Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 41, 11 October 1879 — HOIKE O KA HUAKAI EONO MALUNA O KA MOKU "HOKU AO!" I NA PAEMOKU O Noeloloks, Pinilap a me Mokil. [ARTICLE]

HOIKE O KA HUAKAI EONO MALUNA O KA MOKU "HOKU AO!" I NA PAEMOKU O Noeloloks, Pinilap a me Mokil.

i Mokc Hoku Ao, Nov. 5, 1878. Kev. N. G. Chek, D.D. 1 He moeuhane anei. a he oiaio paha, eia ; » a aa mnwaena o t<eia nani o M.y-ioioks! r r.e niea kup»naha i ke ahiahi o f , fYaha i hala, ua heknu ia ko makou ~. mi Ponape, a la hora hookahi no o ,t ,a ua hoihoi hou īa aku la no kana i -r.n& hoepia ma. na nekni o Lukanoe, kahi ' - a n.nkoa e iuana nei. No ka maikai o ! r » p»u n«a k* hu»ikai moana, a me , .. ine ne inet la e«a no au ma Ponape. ; H >OEIFA PI'MEIIANA. | \\<-ītioa ioa o ke kuu i;t ana o ka hele- ! - ui awoikoa mai |a na kanaka ma ka ' - - hakei.keo, a mele mai la i ka lakou | n.t-!e no ka hookipa ana aku, a lohe ! . a make » oiai e hookomo aku ana ma a k-wi naui. Ua oluolu i ke Knpena i w-u ana ī kekahi waapa, a lawe aku la j u r,ie t-3n,i wahine a me kahi kaika- : ar.,tr»f: e irry iuk«, a haawi mai la na . n&k* . na hookipa hauoli i maa mau ia ; -toa i na ku ana'ku a pau o Hoku Ao. j V:ahope iho o ke k«pa ana'ku ma ka hale j - ,ho o ke Kah'ina a halawai me ka oluolu | 'naikai o S«rab, ua akoakoa ae la na kana« > •,-a mkloko e k* hale h»lawai, a ua hoo- j r»ka ka makou hana. O ka uiakou hala- ' *ai Uuiaha roua keia, a ua holopono na hnna. I ka napoo ana o ka la, ua hoi aku ! jiur»a o ka moku no ka paina ahiahi, a i hni hou alu ?a no luka no na halawai po, j no ka haiepuie a me ka papakema ana i j kfkah; poe. Ca hai ia mai la m makou, | Ja ui»*:e hookahi, loko o ka makahiki i na j« a ua haule ekolu iloko o ka lua a > tar»iu ■ ua puhi hou i ko lakou ipu paka; j ;£ m<h3 h«u nae iakou a pau i ko lakou -.aii hexra a hoihoi hou ia. Hoomaka -«n :* maLoa i ka hana hauoli o ka nina'ieu aaa a tne ka noonoo ana i ka poe t :nc ;-ou. be 36 ko lakou nui i nieniele ia. ■ ;a Lono ia a ae ia e lilo i mau lala no ka j e papakema ia ana lakou i ka la . - >po. . »-a haia ana oia po me kona nani, ia i %tl ru maiuna o ka moku. ua haalele nui iho ia makou no Uoniop, » (Dakoa i hoonoho ai he mau kumu lh:* i keia makahiki. E like me ko keia . > . no malaila, ka akoakoa ana mai i kaaaka ma kahakai a mele mai la me .. . j na leo hookipa; a ike aku la au :,a.e keokeo mawaena o na lau uliuli, i:. e heie aku ana ilaila, ua lulu lima .. ;..r r.a iima he lehulehu wale, a hoea : a au ; ka iiale a halawai ine Susan a : mena a*u hoi i kamaaina pu ai mai t_ mai o laua. He nani a maiiīiie, aohe mea hemahema no ka a honie; ua makaukau me na noho ■ ki ua ptkaukiu a me na pono e ae. M.r. o ka hoomaha ana, ua akoakoa pu j .i aakoo nie ka lehulehu maloko o ka -. -pa e. ao ka «vehe ana i ka makou hala- = i iri-a. a pau la o ka hoike Kula Sabati , ■ akai la e kek hi o lakou nia ke »„ a:i» iu;ia. o la kona inoa. He ~.*a loa ua hoopomaikai nui ia na '.sia a kumu no k-« mak«hiki mua. He «awaho keia malalo o -4VUIA. KE KrrMO MA LUKANOE, i tj€ kana poe no hoi e hoouna aku ai no ».; nniam» ana i na halawai. 1 ka pau x:.'. n «e»a mau mea ua hiki i ke awakea, ~z «a hoi aua aku i kauhale. aia hoi, ua t-.-.