiki a ka Moi Beriana e lei i ua lei la ma ke kahua kaua mamuli o ka lanakila kilakila i loaa iaia mai kona mau enemi aku. Ua hoike ia no hoi, e loohia ana ka mea nana i lawe pakaha me ka make weliweli loa ma ka la hookahe koko ; a e auhee liilii ana ka enemi ma ia la, a e welo ana ka hae o Erina me ka haaheo nui maluna o ko kakou mau poo ; a e haalulu ana na ilio o ka akau a imi i ko lakou puuhoonua iwaena o na kuahiwi.
            Aka, poha mai la ka leo o ka o-le alua, a hoohalawai ae la na moho ia laua iho me ka puahi nui o ka holo o na lio, a me ka owaka ana o na maka ihe o ka laua mau mea kaua i ko laua lima.
            No ka eehia o Erina a me kona mau Nai ta, e kinai loa ia na enemi o ko Moi Beriana, wahi a ke koa Mahone, iaia i hou ae ai i na kui i ka opi aoao o kona lio.
            E make ka mea haakei wale e like me ka make ana o ka holoholona, wahi a ke Denemaka.
            A imua ponoi o ke alo o Beriana a me kona aloalii, i halawai ae ai na laau ihe a na Nai ta, a he mea e ka weliweli i ka ike ana : ua pilipu iho la ka hanu o na kanaka koa, a ua pilihua ka manao o ka lehulehu ; i ka ikaika o ka hookui ana o na mea kaua i ka pale kaua a na Naita, ua haalulu ka honua me he olai la i na kapuai o na lio, a ua owaka ke ahi iluna o ke kapa kila o ke Denemaka mai ka pahuna a ke koa Mahone aku, a ike ia aku la ke Denemaka i ka hapai ia ana ae mai kona noho ae a aneane e haule aku, no ka loaa pono ana i ka pahuna ihe a ke kamaeu, aka, ua eleu koke ae la ia a hoomaka hou mai la no ka holo elua ana, ia wa i haawi pau ai o Mahone ke koa i ka holo o kona lio a me kona ikaika a pau maluna o kona hoa paio, a i ko laua halawai ana, ua oi ka ikaika i ko ka mua, ua pahu mai la ke Denemaka i kana ihe me ka ikaika nui, aka, ua haawi piha akula ka Naita opio Mahone i kana pale kaua, a halawai me ka ihe a kona hoa paio ; ia wa hookahi no i halawai aku ai ka ihe a ka kakou koa i ka umauma kila o ke Denemaka a pahia aku la me ka huila ana o ke ahi, aka, ua kau aku la na maewaewa moali ma kona kapa kila, mai ka maka ihe aku a ke koa, me kekahi ulia poino ole.
            Akamai a wiwo ole oe e Mahone, wahi a ke alii Powa iaia iho, iaia e hakilo mai ana i na hana a na moho ; aole i lilo ka'u mau ao ana i mea ole, aka, aole oe e ola loihi loa ana e hauoli i kou mau lealea ana a me na mahaloia mai, e ka opio lapuwale manao haakei.
            Nani ! Nani ! E ka hoahanau o kuu puuwai, wahi a Donala i hooho mai ai iaia i kainapu mai ai maluna o kona lio i ko Mahone aoao. E kiola iaia ilalo mai kona lio, iho me kana mau mea kaua a pau, no ke kolu o ka halawai ana, wahi hou a ka ukali.
            Ua loaa i ka Naita opio ka ike ma kana mau hana hoolealea, a pela i loaa ai ka eleu a me ka maalea iaia ma na mea kaua, wahi a ke keiki alii Mukada.
            Ua haawi hou ia mai la he laau ihe hou na ke alii Denemaka, no ka mea, ua haki kana laau ihe mua, mamuli o ka loaa ana i ka palekaua a Mahone.
            Poha hou mai la ka leo kahea o ka o-le, a liuliu hou ae la na Naita.
            Haawi ae la o Mahone i kana olelo kaena a holo mai la e halawai me kona hoa paio ; ma ke alo ponoi o ka Moi Be riana i halawai hou ai laua, a loaa aku la ka palekaua a Mahone me ka ihe a ke Denemaka, oiai, ia wa hookahi no ua loaa piha aku la ka umauma kila o kona hoa paio me ka Mahone pahuna ihe, a kaikai ia ae la oia mai kona noho ae a kiola ia i ka honua.
            Nani! Nani! E kuu hoahanau, wahi a Donala, e hoolawa loa aku i ka ilio kolohe o ka akau me kau pahikaua.
            Lele iho la ia mai kona lio iho, huki ae la i kana pahikaua a holo aku la no kahi o kana luahi e waiho ana.
            Pane iho la ia, E ala, a e pale nou iho e ke Denemaka hoopunipuni, a ma ka'u kauoha e hoike mai oe ia'u i ka oiaio wale no.
