Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 33, 16 August 1879 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kelly Murray |
| This work is dedicated to: | (Kaps) Keanuenue Kapanui |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA HUNT'S LAAU OLA ! (HUNT'S REMEDY) HE LAAU LAPAAU HOU, MAI AMERIKA MAI!
He Laau Maikai keia no Na MAI PEHU o ka OPU,
Na MAI o ka PUUPAA a me ka OPU MIMI,
MIMI PAA, MIMI-EHA, MIMI-HELELEI,
Ka LEPO GRAVEL iloko o ka OPU MIMI,
Ka MANA OLE KAPALILI, HUI, ONO OLE ka AI.
NA MAI WAHINE,
NAWALIWALI o ke KINO,
LEPO ULA iloko o ka WAI MIMI,
Manoanoa paha ka Wai e like me ke Keokeo o ka Huamoa, like paha me na Kaula Silika Keokeo, Eleele, Lenalena paha; a i ole ua like paha me ka Lepo i Anana i na iwi keokeo, a i ka Mimi ana, ua wela ooi ka mai, me ka eha nui o ke Kikala a me ka Puhaka.
HE NUI NA HOIKE e ola nei, ka poe i loohia i keia mau mai i haiia maluna ae, ua pau lakou i ke ola maikai, no ka inu ana i ka HUNT LAAU OLA, "HUNT'S REMEDY"
KUMUKUAI, he $1.50 no ka Omole.
DILLINGHAM & CO., Na Agena no ka Pae Aina Hawaii
Hale Pohaku Hou, Alanui Papu, Helu 31. 914 3m 925
LIO KUAI.
HE Lio Kuai, he lio maikai keia a ua maa i ke kauo kaa, he ikaika, a he kupono loa no na kaa hoolimalima. E ninau ia ma ke Keena Loio o Kakela. 920 tf.
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Kokoi k no Wainaku, Hilo, Hawaii. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a J. Nawahi ka lunahooponopono kuikawa, no na wa wai o Kokoi k no Wainaku, Hilo, Hawaii i make, e noi ana e hoapono ia kona hoike hope a e hooholoia ka waiwai i na hooilina, a e hookuu ia oia mai kona oihana; nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono la 6 Sepatemaba, 1879, ma ka hora 10 o kakahiaka, ama ka halehookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F.S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.
Hilo, Hawaii, Iulai 24, 1879. 922 3t
PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO O KA MOKUMAHU HAWAII "LIKELIKE,"
KAPENA, : : : REYNOLD.
Poalua Augate 12 hora 5 pm Kaapuni la Hawaii
Poalua Augate 19 hora 5 pm Hiloi
Poalua Augate 26 hora 5 pm Kaapuni ia Hawaii
Poalua Sept 2 hora 5 pm Hilo
Poalua Sept 9 hora 5 pm Kaapuni ia Nawai
Poalua Sept 16 hora 5 pm Hilo
Poalua Sept 23 hora 5 pm Kaapuni ia Hawaii
Poalua Sept 30 hora 5 pm Hilo
AOLE AIE NO NA UKU OHUA?
Ke hoole ia aku nei ka aie no na uku ohua, a ke hoike ia aku nei i ke akea, ina he mau paiki, ukana a puolo hooili ko lakou e pono e hoailona ia me ka moakaka pono; aohe no e ae ia ka lawe ana i na ukana, paiki a me puolo i hoailona ole ia ke ole e kakau ia ka loaa ana mai.
HE KUIKE KA UKU UKANA.
Ma na ukana a pau a na makamaka, e pono e uku mua ia. A e hokoia no na kauoha no ka lawe a hiki i kahi i makemakeia. A e malama ia no me ka makaala na ukana, paiki a me na puolo, lio, pipi a me ka hoki.
E hooilona ia me ka moakaka na Pahu Rama a me Waina.
O ka poe no lakou na ukana o keia ano e pono e hoailonaia me ka moakaka, a i ole e kakaula me ka moakaka ka loaa ana mai o ka poe no lakou keia mau waiwai.
O na koina no na pilikia a me na poho, e pono e hoike koke ia mai iloko o ka malama hookahi.
Aole e ae ia na hookele kaa, na keiki a me na mea like, e pii iluna o ka mokuahi i ka wa e pili mai ai i ka uapo, aia wale no a pau na ohua eepakeke i ka lele.
No ke aku nui e hoopomaikaiia ka lehulehu kaahele, ua hoololi ae nei na ona o Likelike i ka Papa Hoike Manawa o ia Mokuahi e like me maluna.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na Palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia walu no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakaula ka loaa ana mai. E hookaaia ka uku ukana ka wa e nolia aku ai.
WILDER & CO.
