Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 28, 12 July 1879 — Page 4

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Rox Landaker
This work is dedicated to:  Academy of Hawaiian Arts, Oakland

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

 

Kuokoa me ke Au Okoa

 

1 HUHA.

No ka Makahiki, $2.  Eono Mahina, $1.

Dala Kuike ka Rula.

 

Iulai 12, 1879.

 

Let there Be Light.

 

Sparkling Rubies.

1

He leo kena kamahao,

A mele pu na hoku ae.

A kupinai mai o a o

Ia leo kena kamahao

O ke Akua mana mau,

I lama e -- I lama e --

I lama e -- I lama e -- I lama e --

I lama e -- I lama e --

I lama e -- I lama e.

2

Lohea ia leo kena e,

A olo ae io ia nei,

Ala'e na wahi pouli no

I noho anoano po.

A pane oli ae lakou,

I lama e, &e.

3

E mele mau na hoku ao,

Na anela, kakou a pau.

Ua puka mai ka lamaku,

Ua kau maluna o na puu,

E ko ke ao, e halelu,

I lama e, &e.

4

Ka lama e, ua puka mai,

Ka lama ano e no nae,

A oi ae ke kamahao,

Iesu ka Lama o ke ao ;

E pau ka po, e ao a mau.

I lama e, &e.

HAWAII.

 

Kaawina Kula Sabati.

HELU 4. SABATI IULAI 29, 1879.

 

KUMUHANA.

Ka lanakila ana maluna o ka make. Pauku Baibala 1 Kor. 15 : 50-58.

 

            50 Ke olelo nei au i keia, e na hoahanau, aole e hiki i ke io a me ka koko ke noho aku ma ke aupuni o ke Akua ; aole hoi ka palaho ma kahi palaho ole.

            51 Eia hoi, ke hai aku nei au ia oukou i ka mea pohihihi. Aole kakou a pau e moe, e ano hou ia mai no kakou,

            52 Ma ke sekona, ma ka amo ana no o ka maka, i ke kani ana o ka pu ; no ka mea, e kani io no ka pu, a e hoala palaho ole ia mai ka poe make, a e ano hou ia mai kakou a pau.

            53 No ka mea, e hookomo keia palaho i ke palaho ole, a me keia make i ka make ole i pono ai.

            54 A i ka wa e hookomo ai keia palaho i ka palaho ole, a me keia make i ka make ole ; alaila, e ko ai ka olelo i kakau ia. Ua aleia ka make e ka lanakila.

            55 E ka make, auhea kou huelo awa? e ka luapo, auhea kou lanakila ana?

            56 Eia ka huelo awa o ka make, o ka hewa ; a eia ka mea e nui ai ka hewa, o ke kanawai.

            57 E hoomaikai ia hoi ke Akua, ka mea nana i haawi mai ia kakou ka lanakila, ma ko kakou Haku, ma o Iesu Kristo la.

            58 No ia mea, e na hoahanau, e kupaa oukou, me ka naueue ole, me ka hoomau i ka oukou hana nui ana i ka hana a ka Haku, no ka mea, ua ike no oukou, aole i make hewa ka oukou hana ana ma ka Haku.

            Pauku Gula. Ioane 11; 25. Hoopaanaau.

            Manao nui. Ke ala hou ana o ka poe make.

            Mele. "Maha a mau." Lei Alii aoao 18.

            Pule i hoomakaukau ia noe ke ala hou ana.

Ka Wehewehe me ka Ninau ana.

            He haawina nui loa keia. He mau mea hou, akahi no a hoike ia mai. Ua lohe no ka ekalesia ma Korineto no ka ala hou ana. Ua lohe lakou ua make Iesu, a ua ala hou oia mai ka make mai. Aka, o ke ala hou ana o ua hoahanau ke make lakou, ua pohihihi ia. Ma ko lakou manao, aole paha ia e pili aua i na kino. He ala uhane paha ia mai ka hewa mai a i ke ola mau loa.

            Pohihihi ia lakou ke ala hou ana o ke kino make. Ua make ke kino, ua hoi i ka lepo, ua puhi ia i ke ahi. Ua okioki liilii ia, a lilo na apana io ianei, ua puhi ia kalehu o na iwi i kela wahi, i keia wahi. He mea ino hoi ke kino, he mea kaumaha, luhi, eha, mai, pololi, makewai, make. I na ala hou ke kino, pilikia hou no, mai no, make hou no. Nolailia, ua hoole kekahi poe aole e ala hou ana ke kino, ka uhane wale no ke ala hou.

