Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 31, 2 August 1879 — KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA: [ARTICLE]

KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA:

.ĪIOKIWA VII. g KA wa a ka Moi Beriana i kauoha aku U ai i kom mau koa a piu e ukali aku i na kapuai o ke alii Powa, ua koe hookahi iho i la oia iloko o kela awawa mehameha no kekahi manawa e naiu ana. He niea kupanaha, ka hiki ana i kekahi ; puulu kanaka nui, ka huna ana u iakou iho i iioko o keia uiulaau ma kahi kokoke i ko'u i halealii. Ak*. e imi au iko lakou wahi i ; pee ai, maiia o peiu hope hou nmi keia ka- ; naka mau-a no keia wahi. j Na kela pohaku nui e waiho ana i ke aia, i j keakea i ka Moi aoo mai ka haalele ana iho \ i ka uluiaau hoanoano. Naio aku )a kona mau koa, ine ka waiho j ana iho i ko lakou mau iio e auwana hele i ma ka aoao malaio o ke awawa. ! i Leie iho ia ka Moi mai kona lio iho, me ; k« pan ana nae i kann pahikaua me ka ma- i kaukau no ka haiawai pu me ka enemi, he- 1 ie aku !a oia imua i knhi e waiho ana o ka ■ pohaku, rne ka manao e pii aku maluna ola- | ila, aiaiia, huii aku i kahi i pee ai o na ka« ■ naka powa. j l>iia i hookokoke aku ai i ka pohaku, ike ! aku ia oia i ke kino wahine aka eleele e ku ana iiuna o ua pohaku la, a mahope iho, lohe aku l.i oia i ka leo i wanana inua mai ai iaia i na minute mamua iho. E ka Moi Beriana, e ka Moi Beriana, ua aneane oe i ka welau o ka make i keia po ; aoie oe i hooiohe i ka'u olelo kauoha. £ komohia hou nna oo iioko o ka popiiikia, a maiia aole au malaila e hoike aku ai ia oe i ka lohe. E hamau, e ka hoiohoiona naaupo, wahi a Beriana. Aoie au e hooiohe i kau mau oieio hupo a~ ano ole. Owai la oe, e hoike mai, a no ke aha kou noiio nna ma keia j awawa mehameha ? | 0 keia awawa,oia ko'u home, e ka Moi j maikai, a owau ka mfa hookahi e kiai nei j maiuna ou. Na'u i hoopakeie i kou ola i j keia po eka Moi Beriana, n ina aole au i j hiki mai maanei, ina ia ua pepe iiiiii oe ma j ka haule ana o keia pohaku. ; He oiaio, eka mea kino ano e, he pakeie j mahunehuna maoii no ko'u. Ina oe he hoa-1 'loha no ko makou hale, e inai in*u | ano ī ke ala maalahi e puka aku ai mai keia awawa aku, no ka mea, he oiaio, o ko 4 u mau ami kahiko aole I oi aVu ka eieu e like me na la i'aui ae. Ma keia wahi au i noho kini a kakoo 'ku ia oe eka Moi akahai. E kali iki oe no'u no kekahi mau minute. A nalowaie aku la ka mea kino aka mailuna nku o ka pohaku. He kino ako kupanaha keia, wahi aka Moi me ka !eo haahna. Ua hooia anei au j a manaoio i na moolelo kahiko a ahiu ? Mai ! hoike aku au iaii, oia kekahi o na uhane o i ko'u iahui. | Kekahi ona uhane o kou iahui! wahi a kekahi leo i pa-e ae ai ma koiu noao. h hoeia a monaoio hoi, e ka Moi kiekie, o ka uhane o kou hale ke kiai mau nei malum ou, a e kiai pu aku hoi inaluna o kou iahui a hiki ika wa e iilo ai ka manawa i mea oie. £ ukali mai ia'u, ina he mea hiki ia oe ke imi aku i koi mau enemi, a