Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 41, 11 October 1879 — KA LAHUI HAWAII. HE HAIOLELO MA KAUMAKAPILI, Iulai 27, 1879. NA REV.H.H. PALEKA. [ARTICLE]

KA LAHUI HAWAII. HE HAIOLELO MA KAUMAKAPILI, Iulai 27, 1879.

NA REV.H.H. PALEKA.

| si A i hoolohe pono oe i ka leo o lehova • | kou Akua, e u);i!nina n e hana i kiun mau ; j knuoha a pau a'u e kauoha »ku nei ia oe i | : keia {a, niaiia, na lehora na kou Akua oe e j ; hookiekie oe maluna o na iahuikanaka a • ; pau o ka honua. E ili mai keia mau po-1 : maikai ana malunn iho ou. a e ioia aku oe j la iakou, ke hooiohe aku oe i ka leo o iehova kou Akua. E pomaikai oe ma ke ku* j ianaknuhale. e pomaikai hoi oe mi ke kula. ■ E pomaikai ka hua o kou kino, a tpe ka hua ' o kou aina, » me ka hua o kou holoholona, na keiki a kau mau bipi. a me kau poe hipa. E pomaikai kou hinai. a me kou papa kawiii ai. E pomaikii ve i kou komo ana iloko. e pomaikai hoi oe i kou heie aoa iwaho. Ktnaw«i!ua XXVIII:I—6. * ? O ka pomaikai keia o ki {«huikanaka e hoolohe ana i ka ieo o fce Akua. O ka hoolofee ka roe* i knr roui <a īioko o keia mau paula o ka E hoolohe, e m*l*ir»a. e bant e Kana i kauoha a<. Ainia. maliope o ka h?ou4te ana. e akaU oo oa poHe pom*sk«! mi ke kaitn»kauhtie a be jm> ma kf ka»; aie he se< U o ka pmm ** m • ka t na. tohe wah; e koe a ]ms»t4at He ma ka haa a ke km* t fca « wi aia*. a me ka haa o »a feewf&«9<*a. 14e hf mea a o ka no t* o kt UtkO! f na aa» b» k*\k a e ol» aaa, a peU a»e ia a«na,e hga am im ka *;»a. a * t&; *»* k* po« i k» haa a »ai, a ptia a» m# ka po* holo- »»* E pomaikai

koa pipa ai, a ra< koa e maona aoa ce; aeie e nele koo papa kui • ka aī; ak-«, e kc«[<a rn*a *n*. no k* men. he 4Ī kaa e h a» 1 kela * me ken la. * c ko« «r»ihona «i. *«le e oe«e *ni. E poana ma komo aoa ?loko. a me k« puka aoa i«rsho. me he mta la, e pom-nka» ?na i oa a pau. » uu m w»hs a p-«. O keia pomaik»r nui. ptha a p'iena < !?. ca h'ii ia mai oo ki lahmkioaka hoolohe, a iaslarai t na kao»waio lehora. E ula ana ia ; lahoi, a e waiwai aoa, a e maluhia ana ko lakoa aina. Maiuna o keia kahua ke ma* | kemake oei ao e lawe mai i ka LaRTI Hawah j i keia ahiahi; a e kamailio aku imoa o ou- i kou ma kekahi msu kumu 2 pih 1 ke oU a j me ka pomaikai o ka iahui. U keia Lahui Hawan, he iahoi maikai; 0 ke kiekie no paha keia 0 ns lahui a ptu 0 ka moana Pakifika. He iahui ikaika, he maikai na oiwi, he ia« hai oia. Ao!e keia he Lihui paiauaieio i ki wa kahiko, he ikaika i ka hana. Aoie keia he iahui pa. he inhui hanau nui; e naoa 1 na kumu c kakou i hoio i na aina e, ua nui ko lakou mau keiki. A ma ka aina home nei, ua ike la no kekahi poe makua me na ohana mahuahaa, he umi a keu na keiki, a ua hiki aku kekahi i ka iwakalua. 