            Ma keia mokuna 15, ua hoomaopopo Paulo, e aia hou ala no ke kino. Aole nae o ke kino i make ke ala hou ana. He kino hou, he kino okoa no. Ua like nae ka helehelena me ke kino mua. Akaka no na hoa, na makamaka ka poe i ike ia ma keia ao, ike no lakou kekahi i kekahi ma keia ao. Ua ano e no na kino, ua like nae na maka.

            Kuhihewa ko Korineto poe no ke kino hou. Kuhi lakou, he kino io ia ke ala hou ia. Hoole Paulo, aole pela.

            P. 50. Aole e hiki i ke aha ke noho ma ke aupuni o ke Akua oia hoi ma ka lani? He kino aha ko kakou ma keia ao? He kino io, he kino koko he kino palaho ke make. Kahi palaho ole, mahea ia?

            P. 51. Heaha keia mea pohihihi? Ua lohe ia no mamua, e puka mai ana na ka manawa hea? Ioane 5; 28, 29. E ala mai ana ka poe make, aka, akaka ole ke ano hou ana o na kino. Akaka ole, e kani ana ka pu mamua.

            P. 52. E kani ana ke aha? Pehea ka hikiwawe ana o ke ala ana o ka poe make? Ma ke sekona, ma ka amo ana o ka maka. Hikiwawe loa e a. Hookahi imo ana o ka maka, aia hoi, ua ho@@la ia ka poe make me ke kino hou, kino pa'aho ole, hiki ole ke make hou. Pehea ka poe e ola ana ia manawa? E ano hou ana no e hoomaluleia ana ; Pil. 3; 21. he kino io mamua, he kino io ole keia. Nana hoi ma 1 Tes. 4; 15, 16, 17. Ma keia kino hou e hiki ai ke pii ae iluna i ka lewa. Ina he kino io, hiki anei? Heaha kekahi mau mea ma ia manawa? 2 Pet. 3; 10. Heaha hoi kekahi? 2 Tee. 1; 7 - 10. Heluhelu.

            P. 53. E aha ana keia mea palaho, me keia kino make? Nana 2 Kor. 5; 1-4.

            P. 54, 55. Heaha ka mea e ko ana ma ia manawa? Nana Isaia 25; 8. Hosea 13; 14. Me he enemi nui la ka make. Ua hoopaa eia i na kino make ma kona lua.

            He mau tausani makahiki kekahi. Nui na miliona i hoopaa pio ia. Aka, ma ke ala hou ana ua aleia ka make e ka lanakila. Ua pau kona mana. Ua wehe ia ka puka o ka lua po, a ua hookuu ia na pio. Ua hoopau ia kona huelo awa. me kona lanakila ana.

            P. 56. Heaha ka huelo awa o ka make? Ka hewa, oia ka mea e awaawa ai, e makau ia'i ka make. Heaha ka mea e nui ai ka hewa? Nana Rom. 4; 15. 5; 13. 7; 5, 13. Mahuahua anei ka hewa o na kanaka Hawaii no ka loaa ana mai o ke kanawai o ke Akua? Nui loa paha ka hewa. Pehea la e pono ai?

            P. 57. E hoomaikai ia ke Akua no keaha? Ma owai la kona haawi ana i ka lanakila? Pehea e lanakila'i ma o Iesu la? Lanakila anei ka poe hoomau i ka hewa? Pehea Paulo ma Rom. 7; 25?

            P. 58. Hai paanaau mai i keia pauku paipai. Heaha ka kakou hana he makemake e loaa na kino hou, me ke ola pau ole ma ka lani? Nana 2 Pet. 3: 18. Hai mai i ka pauku gula.

            Hai mai i na hoike no ko Iesu ala hou ana. Hai mai i ka poino, ina aole e ala hou ana ka poe make. I na aole Iesu i ala hou, pehea kakou? Pehea na kanaka a pau?

            Ahea e ala hou ka poe make a pau? Hai mai Hoike 20; 11-15.

            Mele. "Hookani kaua." Lei Alii aoao 16.

            Pule i ala, a paio, a kupaa ai hoomau a hiki i ka hopena.

            Haawina no Aug 3, 2 Kor. 5; 14-21.

 

            Na Huewai Gula Wanana Ehiku.

           

            HELU 4.