            Aka, aole i pane ae kana pio e waiho ana.
            Kalele iho la ka opio Mahone i kona wawae iluna o ka umauma o ke Denemaka, me ke kau ana i ka wini oi o kana pahi i kona puu, a pane iho la : E mihi a hoike mai o Carlus oe o Denemaka, a ua lawe kolohe aku oe i ka lei gula, o inu auanei ka pahikaua a kuu makuakane i kou koko ma ka lumai ana aku iloko o kou puuwai ; aka, aole he mau hoailona mai kana pio mai.
            U'oki! E ka opio, wahi a ke kauoha a ka Moi Beriana, ua eha ka Naita—ua make,—nolaila, o oe ka mea i lanakila. E hookaawale aku iaia ma kahi e, a na ka poe i eha e nana i kona mau palapu.
            E ka Moi maikai, wahi a Anaderea kona pokii, iaia i kukuli iho ai ma ka aoao o kona kaikuaana ; ke hoole nei au i ka huli ana o ke au o ka lanakila ma ka aoao o ka mea nana i hoeha—i kuu—i kuu haku.
            E ka Moi akahai a maikai, wahi a Donala, ke aa nei au e paio pu me keia Naita, e like me ia e kapa nei iaia iho ; e like hoi me kana i ae mua ai imua o'u.
            E paio like no au ia laua a elua, wahi a ke alii opio Anederea, aka, e haawi mai ia'u i manawa e lawe ai i kuu haku maikai mai ke kahua ae, aole au e hoohakalia i ka manawa me olua i keia wa.
            I ka manawa o ke 'lii Powa i ike ai i ke Denemaka opio e WA iho oni ole ana iluna o ke kahua hookahakaha, ua holo mai la oia e kokua iaia.
            Oiai ka kakou koa e lawe ana i na hoomaikai me na lulu lima ana mai na maka hanohano o ke aloalii, oia ka wa e lawe ia ana ka Naita Denemaka e kona kaikaina a me ke alii Powa, i kokua pu ia aku e kekahi o ko Beriana mau koa.
            Lawe aku la lakou iaia iloko o kekahi o na keena o ka halealii e waiho ai, alaila, hoike aku la ke alii Powa i na koa kokua, he ike lapaau kona i hiki ke lapaau i ka mea i eha, me ka hoike pu aku, e waiho iaia ma kona lima me kona kokoolua Naita.
            Nolaila, ua haalele aku la na koa o Beriana i ka mea i eha malalo o ke alii Powa a huli hoi mai la.
            Ia wa ua nana koke ia iho la ka Nai ta i eha, a ua ike ia aole i kukonukonu kona mau palapu, aka, mamuli o ka ikaika o kona haule ana, oia ka mea nana i hoopouli i kona noonoo.
            E wehe i kou aahu kila e ke alii Anaderea, wahi a ke alii Powa, owau ke paio pu me na ilio keiki hou, a e kiai oe i kou haku.
            Ua hoopaa mua au e paio me laua, wahi a ke Denemaka.
            E ka lapuwale, aole e hiki i kou akamai ke hoopio ia laua me ka halawai ana me ka make. Mamuli wale no o keia mau lima e hoohaahaa ia ai laua, a kiei aku ma na ipuka o ka make kauoha ole, a maluna o kou hokua na hoomaikai ana he nui; nolaila, ano, e wehe i kou aahu kaua, no ka loaa ana ia oe he lanakila maluna o ka Moi Be riana, oiai, ua hoopuniia oe me na popilikia i keia wa, a he mea pono na kekahi Naita e pani i kou wahi, i huli ke au o ka lanakila ma kou aoao. Nolaila, o kou hilinai wale ana no maluna o ko'u ike a me ko'u akamai e pakele ai oe.
            He umi minu te mahope iho, ua oili mai la ke alii Powa maluna o ka lio o ke alii Anaderea i aahuia me kona kapa kila a me ka papale kapu kila, oiai, ua huna ia aku la kona helehelena a me kona mau umiumi aiai e ka aahu kaua kila. Holo mai la oia mamua o kahi a ka Moi Beriana e noho ana haawi mai la i ka hoomaikai a pane mai la:
            Ua makaukau au ano e paio aku me na ilio hanau hou no ka make no ka hanohano o kuu haku, ka mea e waiho la me na palapu kukonukonu o ka eha. E lawe no au i ka make ma na mea kaua ina he ihe a he pahikaua paha, a ina i make laua ia'u, ua makaukau no au e paio me kekahi o na Nai ta o ka Moi a alii paha, e hoike mai ana o kuu haku aole ia he Naita oiaio o ka papa Naita o na 'lii.
Aole i pau.