kaihi mai i ka lei gola. Ika wa aka mea kino aka i panVoi i keia mau olelo, niakai aku ia oia i ka Moi wiwo ole iiaio o ke awawa, me !;e paie ana ae i kekahi mau opu naheieheie e uiu ana ma ka aoao o ke alahele, komo aku la iioko o kekahi ana malalo iho o kekahi malu poh&ku. v O na naheie loloa e ulu ana, oia ka mea nana i huAa aku ka ipuka komo o keia ana, a oia hoi kekahi ona ipuka oke ana nui, kahi ake alii Powa i komo ai a loaa iaia he puuhonua e pakeie ai. £ a ana hookahi ma keia ipuka, aka, ukali aku la ka Moi mahope o kona paiiata kupanaha me ka pulaie ole, aka, paa ae la oia i kana pahikaua imua o kona alo, he la, oka mea e kue mai ana iaia. ua makaukau mua oia no ka paio aku. Komo aku la oia iloko oke ana mahope aku o kona pailata pahaohao, a ike iho ia oia iaii iho iloko oke keena kahi a kona mau enemi i milumalu ai ia po. £ a ana no na kukui lamaiama iloko o ke ana nui, a ike iho la ka Moi Beriana ua noho ia oioko o ke ana. O keia wahi ka ka maiumaiu no ko'u mau enemi, iwaena hoi ona ieo kupinai o na o-le ma Kinikora nei, wahi a ka Moi. Owai ia ka mea i moeuhane no keia mea kupaianaha. He iua honi hou aku no ko ke aiii Powa au i ike oie &i eke Moi, a aole i mamao aku mai Kinikora nei, wahi a ka mea kino aka.

A pehea i ike ai ee i ke-a—heaha a owai oe ? wahi a ka Moi i pane aku ai, ia;a i haka pono aku ai me na maka kuoo i ke ksno aka wahine e ku ana imua ona. Aoie e hiki i ka Moi ke ike i kona helehelena, no ka mea, ui huna ia e kekahi uhi a o kon* kino ua owiii ia iloko o kekahi ' koioka nui. Mai hoao e ninau hou mai īa'u e ka Moi maikai, aka, e hooiohe i ka'u mau oleio kauoha, o I«hi ioa auanei oe a liio ke o!a o ke i koa opio. E kamaiiio mai, wahi a ka Moi Beriana. Ua holo aku ke aiii Powa mai keia ana aku i po me kona mau kanak'a, a eiua j mau pio ine lakou. O kekahi o na opio, he j keiki opio hoolealea, he mau hiona nohea o ke kanaka ui, a he koko ano aiii kona. 0 ke koa opio anei nana » hoohauie i ke | Denemaki ilaio i keia ia īho nei ? wuhi a j ka Moi. ! Oia, e ka makua. Aia kona ola iloko o , ka poino, no ka mea, ua hoohiki paa ke alii | Powa no kona hopenn. I na e haule a ma- ! ke kela koa oplo, aoie e ioaa hou ia oe ka | lei gula n Malaki i lawe haaheo ai, a e ula i pu auanei ke kahua kaua o Clontarf me ke i koko o na keiki o Erina i hoopio ia. | A pehea la me a'u, e pakeie anei au 7 wa- : hi a Beriana, oiai kona mau inaka e hulili I ana me ka pihoihoi. ; Mai ninau mai ia'u i keia manawa, e ka | Moi akahai a oluolu, no ka mea, owau pu ! me oe ma ka auina la o ka la hoouka kaua. E awiwi koke aku oe no ke poo o ka uluiaau, a me keia pu puhi e kahea koke aku i kou mau kanaka e akoakoa koke. Aiaiia ; e holo «ku no ke alahele o Kiiimora, a e halawai pu oe me ke aiii Powa ilaila. E awiwi koke, mai kali, o iohi loa auanei oe, a pakeie ole ke oia o ka opio. A owai la keia opio, wahi a ka Moi. Ua hanau ia anei oia h*e kulana kiekie, e hoike mai? Aole he poe kiekie i koe ma