"CALIFORNIA ONE PRICE BAZAR." WAIWAI HOU! WAIWAI HOU!
MA ke ku ana mai nei o ka mokuahi Auseteralia, ua loaa mai i ka Halekuai
'CALIFORNIA O.P. BAZAR' Na Lole Hou maikai loa nona ka huina he $4543
Na Palemai Helu 1 no na Wahine a me na Kane, o ke ano maikai loa.
64 Kakini Palule Keokeo, $1.50 no ka palule hookahi i kupono no ka $3.50
52 Kakini Palule maikai eae, $2.00 no ka palule hookahi i kupono no ka $4.00
93 Kakini Palule Lahilahi, $1.00 no ka palule hookahi i kupono no ka $1.75.
Na Kakini Keokeo maikai aeae me na Kakini Kalekoa, $1.50 no ke Doz.
Na Palemi Inia Marino maikai o na Kane 152 Kakini Palemai Wahine maikai mai ke dala hookahi, ekolu a ka eha dala Na Lole Kakimea, Marino, Alapaca, a me na mea hoonani no na wahine. Na Kalakoa Farani mai ka 15 Kenetta no ka I-a a maluna aku.
O KA MAKOU OLELO MAKIA: E hoahu i na Waiwai Maikai, a e Kuai Emi Loa,
Ma ka halekuai.
California One Price Bazar.
905 3m 916 MELLIS & FISHEL.
KAHIKINA NUI! Helu 62 Alanui Papu.
Ua loaa mai ma keia mokuahi iho nei na waiwai hou he nui.
Na Lole Kane a me na Lole Kamalii maikai loa.
Na Lole Wahine a me na mea he nui, wale.
Na Huluhulu Farani maikai loa.
Na Iliwai,
Na Kihei Uhibela Lilina,
Na Keokeo Paina maikai loa,
Na Silika Eleele,
Na Alapia a me na Kalepa Eleele maikai,
Na Kakini o na Kane, Wahine a me na Kamalii,
Na Hainaka Silika o na ano a pau,
Na Kihei Huluhulu Paina o na Kane a me na Wahine,
Na Lilina Mauu maikai loa, a me na waiwai e he nui i hiki ole ke helu papa.
Na Kalakoa Farani. $1 1-2 o ka Holoku.
Na Kalakoa Enelani, $1 no ka Holoku.
Na Kalakoa Amerika, 87 1-2 keneta no ka Holoku.
Nolaila, e na makamaka ma keia mokupuni a mai Hawaii a Niihau, e kipa nui mai i o'u nei, a e loaa no ia oukou na mea kuai me ka oluolu loa. O kahi keia e lawa pono ai o kou makemake, aohe e ohumu.
E kuai ia aku ana no keia mau waiwai me ka hakalia ole no ko'u kaawale ana aku no Europa i keia Kupulau ae. No ko'u poho ana iho nei i ka heihei, nolaila, ua makemake au e kuai hoemi i hoi mai Ko'u poho. He nui ka mea kuai, o ka hoi o kuu lilo i ka heihei o ko'u olu ia.
S. MAGNIN. Honolulu, Mei 22, 1879 907 tf
LOLE MAKEPONO Ke Kuike. E LOAA NO IA MA KAHI O KAKELA ME KUKE!
E LAA NA Ahinahina, Kalakoa, Keokeo, Leopnalo, Pena, Aila, Aniani, HA MEA PIULA! KOPA, AILA HONUA, AILA HOOMALOO
Kui Kakia, Pakeke, Tabu, Kaula, Noho Lio, Hulu Palaki, na Pulumi.
A HE AGENA NO HOI NO NA MOKUPUNI O HAWAII NEI NO NA Lainakini-nao, Lainakini Maoli, Palule Kalakoa, Alapia, Kelepa, Kilika,
Na lole kupono i ka wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu, Na Lole no ka hoohehelo ana, Lipini, Lihilihi, &c.
LIPINE, LIHILIHI, &C.
A ME NA Hikini Humuhumu Makepono Loa!
A HE MAU MEA AI KAHI Ka Palaoa, Kopaa, Raiki, Pia, Hoohu, Paakai, Huaala, Pia Kulina, &c.
A he Laau Lapaau Kaulana Loa A DR. JAYNES.
Laau Kunu, Laau Hoomaemae Koko, Laau Hoopau Naio, Penikala, Huaale, A ME NA LAAU HAMO, A PELA'KU!
OLELO HOOLAHA.
Hoolaha Hoopau Moraki.
