Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 29, 19 July 1879 — Page 2

Page PDF (1.78 MB)

This text was transcribed by:  Oiake‘ewe Wilcox
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ma ke Kauoha

I Keia la @@ @@@@@@ @ @@@@ @@@@@@@@ @@@@@ @@ ka

@@@@@ @@@ @@@@@ @@@@@@ @@@@ @ Kawaihoa

Mokupuni o @@@@.                        SAMʻL G. WILDER,

@@@@@@@@@@@@@@@@ @@@@ @@@@@@.

K@@@@ @@@@@@@@@ @@@@@@@@.           919 21

I keia @@@@ @@@@@@@ o David @@@@@@@@ i @@@@@ ao la

Oihana @@@@ @@@@@@ Palapala @@@@ a me ka @@@@@

ana i ua @@@@@ @@@@@@@ @@@@@ o Kawai@@@, Moku-

puni o Kauai.               THOMAS BROWN,

            @@@@ kakau @@@@ o na Palapala @@@@@.

@@@@@                 SAMʻL G. WILDER,

@@@@ o ka Lona @@@@@ Kope, Iulai 7. 15.9.            919 @@

@@@@@ o ka mana i waiho la mai ka‘a malalo o ka Mokuna

XXX o ke @@@@@@ @@@@@ o keia Aopuni, @@@@@, @@@@ o

Samuel G Wilder @@@@@ @@@@@@, ke @@@@@ a ke kuhi-

kahi aku @@@ @@ i ka @@@@@ i @@@@ la malalo o na Pala-

pala Hui i @@@@@@ ia @@@@@ @@ @@@@@@ @@@ ua Hui Na-

@awaka, @@@@@. @@@@@@. @ @@@ @@@@@@ paka, e @@@@@

mai lakou ma ka Po@@@ @@@ o ka malama o leiai o @@@@ a me

keia makahiki, oia hoi e waiho i ka hoike piha a me ke ku-

leana o na @@@ a @@@ mako‘a K@@@@, e @@@@ ia @@ papa @@-

ike a @@@@ i Iulai 1, momoa @@@ o ka waiho ana mai.

                        SAMʻL G. WILDER

                                    Kuhina Kala@@@@.

Kekaha I keia la @, o Iulai M.H. 1979.          920 31.

HOIKE KULA AUPUNI.

@ HOIKE ana na Kula Aupuni o ka @@@@ o H@@@lala.

Mokupuni o Oahu, iloko o keia malama o Iulai e hele nei e

like me kela hoomaopopo ana malolo iho.

Poakahi, la 21 o Iulai, ma ka Luakini o Kamoiliilii ; na Kula

 o Wailupe, Palolo, Kamoiliilii, Waikikikai, a me Manoa.

Poalua, la 22 o Iulai, ma ka Luakini o Kawaiahao ; na Ku-

la o Moanalua 1, Moanalua 2, Kalihiuka, Kalihikai, Maemae

a me P@@@@.

Poakolu, la 23 o Iulai, ma Kawaiahao no ; na Kula o Ka-

waiahao, Kamakela, Koma k, Koma w, a me Kaumakapili.

Ehoomaka ana ka hoike i ka @@@@ 9 o kakahiaka o kela a

me keia la I hai la @@@@@@ ;  a ke @@@@ la‘ku nei ka lehulehu

e hele ae.

E hoomaha ana na Kula, mai ka pau ana o na hoike, a hiki

I ka Poakahi, la 15 o Sepatemaba 1979, a me ia la e hoomaka

hou ai ke Kula ana.                 W. JAS. KAMIKA

                                                Lena Kula o Honolulu

A@@@lani Hale, Iulai 1, 1979.                                913 @@

KA NUPEPA

Kuokoa me ka Au Okoa

@ H@HA.

                        IULAI 19, 1879.

Ua holo aku nei i ke ahiahi Poalua iho

nei maluna o ka mokuahi "Likelike" ka

Hooilina Moi Liliuokalani no Lahaina, a

ua lohe mai makou e huli hoi koke mai ana

no oia i ke kakahiaka o ka la apopo no

Honolulu nei.

Ua oi anei ka waiwai o ka holoholona

mamua o ke kanaka? Imua o na maka o

ke kanawai he mea oi an@i ka maluhia o ke

kino o ka @ipi mamua o ka maluhia o ka inoa

a me ke kino o ke kanaka? Ua nalu iho

makou i keia mau ninau i keia mau pule

iho nei, no kekahi mau mea i hoea

maopopo mai imua o ko makou mau

maka. Imua o kekahi o ko makou mau Aha-

@@@@@@@@@@@@@@@ii ia kekahi haole o ke-

ia k@lanakauhale, no ka hoowalewale a me

ka hoohaumia ana i kekahi kaikamahine

iloko o kekala o ko kakou mau ohana haole.

