Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 28, 12 July 1879 — MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelesona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA.-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c. [ARTICLE]

MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelesona, KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA.-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

|fif E waiho nku nei makou imua o ko ma8L kou poe puni heluhelu nupepa i ka moolelo n ke koa Beritania kaulana l<e Keiki Alii Huku - \Tisacauna Nelesona, (Viscount Nelson) ko Enelani Alihikaua Nui hoi, nana i hoonaueue a ī ulupa īho hoi i ka mana o na aumoku kaua hui o na aupuni ikaiku.o Europa n»a ke Kaiwaena* houua. Ua luwe mai makou ma na mea ano nui o kana hookele ana, mai ka buke mai a Joseph Allen, Esq. i pai in ma Ladana i ka M H 1553. H Ua moe aku la ua koa kaulana nei iloko o ka lanakila a me ka hanohano o kona inoa, aka, o na lanakila i loaa iaia ma ka hookahe nna i kona koko, aole i poina ia ka hoomanao nua a kona aina hanau. Heaha la ka Nelesona hana imua o na aumoku kaua hui o Fart»ni a me Sepania i ke kaua o Tarafalaga, a o ke Keiki Alii hoi ke Duke o Welinetona i hopu pio ai ia Napoliona Bonebate ma ka aina i ke kaua o Watalu (Waterloo). 0 na manno hli o n\ aumoku kaua hui, ka mea nana i hookahua i ko Enelani mau kanawai ma ka moana. A i na e hapai ia ae ka inoa o ke Duke o Welinetona no kana mau huna koa imua o na puali kaua o Farani, mai hoopoina ī ka inoa kamahao o Neleson», ke koa holo moana kaulana o ke } ao nei. j M. H. 1755—93. j 1 ke au o ka Moi Keoki 111, e noho ana J ma ke Kaiaunu o Enelani ma ke kuiana- i kauhale uuku o Banahama Tope, ma ka j mokuaina o Norfo(k. kahi i hanau mai ai o 1 ke koa kaulana, i ka la 39 o Sepatemaba, | 1758. O kona makuakane ka Kev. Ede-1 mana Nelesona, e noho Kiaaina ana maluna j oia mau mokuama no na makahiki he 30.; Ua hoouna ia ou i na kula kiekie o Nowiki j iloko o na makahiki 5, ua holo aku la oia j iluna o na moku kaua me «ona makua- { kane hanai Capt. M. Suckling, oia kekahi j 0 na Kapena kiekie o na moku kaua o | Enelani, oia kona .hoomaka mua ana e ao i ka oihana koa. Ua pii ae ke akamai me > ka noiau o Nelesona ma na hana, a me ka i eleu o na iawelawe kaoa ana malalo o kona { makuakane hanai. Iloko o na makahiki he • 1S o ke ao ana malalo ona, ua pii ae oia j inai ke kulana iialo he alii waapa a hiki 11 kona hookohu ia ana inai ma ka inoa Ka-j pena, a o ka 2S hoi ia o kona mau makahi- j ki, a mai keia kulana kakoo e hoomaka aku : ai i kona uiooleio pīha. ' M. H. 1793—97. 1 Ua hiki mai ka manawa e hoike aku ai o t Nelcsona i kona ano koa a me ka wiwo j ole. O ka loaa n"na o kn m«luhta i ka pnawaī