 

            Ke koena o ka Hue mua. Nui na kaua ma na aina Katolika, Sepania, Farani, Auseteria, kaua aku, kaua mai, ko Beritania, ko Geremania, ko Farani ko Sepania. Nui ka make. Nui na aina i hooneoneo ia. Nui ka inaina i ninini ia ma na aina hoomaau i na haipule ia. Nui ua kulanakauhale i hoopau ia i ke ahi, nui wale ka poe i hoonele ia i ka home ole.

Ua hooilihune nui ia ke aupuni o Farani.

            Ma ka makahiki 1715, kau mai ka mai ino maluna o Lui XIV. Ala mai ka noonoo, ka hoahewa iaia iho, me he la e mihi ana no ka hana ino ana i na Hugenota. A make iho la no. A lilo ke aupuni i kana keiki Lui XV.

            Loihi no ke alii ana o Lui XV. Nui na kaua. Ehiku makahiki ka loihi o kekahi kaua. Nui ka make, hemahema keia ahi. Akamai ole i ka hooponopono ana. Lanakila ka hewa. Nui ka poe hoomaloka, a imi e hoohiolo i ka aoao haipule.

            Make oia, a lilo ke aupuni ia Lui XVI. Maloko o kona alii ana ka ninini nui ia'na o ka huewai inaina mua maluna o Farani.

            Ma ka la 5 a e 7 paha o Mei 1789, hoomaka ia ke kahuli ana o ke aupuni o Farani. Ma ia la, ua akoakoa na lala ekolu o ka Aha aupuni, 291 kahunapule Katolika ; 270 luna aupuni hanohano ; 584 luna makaainana. Akahi no a hui na mahele ekolu a loihu, wehe no ka Moi Lui XVI i ka halawai ma kekahi olelo hoolana manao.

            Aole nae oia i ike i ka poino, i ka inaina e kau mai ana. He alii ano maikai iki no keia. Aka, ua nui ka pilikia o ke aupuni. Ua nui ka pilikia o na kanaka, ma ko lakou manao, ua nui na kaumaha. He manao kipi ko lakou. He manao hookahuli i ke aupuni alii, a hookumu i aupuni makaainana.

            Nui loa hoi la hoohalahala, a hoino i na kahuna Katolika. He poe hookaumaha lakou i na hoahanau Katolika, a hoom@au hoi i ka poe hoole pope.

            I mana na makaainana, hui lakou me kekahi hapa o na koa aupuni. A lilo lakou i puali koa kiai. Ka hoomaka no ia o ka haunaele nui. Lawe mua lakou i kekahi hale aupuni kaulana, a pepehi i na luna elua, a oki i na poo, a kau maluna o na laau, a kaikai iluna ma ke alanui. Nui lua ole na hana ino, holo na keiki alii i kahi e.

            Imi no ke @i me na luna aupuni i ka mea e oluolu ai na kanaka. Hoemi i na auhau, hoomahuahua i na pono. Ma na mea i hooholo ia, ua lilo ke lii i mea mana ole. Aole nae i oluolu na kanaka. Lele mai lakou mai kahi e mai. Pepehi ino i kekahi mau koa kiai.

            Komo lakou iloko o ke keena o ka Moi wahine, e imi ana e pepehi ia ia. Pakele nai oia ma ka holo ana. Aia no ka Moi kane ma kekahi hale ona, e noho ana me he pio la. Ma ka makahiki 1790, ma ka nui o na balota lunamakaainana, ua hoopau ia na inoa o na hooilina alii, na hoailona alii, na mea ano alii ano hanohano a pau. Ua hana ia he kumu kanawai hou, he kumu kanawai makaainana. Na kahuna katolika i ae ole i keia kumu kanawai, ua kipaku ia lakou mai ko lakou mau kihapai aku, me ke kokua ole ia e ke aupuni. Noloko o ua bihopa 131, ekolu wale no kai we i ke kumu kanawai hou.

            Nui na kahuna pope i hoopaa ia iloko o na hale paahao, ua hana ino ia, ua pepehi ino ia kekahi, nui ka poe i holo i kahi e, koe no na alii, Lui me kana wahine, me kekahi mau aliii e ae ma Parisa. Ua ae no Lui e malama i ke kumu kanawai hou, aka, ma ka nana ana o na makaainana, aole paha he oiaio keia ae ana.