-«ha maWoa i ka ike ana'ku i ka nui O na ~ c * cū'* mo«s«ona e waiho mai ana ma ke ī hooniakaukauia no makou, kahi • i inai.ou i manao ai o ka niu wale iho . mea a-, ka ai hookahi a na kanaka * »• a v.ahi. U* hoomakaukau na kumu n.r.a me na mea ai ono, a ua hui pu ia rrit: na me-» ai o luna mai o ka moku, a ku i ka mahaio. He papaaina iq e • ,ht la ai ma kela a me keia wahi, a ai hoi i ka naau me ke kino o ka : ā i'. I ka pau ana o ka paina, ua ' !if-ii aku I» makou mnloko o ka luakini • nnna iihipule. Lohe iho la au hooi ka makahiki i hala; aohe :u■ hou ī ke puhi paka, a hookahi ka-k-j! i kekahi keiki i!oko o ka huhu. UA MlHl MAI, :-i tjd! bou īa mai oia. He 18 poe hou • 5Ti *.;{ !a, clu4 i hoonoho ia a keia maka- > a ua hoomakauknu na naea a pau 2'iiiiaa a ka Haku. Ua kahea au i ; maa inoa pakahi i ka wa e papaa ua hana ia dm mea a pau e like w aei mia i ka pau ana. Hoohui ia . -• £ *e.a poe hou me ka poe mua, a ua ae > *-» »o e iīk» i mau kaikunane a kaikuahine i 1 ? o.a hke me ke aloha iloko o ke Akua. - »t'a K'i i olelo ai e hoohui ia, ua ku like ia lakoa a lula lima me ke aloha a me nnlahia. O ka pau ana ia o na hana o j ia maikaī o ko'u ola ana, a me ko'u i 'ao m«ioh>luhi no, aole no au i noho malie, j oa hele aku la e kipa ma kekahi mau ; Ilii mai la a hooluolu no kekahi i - pokole, a i ka hoea ana raai o na i r,ai»i o ka mahina, ua hoi hou aku j rr'ikoj ī.oko o ka halepule no ka j - Oia hoi kou nu i aku i ka ekalesia e hookuu aka i U lakou ipaii kumu ma na wahi e kahea leo nui mai ana. CJa kukakuka loihi p„ makou. Aol, l.koa i makaukau oo .. | ro .u tumu han.. HooU.hi waie «o maka- j hili o k. lakoo mao kumu me lakou » | .loh. l.kon. t . olelo m.i lakoo, he m ,

0 ba hookuu ana i ka lakou mau kumu—a i kn hiki ana i ka hora 10 o ia po, ua hookuu ka halawai a hoi aku la me ka hooholo E PULE NOI IA lESU, e hoomalamalama mai. Ilaila iho la ka hoomaha ana o na hana—i kakahiaka, e halawai ai na kumu me na kanaka a hoike mai i ka hopena oia mau mea ia'u, a oia ka'u e kali nei. I ke aumoe, hoi aku la makou īluna o Hoku Ao t a hoomaha iho la no ka hele ana aku i ka la apopo e hana i na hana a ka Haku. | No ka hikiwawe loa ke kaalo ana o na la ; mai ko makou haalele ana ia Ponape, ua | palaka loa wau i ka hai aku no ko makou l haaleie ana ia wahi. Ua haawi mai la o j Logana ma me ke aloha i home no ka'u : wahine mai. E hoi mai ana oia ilaila maj hope o ko'u hala ana mai. He mea kuihe ka hiki ole ana mai o Logana no kona mai, ; a me ka hiki ole ia Mr. Kand ke haalele i kona ohana. Aole no au 1 oluolu loa, a ua ano hopepe > ka hele hookahi aku ma keia hana, aka, aohe mea hana e ae; a hilinni aku la au e hooikaika in maj e ka Haku, a ; me ka hoomaopopo ana iho aia no he kokua J īkaika, oia hoi e Kapena Kristiano Bray, ua i hele hookahi mai la a ua holomua. Nov. 10. Ua nee loa aku ka Hoku Ao ; ma ke kuono o Jatouan i nehinei. la nei ! makou i hookipa īa aku ai ma ka ae one a ! makou i haalele iho ai la Opetaia me kana i wahine maikai he elima makahiki i hala ae. I Nani ke kaalo ana ae o na makahiki, a ke j mau nei no keia poe puuwai oluolu a aloha. , Ua malama ia na halawai ine lakou a ua i mahalo nui t ka ike ana i ka maikai o ka ! luakmi. i 1 ka la mahope iho o ka haalele ana i ka ; luakini o Uoniop, oiai au e kali ana no ka : hopena o ka lakou mau hana, ua holo mai ] la he waa i Lukanoe, a haawi mai la kekahi j luna he wahi palapala ia'u mai ka ekalesia j mai, a penei ka heluhelu ana: " No makou |.anei na kumu a makou e paa ai ? No lesu | lakou, a ina ua makemake Oia ia lakou aole ' pono ia makou e aua. KAPONG," (UA PONO Mli OE.) • Ua hoi koke aku la au ma ko'u lumi a haa- | wi aku la i ka hoomaikai ana i ke Akua no ! kona kokua ana mai a hooko ia ka inake- ! make o kuu puuwai; a e ae la ana hoi au e i lawe aku i keia mau paa imua o ke kahuu '' kaua; a o ka oi loa aku. he hoike oiaio no ke ko o na hana a ka Haku maloko o ka j puuwai o keia poe, u« makaukau koke , lakou e hooko a e hana i ka mea i makemake ia e ke Akua. 1 kela makahiki wale