Ua ku ka hewa i ka mea i hoopii ia. Ua

hoohaumia oia a ua hoolapuwale i kela kai-

kamahine, a e like me ka loihi o kona wa e

ola ai maluna o keia honua, pela e pili aku ai

ke alina o ka hewa a me ka hilahila maluna

o ua kaikamahine nei a me kona poe piliko-

ko.   A ua hoopai ia ka haole nan i hana

keia karima he kanakolu la ma ka hale

paahao.   Iloko no hoi oia mau la, ua hoopii

ia imua o kekahi ahahookolokolo he kanaka

Hawaii no ka aihue bipi. Ua ku no ka hewa

i ka mea i hoopii ia ; a ua hoopai ia oia he

hookahi makahiki e noho ai i loko o ka hale

paahao!   He mea anei e kahana ai, in a aia

imua o na maka o ka lehulehu ua lilo ke

karaime aihue bipi he hewa i pahiku ia ke

ino mamua o ke karaima o ka hoowalewale

a hoohaumia i ke kaikamahine opiopio hala

ole?   Ke hapai nei kakou me ka leo. "E

hooulu lahui."   Aka, me kela mau hoike i

hoakaka ia maluna, aole anei e pane kupi-

nai mai ana ka leo o na mea he lehulehu,

@@ ua oi aku waiwai o ka holoholona ma-

mua o ka inoa maikai a me ke kino maemae

haumia ole o ka makou kaikamahine ; he

hookahi makahiki ko ka mea aihue holoholo-

na ; a he kanakolu la ko ka mea aihue i ka

momi nani lua ole a ka wahine.

O ke kumu o ka hoolapuwale ia o ke ka-

naka a me kona pono, aia no iwaena o ka

lehulehu kahi i waiho ai.   Ua hoohaule ia

ilalo ke kahua kiekie o ka maemae, ka oiaio

a me ka hna pono iwaena o kanaka.   Ua

hiki i ka mea lapuwale a haumia ke noho i

ka oihana kiekie e ao a e alakai i ka lehu-

lehu me ka keakea ole ia,   Aole e   oia na

haumana i na kumu.   O ka poe nana e hoo-

ponopono nei ko kakou lahui ma na mea

o ke aupuni o ka Haku, ua like lakou me na

kumu ao, he põe alakai lakou.   Aia iloko o

ko lakou  mau lima na kanawai a me na

hook@ ana e pono ai, a in a e hookuu wale

lakou mamuli o ke ino, auwe ka lahui!

Aka, o kekahi mea e ikaika ai a e pono ai

no hoi na hooponopono ana o ko kakou poe

alakai, oia no na makee ikaika ana iwaena o

ka lehulehu no ka noho ana e like me na lahui naauao.

Heaha ke Kahua o ka MAre!

E KA NUPEPA KUOKOA ; Aloha oe: ---

E oluolu mai ia‘u i wahi kowa iki o kou

kino lahilahi.   He oiaio, o ka mare kekahi

o na haawina maikai no luna mai.   Oia hoi

na manaopaa o ke Akua mai ka mau loa

mai. "I iho la ke Akua, e hana kakou i ka-

naka, a e hana hoi i kokoolua e ku ia ia, i

hoohua mai ai laua a hoolaha hoi a piha ka

honua."

Nolaila, hana iho la oia i kane a i wahine,

a hoohui iho la ia laua a elua i hookahi ; oia

hoi i hookahi ka manao, ka hana a i noho

aloha pu hoi laua maluna o ka aina a leho-

va ke Akua i haawai mai ai.

I ka hoomaopopo ana iwaena o ko kakou

lahui nei, ua akioma wale na manao hoowa-

hawaha o kekahi hapa o ka lahui, ua manao

he mea @@@@ wale no ka mare.   Ka@@@@@@

ale no ka põe i koai @@@ i ke aloha, iloko

o ko lakou mau puuwaim, me ka malama

maemae ana i ka b@@@@ Hemolele o ka mare

mawaena o ke kane me ka wahine.

Nolaila, ke lawe nei au a kalana pono

aku iwaena o na opio o Hawaii nei, i ike ai

kakou i ke au nui me ke au iki, oia hoi keia.

Heaha ke Kahua o ka Mare.

E@a. O ke Aloha.--- Mamua o ko‘u kuene

pono ana‘ku, i ka loa me ka laula o keia ke-

hua a‘u e lia nei, ua haupu e ae la au e hoi-

ke akea‘ku i ke kahua @ kekahi poe e paila-

ai nei, oia ka @@@@@@.

He oiaio, wahi a kekahi poe aia a waiwai

pono ka mare ana, ola na makua, na hanai

ahuhu, na moopuna, a peia aku.  Aka, he

pono ia kakou e kilohi i ke kumu a me ka

hope oia kahua.

O ka waiwai o ke kane. a i ole, o ka

wahine pahi @ oia ke kahua a kekahi poe e

hana mau nei.

Penei, ua halia e i ke kane ka maoao e

mare me kela luahine waiwai. a kuonoono

hoi, a i ole o kekahi elemakule kane ulako-

lako paha, mauna wale aku no keia ui opio-

pio na ia la, i pipili mai ai ka waiwai a me

ka hanohano.   I ko laua mare ia an nae,

aole no ka makemake io o ka naau, a me ke

aloha o kekahi i kekahi, aka, u pili aku no

ka waiwai wale no.