Na Kanawai o ke Ola Kino.
Hoomakaukau ia Mamuli o ke Kauoha a ka Ahaolelo o l878 ma o ko lakou Komite la ka Hon. W. M. Gibson, Hon. W. R, Castle, a me His Ex. J. M. Kapena.
HELU 5.
I KAMAA.

                Mai aahu hapa i na lole o ke ao malamalama. Mai manao oe, ua hele wale kou mau kupuna aole kamaa, a ua ikaika lakou, nolaila, ua hiki no ia oe ke hoohalike me ia a e hoomau i ka maikai o kou ola kino. Ina e hele kohana oe e like me ka holoholona, alaila, ua pono ke hele wale aohe kamaa ; aka, o ka uhi ana i ke kino a waiho wale na lala, aole ia he hana naauao. Ua like ka ili o kakou me ka huahuakai; ua paapu i na puka makalii, kahi i puka mai ai ka hou, a komo aku ke ea. Ua nui a mahuahua ia mau puka makalii ma ka ili o na wawae. Ma ia mea kahi e komo ai na mai, ma o ke ea. Nolaila, ina e komo ke kanaka i ke kuka a me ka lole wawae manoanoa, a waiho wale i kona mau wawae, me he mea la, ua kahea oia i ka mai e hele mai i ona la. E imi i kamaa, ina e loaa, mai noho iloko o ka hale pule me ka waiho wale ia o na wawae, o loaa ia oe ke anu. Ina e huihui ke poo, a mehana na wawae, oia ka mea e pono ai. E aho no e waiho wale ke poo, a hoomalu na wawae me na kakini paa a me na kamaa. Ua hiki paha i kekahi poe, oiai, ua opiopio ke hele i ka hana me ke kamaa ole, aka, e ike ana lakou i ka hopena oia mea ke elemakule iho.

NA AAHU O KA WAHINE.

                I okoa ke ano o ka lole no ka wahine, no ka mea, aole oia i hele mawaho o ka hale e hana ai ma Hawaii nei. Eia hoi kekahi, ua oi aku ka wela o ke kino o ka wahine mamua ae o ko ke kane, nolaila, ua kupono iaia na lole lahilahi. O ke kalekoa a me ka makalena oia ka mea kupono o waho; aka, o ka poe wahine kino ikaika ole, e aho no e hookomo mau lakou i ka lole huluhulu a lole oia ano.
            Aka, o ka rula nui e ao ia nei na wahine Hawaii e pili ana i ko lakou lole aahu, oia keia, e aahu mau lakou i ka lole iloko, a mai haalele i ka lole wawae wahine. Ua olelo na kauka, he kakaikahi na wahine Hawaii i komo i na lole wawae. O ka holoku a muumuu, oia wale no ka mea e uhiia ai ke kino, aole nae i hoomalu. Mai ae oe e ka makua a o ke kane mare paha, e hele kau kaikamahine a o kau wahine paha me ke komo ole i ka muumuu kupono a me ka lole wawae wahine, ina hoi he kanaka malamalama oe, a ua hoomanao oe i ka noho pono o kou ohana, ua pili ke ola kino a me ka noho pono ma keia mea. Ina i nele ka wahine i ka lole wawae, ua waiho wale ia ka hapa malalo o ke kino. A e hoomanao ae i keia, o ka noho pono a me ka noho hewa, ua pili loa ia i ke ano o ka hooponopono ana i ke kino, e like me ka mea i hoomaopopoia ma ka mokuna "No na Hale o na kanaka Hawaii." O ka wahine o ka wa kahiko i hele kohana wale, aole paha oia i hoomalu i kona kino iho; a o ka wahine o keia wa, ka mea nana i huna wale no i kona kino, aole nae i uhi pono ia e like me ka mea i hai ia ae la maluna, aole paha e hiki ia kakou ke ae aku ua maemae loa kona mau manao e like me ka mea kupono i ke ao malamalama.