            Ma ka la 22 o Sepetemaba, ua hooholo ia ma ka Aha aupuni, ua hoopau ia ke aupuni alii. Ka Repubalika o Farani kona pani.

            Mahope iho, ua hoopii ia ka Moi Lui XVI, ua hookolokolo ia, ua hoahewaia ia e make.

            Ua oki ia kona poo, kana mau olelo hope keia. Ke make hewa ole nei au. Ke kala aku nei nae au i ko'u mau enemi a pau.

            Pela hoi i hana ino ai lakou i ka moi wahine me ke kaikuahine, ua oki ia na poo.

            Mahope iho o ka make ana o Lui ma, nui ka haunaele, ke kue, ka mokuahana, maweana o na lala o ke aupuni hou, ka Repubalika o Farani. Ala mai na kaua, kue mai o na aupuni e, nui ke kaua, nui ka pilikia, ka wi, ka make, paa iki nae ka Repubalika me ke kulanalana nae.

            Ma ka la 10 o Novemaba 1794, ua hooholo ia ma la Aha aupuni; aole Akua, e pau ka hoomana ana i ke Akua.

            A ua hoopaa ia na luakini a pau i ole e hoomana ia ke Akua maloko. A o ka make, he hiamoe mau ia, aole loa e ala hou, aole  la hookolokolo, aole po, aole lani, ua like na kanaka me na holoholona, aia a make, oia ka hopena, aohe mea mahope.

            Nui ka poe i huahewa loa i keia mea i hooholo ia. Ua hana ino ia nae lakou.

            Nui hoi ka poe i olioli i keia mea i hooholo ia aole ka he Akua, aole ka e hoopai ia ana ka poe hewa ma kela ao.

            Ke ala no ia o na hewa, o na karaima na aihue, na pepehi kanaka, na hewa a pau. Nui launa ole ka haunaele, ka hookahe ia o ke koko, a pulu na alanui, na kula i ke koko.

            Nui a wela ka inaina i ninini ia mai maluna o Farani mai loko mai o ka huewai inaina mua i ka wa i ku ai ka Repubalika. Aole nae i pau ka inaina i ka ninini ia mai ma ia manawa wale no. He huewai nui, he omole nui, he ano pele e kau ana ma ka lewa, e lewa ana kona nuku ilalo, a e hanini mau ana no mailaila a hiki i keia wa 1879, ane mau paha, aia a pau kona hoomaau ana i na haipule euanelio, aia a hoomanao oia i ka la o ke Akua, a waiho i na oihana aupuni ma ia la, a malama pono ia la, alaila, e paa ana ka inaina. Aole e ninini hou ia mai. Pau ka huewai inaina mua.

 

MOOLELO O NA LA

-- O KA --

Haku Visakauna Nelesona.

KE DUKE O BERONETI.

 

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

BERITANIA, --A ME KO ENELANI

MAU PAPU LAAU, &c.

 

            Ke waiho aku nei makou imua o ko makou imua o ko makou poe puni heluhelu nupepa i ka moolelo o ke koa Beritania kaulana ke Keiki Alii Haku Visacauna Nelesona, (Viscount Nelson) ko Enelani Alihikaua Nui hoi, nana i hoonaueue a i ulupa iho hoi i ka mana o na aumoku kaua hui o na aupuni ikaika o Europa ma ke Kaiwaenahonua.

            Ua lawe mai makou ma na mea ano nui o kana hookele ana, mai ka buke mai a Joseph Allen, Esq. i pai ia ma Ladana i ka M H 1853.

            Ua moe aku la ua koa kaulana nei iloko o ka lanakila a me ka hanohano o kona inoa, aka, o na lanakila i loaa iaia ma ka hookahe ana i kona koko, aole i poina ia ka hoomanao ana a kona aina hanau.

            Heaha la ka Nelesona hana imua o na aumoku kaua hui o Farani a me Sepania i ke kaua o Tarafalaga, a o ke Keiki Alii hoi ke Duke o Welinetona i hopu pio ai ia Napoliona Bonebate ma ka aina i ke kaua o Watalu (Waterloo).

            O na manao lili o na aumoku kaua hui, ka mea nana i hookahua i ko Enelani mau kanawai ma ka moana. A i na e hapai ia ae ka inoa o ke Duke o Welinetona no kana mau hana koa imua o na puali kaua o Farani, mai hoopoina i ka inoa kamahao o Nelesona, ke kea holo moana kaulana o ke ao nei.