I hakalia no a pau ka waiwai, o ke ku ae

la no ia o ka aoao palupalu, a " ke heo la i

Manua, hoolalahu ma ke kula kula. " I nana

aku ka kie ia i ala e,

"Kapakahi manuia mai ana,

Hao na pea heke,

OMareka i ke hoa la lilo"

Palahiu ka pihi o Ukoa, wahi a ka olelo.

A o ke kane hoi keia, kau palanalelo ae la

na lima i ke poo, oki ka hana.

"Lea kulou a ka lawaia ua maile."   I

mahamaha aku ka hie o kahi elemakule ka-

ne.   "E ! hoi mai !!  E@a au la, pehea mai

oe ?" he ole ka maliu mai, pii ae la ko ia

ala kai, a okalakala na hulu i ka maha me ka hoopuka mai.

"E hele oe ma Ewa"

Na ia loa hoi ka hana pela a hopu hewa iho

ana keia i ka laau a Kekuaokalani, ia Hoo-

lehelehekii ; a lona pono iho la i keia mai wahi lalani mele.

"Ahu iho ka hoka i kapkai,

He pakika , he palaha ma o,

Lele ae no ka manu i houa,

Hapapa wale iho no hokahoka."

Aia la ke ike lea ae la no kakou i ka poe

hilinai nui ma ka waiwai, ke kahua kapa-

kahi wale, no ka mea, aohe i kohu pono ka

mea, kahiko me ka maoli ililahilani ; a ma

ka nana iho ia laua,

"Aohe i ku like

Meke Kalukalu o Puna."

A manao ae, mamuli o ka waiwai e ku-

onoono ai ka noho ana, a oia ke kahua o ka

mare.   Aole!  no ka mea, o ka ka Haku

i ao mia ai.  "Emanao, a e malama ia ou-

kou iho i ka puni waiwai, no ka mea, aole

no ka nui o ko ke kanaka waiwai kona ola

ana."

Pela no hoi ka poe manao nui ana i ka

waiwai, ke kahua ia o ka mare a lakou e

hilinai nei.   "Aia a lako i ka waiwai, a nui

ka loaa, hu a hanini hoi ka waiwai, a nui

ka loaa, hu a hanini hoi ka waihona, alaila

manao ae e mare i ka wahine," oia ka Pa-

ulo i olelo mai ai.    "O ka puni waiwai, oia

ka mole o ka hewa."   A malia, ua lawa pa-

ha oukou no keia mau wehewehe nolaila, e

wehe iki aku au i ke kahua a‘u e hilinai

nui nei.   Oia hoi keia :

O ke aloha ke kahua o ka mare. Ma-

mua ae o ko ke kanaka lawe ana mai i ko-

koolua nona, a o ka wahine hoi i kane nana,

ua launa e laua e kukakuka no ka pono o

ka mare a me ka ole ; a iloko oia wa, ua

komohia ka makemake a me ke aloha wele-

welenia iloko o laua me he la ua huipu ia

ko laua mau a-a koko, i hookahi pana ma-

lie ana o ka puuwai, alaila, ua koho e iho

la ke kane iloko on a, e lawe i kela wahine

 i kokoolua nona.

Nolaila, e o‘u mau hoa opiopio o ka

Lahui ili ulaula o Hawaii nei mai kuhi-

hewa i ka waiwai ke kahua o ka mare, e

like me ka manao o kekahi poe; he mea ko-

kuanui wale no ia ka pno o ka mare;

aka, in a nele ke aloha ke kahua oiaio o ka

mare, ua lilo i mea ole, "Ili iho la a naha-

ha ka manaoio" ua pau ka pilini ma ka aono,

E hoomanao, a mare maluna o ke aloha

oiaio, i paa kou home.   I pupua mai maa-

nei ai mohala mau loa‘ku ma @.

Me ke aloha,

J.H. KAPIK@OKALANI.

Na Pepa Hoikeike Kii a Harper.

Eia ma ko makou papa kaukau na nupepa

Harperʻs Weekly o ka la 17 a me 24 o Mei a

me ko ka la 14 o Iune.   Ma ka pepa o ka

la 17 o Mei, aoao 397. eike ia ai ke kii o

ke kaikaina o ka Moi Cetywayo o ka poe

Zulu. He koa wiwo ole keia a he alihikaua

kaulana iwaena o kona lahui Zulu.   Oia no

ohi ka alihikaua nui o ka poe koa Zulu ma

Isandula.