I LOLE MOEPO.

                He mea mau i ka nui o na kanaka Hawaii, i ka wa moe i ka po, e waiho aku i na lole komo a pau a e moe wale, me ka uhi nae i ke kino i ke kapa mamaki, i ka huluhulu, a i ke kihei paha. A i kekahi poe, he huluhulu e moe ana iloko o ka rumi hookahi, he kue ia i ka noho pono a me ke ola kino kekahi. I palule moepo ka pono no na kane, a i muumuu moepo no na wahine, i mea keia e ola ai ke kino, ina hoi e moe ana maluna o na moena, kahi e loaa ai ka mai. Ina e komo ka wahine i ka lole moepo, he mea ia e pale aku ai i ka fiva a me ka hoomakaleho kekahi. Ma na aina malamalama, e pau loa ana ka mahaloia o na wahine e na kane, ke waiho wale ia ko lakou mau kino e nana wale ia, aka, o ke kino o ka wahine i uhi pono ia, he mea auanei ia e mahaloia ai. Mai olelo oe, he loaa ole keia mau mea i ke kanaka Hawaii. Ma kekahi mau aina e, mamuli o ka hooikaika mau i ka hana e loaa ai ke ola o ke kanaka; aole pela ma Hawaii nei. Eia hoi kekahi, aole no i koi ia ke kanaka Hawaii e mala. ma i wahie, i ahi e hoomehana ai a me ka lole manoanoa, aole oia mau lilo ; aka, o ka lole wale no e uhi ai ke kino i pau ka hilahila. Nolaila, ina e makemake oukou i ke ola o ka lahui, e hoaahu ia ko oukou mau wahine a me na kaikamahine i ka lole kupono no ka po a me ke ao.

NA MEA HOU O KAPAIAALA O PUNA.