o.l» kioain sca m-4», eia. ka ioea oaoa i hap-u he>« s« : ki ih,:.--» kia- ' >ni o Nc;?ssna, nji Toa!sc* kah; i ike mua ia ai o NapoHooa Bcn?bit? keb, a oo hoi a me koea en? i»nstt k« rooo Kssika i htokih'Js iho sī o n\ i koea kulaoa. 0 ka Agemona. o":a ke'*&fci o me-ku kiua o ki pap& ekahi ī kom mau h, e : lawe ana i r.a pu kuniahi he 64 mi kona mau oneki. Ua k ipīli ia keii moka ika ? M H 1781, oa L-Lika maa ktia moka i ke % i - [ kaua o Rodema, \ ka M H 1754, a o ka, ' : . eloa keia o kena hooum ia an* e ke aupuni ; o Enelani no ke kaua moini inaiah oie alakai ana a Kapena Neieson3. 1 Ua huki ae la oii i kona hae malaua o ; ka Agemona i ka la 11 o Feberuari, ua ; ; hoouna koke ia aku fa o Nelesoaa e ho o ? Ino ke kiai ana i ke kowa Pelekane mawae;na o Enehni a me Faran», (English Chan-! ; nel). laia e holoholo ara ma ke kowa no ! | kekahi man pule, ua loia mai la ke kauoha iaia mai ka Adimarala Nui ma Enelani, e : holo loa aku i ke Kaiwaenahonua i ka h II ; o Mei, no ka hoopuipui ana aku i ko Aki- ■ ; mara!a Hokehama mau aUmoku kaua imua | lo na kahakai o Farani. Ua Mo ke alakai | ; ana o keia poe moku malalo o Haku Ho:J. ; ka Akimaraia Nui ma ke Kaiwaenahonua., : Ua hiki aku ia na aumoku kaua Berita-1 ! nia ma na kahakai o Farani, a pauiku aku ; !lai ke awa o Toulana ame Mase!a. Aia ! I hoi iloko o keia mau awa na aumoku kaui 1 ! Farani kahi i hoolulu ai, aia hoi i ka nuku j | o ke awa kekahi papu ikaika me ka makau- ( i knu no ke pale aku i na anmoku kaua o j ; Enelani. ' | ; Ua loaa mai la na kauoha ia Nelesona | | mai ka Adimarala Hood mai, e holo loa aku ) | i Napela, i kahi o ka Emabasedoa Beritania j Sir Wm. Hamiletona. I kona hiki ana oku ilaila, ua hooholo iho la ka Aha kuka o ka £,mabasedoa, e hoouna aku i 6,000 koa no kī paio ana aku i ka enemi imua o ke awa 0 l\)ulana. Haalele īho la o Nelesona ia Naffia me na koa he 6,000 no Toulana, i j ka 1» 29 o Sepatemaba, a ku aku la oia i ka (la 4 o Okatoba iwaho oke awa o Toulana, I kahi hoi o na aumoku Beritania e kalewa jana. i | Ma ka la 9o la mahina no, ua hoouna | j hou ia aku la oia ma ke kauoha a ka Aki- j marala e holo no Tunis e hui pu aku me ! ke Kamodoa Lineki. Oiai oia e holo ana i ka moana. ma ka la 22, ua kaapono ae la oia nialalo o l»a inokupuni o Sadim», a ma ka hora 2 o ua la j nei, ike aku la lakou nei i kekahi mau | moku Farani e hoopii mai ana, ua hoomau j aku la lakou nei ī ka hooiho pono ana imua o na moku Farani, me ke kuhihewa i ia nae, he kialua keia. j Ua haawi as la o Nelesona i kn kauoha e hiu na pea a pau tt»e ka hoopiha pono ana i ka makani, a e hooholo aku ma ke kowa o | na moku Fnrani. He 4 keia poe moku kaua Farani, 2 moku nui, o ka Melipomme a me Mineva, e lawe ana laua he 44 pu pakahi, a he 2 mo» | ku liilii iho, Ika manawa i ike mai ai o na moku Farani i ka pii ana ae oka hae poo Berita« nia ma ka huini o .na kia o ko Nelesona moku, ua kani like mai la na pnna pu ona moku Fanni ine ke kupinai, a ua hoouka j ia»keia kaua i ka hom 4 o ke ahinhi. ! Iloko o na hora 3 o ka pouli nna i ka \ uwahi, ua inahuka aku la na me'.u Fnrani ' 1 ka manawa i poeīeele ai. Ua pau iho la na kia o ko Neieson t mo- j ku i ka hakihaki mai na inoku Farani ma>, | 3 i make, 1 i eha. Lana iho la lakou nei ia po a ao ae la, kapili hou ae la lakou nei i na kia kui, a hoopii aku (iv no Cagliari e hana ina poino oka moku. Ma ka hora 9 o ua la nei ua ike ia aku la ka moku Faram Melipoinine e huopii ana no Kosika me ka nui o ka pomo. Iloko o na la he 20 o lakou malaila, ua hoio aku la o Nelesona no Tunis a hui pu aku la me ko Komodoa Lineki mau moku. Kalewa iho la lakou maiaiia no kekahi mau la, aohe wahi moku i'<rani i ike m. Ua loaa hou mai la na kauuha mai ka Adimarala Hood mai, e olelo ana, ua hiki ae na moku kaua o Farani i ka mokupuni o Kosika, nolaila, ua haalele koke lakou nei ia Tunis no! Kosika. Ia lakou i kaiewa ae ai ma ke awa ! 0 Kosika, aia hoi na moka Farani e ku ana i 1 ke awa, ua hoolele ia ae ma kekahi waht i o Gen. Paoli me ka hapa o kekahi mahele 1 koa. Ua hoomaka mai la kekahi papu Fa-; rani e ki poka i na aumoku Beritania, ua { ku aku aku la kekahi mau moku, anoka I wela loa oka poka, ui ike ia aku la ke ahi [e a ana iluna o kekahi moku Beritama. Ua | hoomaka mai la na moku Farani e ki i ko | lakou mau pnpa pu me ke kupinai, a iloko o | | ka pouli uwahi, ua pili aku la na moku Be-1' | ritania ma ka noao ona moku Forani, a le-; ' le aka la iiuna o ka oneki me ka lawelawe '! pu ana ona iima me ka pahi kaua. Hookui aku la na moku, a hihia ae ia na kia ; me n& i*a, & paa iho la i kahi hookahi, a ' iloko 045 minute oko lakou nei hakaka ; ana, oa poholo iho la 2 moka Faram, ao : kekahi mau moku, ua oia mahunehune, s | holo pololei aku la no Besatika. I' Noho iho la o N*elesona mahila no ke- : ] kahi mao la me ke kaii ana no na kauoha i mai ka Adimarala mai. Ma ka la 10 oj ] Dekemaba, ua loaa mai la na kauoha ia Ne- i 1 lesona m«i ka Adimarala mai, e hai maiana ( < no kona hookohu ana mai iaia i Komo- (' doa, me ka huki ana i kona hae maiaoa o; . ka moku kaua Minerevi, a e hiki iaia ke \ lawe i 6 moku malalo o kansr kaueha, a e holo Voke ae no Poto Farata f me ka lawe » pa mai i 2,000 koa malalo o Gen. De Barg i no Tou!ana, me ko Nelesona lawe asa i4 • i moka oo ka hoop kele ana i na moka lawe ■! ] koa, oiai, ua hui a? nei o Farani me S?pa- 1 nia, no ke kue ana »ku ina aamoka Beri»! 1 iama. Ua hoouni aku ke aupuni Sepauia ; he 17 moku kaoa oka laina heokahi, ma- : blo o ka Adtmarila Sepaaia Sana Kidero'o ' alakai aoa milun * o km moka Sinatisimj,' a oia kekahi ona moko nui o Sepania, he 4 on«k> f elua papa pa o ka aoao a i i e lawe ana i na pn 136. j |