He kanaka oiwi nui e he puipui ke nana

aku, e paa ana i ka pu ma kona lima.  Ma

ka aoao 399 oia pepa no i ike ia ai ke kii o

kekahi puali koa Zulu e au ana i ka muli-

wai.   E hele mua ana keia poe i ke kaua

me na pu, na newa a me na ihe, a i ka hiki

ana i ke kae o ka muliwai, ua hemahema

no na waa ole e alo ai a i kela kapa, aole

nae lakou nei kuihe a emi hope, aka, iho

aku la @o iloko o ka wai a e au ana a pae i

kela aoao; o keia no kekahi mea e hoike

mai ana i ko lakou ano koa, koe nae ko la-

kou naaupo, he poe lawelawe naaupo keia

ma ke kaua ana.  Aka, ua loaa ia lakou

ke kauwahi makaukau i ka lawelawe ana i

na pu mai na haole mai.

Ma ka pepa o ka ia 24 o Mei, ma ka aoao

@@@ e ike ia ai ke k@ o General Thomas

o@ kekahi o na ali@ikaua kaulana o Ame-

rika H@i.   Ua hana ia keia kii i mea hoo-

manao i ua @@@@kaua kaulana nei, a e ku-

kulu ia ana ma W@@@@@@@ ; he kii maikai

loa keia, o Kona kiekie mai ka ili ae o ka honua kahi e ku ai he umikumulima ka-

puai.   Ua hoike ia keia alihikaua maluna

o kona iio kaua, maluna o kekahi wahi puu

ua kohi mai i ka lio, ua wehe ae i kona pa-

pale a e nana pono ana i na helehelena o

ke kahua kaua.  O ka mea nana i hana

keia kii. oia no kekahi o na haole akamai

loa i ka hana kii ma Amerika.

Ma ka aoao 417 oia pepa no i ike ia ke

kii o na ilio kaulana loa no na hana e kokua

ana i ka poe poino ma na kuahiwi Alepa.

Ua ao ia eia põe ílio a ua akamai loa i

ka imi ana i ka poe i nalowale a make i ke

anu o ka hau oia kuahiwi, a kohu kanaka, ko

lakou aloha.   Ua kepa ia keia kii, : He Mi-

siona Aloha. "

Aia nae ma ka aoao 419 oia pepa o Mei

24 e loa@ ai ke kii e mahalo nui ia ana e

e ko makou poe heluhelu.

He puali koa Zulu keia e nee ana no ka

hoouka ana i ke kaua, me na pale kaua a

me na lako kaua e paa ana ma na lima, e

welo ana na hulu ame na lepa, a e holo ki-

ki ana ka puali holookoa imua me na hooho

ikaika i mea e hopo ai ka eneini.

Ala no hoi ma ka pepa o ka la 14 o Iune

he kii hoakaaka, ma ka aoao 461 oia pepa.

He keko e ku ana me he kanaka la a ua

hawale ia kona huelo a paa i ka huelo o ke-

kahi popoki mahope aku.   E ohikihiki ana

ku popoki i ka waiwai o kapuahi.   E lelele

ana ka popoki no ka wela o na wawae i ke

ahí, a i kona wa nae e ohiki mai ai i na mea

ai a kaawale, ua pai i ka ohi ia mai e ke

Keko a aia ke hii la ma ka paiki imua o ko-

na alo ; a e kuhi ana ka lima o ke keko i ke

owau, me he la e olelo ana, "nana ka pe

na‘u hoi ka wala. "  Me he mea la e kuhi-

kuhi ana keia kii i ko kakou poe inu rama

ma Honolulu nei. O ka poe on a rama a

on a awa, o lakou ka popoki, no lakou ka

wela me ka poino ; a na ka poe kuai rama a

me ka awa e hii na pohaku a kaumaha ka

poli, elika me ke keko. " Na lakou ka pe,

no oukou hoi ka wala. "

Aia hou no ua kii hoohenehene ma ka

aoao 472 oia pepa.   He kanaka keia i ku i

ka wa, aole ma kela aoao aole hoi ma keia,

aole hoikeike i kona ano maoli, he hoopili-

menai i kela a me keia.   Eia nae, ua haule

oia mai luna aku o kona kahua ku i ka wa,

a ua hei ka lole i ke pine o ka pa, a ua le-

walewa iluna ka hope a ilalo na maka me

na lima e ka wale ana.   He hopena pono io

no ia no ka põe i ku i ka wa.

Ma ka aoao 465 oia pepa e ike ia ai ke

kii o kekahi o na haole kaulana loa o Ame-

rika, oia o WILLIAM LOYD GARRISON, o ke-

kahi keia o ka poe makamua loa o ka ha-

pai ana i ka pono o ka poe kauwa kuapaa

ma Amerika, a ua make mai nei oia iloko o

ke 75 o na makahiki o kona ola ana. Ma

key hope aku, e hook aku ana make i ko-

na moolelo.

O keia mau kii a pau e hiki no ke makai-

kai ia e na makamaka heluhelu o ke Kuo-

KOA, ke hele mai i ko makou keena.   A i

ole e kuai no i na pepa ma kahi o Kalamu

a me kahi o Wini a me Lopikana.