1 ka wa kahiko. inamua o ke au Kartstiano, ua piha ka aina i na kamaiii. Aka, mahope mai 0 ke komo ana 0 ka malamalama iioko 0 keia aina, a hiki w-ie mai i keia makahiki a kukou e noho net, ua mau ka emi ana 0 ka iahui, a ke oielo nei kekahi poe e pio ana, a nalowale loa. He nui na haiolelo. a me na kaiai manao ana iloko 0 na nupepa, e pili ana no ka emi ana 0 ka iahui, a me na kumu e ulu hou ai. Ke olelo nei kekahi poe, no ka hiki ana mai 0 ka Olelo a ke Akua, oia ke kumu i make ni kanaka. He wahi hiohiona o ka oiaio iloko o keia olelo, aole nae he oiaio maoii. He oiaio no ma ke komo ana mai 0 ka Olelo a ke Akua ua wawahi ia ke kahua kahiko, kahi a keia iahuikanaka 1 ku ai; no ka mea he kahua pegana ia. Na heiau a me ko lakou mau oihana hoomann, nn kapu 0 na | ano he nui waie, ka pulama ana 0 na poe opio, ua hooauhuiihia ia kela mau mea a pau. A 0 ka pono Kristiano kai pinai ia mai i panihakahaka no ia mau mea. Haule aku la na hoomaiu ooiea ana 0 na 'lii Hawaii mamuii 0 na kapu, a me ia haule anu ua haule pu kekahi mau pono i ike ia malalo 0 kela noho ana ano naaupo. 0 ka noho ana mikiaia ma na hana kino kekahi 0 ia mau pono; no ka mea, ua hoohana aku na 'lii i na makaainana. He mea maopopo no hoi, aoie e oia ana ka iahui paiaualeio. Nolaiia, 0 ka manao hnna, a makemake i ka hnna, he hiona ia no ke oia lahui, a ua loaa ia hiona malalo 0 ka noho ana kahiko. O ka malu 0 ke kino 0 na poe opio maialo 0 ka pulama ia 0 ka wa kahiko. oia kekahi ponooiaau nnnupo i ike ole ia i keia wa. Aoie malu ka poe opio 0 keia lahui, koe wnie no ka poe i hookaawale ia iloko 0 na kula hanai, a he hapa uuku ioa ia. A o keia maiuhia me ka hoohaumia ole ia o na j poe opio 0 ka inhui kanaka, he mea pili pna ioa kein i ke ola !•«hui. O ka lahui i neie i; keia, aole hiki ke mannoiana ia e oia Bna. Nn ka haumia no e aai iho a pau ioa ka poe haumin. Aka, 0 ka maemne, a me ke ala, maloko a mawaho, ma ke kino a ma ka manno, he mea ia e ola ai mawaena 0 na lahui a pau. 0 KE KOWA, kahi a ka iuhui kanakn e ku nei i keia wa, he kuiann ia mawaenn 0 ka malnmuinma me ka poeleele. E like me ka liula o ka wanaao, he knwa mannwa ia mawaena 0 ka pouli aki 0 ka po a me kd malamaiama 0 ka la kupono. pela no ke kowa 0 Hnwaii e ku nei i keia wa. He oiaio no, ua pa pololei mai na kukuna 0 ka li 0 ke ola maiuna 0 ka aina; aka. ua koe na wahi poopoo, a me na awawa, aoie 1 komo lea ia e ka milama--1 lama nui. Noiaiia, he mau koena hoomanaj mana, a he pule nna»na kekahi poe; he I pauieie moeuhane kekahi poe, a he pauiele i | na hana a na kahuna kahiko; he mau mea j iapuwaie wale no ia, a he mea e hoike ana, | aole i naauao loa ka poe e hana ana ia inau : hana. ! Maioko 0 keia kowa ka 11 hui Hawaii e ; ku nei a e poai nei, inawaena o ka pono . kahiko a me ka pono hoo. E poai wale | ana anei ka lahui peia a hiki i ka nalo ana ? I A 1 ole, e heie mua ana auei a k»u pono . aku iiuna 0 ke 1 KULANA HOC ? ; He oiaio no, ua wawahi ia ka pono kahiko, koe waie no na apana liiliī, e iike me na I manao naaupo a kakou e ike nei iwaena 0 ' kekahi poe e pili ana no ka maiama «na i ke ola kuio, ka iapaau a kahuna, a me na oihana hoomana kahiko. Aoie nie he kahua 0 ia mau me* e hiki ai i ka lahui ke hoi hou a kau tiuna 0 ia mau hana. O ka pono no ka