                Ia maua me J. M. Naeole no ke ala hele no Puna; i hoopulu ia e na tilihune o Kauakanilehua, e walea ana i ka nani o na Lehu makanoe, i hele wale a ohu i na lehua o ka pahoehoe nani o Hopoe, i eha ka puu i ka wai ono ke Koolihilihi, moe ma Makuu la 14 o Aperila, pii o J. M. Naeole i ke a-na Aina, i ka uka iu ano o Mokuohe, naue hookahi au no ke ala hele no Kalapana, aia ma Puula malalo aku kekahi wahine hoomanamana. Penei na hana, o Lunalilo e mare ana ia Kahikina kekahi kaikamahine o laila, wahi a ke akua iluna o ua wahine nei. Ea? ua moe kau a hooilo o Lunalilo, aia kona home nani iloko o Kawaiahao, a o ka ia nei hoi e mare ana, o ka nui o na akua e noho ai iluna o nei wahine, o Lunalilo, Kauikeaouli, Kekauluohi, Kaahumanu, Kumukahi, Palamoa ; &c, ua puni loa kekahi poe oia wahi i keia hoopunipuni nui. Auhea na lima o ke aupuni? kii ae e hopu i keia hoomanamana hilahila ole iloko o ka apana o Kula uka.
            No Pohoiki. He hale kuai malaila no kekahi haole, a he alanui kaa holo e panio ana makai o ke alanui e lawe ana i ka wahie. Ku keahua o ke Kamani i ke awa, he hana maikai keia pomaikai ko laila mau makamaka.
            No Opihikao. Ke ao nei ko laila Kumu kula i kana mau haumana i ka olelo Beritania, e pakake loa aku ka pono ; hoomaha iki ko oukou makamaka malaila. Mahope naue maila kekahi kaikamahine me kana pokaa lauhala, a penei ka hana pokole, ua kakia ia elima kui i hana like loa ia maluna o kekahi, papa ; a hoomoe ka lauhala maluna pono iho, a puku ae na kui iluna, ko mai me ka like loa, he uhae ana keia me ka hikiwawe loa, no ka hapalua ho ra, pau loa keia pokaa lauhala me ka luhi ole, i na e uhae pakahi wahi ana, e like me ka mea mau, po ka la.
            Ea ! nani keia noonoo, ina e makemake e nunui ke koana, nui no ke kowa o ke kukulu ana i na kui, i na makemake i ka ahu makalii loa. liilii no ke kowa o na kui, a kapaia, " Ka ahu makalii o Puna, " mahalo piha i ka noonoo o keia wahine, e na wahine o Puna, e a iho ka eleu.
            No Kehena. He wahi Hale nani ko laila a na hoahanau i kukulu, ai no na hana a ka Haku, he paa haole wale no, he mahalo i ka ikaika o na makamaka malaila, i ke kukulu i hale no Iehova.
            No Kalapana. Moe ma ka hale o S. W. Kaikuahine, he hale kuni keia no L. Kaina, pau ka pilikia o na makamaka, nani na hale o na keiki " O ka niu moe o Kalapana, " he poe keiki lalawai oiaio, i hui pu ia me na hana pono, ua mahele na hale kula o keia mau apana, ma Kaimu o W. C. Mokuhia ke kumu, keiki puukani ma na mele, a ua lohe au e houluulu dala ana lakou i mea kuai Bana me na ohe palalu na lakou, ua hiki no, he nui na keiki lalawai oia aina, o J. Ili ko Kalapana kumukula, mahuahua na Hooulu Lahui ma keia mau apana, nui na kanaka piha ka luakini, nani ke Kula Sabati o T. H. Kaaihili ke alakai, he Haiolelo opio ko lakou o J. K. Josepa, no ka wai hoiomo o Oheo, ola ko laila kini i ka eleu o keia makamaka ma na hana a ka Haku, a o ka pau ana keia o na mea hou oia aina huli hope, a ma Puula ua holo o D. K. Kahoalalua, me J. Keahi i ka lawa-ia, i i-a no ka Ahahui hoolana manao i kukulu ia ma Olaa. kahuli ka waa a lilo loa, pakele ko laua ola. ma ke kokua a kekahi mau makamaka, aloha ino, ihea la ka i-a waha nui? Halawai me Rev. J.N. Kamoku ma Waawaa, a hoonani aku i ka Haku i ka hoohui pu ana i na hoaloha elua.
            Ma ka makaikai ana i ka aina o Puna he maloo ka hapa nui, no ka mau no o na kukuna wela o ka la.
J. P. IWA.
Puna Hawaii. Ape rila 22, 1879.

            POINO ULIA WALE.—Ma ka Poalima o ka pule i hala ma Honuapo, Kau, Hawaii, i ka wa a kekahi waapa o ka mokuahi " Likelike " e holo mai ana mai ka moku mai me ka manao e pae pono iuka, aka, ua halawai iho la ua waapa la me ka poino ma kona kahuli ana, a i ka wa i ike ia ai o keia pilikia, ua holo aku ka waapa o ka moku kona " Liholiho" e kokua i ka waapa kahuli mo Mr. A. Hutchinson kekahi maluna, i ka hiki ana ma ke kahua o ka poino, ua pau pu helu papalua iho la na waapa elua, a ma keia poino ana i haki ai ka lima o Mr. A. Hutehinson, a me kekahi kanaka Hawaii e ae.

OLELO HOOLAHA.