MA keia ke hoolaha ia aka nei, mamua o kekahi mana kuai i ike ia @ o kekahi palapala Moraki i @kania ma ka la 12 o Ianuari 1878, i hanaia mawaena e Victoria A Banister, me William Tell @ kane o ka aoao mua a me Peter Dalton o ka aoao @ a i kakau kope ia ma ka Buke 53, ma @ 256,257, a me 258, me ke @ o ka Luna Kakau Kope ma Honolulu, i mea e hoopaa ai no ka @kaa ano no na dala eono haneri me kanalima iloko o na makahiki elua mai @ i kaka@, me ka uku hoopanee he umikumamalua keneta no ke dala no ka makahiki, e hookaa ana i keia a me keia hapalua makahiki, ke manao nei o Peter Daltona i oleloia, e hoopaa i ke Moraki i oleloia, a mahope iho o ka manawa i hoakaka e ke kanawai e kudala aka i ka waiwai i Morakiia ma ke kudala akea ma Honolulu, no ka ahaiia o na olelo aelike iloko o ka palapala Moraki. Penei na hoakaka ana no na waiwai ia: O keia apana aina a pau me na hale e ke ana, ma Honolulu i oleloia, ma ka aoao hikina o ke alanui Alii e pili pu ana me ka pa hale o Kapena Miki mauka iho o ka Halewai, a ua hoakaka pono ia kona mau palena maloko o kekahi palapala hoolilo i kakauia i ka la 9 o Aperila, 1875, mai ia W.A. Tell ia Victoria Banister, a i kakau kope ia ma ka Buke 42 aoao 136. Peter Dalton ka mea nona ka Moraki.
R.F. BICKERTON, Loio o ka mea nona ka Moraki. Kakauia i keia la 3 o Aug. 1879. 924 4t
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Keaweaimoku k no Laupahoehoe, Hilo, Hawaii i make. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Daniela Keaweaimoku, e noi ana e hooiaio ia ka palapala kauoha hope a Keaweimoku k no Laupahoehoe, Hilo, Hawaii i make; nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono la 30 o Augate 1879, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F.S. LYMAN. Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Hawaii, Iulai 24, 1879. 923 3t
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae AIna, ma ka waiwai o Piiwaa k no Puueo, Hilo, Hawaii i make. Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Manu Piiwaa w e noi ana e hoolalo ia ka palapala kauoha hope a Piiwaa k o Puueo, Hilo, Hawaii i make; nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono la 30 o Augate 1879, ma ka hora 10 o kakahiaka ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kehoia no ka hoolohe ana i ua noi ia a me na mea kue ke hoikeia.
F.S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Hawaii, Iulai 24, 1879. 922 3t
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Kaleialii k no Hamkua, Hawaii i make. Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Elikapeka w e noi ana e hoonoho ia oia i lunahooponopono no na waiwai o kana kane o Kaleialii, no Hamakua, Hawaii i make; nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono la 30 o Augate 1879, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F.S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Hawaii, Iulai 24, 1879. 922 3t
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Aleona, no Hilo, Hawaii i make. Ua heluheluia a na waiho ia ka palapala noi a L. Severance ka lunahooponopono o ka waiwai o Aleona no Hilo, Hawaii i make, e noi ana e hoapono ia na bila aie a ka mea i make; nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono la 30 o Augate 1979, ma ka hora 10 o kakahiaka ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia.
F.S. LYMAN, Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Hilo, Hawaii, Iulai 24, 1879. 922 3t
PRINC'S OWN CORPS! E NANA! E NANA MAI I KEIA!!
KE kauoha ia aku nei na Hoa a pau o ka Puali Koa Pualu o ka PRINCE'S OWN CORPS o Honolulu; ka poe i kakau ole i ko lakou mau inoa malalo o ke Kumukanawai Hou o ka Puali, e hele nui ae i ka po o ka Poakahi, la 11 a me ka po o ka Poakolu la 13 o keia mahina o Augate, a me na mahina o Sepatemaba ame Okatoba iloko o na po halawai a me na po paiku o ka Puali, e kakau ai i ko lakou mau inoa maloko o ka Buke Kumukanawai a me na Rula, i ohi ole ia ai ko lakou mau auhau e ka Luna Auhau i ka la 1 o Novemaba e hiki mai ana.
O ka nui o na Hoa a pau o ka puali i keia wa, he Hookahi Haneri ma Kanahakumamaha, 144, a he ekolu Komepane.
Ko Komepane A, he 63 poe Hoa.
" B, 47 "
" C, 34 "
Komepane A i kakau inoa 29, koe he 34.
" B " 38, "9
" C " 15, "17.
NA HOA O KE KOMEPANE A I KAKAU INOA.