M.H. 1758-93.

            I ke au o ka Moi Keoki III, e noho ana ma ke Kalaunu o Enelani ma ke kulanakauhale uuku o Banahama Tope, ma ka mokuaina o Norfolk, kahi i hanau mai ai o ke koa kaulana, i ka la 29 o Sepatemaba, 1758. O kona makuakane ka Rev. Edemana Nelesona, e noho Kiaaina ana maluna oia mau mokuaina no na makahiki he 30. Ua hoouna ia oia i na kula kiekie o Nowiki iloko o na makhiki 5, ua holo aku la oia iluna o na moku kaua me kona makuakane hanai Capt. M. Suckling, oia kekahi o na Kapena kiekie o na moku kaua o Enelani, oia kona hoomaka mua ana e ao i ka oihana koa. Ua pii ae ke akamai me ka noiau o Nelesona ma na hana, a me ka eleu o na lawelawe kaua ana malalo o kona makuakane hanai. Iloko o na makahiki he 18 o ke ao ana malalo ona, ua pii ae oia mai ke kulana ilalo he alii waapa a hiki i kona hookohu ia ana mai ma ka inoa Kapena, a o ka 28 hoi ia o kona mau makahiki, a mai keia kulana kakou e hoomaka aku ai i kona moolelo piha.

M.H. 1793-97.

            Ua hiki mai ka manawa e hoike aku ai o Nelesona i kona ano koa a me ka wiwo ole. O ka loaa ana o ka maluhia i ka puuwai o ke kanaka kea mai kona enemi mai, oia ka mea oaoa i hapai hou @ i ka mea kaulana o Nelesona, ma Toulana kahi i ike mua ia ai o Napoliona Bonebate keia, a malaila no hoi a me kona ona hanau ke mokupani o Kosika i haokahua iho ai o Nelesona i kona kulana.

            O ka Agemona, oia kekahi o na moku kaua o ka papa ekahi i kona mau ia, e lawe ana i na pu kuniahi he 64 ma kona mau oneki. Ua kapili ia keia moku i ka M H 1781, ua lakaka mua keia moku i ke kaua o Rodema, i ka M H 1784, a o ka elua keia o kona hoouna ia ana e ke aupuni o Enelani no ke kaua moana malalo o ke alakai ana a Kapena Nelesona.       

            Ua huki ae la oia i kona maluua o ka Agemona i ka la 11 o Feberuari, ua hoouna koke ia aku la o Nelesona e holo no ke kiai ana i ke kowa. Pelekane mawaena o Enelani a me Farani, (English Channel). Iaia e holoholo ana ma ke kowa no kekahi mau pule, ua loaa mai la ke kauoha iaia mai ka Adimarala Nui ma Enelani, e holo loa aku i ke Kaiwaenahonua i ka la 11 o Mei, no ka hoopuipui ana aku i ko Adimarala Hokehama mau aumoku kaua imua o na kahakai o Farani. Ua lilo ke alakai ana o keia poe moku malalo o Haku Hood, ka Akimarala Nui ma ke Kaiwaenahonua.

            Ua hiki akua la na aumoku kaua Beritania ma na kahakai o Farani, a pa@iku aku la i ke awa o Toulana a me Masela. Aia hoi iloko o keia mau awa na aumoku kaua Farani kahi i hoolulu ai, aia hoi i ka nuku o ke awa kekahi papu ikaika me ka makaukau no ke pale aku i na aumoku kaua o Enelani.

            Ua loaa mai la na kauoha ia Nelesona mai ka Adimarala Hood mai, e holo loa aku i Napela, i kahi o ka Emabasedoa Beritania Sir Wm. Hamiletona. I kona hiki ana eku ilaila, ua hooholo iho la ka Aha kuka o ka Emabasedoa, e hoouna aku i 6,000 koa no ka paio ana aku i ka enemi imua o ke awa o Toulana. Haalele iho la o Nelesona ia Napela me na koa he 6,000 no Toulana, i ka la 29 o Sepatemaba, a ku aku la oia i ka la 5 o Okatoba iwaho o ke awa o Toulana, kahi hoi o na aumoku Beritania e kalewa ana.

            Ma ka la 9 o ia mahina no, na hoouna hou ia aku la oia ma ke kauoha a ka Akimarala e holo no Tunis e hui pu aku me ke Kamodoa Lineki.