E. LILILEHUA
Loio a he Kokua ma ke Kanawai !

                IMUA o na Aha Apana a Hoomalu o ka mokupuni o Oahu. E hanaia me ka eleu loa. E loaa no au ma Wehekealaula, ma alanui Maunakea, a i ole ia, ma ka Hale Hookolokolo o ka Aha Hoomalu ma Honolulu. 898 1y

S. AUKAI.
LOIO ! LOIO ! !

                UA ae ia mai oia e lawelawe ma ka Oihana Loio imua o na Aha Kakau Olelo o ka mokupuni o Oahu. 898 ly

He Nui Anei Kou Makemake i na
Mekini Humuhumu Lole ?
Ina pela. alaila, e kipa mai no ma ka Halekuai
o
KAKELA A ME KUKE.

                A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ano MEKINI a WHEELE R a me WILSON, mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumukuai o ka mea hookahi. Ka MEKINI a SINGER, ma ke $50 pakahi, a me ke ano MEKINI a WILCOX me GIBBS, ma ke $30 a hiki i ke $50 ko kumukuai. I mea e pau ai ko oukou kanalua e na Makamaka no ke kupono o keia mau ano Mekini, e naue mai no me ke kuihe ole, a e ike no oukou iho. 862 tf

Kauka O. S. Cummings, M. D.
HOMEPATIKA.

                Oia ke Kauka i kamaaina mua ia oukou e na kanaka Hawaii ma ka inoa, "KULU WAI LIILII" Ua hoi mai nei oia, a e pahola hou mai ana oia i kona akamai lapaau ia kakou. Aia kona Keena Lapaau a me kona wahi noho i keia wa ma kahi o Mr. Wm. G. Irwin, ma ke kihi o na alanui Papu a me Beretania, ma keia aoao aku o ka luakini o Kaukeano. 888 tf

ANO NO I LOAA MAI NEI!

                Na Kaa Lio Holo Lealea! Na Kaa Lawe Ohua a me na kaa holo palua, mau mea hoikeike aku, mai ka Hale Hana Kaa mai o ka Hui o Cortland ma Nu Ioka.
DILLINGHAM & Co., 876 tf Na Agena kuai ma Hawaii nei.

KO BIHOPA MA
BANAKO MALAMA DALA !

                E MALAMA NO MAUA I KE DALA O na kanaka maloko o ka Banako, penei: Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala $700 a emi mai paha, alaila, e uku maua i eono hapahaneri ukupanee makahiki , mai ka ia o ka lawe ana mai a hiki i ka la o kona ohi ana, ke waihoia ke dala hoomoe i ekolu malama a keu paha. Aole ukupanee e helu ia no ka hakina o ke dala hookahi, aole no hoi no ka hapa malama. Ina ohi koke oia i kana dala, aole i hala na malama ekolu aole ukupanee. Ina i manao ke kanaka e ohi i kana dala, e pono ke hoike e mai oia ma ka Banako i kona manao ohi, i kanakolu la mamua o kona ohi ana, a o kana Buke kekahi ke laweia mai. Ma ke kikoo wale no a ka mea dala e haawi ai i kana, a o ka Buke kekahi ke laweia mai. Ma ka la mua o Sepatemeba i kela makahiki a i keia, e houluulu ai i ke dala, a e huipuia ka ukupanee me ke kumupaa o na dala i hoomoeia no na malama ekolu a keu, a mahuahua, ke kumupaa e loaa i ka ukupanee. Ina oi aku ke dala hoomoe mamua o $300, alaila, hooholo pu ka olelo. E weheia ka Hale Banako i na la hana a pau. 851 tf BISHOP & Co.

 

Ale ka Wai ke Ike Aku
I keaha la hoi ?
I na Waiwai Nani ano Hou loa hoi paha o
ka Halekuai o
GOO KIM.
Nana aku no hoi oe, "Hoonuanua i
Apua a Kalamaula."