1 KALAKAUA, Mekia. 2 C.P. laukea, Akukana. 3 Dr. Cummins, Kauka. 4 Antone Rosa, Kapena. 5 Hoa Ulukou, Lukanela 2. 6 B.W. Kawanui, Sub. 7 J. Iniha, Kakiana 1. 8 Kahalewai, Kakiana 2. 9 Hookano, Kakiana 4. 10 F. Archer, Kopala 1. 11 J. Wana, Kopala 2.
Na Koa-Kauha, Alohikea, Mokuaikona, Kekuhaupio, Koea, Pololeikaihu, Hinaaulani, Kahahawai, Keawe, Mahaulu, Aiamanu, A.Kahai, Mana, Panaewa, Kupa, Kuahau, Kikoo Liwai, Kanelawaia.
NA HOA O KE KOMEPANE A I KAKAU OLE.
J. Hamauku, Lutanela 1; Lutela, Kakiana Paahae; Kealoha, Kakiana Puuku; Lonoakai Kakiana 3; Punini Kopala 3; Kahiwalani Hookani Pahu. Na koa, Ahiena, Henry John, Kailiehu, Hoomiha, Kealohapauole, Piikoi, Kua, Kane, Keaweamahi, Haahea, Kanei Koha, Kalei, Kiliona, Kewikikona, Solomona, Pauoha, Kanekamoa, Keawe, Keliihanaiho, Wahanui, Kauhane, Kukahoe, John Wana, Meheula, Keliiaiweuweu, Hosea, Kahue.
NA HOA O KE KOMEPANE B I KAKAU INOA.
Kaaha, Kapena; Kaiaiki, Lukanela 1; Naaimulea, Lukanela 2; Kaulahiwa, Kakiana 1; W.Wana, Kakiana 2; Wahilani, Kakiana 3 Poni, Kopala 1. Na Koa- Kawai, Makani, Kalola, Auwae, Naihe, Kahale, Kaai I. Maukolu, Kopa, Waolani, Lono, Kalakiele, Kaniho, Hosea, Kakalia, Kealaau, Opeka, Hilauea, Kuhia, J.Palau, S.Siva, Kaaihue, Mu, Kanakaole, Opulauoho, Naeole, Palau II, Haaheo, Hose.
NA HOA O KE KOMEPANE B I KAKAU OLE.
Hamaia, Kiwini, Keawenui, Kealoha, Kaloio, Kaai II, Keamopuhaku, Kuaiwa, Kahoa, F.Hervey, Kahiona.
NA HOA O KE KOMEPANE C I KAKAU INOA.
J.H. Boyd, Kapena; A. Panee, Lutanela 1; I.Levi, Lutanela 2; Solomon, Kakiana 2; W. Reuter, H. Reuter, Jeseph, J.Kaanaana George Kawai, G.Shaw, Aarona, Kapihe, Solomon Hiram, S.Kuula, Keliinohokaha, Kalehua.
NA HOA O KE KOMEPANE C I KAKAU OLE.
Pohani, Kakiana 1; s. Kaaikaula, R. Burn, Kahaialii, J. Kaiwi, M. Kahulani, S. Lenhern, Moses Hiram, Kaina, Kahaka, Keliikoa, Koma, G.Koa, S.Kahikina, D.Kealahou, Kahulia, Kemela.
Ke hoakaka ia aku nei i na hoa i kakau ole i ko lakou mau inoa, ina aole lakou e hoopaai o ka Puali, alaila, aole e manaoia lakou he mau hoa oiaio, a e hookau ia no maluna o lakou na auhau a pau o ke aupuni i ka la 1 o Novemaba e hiki mai ana.
O ka poe e hook@ ana i keia mau kauoha, maluna no ia o lakou, oiai, ua haawiia ka manawa loihi he ekolu mahina no ko lakou hooko ana i keia mau kauoha. Aole i manaoia ua pili keia i ka poe i hele ma kahi e mawaho ae o keia mokupuni. Ma ke kauoha. Inoa: C.P. IAUKEA, Akukana Prince's Own Corps.
Honolulu, Hale Paikau, Aug. 5, 1879. 923 3m 934
Nuhou o ko na Aina e KA PO NUI ANA O KA POE ZULU! Kulanalana ka Moi Ketewaio! ONIPAA NA MAIUU O KA LIONA.
Ma ke ku ana mai o ka moku W.H. Almy a me ka mokuahi Kulanakauhale o Kikane mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na mea hou o na aina e, a oia ka makou e pahola aku nei no ka pono o ko makou poe heluhelu.
Na lanakila o ka poe Beritania.
Ma ka la 4 o Iulai, he lono mai Cape Taona mai e olelo ana: Ma ka la 2 o Iulai ua hiki aku ke Kenela Wolese ma ka Papu o Dunafoda; a ua haawii pio aku na Zulu he ehiku haneri iaia, a me ehiku haneri pipi.