aku nei no ko lakou uhm hele ana la makou i kela a me keia la. e ake nui ana e loaa aku na lakou i mau kumu, a i ko lakou : ike ana e hooko ia aku ana ko l«ikou makemake, ua alo mai la ī na ale o ke kai kupikipikio maluna o ko lakou mau waa, a hoihoi aku la ma ko laua mau home i ua makana nei a lakou; hoomaka koke no ma ka hana, kukulu ia ka hale noho o ke kumu a ua kokua aloha mai lakou ma ka hoolawa | ana i na mea ai a me ke kokua pu ana ! ma na hana hoopomaikai, kupanaha ka noho ana o ka malu iloko o ka puuwai o ka poe naau i maa ole a iloko hoi o ka pouli. Aole ! 0 ke ano mau no ia o ke Akua j maikai—aole he kupanaha. j Me keia hooomama ia ana o ka puuwai j ua iilo iho ia i mea hiiuoii nui ka hoopau ana i na hana ma Lukaiioe. hoomakaukau no kj nee hou ana aku. Mani kamahao ka huaoielo a ke Akua, ka mana nana i hooioli i na mea a pau o j na ano hoomana a pau i hookahi. Ua hau- | oli au i ka papakema ana HE 30 POE M.AKUA iloko o ia ekalesia—he 57 ka helun.» mua, j a i keia manawa ua lona ka heluna e lUaika ! ai ma ka hann; a ua 10-r,i īa lakōu ke koo ikaika a he alakai helemua iloko o Davida, ; ka mea i poni ia i kuniu i kela «nakahiki i hala. Ua oluolu ke Kapena ī ke noi ana i ke Kula Sabati e holo inai ilnna o Hoku Ao, a elua holo ana a ka waapa nui iuka e lawe | mui i na h»umuna lehulehu o keia kula nui, • a he keu aUu ka piha o na kamalii i ka J hauoli a u»e ka lealeß. e mele ana i na mele i nani a hoom likai no ka moku Hoku lVlisi- ; onori. Ua malama ia no hoi lie hoike kula maloko o ka halepule, a ua maikai na hana a , pau, me na mele a me na hana hoohauoli, a ua makemake loa na kanaka o ka moku. ! Ua piha na kanaka Hawaii maoli i ka lea- j iea no keia mau mea, a ua pane mai lakou, ; MAIKAI LOA ! | Ua haalele ia iho o Caleb a me Julia he mau kumu hou, mai a Mr. Logana mai, e i hoopiha i ka hakahaka ma Uoniop. He home maikai ko laua malaila. Nov. 11. Ano, eia makou iloko o ke kuono o Jarawan. ma kahi no a ka lloku -lo i > ku ai i ka Poakahi o launan, 1874, a auwe, | ke ano e, aka, oia poe maikai a maluhia no. | Ua hoopau ia ka makou hana ma Lukanoe, j kahi a Davida e noho ana, i ka la 8, a i ke j kakahiaka nui o kekahi la ae ua holo mai 1« , no keia wahi, a ua ku mai la makou i ka j hora ekahi, a holo aku ia iuka e halawai ai \ me na kanaka inawaena o NA LEO MELE HAUOLI, ' he inea mau hoi ma na wahi a pau o keia mau paemoku kamahao ka haawi mai i na leo «nele hookipa i ka Iloku Ao. I kumu e awiwi ai i ka makou mau hana, ua holo aku la au maluna o ka waapa o ka moku i ke kahua waho, a no ka nui loa o ka u'a a me ba makani, aole makou i hiki aku a po, aka, ua ike īa mai no nae makou e na kanaka o uka, a i'i kiai mai la lakou me nalamalama e mele nui ana me ka hauoli. Ua pulu loa ia wao a ua maluhiluhi, aole no nae i liuliu a ua mohala hou i ka hooluolu ana maloko > ka home maikai a oluolu o Barenaba a ma kana wahine uuku iki o Loisa. Ua | wn j o Barenaba a aneane e : make, a ua oluoiu a ua manao ia kona ola hou. Ua hoi aku makou maluna o ka moku 1 ke ahiahi Poaono, a ua malama ia ko maI k o u Sabati ma keia kihapai, a waiho aku la elua o makou ma kahi o Barenaba no ka malama ana i ke anaina pule. He ano nui na hana i malama ia maanei, he 13 mau makua i papakema ia maanei, a ua maikai a holomua na mea a pau, e hoolana ana i I ka manao; i keia la e hoopau ai ka makou