HALE POHAKU ULA HOU.--- Ke pii wikiwiki

ae nei ka pii ana o na paia pohaku ula o ka

hale hana wati o D W Clark ma alanui Ka-

lepa, ma nae iho o ka Uniona Hotele.

KE KIAAINA O KA HEMA.--- Ma ke ku ana

mai a ka mokuahi " Zealandia " i ke ahi-

ahí Puakahi iho nei o keia pule i hiki mai

ai kekahi Kiaaina o na panalaau o ka Moi-

wahine o Beritania Nui ma ka hema, a ua

holà pu mai nei me ia kekahi o na Haku

Alii o Enelani, a ua hala loa aku nei no

i ka hema.

KE KEAKA KALEPONI.--- Ma ka po Poaha

iho nei o keia pule, ma ka Hale Keaka

Hawaii ma alanui Hotele, ua haawi ae ka

Hui Keaka kamakamailio o Kaleponi i ka

lakou mau hana ike, a mamuli o ka loko-

maikai o ka haku oia hana, ua ae ia mai

makou e hele kino aku ilalila me ka uku

ole, he hoike ana mai ia i ka oi aku o ka

mana o ka Papa Pai manua o ka Pahikaua.

Ua piha pono o luna a me lalo o ka hale i

ka põe makaikai, a o na hana oia po ua ku

i ka eleu a me ka mahalo ia, aohe makou e

poina ana i na hana hoakaaka a kahi haole

lauoho ulula, âme ka olu waipahe o na

huaolelo a ke keonimana oiwi kilakila nona

ka pohaku i kaei ia me ka pahikaua o ke

aloha.

OLELO HOOLAHA.

E IKE na kanaka a pau, o ko‘u aina o Koloakia ma Wai-

pio, Hamakoa, Hawaii, ua hookapu ia.   Ke papa aku

nei au i na kanaka aole e hooku lakou i na holoholona, na

pipi, lio, huki, kekake, puaa. e holo wale maluna o keia aina

o‘u, aole hoi e kii wale na kanaka i na mea e ulu ana ma ia

aina, ke kope, ka lauhala a me ka @@@.    Hookahi dala ka

uku ke laua ia‘u kekahi holoholona e holo wale ana ma keia

aina o‘u.                                  SAMUELA KAHALOA.

Waipio, Hamakua, Hawaii, Iulai 1, 1879.                  919 41

OLELO HOOLAHA.

No ka mea, ua nonoi ia mai ka mea nona ka inoa malalo

iho nei. e Lahela Pat Shaw @ a me Pat Shaw k e hoo-

maopopo a e hoo@@@@@ na palena o ke Ahupuaa o Waiokama

ma Lahaina, Maul, ko waii Pae Aina.   Nolalila, o ka poe a

pau no lakou na Ahupuaa, o ka Poaha oia ka la 24 o Iulai 1879, ma ka kona 10 am ma ka hale hookolokolo ma La-

haina, Maui, kahi e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana.

                                                            L AHOLO.

K@@@@@ o na P@@@@@@ Aina ma Maui, Molokai ame Lanai.

Lahaina, Maui, Iulai 5 1879.

HOOLAHA KUAI MORAKI.

@@@@@@ o ke @@@@@ a W. @@@@@@@@ ka mea nona ka M@-

@@@@@@ i hoike ia Hoko o kekahi Palapala @@@ Nui

Helu 3 379, kona @@@ Hookahi me 87-100

Eka, a me Palapala @@@ Nui Helu 2, 501, Kuleana Helu 1, 925

Hoko oia 503 Anana. No na mea i koe e ninau ia

                                                E. P. ADAMS.

                                                Lu@a K@dals.

Cecil Brown, Lo@@ o ka mea @ona ka Moraki.

@@@@@@@@, Iulai 19, 1879.                 930 31

LIO NALOWALE.

UA holo a @@@@@@ k@@ lio heha @@@@@@ wa-

wae keokeo ma ke ahiahi o ka Puakahi iho

@@@ Iulai 14, mai loko aku o ka pa @@@ o Kinopele-

kane makai o @@@@@@ me na pono @@@@ @@@ @

paa maluna on a, a o k@@@ hao @@@@ ma ka aha hope @@@

K---H, nolaila, o ka mea a mau mea paha nana e hoihoi mai i

na lio la, e haawai no ae i ka uka kupono.   @ loa@ no ae me

ka  @@@@@  o na alanui Nuuanu me Hotele, mao mai o Kanakin a-

                                                CHUNA WA.

H@@@lula Iulani 15, 1879.                                      920 @@

LIO KUAI.

HE Lio Kuai, ho @@@ maikai keia ana @@@ i ke

@@@@ @@@, he ikaika, a he kupono loa @o na

k@@ hoolimalima.   E ninau ia ma ke Keena Lo@o

o KAKELA                            920 18.

OLELO HOOLAHA.