Ua hiki aku kekahi hoike i ke Aupuni mai Natala mai e olelo ana, ua hiki aku ka Pualikoa Beritania ma Ulunadi mahope iho o kekahi mau kaua liilii ana, a ua pepehiia kekahi mau Zulu me ia mau kaua. A ua ikeia ua puhiia i ke ahi e na Zulu na kauhale o ka Moi Ketewaio a me kekahi mau kauhale e ae e hoopuni mai ana.
Kuikahi me ka Moi Zulu.
Ua hoike ae ka Nupepa manawa o Ladana; Ma ka Hale o na Haku ua hoike ae ke aupuni, o ka Haku Kelemefoda, ua hana ae oia i kuikahi me ka Moi Ketewaio e ae like laua e haawi aku o Kelemefoda i ka Moi i hookahi tausani pu Raifela aole ma ke ano e haawi aku na Zulu i ka lakou mau pu.
Ua telegarapa ia mai kekahi olelo mai a Kenela Kereloka e olelo ana, he ewalu mau alii o na Zulu a me ko lakou mau ukali ua hoounaia aku ma ke ano e haawi pio aku.
Ua hoike ae na kiu o Ioane Dana, o na Kauhale i hoopioia e ka Haku Kelemafoda oia ke Kahua o na hana o ka poe Zulu. Ua hoike mua ia ae, e hele aku ana ka Moi Ketewaio ma kekahi wahi nahelehele mamao aku, a he mea maopopo e hoole ana kona puali koa aole e hahai aku mahope ona ke hana oia pela.
Ua hooweliweli aku ka ohana Amatonaga i ka poe Zulu a o na hiohiona o ka Moi Ketewaio ua ulumahiehie.
O makou ma kahi hoomoana, ka poe i haawi pio aku, he 1,200 poe Zulu. O ka mana o ka poe Zulu, ua nahaha liilii a ua lilo i mea ole. A ua hoopio ia aku i kela a me keia hora.
Ke Pio Nui o Ka Poe Zulu.
Ua olelo ia, he hoike na ke aupuni ua hoopio aku ka Haku Kelemefoda i na Zulu, me ka hoopilikia ana me kekahi poiono nui. Ua hoauhee nui ia'ku na Zulu ma ke ki pu ikaika ana mai a ka poe Bertiania ia lakou i hiki aku ai ma kahi he kanaono iwilei mai kahi hoomoana mai o ka poe Beritania. E hoike mai ana kekahi lono ano nui, ua lele kaua ino mai na Zulu mahope mai o kahi e ku laina ana na koa Beritania, a ua ike ia aku lakou e hookokoke mai ana. I ko lakou lele kaua ana mai ma ka aoaa hema o na Beritania, aole i ikaika loa. He nui loa ka poino o ka poe Zulu. O ke kiekie loa 1,500. E waiho mokaki ana na poe make a puni kahi hoomoana o ka poe Beritania.
He mau lono ano nui mai Aferika Hema mai, e olelo ana. I ka wa i komo aku ai na puali koa Beritania ma Ulunadi, ua loaa ia lakou na waiwai nui i lawe ia'ku i kekahi kauhale hou i kukulu ia e ka Moi Ketawaio i ka wa i pau ai ke kaua ma kahi he 15 mile ma ka akau aku o Ulunadi, a ua hookokoke aku lakou malaila ma kekahi wahi kahawai ololi. Aia me ka Moi Ketawaio kekahi o kona mau puali koa nui, ma ke ano, he mau koa kiai.
Ma ka Hale o ka poe i koho ia ua hoike ae ke aupuni i ka loaa ana mai o ke telegarama mai Cape Taona mai ma ka la 8 o Iulai, e hoike ana, ua noho no ka Haku Kelemefoda ma kahi hoomoana a hiki i ka auina la o ka la 3 o Iulai, e kali ana i ka haawi pio ia mai o ka pu kuniahi a me na pu raifela 1000 i lawe pio ia e ka poe Zulu ma Isanadula.
No ka hiki ole ana mai o keia mau mea kaua, ua nee aku oia imua, a ua lele kaua ia mai e na poe Zulu he 5,000 ma kekahi aina akea, o keia ka poe i auhee malalo o na kipu nui ana a ka poe Beritania. Ua lele aku la ka Haku Kelemetoda maluna o na Zulu, a ua poino he 800 o lakou; a ua hana aku oia ia Ulunadi. He umi o ka poe Beritania i make, a he 53 poe i hoehaia.
Ua hoouka ia kekahi kaua ma ka la 4 o Iulai. Ua hoomahuahua mau ia ka poe Zulu mai ka umi tausani a hiki i ka 20,000 me ka hoopuni ana i na puali koa Beritania, ka poe e ku ana ma ke ano huinaha hakahaka.