! mau hana maanei, a hele aku i kela aoao o i ke kuono i ka la apopo, ilaila e hana ai no na kihapai ekolu, me ka manaolana e makaukau i keia puie ae e holo aku no na aina ma o. * Nov. 18. Ua pau ka makou mau hana ma Moetoloks ; apopo e holo aku ana makou imua, me elua paa kumu maikai no ka hoopae ana aku ma na wahi a ka Haku e hoohamama mai ai i na ipuka no lakou. E lawe pu aku ana makou īa Obadiah, Obadiana a me Davida, NA KUHIKUHI PUUONE, no ka hoomaha ana ia lakou a no ke kokua pu ana ma ka hoonoho ana i na kumu hou. Ua one painka wau 1 ka hai aku i ka makou anaina haipuie ma ko Barenaba kahua, i Jatawan. He 24 i papakema ia a 1 hoo« koino ia i ka Ekalesia. Ua komo ka inanaolana iloko o lakou, a ua kaumaha wau no ke onawaliwalio ka lakou kumu. E hana nui ana lakou ina e loaa hou aku na kokua. E neie ana ke anaina ma Pa i ko lakou kokua mua, oiai ua make o Jepora, a o kana kane o Moses, e hoi hou ana oia i kona mokupuni hanau ma Mokil ; e lawe ana paha īa 1 kahi o kona hoahanau o Paulo malaila, i holo mai ai oia i Ponape no hookahi makahiki, alaila holo mai i Pa. Oia a me kana wahine maikai he mau kumu kupono loa. i i ku la 13 ua inaiama ia ke nnaina j AHAAINA A KA HAKU ma Moe, 12 poe i ue ia ina ka Ekalesia, lehulehu wale na keiki i papakema ia, e like me na wahi e ae a pau. Ua hoike mai ke ano o ka hoike ana o ke kuia i ka ikaika o ke kumu oia o Alekantrinia. Ua hoi aku oia i ka home maluna i ka la a'u i haalele iho oi la Ponape e hele aku e ike iaia. Ua huna ia kona ilinan maikai maiaio o na lau niu ma kahi e kokoke ana i ka hale kahuna a na kanakn aloha i kukulu ai no ko lakou mau kumu i ka makahiki i hala. Aloha ino ia—i ka makamua, ua ano pihoihoi a noopepe me ka mannolann ole iaia iho, aka mahope mai, ua hauoli nui oia i ka hele mai e ao aku i ka poe Moetoloks, ka poe hoi j i aloha nui iaia. | i ka ia 14 ua holo aku mukou i Etal ma | kela aono o ke kai kowa, kahi a makou i | waiho aku ai ia Moses o Ponape eiua m». | kahiki i ha'.a ae nei, a moe ai makou i ka i po a me elua ia. Ua nam ka nanaina o na mea a pau, maikai ka hale kahuna ma kona kulana, holomua na hana o ka Ekalesia a me ke Kula, he 15 i papakema ia malaila, a loaa iho la KA HUINA HE 86 a'u i kiikulu ai eluamakahiki i hala maioko 0 ka haie ahaaina kahiko, kahi hoi a'u i hiamoe ai a a@ kekahi po maluna o na aa niu 1 uhiuhi ia me na lau niu. Nani ka inahalo 1 ka mana o ka olelo a ke Akua ma ka hoano e ana i na kanaka a me na wahi. O ke keiki a ka Moi i hele j aku ai me a'u i Ponape i kela makahiki, ua j hoihoi mai au, a ua ano like kona kulana I me he haumana ia mai kekahi kula nui mai. me kona aahu lole kalakoa, a ua ka- j haha nui kona makuakane i ka ike ana mai | iaia, a ua mahaio nui mai īa'u no keia ano ! e ana o kana keiki i ka inaikai. I 1 ke kakahiaka nui ioa i ka pau ana o ka makou halawai, ua hoomaka au e hooko i ka'u mea i manao ai, oia hoi ka iawe ana aku i na kumu imua. Ua makemake au e iawe aku i keia paa, oiai ua makaukau i ke ano o ka noho ana a me ka olelo, aka, i i ko'u ike ana aku i ke kuonoono o ko laua | nohn ana me na hiona o ka noho ana naauho e hoopunana ana i ko laua home, ua ane hiki ole ia'u ke noi aku ia laua hele, nka : nae. ua hai mai la no nae lnua ! I KO LAUA MAKAUKAU; Aole no i puiwa loa na hoahanau, oiai, ua ! kamailio nu no keia mea me kahi poe o lakou, aka, ua kaumaha no nae lakou i ka hookuu mai i ko lakou mau kumu i aloha nui ai., Ua uwe iho la ka poe opio a me na mnkua, na alii a me na makaainana, o la- ' kou no a pau, ua uwe iho la lakou no ke ; aloha, a ua aneane hiki ole ia'u ke hai pono | aku i ko'u mau manao ia lakou no ka nui o i ko'u aloha i ka ike ana aku i ko lakou ma- j I nao nui no ko iakou mau kumu a me ko lakou uwe ana me he 1« e kanikau ana, olelo iho ia au iloko iho o'u, " i na he mea hiki wale no i na kumu Ponape ke hooliio ia iakou iho i inau lala aloho nui ia e keia poe iloko o ka