            Oiai oia e holo ana i ka moana, ma ka la 22, ua kaapono ae la oia malalo o ka mokupuni o Sadinis, a ma ka hora 2 o ua la nei, ike aku la lakou nei i kekahi mau moku Farani e hoopii mai ana, ua hoomau aku la lakou nei i ka hooiho pono ana imua o na moku Farani, me ke kuhihewa ia nae, he kialua keia.

            Ua haawi ae la o Nelesona i ke kauoha e hiu na pea a pau me ka hoopiha pono ana i ka makani, a e hooholo aku ma ke kowa o na moku Farani.

            He 4 keia poe moku kaua Farani, 2 moku nui, o ka Melipomme a me Mineva, e lawe ana laua he 44 pu pakahi, a he 2 moku liilii iho.

            I ka manawa i ike mai ai o na moku Farani i ka pii ana ae o ka hae poo Beritania ma ka huiai o na kia ko Nelesona moku, ua kani like mai la na papa pu o na moku Farani me ke kupinai, a ua hoouka ia keia kaua i ka hora 4 o ke ahiahi.

            Iloko o na hora 3 o ka pouli ana i ka uwahi, ua mahuka aku la na me@u Farani i ka manawa i poeleele ai.

            Ua pau iho la na kia o ko Nelsona moku i ka hakihaki mai no moku Farani mai 3 i make, 1 i eha. Lana iho la lakou nei ia po a ao ae la, kapili hou ae la lakou nei i na kia kui, a hoopii aku la no Cagliari e hana i na poino o ka moku. Ma ka hora 9 o ua la nei ua ike ia aku la ka moku Farani Melipomme e hoopii ana no Kosika me ka nui o ka poino.

            Iloko o na la he 20 o lakou malaila, ua holo aku la o Nelesona no Tunis a hui pu aku la me ko Komodoa Lineki mau moku. Kalewa iho la lakou malaila no kekahi mau la, aohe wahi moku Farani i ike ia. Ua loaa hou mai la na kauoha mai ka Adimarala Hood mai, e olelo ana, ua hiki ae na moku kaua o Farani i ka mokupuni o Kosika, nolaila, ua haalele koke lakou nei ia Tunis no Kosika. Ia lakou i kalewa ae ai ma ke awa o Kosika, aia hoi na moku Farani e ku ana i ke awa, ua hoolele ia ae ma kekahi wahi o Gen. Paoli me ka hapa o kekahi mahele koa. Ua hoomaka mai la kekahi papu Farani e ki poka i na aumoku Beritania, ua ku aku aku la kekahi mau moku, a no ka wela loa a ka poka, ua ike ia aku ia ke ahi e a ana iluna o kekahi moku Beritania. Ua hoomaka mai la na moku Farani e ki i ko lakou mau papa pu me ke kupinai, a iloko o ka pouli uwahi, ua pili aku la na moku Beritania ma ka aoao o na moku Farani, a lele aku la iluna o ka oneki me ka lawelawe pu ana o na lima me ka pahi kaua. Hookui aku la na moku, a hihia ae la na kia me na i-a, a paa iho la i kahi hookahi, a iloko o 45 minute o ko lakou nei hakaka ana, ua poholo iho la 2 moku Farani, a o kekahi mau moku, ua ola mahunehune, a holo pololei aku la no Besatika.

            Noho iho la o Nelesona malaila no kekahi mau la me ke kali ana no na kauoha mai ka Adimarala mai. Ma ka la 10 o Dekemaba, ua loaa mai la na kauoha ia Nelesona mai ka Adimarala mai, e hai mai ana no kona hookohu ana mai iaia i Komodoa, me ka huku ana i kona hae maluna o ka moku kaua Minerevi, a e hiki iaia ke lawe i 6 moku malalo o kana kauoha, a e holo koke ae no Poto Farata, me ka lawe pu mai i 2,000 koa malalo o Gen. De Burg no Toulana, me ko Nelesona lawe ana i 4 moku no ka hoop kele ana i na moku lawe koa, oiai, ua hui ae nei o Farani me Sepania, no ke kue ana aku i na aumoku Beritania. Ua hoouna aku ke aupuni Sepania he 17 moku kaua o ka laina hookahi, malalo o ka Adimarala Sepania Sana Kiderolo alakai ana maluna o ka moku Sanatisima, a oia kekahi o na moku nui o Sepania, he 4 oneki, elua papa pu o ka aoao hookahi, a e lawe ana i na pu 136.