iahui i keia wa, oia no ka hookau hakalia oie aku maiuna o ke ka« hua hou i waiho ia ;nsi imua 0 lakou me ka inoa o ka pono Krīstiano. E pau ka poai waie ana. rae k« w*iwat oie, miw*ena o ke ano kahiko a me ke ano hoa. E hele i nua, e haaiele, a e hookuu aka i na koena hana o ke aa pegar.a. E hoohaiike me na iahoi naauaoo kt honua oei, ma n« mea ano noi a pau e pooo ai Iloko o kekaht 0 keia mau i« īho nei, ua hoopii ia kekahi haole 0 keii kuianakaohiie e kekth» haole e ae no knna hoohaonat« an* 1 kekahi raea itoko 0 koa* ohana; a ua b(x>koiokoio ia ke a hihu imu< 0 k* kiare Ua haa*i ta fea olelo hoohah nn ka aoao ho»r j i- 1 el'm* d la e uk« ai ka R><r* hoo<r*i«w«ie t ktl* m«kaak»ne n*oa k* kaikamahioe 1 ta He h»ki aa*i 1 kekah) m«k9* ke *oofe<*fto 1

k-kahi hoopu iK?ko o ko kainu mta abs ho'Aelokelo. e ku* *r.:\ : ka n»ru i hOO «.:e kan* knk-imah?*»?. a w.H'-o-:-p*n* ? Ae. he h*»*- no; *k-* aoie ' ka haawt w m*t oka pono no m kn«. n - kri < k-<ma. »o;e i hoe» ae »a n-aku.« iluo* 0 ke ku ana k ek eira * ka ro»emae o ka n>lo ohana; he nui k« ohana ame k* p*omaeie ole Wa mea oiana imua 0 oa maka oka :thti:> kao*ka. A ma e hoomalima!i pnai ka mei hooar«lewaie i ka makua. o ka puni aka ; no īa 1 ke daia, a oie'o iho: - oln na wahi iwi Ika hunona haoie.'' Ano ki ike 1* he haahaa ke kuiaoa o k* iihui ma ia ano, no* iaiU aohp mana na laweiawe ani o kekahi poe e kue 1 ke ino a rae ka Ua hauie wale na hapai ana e kue 1 ka poe ] hoohaumia i ka ohana Haw«u. 1L ko o kekahi mau m*k*hiki i haia hope aku nei., ua hoowalewaie la ka w»hine tnare a k>ka- j hi haoie hanohano ma Wasinetona; na kekahi haole no 1 hoosvalew:>l(\ a hoomahuka iua wah:ue nei. CJa iim aku ke k:me mare ia iaua a ioaa, a maiunt o kr kahua kahi i ioaa aku ai iaua laia, maiana oi.i i hookahe ai i ke koko o ka mea hoowaiewaie. > a make loa ia. Aoie nae he mea hookahi; nana ia kane t hoahewa aku. No ke aha ia ? No ka mea ua kiekie ioa ke kuiana i kahi a la poe i ku ai ma na mea pili i ka maemae o ka noho ana. lmua oko iakou mau maka he knraima kiekie loa ka huohaumia ana ika hai wahme. A'w a loaa i ka lahui Hawaii keia kulana kiekie, 0 ka ; ioaa no ia 0 au ikaika nnna e ko aku : ka lahui iluna a imua'o ka uiu lahui. Aka. ina e nele ka maemae 0 na ohana a me ka poe opio, aole no e uiu pono ka lahui. A no hoi, ma ka nana ana i na au i haia, me ka hoomuopopo pu ana i ko kakou kuiana e noho nei, a me ka hakilo ana 1 na ouii , 0 na iahui nui Kristiano 0 ka hon»a nei, ua | maopopo he mea pono no keia iahui ke hoonee ae a kau pono 1110 iiuna o ke kahua hou 1 hoomakaukau ia. E pau ka hooloiohi | ana, a ifie ka iia ana no ke koena 0 na hana naaupo kahiko, e kukulu iho 1 na pono aup.uni, na pono piiikino maluna ponoi 0 ka Pohakupaa 0 ke Ola Kristiano. 