pegana, alaila, he oiaio ka poni ia ana o KE AO HOLOOKOA I KA PONO ! i 1 ka pau ana o kekahi mau kamakamailio i ana a me ka haipuie, ua waiho aku la au i i ka ninau imua o lakou, i na e ae mai lakou ! e hookuu i.ka lakou mau kumu e hele aku e hoolaha i ka hua o ke ola i ko lakou mau hoakanaka mn kela aoao aku; ua kau ae la lakou i ko lakou mau lima no ka ae ana i mai, aka, ua hoomaka hou mai la nae na | uwe ano kumakena ana no ko lakou piha | ioa i ke aloha a me ka minamina. E hoo- ! maikai ia ke Akua ua lanakila hou ko'u poI no! Ua loaa hou ia'u ka'u mea i manao ai, | oia hoi ka lawe ana aku a hoonoho imua o j ke kahua o ka hana i keia mau kumu Po- | nape. Haaieie iho la au ia laua e launa pu j me na haumana no ke Sabati hope loa, a ! hoi aku la au iluna o ka moku e hoomaha I ai me ka naau hoihoi. A eia laua nei iluna } o ka moku. Ua iawe ia mai la laua a me . ko laua mau ukana maluna o na waa nui ! eha e ko laua mau hoa aloha niaikai, a ke j hoomakaukau nei na kanaka e hoi aku ma I kauhale me ka olelo mai e hoomanao a e lawe aku ! I MAU KUMU HOU i | ' na lakou i keia makahiki ae. Heaha ae la | ka mana o ka mana nui waie no o ka Eu- ; anelio o ke Akua ka mea nana i hoano hou ī ; keiu lahui kanaka. 15 makua i papakema ! ia maanei, a he 17 poe mua o ka Ekalesia. ,Ua ku iho ln ka moku ma kahi e kokoke i ana ī Kutu, i hiki ai i ke Sabati ma kahi o ; Obadinia me kana kane e hana nei i ka laj ua hana maikai. O ka hope loa keia a o i ka nani no hoi o na hookipa ia ana o maj kou ma Moetoloks. Ua kukulu hou ia e na kanaka KO LAKOU HALE PULE NANI o kela makahiki i haia, a oia ka luakini nui o ia paemoku i keia manawa, a ua hoolaa ia. Ua haawi mai la na haumana kuia ī

ka iakou mau hoike hoolealea ia makou. Ua heluhelu mai lnkou, ua pela a ua kakau i na huaheiu ma ka papa eleele, a me na mele maikai, e hoike mai ana i ka hooikaika mau ona kumu. Ua hoikeike ia ka make ana o Goiia ia Davida, a ua mahalo nui ia e kela ame keia. He la nui ke Sabati—ua akoakoa nui mai la na kanaka ma Kutu mai kela ame keia wahi mai e uhai ana i ka Hoku Ao, a ua maikai ko lakou hui pu ana me makou ma na hui halawai ana, ame ka ahaaina aka Haku. Ua papakema īa he 14 mau makua,a loaa ka hui na pau o na lala o keia kihapai i ke 84. Elua i hala aku i ka make. O ka hana nui o keia huakai oia no KA PONI IA ANA 0 MOSES, a e hele aku ana oia imua no ka hana a ka Haku. Ua poni inua ia o Obadiah me Davida, a nolaila aole i hemahema ioa e like me ka wa owau hookahi wale no ekoiu makahiki i hala ae nei. He anaina nui kai akoakoa ae maloko oka luakini. Ua maii kai na nipaninau ana ika makamaka. Ua ! hoiopono a maikai na hana a pau, a ua haawi ia ka lima akau o ke aloha a puliki ia mai la oia maloko o ka poai hoahanau hookahi malalo o ke Akua Mana Kiekie, a ua nani a maikai me ka holo mua na mea a pau. Nov 28.—He la akoakoa keia no na ohana ma na home; mahope iho nae o ka hala pono ana o na hebedoma akoakoa ana a haipule ana o ko'u ohana, maanei e HOOKAAWALE lA'l MAKOU. Ua hoopae aku nei makou īa Opetaia a me kana wahinea ine Pepit v ma ko Pepit home, a e nalo aku ana keia poe Moetoloks, aka e mau loa ana no nae ko'u hoomanao ia iakou. Ua nui ko'u manaolana no lakou ma ka iohe ana i ka iakou mau kamailio a me na haipule ana. Na ke Akua e hoopomaikai mai ia lakou. Ua haalele aku la makou ia Moetoloks i ka Poakahi, oia ka la 13, me ka manao e hiki i Namaluki ia po, he 30 mile ke kaawale, a e lele aku iuka i kekahi kakahiaka ae. aka, ua maikai ka makani mahope, a ua kokoke aku la makou i kahakai i ka aluna ahiahi o ia la no, ua hoao au e pae iuka e halawai me na kanaka, aka, ua nui loa ke au