(Aole i pau.)

OLELO HOOLAHA.

KAKELA a me HAKI.

 

O MAKELA OPIO A ME F. M. HATCH, ua hui laua me ka lawelawe ana i ka eihana Loi@. Ua hiki ia @ ke ku imua o na Aha a pau mai ke Aka Houawaha a heia inoa. A e lawelawe no hoi ma ea hana pii i ka hanaponopono waiwai, me ka mai ana i na Palapala @ila @ ia hana ana i ua Palapala Kuai, Hoolimalima, a me ka H@le @@ ana.

W. R Castle, La@a @ Kepe.

            Keewa Hana, @ o Dillingham & Co.

Keia 37, Alanui Papa. @

 

ALFRED S. HARTWELL,

(HAKAWELA.)

LOIO a he KOKUA ma ke KANAWAI !

Aia kona Keena Oihana maluna ae o ka Hale Baneko Hou o Bihopa ma. S67 tf

 

CECIL BROWN

LOIO A HE KOKU A MA KE KANAWAI

A HE AGENA no ka @ ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

Hehi S. Alanai Kaahumana. Honolulu, H. P. A. 27

 

JNO. LOTA KAULUKOU.

LOIO A HE KOKUA.

Ua makuakau au e lawelawe i na hihia a pau o keia a me keia ano iloko o na iho Hookeiakolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili ana i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu na hei i kekahi manawa. 901 tf

 

EDWARD KEKOA.

HE Loio no na Aha Kakau ole ma Hawaii. Aia kona Keena Oihana ma alanui Waianuenue, ma o mai o ka hale hookolokolo o Hilo, o Nani Kaauea ka inoa. E loaa no ma ke Keena mawaena o ka hora 8 am a me ka hora 4 pm., ke ole he pilikia e ae.        882 1y oe26

 

S. M. P. KALEO.

He Loio, he Kokua, a he Pale ma ke Kanawai.

No ka Aha Apana a me ka Aha Hoomalu o ka Apana o Wailuku, Maui. E loaa no au ma Waiehu, Waihee, a i ole ma ke Hale Hookolokolo ma Wailuku.     884 1y no9

 

RICHARD F. BICKERTON,

(PEKETONA.)

LOIO a he KOKUA ma ke KANAWAI !

E HELE ANA OIA IMUA O NA AHAHOOKOLOKOLO a pau o keia Aupuni a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.

            Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o keia a me keia ano.

            Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka moraki ana ina aina, ma ka ukupanee haahaa loa.

            E hanaia na hana me ka hikiwawe a ma ka uku haahaa.

            Keena hana, Helu 23 Alanui Kalepa, elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Mineteole.        840 1y

 

WILLIAM O SMITH.

LOIO ! LOIO !!

Alanui Kaahumanu, Honolulu, Oahu. 913 1y

 

S. W. MAHELONA

HE LOIO ! HE KOKUA A HE PALE

ma ke Kauawai.

Ua makaukau au e lawelawe me ka mikioi a me ka eleu lua ole i na hihia a pau o kela a me keia ano imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia aupuni. Ua hiki no hoi ke kakau i na palapala a pau e pili ana i ka Oihana Loio. E loaa no au ma ko'u hale noho mauka iho o Kawaihao, a i ole ma ke keena hookolokolo o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me Honolulu nei. O ka poe makemake e aie dala, he oluolu ke ukupanee.     876 3m

 

P. NUI.

LOIO ! LOIO !!

O ka Ua Ukiukiu o Makawao, Maui.

Ua makaukau oia e kokua i na mea a pau e hele aku ana i ona la, ma na mea pili kanawai imua o ka Aha Apana a me ka Aha Hoomalu, me ka Aha Keena a ka Lunakanawai Kaapuni o Maui. E loaa no au ma ka Hale Hookolokolo o Makawao, a i ole ma Haiku.

885 1y no16

 

HENRY N. KAHULU

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Ua makaukau no au e lawelawe i na hana a pau ma ka Oihana Loio imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma ko makou Keena Oihana ma alanui Papu, Helu 31. E hookoia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me ka hakalia ole.

885 1y no16

 

ASA KAULIA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Ua makaukau au e lawelawe i na hana a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma ke Keena Oihana ma alanui Papu, Helu 31 ; a e hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me ka hikiwawe.

885 1y no 16

 

L.A. THURSTON.

LOIO !

WAILUKU, MAUI.