0 ka huia, ka hoomanamana, ka awa, ka iapaau ma na ano kahiko, kn moa iawa, ki puaa hiwa, ka pule aumakua. a me na hana haumia a pau e paumaele ai ke kmo a me ka noonoo o ke kanaka, e haalele loa ia mau mea, a e haaleie koke; e hoopau ioa i na koena eia mau hana, 1 pau pu me ka hauna a me na meheu oia inau hana kohu ole 0 ke au ppgana, i nalowale ioa n mau mea a pau inu inaka oka hannuna hoi). A e paa auanei ka puka e hele nui ai ka lahui i ka make. Oka laau oke Ola. ua kanu ia maanei. Oka poe e noho ana malaio 0 kona maiu, eai ana Inkou i kona hua. 0 ke aloha kahi a na iahui nui, a lahui kahiko 0 ka honua nei e nee mua nei i keia wa, oia ke nla oka Pono Kristiano. Ona ouli a pau 0 ka lam a me ka honua. ka Olelo a ke Akua a me ka noonoo noeau 0 Ue kanaka, n me ka pnhuhopu 0 mua, hi e k«u la ka hae o ka lanakiia, ke peahi nei a ke heahea nei keia mau mea a pnu i na Inhui 0 ke ao nei e holo mua ma ia m*heu hookahi. Heaha na Kokua no ka hoohikiwawe nna i a lahui ma kona hookau ana a paa pono iho maluna 0 kona kahun hou e ola ai ? O ka Olelo a ke Akua ka mua. Ma ke poo oielo o keia kukuiu 1 manao ana, ua hai ia mai, ina e hooiohe oe ; i ka Olrlo a lehova, aiaiia e ili mai keia mau ; pomaikai a pau maiuna ou. oia hoi m mea i hoike ia iloko o na pauku i heluhelu ia 1 keia ahiahi. Ona oleloao a p»u 0 keia Buke. he mau alakai nna ia i hiki ke hilmai ia no nn pono oke kino a me na pono <> ka uiiane 0 kanaka. Na olelo»o ake nln Si>iomona. na leo waimaka helelei 0 ka in:hi a ke niii mi'ni D>ivida, na wanana eehia ano knula, nn kanawai ihiihi i palapala ia ma Pukaana. r.a leo wiiohia .'loha h ka Haku i : pilapala ia ma ke Kauoh i Hou, oia mnu oleio a pau, he mau kokua n he niakai ana e | loaa ai ike kanaka, ame na lahui kanaka, ke ol<i kino a me ke oia rnau ioi. ! Ona kula hanai kekahi kokua no ku hoo- ; ia ana 1 ka iahui, a pela no me na hanu hoo- | naauno a pau. He pono ke hookomo nui ia | na keiki ma na kula hanai, kahi e maiu ai. He pono e kokua nui ia kei i mau kula a | p»u. Ao na mea a pau e iaweiawe pono ana ma ka oihana hoonaauao, he hiki ia l«kou ke hoomanao 0 Ukou kekahi poe e hooikaika ana ma ka aoao hooia a hooulu ika iahui kanaka Hawiii. E hoomau aku. E hoomanawanui. E hana me ka oiaio. me ke aioha, me ka manaoiana. O na kahu ekaiesia ma na apana a pau o keia p«e moku, 0 inkoa kekahi p'e ī hoonoho ia no ka hooia ana i k* lahui. He mau punawai hoola iakou. ke aiakai pono i kauaka ma na hana maemae. me na manaoio ana 1 ku 1 ka Oielo o ke oia, me ka huli ole ihope i na hana a mt na no>noo ana i haalele mua ia. Aole hik! : ik« iahui k«» hoi 1 hope Ca paa ka puka. ua heie ei ke k*hu« o hope. Oki heie «mua ke oia A i oir e hele i moa e au poai ana. e iike me ke kauaka iwienakonu 0k« muliwa-. e aa t>< ana, aole hoi au poioiei aku imua a pae i k.pa. a kau ik* atna p»a. O poa» w*ie tna i kahi hookahi. he t» e piinho 1 % pi. lemo iho tU o. E «wiwi * hoo»kaika. « e hookau kokf aku liuna 0 ke k hu» hou o kt ooho aoa ns«UAo me nufrn»e oka pono *a a me ke e!» o k» iah • . U« kukulu jf kihu-'ipiie o Dr. M«rk kona in a • San« p ha h%o ma ke «o 0 wena h»;e n no k« po* tn*A*t f> n» po* ?'«-'»k" : e kii ■» :r»c b iehu. irhu »u« m»i«na 1 o a e kek h pt<e o»«o faU (M0)