Enna makamae, e ka makuo. Aole e hiki ia'u ke pane hou aku ia oe ano, no ka mea, ua siia ia j ko'u mōu leheiehe a ua paa. E awiwi aku ! J no ka heopakeie ana iaia ; i na e ioaa aku j j ana ia oe ka lei gula, alaila, e hoopuehu aku j i na enemi o Ir£iani. | Aiakai aku ia'ke kino hka ia Beriana mai j ke ana aku, ma kekahi ala huna okoa, a kuj hi aku la kona mau lima iloko o ka uiulaau, ; a pane ae Ia : | E awiwi e hoopakeie, e ka Moi wiwo oie. E hoakoakoa i kou mnu koa, a e heie koke | aku no ke aiahele o Kiiimora ! - ! Haiiu hope niai ia ke kino aka a nalo aku I la iloko o ke una. E huii hou no au i kela ana a me ke kino aka ano e ma ka laapopo, wahi a ka Moi i nalu iho ai iloko ona. A ano ke heie n&i au e hoopakele i ka opio hoolealea. A kuupe aku la oia ma kona ala noloko o ka uluiaau, e like me ka ikaika o kona mau au e lawe awiwi si īaia. i | lloko o ka hihipea o ka uiuiaau a me ka 1 mehameha o na aiahele, i alo heie nku ai ke | alii Powa ine kona poe ukali a me na pio. Ua hakalia loa ko lakou nee hele ana imun, no ka mea, ua puni lakou ma na aoao a pau me na enemi, a e lohe ana lakou i na leo o na ohe o na kanaka o ka Moi Beriana e wawalo ana tna na pai'i o ka lewa iwaena ( oia po iai. | 0 ke koa Mahone, oiai ia e puie ana no ke ; kokua ia, e hoao ana oia ia manawa hooka--1 hi e wehe ae i ka paiuiu i umii ia &i kona | waha, a ua ike oie iu ka hemo ana e na kanaka powa a puili oia. ! 0 ka nohea opio, ke kaikamahine a ke | aiii Powa, ka mea nona na puiima iahiiahi | i hoomakaiehn niau aku me na puili pajanehe ana a na pulima a ko k£kon koa, oia ke ukaii pu ana ma ka aoao o ke koa, tne ka hakilo ana i na hoao ana o ke koa e imi i alanui e pakele ai; iionmaopopo iho la ua ui la e hoomakaukau ana o Mahone e kahea; ua piha ia oia me ka weliweli nui no kona pakeie, no ka mea, ua ike no oia uole ke aiii Powa e hooloihi hou aku i ko Mahone omo hou ana i ke ea, ke kummakaia aku oia iaia. E Mahone' mai kahea oe i na koa o ka Moi Beriana, no ka mea, ī na iakou e hiki mai ann, e pepehi ia ana o papa. E hoomanawanui, a na'u oe e hoopakele, wahi » ka nohea i hawanawana aku ai i kona mau pahu lono. £ pono au ke pakele, e Fiuavola, inamua o ko makou haaiele ana iho i keia awawa, | wahi a Mahone me ka ieo nahe. Ke ike e j nei au, aia ke kali ia nei ka m»ke no'u ina j Gien Mama. (£ hoomanao e ka mea hela- | helu, ua pai hewa ia aku ka inoa o keia [ kaikamahine ma na helu i hala, mamuh o ! ke kuhihewa o ka mea hoonoho; o ka poloj lei ka inoa maiuna ae.) lloko oii manawa, hoi hope mai la ke alii Powa a kamaiiio ae la i kekahi o kona mau kanaka powa e hele ana ma ka aoao o ka kakou koa. Aia ko kakou mau enemi mamua o ka*