889 6m dec 14

 

TIMOTHY KALAEONE.

He Loio a he Pale ma ke Kanawai.

Imua o ka Aha Hookolokolo Apana o Kawaihau, Mokupuni o Kauai. A he Agena hoi no ka hooiaio ana i na Palapala Kepa no ia Apana. E loaa no au ma Anahola, a i ole ma Waiakalua, Koolau, Kauai. E makaala no au i na kauoha me ka eleu loa.

895 1y Jan. 25.

 

J. W. M. POOHEA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

No na kanaka a pau imua o ka Aha Apana a hiki imua o ka Aha Kaapuni ma ke keena no ka Mokupuni o Molokai ; a he Agena Hooaio Palapala Kepa no hoi no ia Apana. E hookoia no koi-i a ka makemake me ka eleu loa. E loaa no au ma ko'u home ponoi oia o "Kalau-onaona," ma Wawaia, a i ole ia, ma ka Halehookolokolo ma Pukoo.

895 1y Jan 25.

 

E LILILEHUA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai !

 

Imua o na Aha Apana a Hoomalu o ka mokupuni o Oahu. E hanaia me ka eleu loa. E loaa no au ma Wehekealaula, ma alanui Maunakea, a i ole ia, ma ka Hale Hookolokolo o ka Aha Hoomalu ma Honolulu.            898 1y

 

S AUKAI.

LOIO ! LOIO !!

Ua ae ia mai oia e lawelawe me ka Oihana Loio imua o na Aha Kakau Ole o ka mokupuni o Oahu.           898 1y

 

PAPA, PAPA

 

AIA MA KAHI O

 

LEWERS & DICKSON !

 

(O LUI MA.)

 

MA KE KAHUA KAHIKO MA

 

Alanui Papu a me Moi!

 

E LOAA AI NA

 

Papa Nouaiki !

 

o kela a me keia ano.

 

Na Papa Nani a Paa no ke Kukulu

 

ana i na Hale !

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani,

            Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a,

                        Na Papa Hele, Na Papa Ku,

                                    A me na Papa Moe nui loa.

 

NA PILI O KA HALE

 

O NA ANO A PAU.

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai a pau,

            Na Kui mai ke Nui a ka Makalii,

                        Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani.

                                    Na Ami o na ano a pau,

                        Na Aila Pena, o kela me keia ano,

            Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale.

Na Aila e ae o na ano a pau.

 

NA WAI VANIKI

 

-- A ME NA --

 

WAI HOOHINUHINU NANI !

 

o na ano a pau loa.

 

NA BALAKI ANO NUI WALE !

 

A ke hai ia aku nei ka lono i na makamaka a

pau, ua makaukau keia mau makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

-- NO KA --

 

UKU HAAHAA LOA !

 

E like me ka mea e holo ana mawaena o

 

LAUA a me ka MEA KUAI.

 

E hele mai ! E na Makamaka !!

 

A e lawa no hoi ko oukou makemake

me ka oluolu a me ka maikai !

845 tf

 

KOPA KUKAEPELE

-- A --

GLENN !

 

AOLE LUA NO KA HOOMAE

MAE I KA ILI !

 

He mea hoopau i na eha,

            Na ili Puupuu,

                        A he hoomaemae i na mea ino,

                                    A he hoopau Lumatika,

                                                A he kopa auau no ho

 

O keia Kopa ka oi aku o ka mea maikai

I waihoia mai imua o kanaka.

 

Aole wale no ka Hoopau ana i ka Huehue

Ili Poha, Wela la, Luluaina, a me

na mea e ae o ka ili;

A ma ia holoi ana, o ka hoopalupalu pu ke

kahi i ka ili, a keia.

Laau Hoomaemae lua ole e hana ai.

 

O ka hoemi ana iho i na mai o ka ili, a o

ke pale aku i ka mai mai na lole e na

Mai Lele, oia kekahi. O na ohana

ame na poe makaikai, ina

e hoolako lakou

i keia

KOPA HOOMAEMAE LUA OLE !

ALAILA, UA LANAKILA LAKOU.

 

 

He hoopau i ka lehu o ke poo,

A he Kopa no hoi e kaohi mai ai

I ka lauoho mai ka hina ana.

 

Ua hooia nui mai na Kauka no ka maikai o

keia Kopa !

 

E loaa no ma kahi o

M. McINERNY.

Kihi o na Alanui Papu me Kalepa.