ko iwaho a ua hoi hou, ua holo loa aku la no uiakou a i ke kakahiaka, ua ku aku la ī Losop, he 66 mile ke kaawale aku, a no ka mau no oke au ikaika ua ku ole'aku i ka mokupuni, nolaila ua hoi hou a ku i Nama, he 12 mile malalo aku. Huliamahi no ka Pono ! Ma keia wahi, ua haawi ia mai īa makou ka hookipa laulaha nui. Ua akoakoa mai la na knnaka a pau mai o a o kukulu iho la i halawai makaainana nui, a ilaila a ma ia wa koke no. ua koho a ua hooholo lokahi iho la e hoopau loa ī ka lakou mau hoomana kii ana no ka hoomana ana i ke Akua Hemolele oiaio o lehovaNui! Ua ae e hanai me ka malama maiuhia maloko o ka malu i na kumu, a e manaoio i ka lakou mau ao ana mai. O ka halawai mua loa paha keia i malama ia o keia ano ma keia wahi, a ua hui pu na kane me na wahine ame na kamalii ma ke kamailio pu ana. i j ka wa o ka o lima ana, ua kau lakou i na lima a elua, me ka huuoii a me ka hoihoi, me ke koi ikaika ana e loaa ka lakou mau kumu. Ua hoolaa koke ia he apana aina, a kukuii iho la au me ka Moi a me kona mau makaainana maiuna oia iepo a haawi aku la he inohai na ke Akua oiaio, a noi aku la e kukulu ia kona noho aln maiuna o ka lahui kanaka. Ua ae koke no hoi lakou e kukulu i hale no na kumu, a i kekahi mnu la mai e kii ae ai lakou ī ua mau kumu nei malunn o na waa mai Losop mai ; a haalele aku la makou ī keia poe ua hanau hou ia iloko o kekahi la maikai o ko lakou ola ana. Ua waiho iho au ī kekahi o ka'u mau bele Iniii ma kn lima o ka Moi, me ka olelo aku e hookani a e knhea aku i kona mau makaainana i kela a me keia Sabati e akoakoa pu mai a e hoomaikai a e haipule aku ike Akua a hiki i ka hoea ana mai o ka lakou mau kumu. He mea kupanaha no hoi, ua maopopo no ia iakou ka la Sabati mai na la e ae, he 9 inahina ae nei ka ioihi mai ka hele ana ae oka Moi e ike ina kumu ma Moetoloks. Ka Moi o Losop. Ua haalele iho la makou ia wahi me ka awiwi eku maamanma aku i Losop, aka, aole no nae i ku ilaila, ua komo nku la makou ma ke kowa, a ua nui loa ka makani mamua pono mai. Ua holo mai la ka Moi īluna o ka moku, a ua piha wau i ka hauoli nui i ka halawai pu hou ana tne ka Moi a'u i halawai pu ai he mau makahiki elima ī hala ae nei, oiai makou me Snow a me Doune e hele kaapuni ana, Ke hoomanao nei au i kona puiwa ana me ka makau i ko makou paa ana aku ma kona mau poohiwi a noi aku la iaia e kukuli, a malaila i pule aku ai e hookomo ia ka makemake iloko o ka puuwai o keia Moi no ka pomaikai o kona mau kanaka. la manawa koke no oia i olelo paa ai e noho maikai oia a e kaii malie no ka hiki aku ona kumu, a aole ioa oia i poina iki ia mea a hiki mai i keia manawa. 1 ko'u nana ana aku i kona mau helehelena, ua hoi hou mai ia na hiona o ia hui mua ana o makou, a hoomanao ae ia no hoi au ia Doane ma, e nui auanei ko laua hauoli ke ike hou ina ano o keia aina a me na kanaka. 1 kekahi la ae, ua leie aku la makou iuka, a ua īke īa ka hui ana a me ka hoike ana mai o na kanaka ī ko lakou HAUOLI NUI i ka hiki ana aku o na kumu me ka huaolelo oka uialamalama. Ua malama ia he haiawai nui, a ua hooiohe na kanaka i na oleio ao me ka hauoli nui. Ua hookaawale ia he mau apana aina nui no ke kukuiu ana i ko lakou halepule a me ka hale noho o na kumu, aua hoolaaia. Ua holo mai keia Moi me makoū maluna o ka moku, a ua noho oluolu pu makou jft e ke aloha. Ua hauwi mai la na jj e ahaaina nui no makou. Ua alii me makou maluna oka mok a \k e kakahiaka ae, ua kii ia f»ai l a mg/na kumu maluna o na waa nui. Ua Jfapa ia a ua poni aku au iaia ma ka inoa hfou o / Aberahama. O Weia kekahi o na kanaka kino nani a m %il(oeloe a'u i ike ai ma keia paemoku/a maikai a ui kona mau helehelena.