Ua hoopuni ae ka poe Zulu i na aoao a pau eha o ka huinaha. Mahope iho o ka nahaha ana o ka poe Zulu ma ke kipu ana mai a ka poe Beritania, ua uhai ia aku lakou me ka luku nui ia. O ka Haku Kalemefoda ua puhi aku i ke ahi, a ua hanaino aku i na kauhale hoahu lako kaua o ka poe Zulu, a ua hoi mai oia ma kahi hoomoana ma ia ahiahi no.
He Lono mai ka Haku Kalemefoda mai.
Ua hoike ae kekahi telegarama mai ka Haku Kalemefoda mai aole i haule na manao o ka Moi Ketewaio no ka hoi ana mai o ka pu kuniahi, a me kekahi mau mea e ae wale no, aka, no ka hoopoino ia ana kekahi o na poe kii wai.
Ua hoihoi hou aku nei au i na pipi ana i hoouna mai ai, a ua kauoha aku au i ke kiu e lawe ia mai ma ka lio o Col. Butela. O keia ke kumu a ka puali koa Zulu i nee aku ai imua e hoikeike ia ia iho.
Ma ke kakahiaka nui o ka la 4 o Iulai, ma ka hora 6:15 minute, ua a-e aku ka mahele koa o Kenela Nudegate a me ke kalaunu koa o Keaala Wahia no lakou ka huina i hiki aku i ka 4,000 poe Europa a me kekahi poe kupa o ka aina 1,000 me na pu kuniahi he 12 a me elua mau pu kani lehulehu (gatling) ma keia aoao o ka muliwai Umool@. Ua hiki aku keia puali koa ma kekahi kulana maikai ma kahi mawaena o Evadawego a me Ulunadi ma ke hora 8:30 oia kakahiaka no.
Ua ike ia aku ka puali koa Zulu e haalele iho ana i ko lakou wahi hoomoana ia po ma ke hora ehiku me ka@ o ke kakahiaka.
Ua hoomaka koke iho la ke kaua ana, me kekahi mau kanaka holo lio mahope iho. Ma ka hora 9 ponoi, ua lele nui aku la na Zulu maluna o ka poe Beritania. Ma ka hora 9:30 minute, ua ano k@ ka ka enemi (poe Zulu) a o ka poe Beritania me na ihe, i ukali ia e ke koena o ka poe kaua lio, ua lele aku la maluna o lakou me ka hoauhee nui ana. Ua hoike ae na poe pio, ua ike maka ae no ka Moi Ketewaio i keia hoouka kaua ana ma na kauhale kokoke mai ma kahi i hoouka ai ke kaua.
He mau Lono hope mai.
Ua hoike ae na poe @ Zulu he umikumamalua mau regimana koa, nona ka huina he 20,000 kanaka i hui pu ma ke kaua.
Ua hoike ae ka Haku Kalemefoda i ka poino o ka poe Zulu, aole e emi iho malalo o ke tausani kanaka. Ua puhi ia o Ulunadi i ke ahi.
O ke kupaa ana o ko kakou mau puali koa, he mea kupanaha loa ia i ike ia ma ke kaua ikaika ana mai o kela aoao. O ko makou wahi hoomoana i hoomakaukau ia me na mea pale aku, aia malalo o ka malama ana a na koa Europa 900 a me 250 poe kupa.
Ua hooweliweli ae kekahi hapa o na puali koa Zulu i ka lele kaua aku maluna o lakou.
He nui na poe Zulu i haawi pio aku mahope iho o ka hoouka kaua ana. E komo nui mai ana lakou ma ka laina koa o ke Kenela Keriloka.
O ka pahikaua a ke Keiki Alii Lui Napolina i make ai ma ka aina Zulu, ua haawi ia aku e ka elele mai ka Moi Ketewaio mai i ka luna koa o na Bertiania.
Moku Ili.
Ua loaa mai kekahi lohe mai Halifax mai, e olelo ana no ka ili ana o kekahi moku ma ka mokupuni o Sable. Ma ka Poalima oia ka la 11 o Iulai, ua hoomaka aku ka paa ana o ka moana me ka ohu a hiki i ka la pule, I ke ahiahi Poaono, oia ka hora S, ua manao ke Kapena, aia oia ma ka hikina o ka mokupuni he 2 la mile ke kaawale, aka, ia manawa, ua ili aku la ka moku maluna o kekahi kapakahakai o ka mokupuni, oia ka aoao Hikina o ka mokupuni he 15 mile ke kaawale mai kahi noho mai o ke Kiaaina McDonald.
O kekahi mau waiwai o ka moku e lana mokaki ana ma ke kai, ua hoopakeleia, oia hoi he waiu paa, a me kekahi mau pono mea ai e ae, a o kekahi he 70 mau pipi.