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae

Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o S Na-

mee k o Koloa i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai

Kaapuni ma ke Keena. Olelo kauoha e hoolaha aku

no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala

noi a Emale Alapai o Koloa, e hoike mai ana o S Namee ( k ) no

Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 13 o

Mei, 1866, a e noi ana e haawai ia ka palapala hookohu luna

hooponopono waiwai ia Emale Alapai.   Ua kauoha ia o ka

Poaono, oia ka la 16 o Augate, 1879, i ka h@@a 10 kakahiaka,

oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o

ua lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma

Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea

a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou

e ae ole ia ai ua noi la.   A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma

ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa, he nupepa ma

Honolulu.

Kakau ia ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Pae Aina. Iulai 7,

1879.                                                   JACOB HARDY

919-3t                          Lunakanawai Kaapuui Apana Eha.

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae

Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o S Na-

mee k o Koloa i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai

Kaapuni ma ke Keena. Olelo kauoha e hoolaha aku

no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala

noi a Emale Alapai o Koloa, e hoike mai ana o S Namee ( k ) no

Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 13 o

Mei, 1866, a e noi ana e haawai ia ka palapala hookohu luna

hooponopono waiwai ia Emale Alapai.   Ua kauoha ia o ka

Poaono, oia ka la 16 o Augate, 1879, i ka h@@a 10 kakahiaka,

oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o

ua lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma

Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea

a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou

e ae ole ia ai ua noi la.   A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma

ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa, he nupepa ma

Honolulu.

Kakau ia ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Pae Aina. Iulai 7,

1879.                                                   JACOB HARDY

919-3t                          Lunakanawai Kaapuui Apana Eha.

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae

Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o S Na-

mee k o Koloa i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai

Kaapuni ma ke Keena. Olelo kauoha e hoolaha aku

no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala

noi a Emale Alapai o Koloa, e hoike mai ana o S Namee ( k ) no

Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 13 o

Mei, 1866, a e noi ana e haawai ia ka palapala hookohu luna

hooponopono waiwai ia Emale Alapai.   Ua kauoha ia o ka

Poaono, oia ka la 16 o Augate, 1879, i ka h@@a 10 kakahiaka,

oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o

ua lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma

Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea

a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou

e ae ole ia ai ua noi la.   A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma

ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa, he nupepa ma

Honolulu.

Kakau ia ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Pae Aina. Iulai 7,

1879.                                                   JACOB HARDY

919-3t                          Lunakanawai Kaapuui Apana Eha.

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae

Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o S Na-

mee k o Koloa i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai

Kaapuni ma ke Keena. Olelo kauoha e hoolaha aku

no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala

noi a Emale Alapai o Koloa, e hoike mai ana o S Namee ( k ) no

Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 13 o

Mei, 1866, a e noi ana e haawai ia ka palapala hookohu luna

hooponopono waiwai ia Emale Alapai.   Ua kauoha ia o ka

Poaono, oia ka la 16 o Augate, 1879, i ka h@@a 10 kakahiaka,

oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o

ua lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma

Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea

a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou

e ae ole ia ai ua noi la.   A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma

ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa, he nupepa ma

Honolulu.

Kakau ia ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Pae Aina. Iulai 7,

1879.                                                   JACOB HARDY

919-3t                          Lunakanawai Kaapuui Apana Eha.

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae

Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o S Na-

mee k o Koloa i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai

Kaapuni ma ke Keena. Olelo kauoha e hoolaha aku

no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala

noi a Emale Alapai o Koloa, e hoike mai ana o S Namee ( k ) no

Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 13 o

Mei, 1866, a e noi ana e haawai ia ka palapala hookohu luna

hooponopono waiwai ia Emale Alapai.   Ua kauoha ia o ka

Poaono, oia ka la 16 o Augate, 1879, i ka h@@a 10 kakahiaka,

oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o

ua lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma

Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea

a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou

e ae ole ia ai ua noi la.   A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma

ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa, he nupepa ma

Honolulu.

Kakau ia ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Pae Aina. Iulai 7,

1879.                                                   JACOB HARDY

919-3t                          Lunakanawai Kaapuui Apana Eha.

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae

Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o S Na-

mee k o Koloa i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai

Kaapuni ma ke Keena. Olelo kauoha e hoolaha aku

no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala

noi a Emale Alapai o Koloa, e hoike mai ana o S Namee ( k ) no

Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 13 o

Mei, 1866, a e noi ana e haawai ia ka palapala hookohu luna

hooponopono waiwai ia Emale Alapai.   Ua kauoha ia o ka

Poaono, oia ka la 16 o Augate, 1879, i ka h@@a 10 kakahiaka,

oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o

ua lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma

Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea

a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou

e ae ole ia ai ua noi la.   A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma

ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa, he nupepa ma

Honolulu.

Kakau ia ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Pae Aina. Iulai 7,

1879.                                                   JACOB HARDY

919-3t                          Lunakanawai Kaapuui Apana Eha.