Mai keia wahi makou i holo aku ai a ku iNama.aua hauoli nui na makamaka e like me na wahi e ae. I ka lele ana'ku o na kumu a me a'u pu f ua holo mai la lakou a hapai aku la ia makou maluna o ko lakou mau poohiwi, a lawe aku la i kauhale mawaena o na leo huro a me na mele hiuoli ana. Ua iilo lakou i mau kauwa hana me ka hauoli no ka lakou mau kumu. Ua olioli nui au i ka ike ana, ua* oiaio ka, ua hanauia ka makemake ma ko lakou mau naau i ka oleio a ke Akua, oiai, ua akoakoa koke nonaiaau, a ua makaukau no ke kukulu ana i ko hkou Luakini Hou ! ! Ua hele mai la kekahi aln opio mai Kuk I mai, e hai mai, ua makaukau lakou oia wa- ■ hi e apo mai i mau kuinu. Ua olelo aku j au, e hoi aku a lu aku i ko'u aloha pumehana mawaena o lakou, a e hai aku aole lakou e nele. Mai keia wahi aku makou a i Namaluk, a ua malama ia he halawai nui, a ua hoohoio ia e hoonoho i mau kumu malaiia i keia mua aku. Dēkemaba 21. Eia hou au i ko'u home, a he keu o ka nani o na mea a pau o keia huakai eono a'u mawaena o neia paemoku ku moana o ka Moetoloks. Ua ku makou i Kenan i ka la 17 o Dek. mahope o ka ike ana i na Ekalesia mai ka hikina a ke komohana. Ua noho au he mau la ma Pinilap a ma Mokil. Ua lilo loa keia poe i poe naauao a kristiano, a ua waiho ia malaiia o Moses, kekahi o lakou i noho ma Moetoloks i na makahiki elua i hala ae nei. He kahunapuie oia i poni ia ; ua make kana wahine, a ke neho nei oia e maiama i ka kihapai ma Mokii; aia kona kaikaina o Pol ma Ponape, e ao ana no hookahi makahiki me kana wahine a hoi aku e ao i ko Moetoioks poe. He lehulehu o na kanaka opio i hoio pu mai e komo i ka makou kula. Ma Pingalap he hauoli nui kai haawi ia mai ia makou. Aole a'u wahi i ike ai i ka ulu nui o na keiki e like me keia. a he Hooulu Lahui Nui ; e hoolaulaha ana i na kanaka mai ka ae one a hiki i na paliku kuahiwi. Heaha la ka mea pono no keia poe ina e mnu ka pii nui ana o ka heluna o na keiki e like me keia. Lehulehu a paapu ka aina i ka poe opin inn Pingalap e hele mau ana i ke kula. Ua lawa like kela a me keia i na aina -a me ka hale noho no lakou ponoi iho, a na lakou pakahi no e imi i ko lakou ola ponoi, me ke kaukai ole na ka makua. He maikai e paa ! pono ke kulana o ka halepule, a he nui a mahuahua na kokun ana no ka Papa Ameri- i ka ma ka aila a me ke ahn pu! « niu. Piha mau au i ka hauoii no ko lakou paa mau i i ka hana a me ka hooikaika mau. i He mea hauoli no hoi no ka naau ko'u hoeiaio aku, ma na wahi a pau o ka aina, AOLE HOOKAHI 3IEA PUHI PAKA ! a aole hookahi o lakou i kokua ole i na hana o ka Misiona me ka hoihoi. 0 neia mau hiona hauoli nae a pau, ua hookaumaha ia, ma ka lawe ia ana o ka lakou mau kumu ma kahi wahi e aku. Ua kaumaha nui ko'u naau no kekahi mea, oia hoi Ua haule o Manasa, iloko o ka hewa, a o kana wahine ua hookaawaie ia ia iho me ka naau kaumaha m;ii kona home aioha mai, a mai ke kahua hana nani hoi. Auwe! ke kanikau kumakena ana o na wahine o ka aina no ka heie o ke- I ia hoa'loha oiaio a maikai o lakou. Ua | akoakoa nui mai lakou i kn makaukau ana | e holo aku, a ua nui ke kaumaha o ka naau i ka ike aku ī ko lakou uwe pu ana. Ua : kamailio nui au me lakou, a ua hoike mao- : popo aku i ka ino a me ka make o ka hewa, j a ua hoolohe maikai lakou me na