Ma ka hora 6 o ke kakahiaka nui Poakahi, ua poholo iho la ka moku i ke one. Eiwa kapuai ka hohonu o ka wai mahope, eiwa kapuai ma ke keena Enekini, a he eono ma ka puka, a e ulupa ana ke kai i ka moku holookoa.
Hoopai Kupono.
Ua hookau ia ka hoopai weliweli maluna o kekahi kanaka ma ka mokuaina o Georegia, no kona hoao ana e pue me ka lima ikaika i kekahi kaikamahine opiopio, ua hopu ia oia a waiho ia ma ka lima o na makai a i kekahi la ae ua kii ia me ka lima ikaika e na makamaka o ua kaikamahine nei, ua lawe ia a ua ii ia iluna a make loa.
MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelesona. KE DUKE O BERONETI.
KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA, -A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.
Ua kalewa ae la na aumoku kaua Beritania malalo o Adimarala Nelesona, he 12 mile iwaho o ke awa o Santa Crutz, ma ka la 24 o Iulai, 1797. Ua hoomau iho la o Nelesona ma keia kulana iloko o na pule elua, me ka nana pono ana i kahi e hiki ai iaia ke komo aku, a aia hoi imua o kona alo i ke ao a me ka po, ka buke moolelo kaua o na Adimarala kaulana o Enelani oiai lakou e kaua ana iloko o na makahiki 7, aole nae i loaa ka lanakila ia Enelani imua o Santa Crutz, a i keia wahi hoi i makemake ia ai na alakai akamai.
He kulanakauhale nui o Santa Crutz a me kona kaikuono akea, e hoopuni ia ana mai kekahi kihi o ke kaikuono a i kekahi hiki e na pa pohaku kiekie, ma kahi he 25 kapuai ke kiekie mai lalo ae o ka ilikai. A aia maluna pono o na pa pohaku nei, ua kau ia me na pukuniahi he 300 mai kekahi kihi a i kekahi, me ke kau pololei ia ilalo o ke kaikuono. Ma ka laina pololei mai ka nuku aku o ke awa a hiki i ua pa pohaku nei, ke pani hao e komo aku ai na waapa maloko o ua pa pohaku nei e hoolei i ka lakou mau ukana. Ina e hiki mai ka manawa kaua, alaila, e pani ia no ua pani hao nei, me ka hiki ole i ka enemi ke komo aku iloko o ke kulanakauhale, oiai ka papu pohaku ku pololei e ku ana me na pukuniahi e kau iho ana malua pono. he uuku kahi nuku o ke awa e hookomo aku ai iloko o ke kaikuono akea, he mau kuaau me na ako'ako'a oi, me na nalu nui hoi e poi mau ana.
Mai loko mai o na Adimarala hiena wiwo ole he 29 o Enelani, aole hookahi o lakou i like aku me Adimarala Robert Blake, ka mea nana i puhi na aumoku Sepenia i ke ahi iloko o ua kaikuono nei i ka M.H. 1634. Ua kaulana oia ma ia hana ana, aka, aole nae i loaa iaia he lanakila ma ia kaua ana, nolaila, manao ae nei o Nelesona e hoao a oi aku kana mau hana akamai a koa hoi mamua o Adimarala Blake.
Ua kauoha ae la o Nelesona e hoopii na aumoku@ hookokoke aku i ka aina, a kuu iho la ka heleu ua o na moku ma kahi ekolu mile ma ke kihi akau o ke kaikuono o Santa Crutz, aka ua makaukau loa ka papu pohaku no ke kaua i na @, a pau, ma e hoao lakou nei e komo aku iloko o ke awa.
Ua makaukau na mea a pau no ka hoouka kaua ana imua o Santa Crutz. Ma ka hora 11 o ua po nei, ua hoouna aku la o Nelesona i na Kapena Fremantle me Thomson e holo i ke awa e hikilo ai i kahi i hoolana ia ai ka papu laau, (oia hoi na kao haahaa loa iloko o ke kau, a aia hoi iloko olaila na koa regimana Sepania he 200, me na pukuniahi nui S. e lana ana ma kahi he 50 anana mai ke pani hao mai, a ua hana ia hoi kekahi mau kao liilii me ka piha i ka @ no ka hoopaha ana, a oia hoi ka mea i kipa ia i ke a manawa he topido.)