v kou rna ke alihelē, nn lakou /na ka aoao maialo oke awawa ma ko kakea nkau. E potio kikou e fawe ike a!i ma ka bema, a i kue ia mai kikou e paaku. K kiai makaala loa oe i m p;o m? ke kokua pu ani a FinavoU la oe. Ina kakou e kauliilīi ana, alaila. e hulī hoi hoa aka i ke ana a ' kakeu i haalele aku ai. la wa i kuioa iho ai ke alā Powa a hawa» • nawana aku la i Uekahi mau oleio ma na | • pepeiao o ke kanaka powa, me ke kuhi ana j ae o kona lima ia Mahone. Manao iho ia k*3 kakou ko3, e hoaiai ana :ke kanaka puuwai e!eele i kona make. ke ; hiki o!e n iakou ke hoonou aku iko ka , ! Moi Beriana mau koa. Ina paha i ianakila kuu mau iima, a paa j ! hou i ka pahlkaua a kuu makuakane, alaiia, I ; e uhau no au i hookahi hauna pahikaua j ; ikaika no ko'u lanakila ana mnluna o kuu i mau enemi haaheo inu koko, wahi a ka opio I : iaia iho, iaia e nana ona me na maka hulili :o ka inaina i na 'iii Denemaka e kamopu ana maiuna oko iaua mau lio mamua iho o kona aio. i E ahonui me ka hoomanawanui e Ma- » hone, wahi a ka ui i hawanawana aku oi. 1* la manawa, ma ko lakou aoao hema i po!ha mai ai kekahi leo me ka moakaka, aoie J hoi i kanalima iwilei ka mamao mai la. ia- | kou aku. Imua no ke aiahele o Kilimora. Aole e hiki ina lawehaia ke pake(e mai io kakou aku ena Naita wiwo ole. E hoopakele ia J ka opie hoolealea, a e hoihoi hou ia mai ka ! iei guia. E kau ia ka hoopai maluna oka I poe kue kanawai 1 ala kipi inai ia kakou | maloko o na paia o ko kakou halealii. Hoomaopopo koke .iho la ka kakou koa opio, o ka leo 1 poha mai, oia ka leo iiihia o kona Moi Beriana ka Wiwo Ole, me kona manao ole ae no ke kulain o kona oia iloko oia wa, nolaiia, kahea ae ia oia me ka ieo nui, e like me ka ikaika o kona kiieo e kioia ai. E ola loihi ka Moi Beriana ! E pio na enemi ame na l)enemaka. Imua a e hoopakele. E.ka lapuwaie ! wahi ake alii Powa i pane mai ai me ka leo kaka-na, iaia i holo mai ai i kahi o ka opio i neie i ke kokua ole, me ka pahikaua ma kona iima, a pane mai ia, ua kumakaia mai oe ia'u, nokiila, e ! make oe i ka make mainoino e pono ai. E'kuu makua, e hōopakele iaia ! I pane mai ai ke kaikamahine opio, iaia i holo mai 'i me kona iio a keakea ae la mawaena o kona makua ame kana luahi i manao ai. Mai pepehi oe ika opio Mahone īmua o ko'u mau maka. E hookaawaie ia oe iho mai ia'u aku e ke kaikamahine hupo, wahia kona makua. E make oia e pono ai. Aoie oia e make ! I pane mai ai o Beriana. ooe ke make e pono ai, eke kanaka ino manao eleele, E hoouka aku e ko'u mau koa wiwo ole i na enemi a me na Denemaka. A holo aku la ka Moi aoo īmua ma kona lio me ka pahikaua ma kona iima e halawai pu me ke aiii Powa. E akoakoa eni kanaka hopo ole oke kuahiwi, i kahea ae ai ke olii Powa, oiai | i oia e pe-a pahikaua pu ana me Beriana, e ! | pale ana ika hauna pahikaua a ka Moi i j uhau aku ai maluna ona. E hoouka ae i j na kauwa kuapaa aka pakaha wale. Ha, i e Beriana, ke halawai hou nei kaua iloko o ' jka ehaeha. E make ka mea pakaha waie. ! E make na enemi o Erina, wahi a Beriana i pane aku ai. Eka iiiohne ino oke | kuahiwi, na'u i haawi aku īa oe mamua e | naii i na puupuu iepo, a e haliu kue hou 'ku |no ko'u mau ami kahiko ia oe i keia ma- ) nawa, e paopao i kou mau manao uilani. | | (Aole i pau.) \