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae

Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o S Na-

mee k o Koloa i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai

Kaapuni ma ke Keena. Olelo kauoha e hoolaha aku

no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala

noi a Emale Alapai o Koloa, e hoike mai ana o S Namee ( k ) no

Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 13 o

Mei, 1866, a e noi ana e haawai ia ka palapala hookohu luna

hooponopono waiwai ia Emale Alapai.   Ua kauoha ia o ka

Poaono, oia ka la 16 o Augate, 1879, i ka h@@a 10 kakahiaka,

oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o

ua lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma

Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea

a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou

e ae ole ia ai ua noi la.   A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma

ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa, he nupepa ma

Honolulu.

Kakau ia ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Pae Aina. Iulai 7,

1879.                                                   JACOB HARDY

919-3t                          Lunakanawai Kaapuui Apana Eha.

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae

Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o S Na-

mee k o Koloa i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai

Kaapuni ma ke Keena. Olelo kauoha e hoolaha aku

no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala

noi a Emale Alapai o Koloa, e hoike mai ana o S Namee ( k ) no

Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la 13 o

Mei, 1866, a e noi ana e haawai ia ka palapala hookohu luna

hooponopono waiwai ia Emale Alapai.   Ua kauoha ia o ka

Poaono, oia ka la 16 o Augate, 1879, i ka h@@a 10 kakahiaka,

oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o

ua lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma

Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea

a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou

e ae ole ia ai ua noi la.   A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma

ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka Kuokoa, he nupepa ma

Honolulu.

Kakau ia ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Pae Aina. Iulai 10 1879.

                                                            LAWRENCE McCULLY

Ikea:                                                    Lunakawai o ka Aha Kiekie.

A Rosa Hope Kakauolelo.                                          Jull3, 919 3t

Hoolaha Hoopau Moraki.

Ma keia ke hoolaha ia‘ku nei, mamuli o ka mana kuai

ike ia iloko o kekahi Palapala Moraki i kakauia ma ka

la 6 o Maraki 1878, a i hana ia mawaena o D Naoho k ame

Maleka W kana wahine o ka aoao mua a me A J Cartwright o

ka aoao elua, a i kakau kope ia ma ka Boke 53, a ma na aoao

350 âme 381, iloko o ke Keena o ka Luna Kakau Kope ma

Honolulu, i mea e hoopaa ai no ka aku ana no elua haneri

dala Hoko o na makahiki elua mai la aku I kakau ia me ka

uku hoopanee hookahi kenela no ke dala no ka mahina.   Ke

manzo nei o A J Cartwright i olelo ia e hoopau i ka moraki i

olelo ia, a mahope iho o ka pau ana o ka manawa i hoakaka

ia e ke kanawai, e kudala ma ke akea ma Honolulu i ka wai-

wai i moraki ia, no ka uhai ia o na olelo arlike iloko o ka pa-

lapala moraki i olelo ia ; penei na kuhikuhi ana oia waiwai :

O kela mau apana aina ekolu e waiho la ma Waianae, Moku-

puni o Oahu. Pae Aina Hawaii, a i hoakaka la iloko o ka pa-

lapala Sila Nui Helu 3099, Kuleana Helu 7334, a me kela apa-

na aina e waiho la ma Waianae i olelo ia, a i hoakaka ia ma

ka Palapala Sila Nui Hela 478. Kuleana Helu 3004.

                                                RICHARD F BICKERTON.

                                                Loio no A J Cartwright i olelo la.

Kakauia i keia la 10 o Iulai 1879                                919 4t

Hoolaha Hoopau Moraki.

Ma keia ke hoolaha ia aku nei, mamuli o kekahi mana

kuai I ike la iloko o kekahi Palapala Moraki i kakau ia

i Maraki 30, 1876, i hanaia e Louis Richards ia C S Barlow

ma ke ano he lunahooenalu o ka Papa Kahu Waiwai o ka Hawaiian Lodge No 21 of Free and Accepted Ma@@@, i kakau

kope ia ma ka boke 47 ma na aoao 64 a me 65, ai kooliloia

ia ia M M@@@@@ ma ka palapala hooliho i kakania i Maraki

28, 1879 a no ka ahai ia ana o na olelo aelike iloko o ka Pa-

lapala Moraki i oleloia, o na aina a pen, na hale a me na wai-

wai e pili ana i hoike la iloko o ka Palapala Moraki I oleloia,

mahope iho o ka pau ana o ka wa I hoikeia e ke kanawai, e

kudala la ma ke akea no ka uhai la o na olelo. aelike i hoike

mua ia.   O ka waiwai iloko o ka Palapala Moraki i oleloia,

ala ma ka mokupuni o Molokai, a ola no ke Ahupuaa o Ka-

@@@@@@@, a he elima @@@@@@@ eka a @@ ka ili o na al!! la.

                                                            M McINERY.

            Cecil Brown, Lolo no ka mea nona ka Moraki.

Kakauia ma Honolulu, Iulai 12, 1879                         919 3t

HALEKUAI O CHUNG WA,

------- MA -------

WAILUKU, MAUI !