Ua haalele iho la na Kapena i na aumoku Beritania, a holo aku la laua no ka nuku o ke awa, aka, aole nae laua i ku pololei loa i ke awa. No ka pouli loa, aole i maopopo ia laua ke ana pololei e hiki aku ai i ka puka pani hao aka, ua hoomau aku la no nae na Kapena i ka holo ana imua, a kokoke loa e hookui aku me ka papu laau, a akahi no a ike laua i ka uwiuwiki liilii o ke kukui, aka, ua ike ia mai la nae keia mau waapa iloko o ke awa e na kiai ma ka aoao akau o ka papu pohaku, ua ku ia mai la na waapa e kekahi pukuniahi, a hoohuli koke ae la na Kapena e holo hou iwaho e ke awa, a ua like keia mau waapa me he mea la e holo heihei ana laua. A no ka pihoihoi a me ka pouli nui o kahi a laua e hoopuka nei, ua hookai aku la a kau ana ka ihu o ko Kapena Fremantle waapa iluna o kekahi ako'ako'a, ua haalele iho ia oia me kona mau sela i ka waapa a kau aku la ma ko Thomson waapa, a hoopuka aku la iwaho o ke awa.
Ua pili aku la na Kapena i ko Nelesona moku, a hai aku la i kahi i lana ai o ka papu laau, a me ko laua pakele ana mai poino. I ko Nelesona Iohe ana i keia mau mea, ua aka malu iho la oia iloko ona, me ka pane ana aku i kona mau Kapena i keia mau huaolelo. "I ka manawa hea la auanei oe e hoike aku ai aia kou Inoa ke lei ia mai la e ka waha o na Liona, a e hoomanao iho oe, nau e hoaleale keia mau kai." Ua ikaika loa ko Nelesona hauoli i ke ao a me ka po, me kona manao paa, aole e ike ia ko lakou mau waapa, a hiki i ka pili ana malalo o ka papu pohaku, a ma ia kulana oia i manao ai, e hiki iaia ke hoopuehu aku i na puali kaua hoi malalo o Napoliona, oiai ua hele lanakila mai la oia mai ka akau mai, a hiki i na kapa kahikai hema o Farani. Ua kui ia ae nei ka lono no ke koa o Napoliona, a ua makau ia hoi oia e na aupuni a pau ma ke Kaiwaenahonua, me kona manao e holo aku ma na kahakai akau o Aferika, aka, ua ko no nae ia manao ona.
Ma ka auwina la o kekahi la ae, ua kahea ae la o Nelesona i na Kapena o na moku, no kekahi manao nui ona e haawi aku ana imua o lakou. Iloko o na hora maikai a lakou e luana ana, ua heluhelu mai la ke Kakauolelo a Nelesona i na Kanawai a me na Rula, no ko lakou heie ana aku e hui me na puali kaua hui o Farani me Sepania, ma ke kulanakauhale o Santa Crutz. Ua kakau pono ia keia mau Rula e Nelesona, a o ka hope loa no hoi ia o kona kakau ana ma kona lima akau.
Rula 1-E makaukau na koa marina me na koa pukaa i ka lele ana iuka maluna aku o ka papu pohaku, hoailona S.
Rula III-I ka manawa e ike ia mai ai na waapa Beritania e holo aku ana, me ke ki poka ia mai e ka pipu, alaila, e hoomaka koke aku na lana nui e ki poka @ahu i ke kulanakauhale, a hiki i ka manawa e haawi pio ai na aoao elua.
Rula IV-Ua makemake ia kela a me keia Kapena e nana pololei loa, ina ua lele maikai aku na @ liilii o keia a me keia waapa.
Rula V-E kuu ka heleuma o na aumoku kaua a e ki aku i ka papu pohaku ma ke awa i ka manawa e haawi ia mai ai ka hoailona pu panapana.
Rula VI-Mahope o ka lele ana aku o na koa maloko o ka papu pohaku, ua makemake ia @ puali pukaa e kukulu ae i papu lepo iluna o ka puu ma ka hikina akau, hoailona E.
Ma ka hora 6 o ke ahiahi o ua la nei, ua kau ae ko Nelesona hae hoomakaukau ma ke kia mua o kona moku, e hai aku ana i kona mau aumoku, e hooili na lako kaua maluna o na waapa. Ua makaukau ae la hoi na ka hooili ana i na alanui @ i hiki @ na koa ke pii aku maluna o ka pa pohaku, na laau koo, na pahu kui, na @ nui a liilii, me na koi lipi, a ua loko keia a me keia waapa i keia mau lako pakahi.
Ua lawe mai la o Nelesona no keia kaua, he 400 waapa mai ke nui a ka liilii, me na koa he 800. Mai loko mai o keia heluna, he 2 mahele pukaa, @ na pukuniahi liilii he 30 mai @ o Kapena Troubridge; he 4 mahele loa regimana malalo Kapena Walter; hookahi kao hoopahu me ka lako i na pokuniahi liilii he 20.
Aole i pau.