                Oia no hoi na Hainaka Silika Nunui Eleele a Ulaula. Pulu, Wai Gula a Wai Dala. Na Hainaka liilii Lei A-i. Na Mamal u kane, wahine a me na Mamalu liilii kihi weluwelu o na kaikamahine. Na uhi huihui nani nunui a liilii. Na Kihei Silika lau ma kaekae. Na Koloka kamalii nani a me na Koloka hoopumehana no na bebe. Na Huluhipa lau a me na lole huluhulu holoku o na wahine. Na Muumuu keokeo o na wahine lihilihi ma ke alo, a me na Palekoki. Na Papale wahine Malina i hoopinanaia kekahi aoao, hele kela a kapakahi Manuia o Keokoi ka moku. Na Papale Waiokila aiai, a ke kau mai i ke poo, moa uakea loa kela ke pa iho ka la, a he nui wale na ano papale e ae i ike ole ia mamua. Na Hulu Eheu Manu no na papale wahine, e kau ai ka iwa. Na Kalakoa hou loa, na Makalena a me na lole Iliwai, na Puuwai Gula a me na Gula Pepeiao o na wahine. Na Kamaa ano hou o na kane, wahine a me na kamalii, na Kuka Kanahai, na lole wawae a me na Palule o na ano he nui wale, a me na Pale Pakaukau Na Hainaka Silika Hou loa o kela a me keia ano waihooluu like ole, nui a liilii, na Kalakoa Huluhipa ano hou loa, na Makalena o kela a me keia ano, na Moena Pake, Ti Inu a me na mea hou e ae he nui wale na ano mai Kina mai. O keia mau waiwai, eia no ke ahu mai nei o na ano hou loa wale no, a me kekahi mau waiwai e ae he nui loa i hiki ole ke helu papa aku. Ina aku no hoi a kapalulu hou mai, ma kela a me keia ku ana mai o ka mokuahi o na aina e. Nolaila e komo hale no e na hoa o ka la o ka la, e wae i ko oukou mau iini aole no hoi makou e uiha iki, ke hele mai oukou e kuekaa i na waiwai ina no ke kuai a nana wale no paha. E kuaiia aku no keia mau mea ma na kumukuai haahaa. Ma na Poakahi a me na Poaono, oia na la e kuai hoopaki loa ia aku ai ua mau waiwai nei. 858 tf GOO KIM.

WAI HUI O KA HAU.
MA KA
MA ALANUI HOTELE !
NO
JNO. W. CROWELL, (Kolowela.)

                E LOAA no i na Keonimana a me na lede o keia kaona, kahi e hoomaalili ai i ka wela ikiiki a ka hoopo, ke kipa aka ma ka hale i na wai hau huihui o Kolowela ma kahi i hoikeia maluna, ma o aku o ka halekuai o Grant a me Robertson ma Moaikahaao, Honolulu. E naue ae malaila i ike pono. (876 3m)

MAIKAI KA HOI KA PAPA !
A ME
KA LAAU O KO U HALE! NO HEA LA?
KAI NO HOI NO KAHI O
WAILA MA!

                Nana aku no hoi ia la Ohi ka Io o ka Laau o Makawao I ka ua mea hoi o ka nani o Na PAPA ! Na PAPA ! ! A MENA PONO KUKULU HALE O NA ANO NO A PAU. Aia ma ke kihi o na ALANUI PAPU me MOIWAHINE! HONOLULU MALAILA E LOAA AI E LIKE me ka MAKEMAKE NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA! PAPA, PAPA, PAPA, Na Papa Huluhulu, Na Papa Manoanoa, Na Papa i kahiia, Na Papa Kepa, Papa Hole Keokeo, Papa Hole Ulaula. NA LAAU, NA LAAU Na Kua, Na Kaola. Na Aaho, Na Moli Na Peapea, Pine Huluhulu, Pine i kahiia. NA Papa a me na Laau Ulaula ! Pili ulaula. Pili Keokeo, Pani Puka, Pani Puka Aniani. Ipuka Aniani, Puka Olepelepe. PENA O NA ANO A PAU Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Waniti, Pate. NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO ! Na Ami Puka Hale. Na Ami Puka P,. ANIANI! Pepa Hale a me na Lihilihi E LOAA NO MALAILA. PAAKAI HELU l O KAKAAKO ma PUULOA No ke DALA KUIKE, e loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono. E Kipa Nui Ilaila, i ike i ka Oiaio 840 3ma