NO ko‘u manao e hoopau i ka‘u hana me Wailuku, a e hoi

aku i Honolulu, nolaila. e kuai @@@ @@ ana au i @@ koe-

ae waiwai o kua @@@@@@@. E kuai makep@@@@ ia ana @@ wai-

wai a pua.   Na holo@@@ wahine @e 75 ke@@@@ wale no, a pela

no hoi @@ @@ waiwai e @@ he kuai makepono lua ole @@@@, e

pomaikai aina mea a p@@ no na mahina ekolu wale no.    E

name mai @@koa a pau e na makamaka a @@@@ o Maui nei ma

ko‘u halekuai ma Wailuku, Maui.                   CHUNG WA

Honolulu, Iulai 10, 18979                               919 @@

Hoolaha a ka Lunahooponopono

Waiwai.

Ua @@@@@ ka mea @@@@ ka inoa malalo iho nei e ka

@@@@ @ S Lyman, Lunakanawai Kaapuelo o ka Apana

Hookolokolo Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, i lunahooponopono

kuikawa no ka waiwai o Kokoi k no Waleaku, Ililo i make.

Ke hoike ia aku nei i ma poe a pau he kolna ko lakou i na

waiwai la,e hoike koke mai iloko o na malama ekolu mai keia

la aku, a i ole, a hoole mau loa ia aku no.   A o ka poe a pau

i aie mai lala, e hoike koke mai.          JOSEPH NAWAHI,

Lunahooponopono Waiwai Kuikawa no Kokoi i make.

Hilo, Hawaii, Iune 19 1879.                           917 4t

OLELO HOOLAHA.

Ua @@@kehu p@@@ ia ka mea nona ka inoa malalo iho nei,

imua o ka mea hanohano CC Harris, ka Lunakawai

o ka Aha Kiekie, I lunahooponopono waiwai no D Kukahiko

o H@@@@@@@ i make aku nei.   Ke hoike aku nei au, o ka poe

i nie mai a me ka poe a D Kukahiko i aie aku ai e hoike koke

mai lakou imua o‘u ma Waipio, a ole ma Puukapu, Ewa. A

o ka põe aiakekahi waiwai o D Kukahikoe paa nei, e hoike

mai lakou imua o‘u loa he kuleana ko kakou ma ua waiwai la.

E hoole mau loa ia lakou ke hala na malama eha ma ka wa o

keia hoolaha ana mai keia ia aku.                    KAIALENIA.

Lunahooponopono Waiwai o D Kukahiko.

Waipio, Ewa, Iune 27, 1879.                          913 4t

C.C. Coleman.

Amara a he Mea Hana Mekini,

Kapili Kapnai Hao Lio

---A ME KA---

Hana ana i na Kaa Lio, &C.,

Hale Hana me Alanui Alii, e kokoke la i

905      ke Alanui @ap@.       3m

HOOLAHA I KA POE AIE.

Ma keia k@ hoolaha ia aku nei, ua hook@huia ka mea ao-

na ka inoa malalo iho i lunahooponop[ono waiwai no ka

waiwai o Elezabeth Kauwa Ulukoa o Honolulu i make, a me

keia, ke kauohala aku nei na mea a paa e hoike mai i ko la-

kou mau koina i @@@@@@@, ina ua hoop@@ la ma ka Moraki a

ke ole paha, ma kona keena hana ma Honolulu iloko o na ma-

hina eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku lakou.   A

ke kauoha la aku nei @a mea a pau i @@@ mai i @@ waiwai nei

e hoo@@@ koke mai.                                    CHAS H JUDD,

Lunahooponopono o ka Waiwai Elizabeth Kauwa Ulukoa

i make.

Kakauia ma Honolulu Iune 23, 1879.                         919 3t

HOEMI NUI !

UA HOOEMI IA KE KUMUAI O NA

HUILA HUMUHUMU LOLE,

MA! ke Kanalima Dala a hiki i ke Kanakulokumalima

Dala, nolaila, e wiki mai oukou o pau e auanei.   K loaa

pu no ma ko makou HALEKUAI na mea hao o na ano a pao.

O - O, KOPALA, KOI, PALAU,

- KOPE, PAHI, IPUKUKUI, PENA

AILA, &c. &c. &c. &c.

A me na L@ko Kukulu Hale o kela a me

keio Ano.

E kipa mai ma k                       o makou Halekuai Hou ma Alanui Pap@,

Helu 37.                                  DILINAHAMA MA.

                        911 3m 922

AINA KUAI ! AINA KUAI !

E IKE @@@nei na kanaka a pau o kela a me keia ano, ke

nana mai i keia hoolaha o mana o na mea nona na

Inoa malalo nei, o ka poe a pai i makemake e kuai mai i ko

maua apena aina ma Kawaliki, lele o Kuhimana, ma Kapa

lama, Oahu.   Hookahi apana aina i aka a oi aku, @ halelaa@

e kuai pu la ana i ka manawa hookahi.

                                                            KUKELIAIAU k

                                                            KAMAHINA w

Kalaupapa, Molokai, Iune 19, 1879.                           917 4t