manaolana. j Ua hauoli au no ka lona ana ona mau | kumu maikai e hoihoi mai ai iiaila ; o Tho- | mas kekahi o na kumu mn Pingalap, no ka 1 hoomaka i'na i ka hana i ka 1873, mnhope j iho o ka hala ana o na makahiki o kona no- i ho ana ma ko makou kula, a ke hoi hou aku nei ia me ka makaukau e hoopomaikai i kona one hanau. I keia makahiki ae e hoouna aku ana makou i kekahi o na kumu makaukau loa. He kihapai maikai nona na lala Ekalesia he 250, a he tausani a oi na kanaka i makaukau e hooiilo ia na ka Haku; owai ia ka meti e kanalua ana e lilo i alakai no lakou V j E NA KANAKA OpiO ! 1 makemake i na kulana nani a maikai, auhea oukou ? Aole an€i oukou e hele ae imua o ke kahua kaua a e hana n e hoopiha i ka honua nei me na Ekalesia Kristiano ? Aoleanei i oi aku ka pomaikai oia mamua ; o ka noho ana ma ka aina i iawa loa me iīa kahunapule he hookahi no kela a me keia 700? E hauoli nui aunnei makou e hookipa mai ia oukou ma ke kahua o ka hana hemolele a kaulana kiekie hoi maialo iho o ka la. Ua makemake ka Hoku na oukou keia hana. E ku ! e hele mai !! He Moi MAKEiNIAKE KUMU ! I ko makou hiki ana i kahi 1 manao ia, hele mai la o Nama, he alii mai Ruk mai, a hai mai la i ke kauoha a kona Moi e hele aku au me na kuinu na lakou. Ua hauoli i nui au i ka ae aku i ka makaukau ana no i ia mea. Ua kau mai maluna o'u ka hana hauoii o ka papakema ana iloko o ewalu ekalesia, he 140 poe hou i huli. Māi ka mua mai o 1873, hookahi waie no mea i kapae ia. He eiwa mau hale halawai maikai a paa, a he lehulehu ria hale kula me na hale noho o na kumu. Ua kokua nui ia na kumu ma ka ai a me na hemahema e ae e na kanaka, a ua noho lokahi iakou a pau iioko o ke aloha. Ua kokua kekahi mau ekaiesia i keia mak«hiki he $140 i na leho a me na mea e ae i ka ahahui o na kaiknmahine ma Honolulu, a me na mea e ae i ka Papa Amenka. O na lilo no neia mau kumu he $55 no keia makahiki, me na makana lole mai Hawaii He kuai nui ia naTāpa pohaku me na buke a me na pono kakau me ke kumukuai makepono. A. A. Sturges. Kuloko. Dek. 28. Ua kamailio nui ae nei au no ko makou mau hana kuwaho, a ke ano hopohopo nei au i ka hai aku no na hana kuloko. He makahiki luhi nui īho nei keia. Ua kaumaha no ke kula ma Oua inaluna o'u, no ka mea, ua heie aku na haumaha

makaukau mawaho no ke ao ana la mau kula, a ua kaahele mau au mawaena o lakou iloko oka makahiki. He mau komo* hou kekahi ma neia mau kula ; aka, no ka nui o na make a me na kapaeia, ua ano emi mai ka huina. Ua malama makou i kn po Poakolu iho nei, he Kumu Laau Karisimaka, a aole e poina ia ka hauoli a me ka lealea o kela ame keia o makou, na hoa'ioha oke Kula Sabati a me na haumana i akoakoa pu mai. He nui ka mahalo ina maknmaka o Amerika no ko lakou hoomanan ana a hoouna mai i neia makana. He mea nui keia j i na kamalii o keia mau aina pouii o ka waena moana. Aole au e poina iki i ko'u lele ana iuka o Namaluk. Ua kaii ka Moi ano kuu hiki ole aku, ua manno kela aole ia e hoomanao ia ; nka, ua leie okoa no nae au iloko oka ino a me ka nalu maluna oka waapa, a i ko'u hiki ana i ka hale halawai, ike aku la au i ka Moi inaluna o ka noho, a e nonoho ana na kanaka a puni ia. Ua kamailio mai la ka Moi īa'u e koi ikaika aha e haawi aku 1 mau kuinu na lakou. Ua pane aku au, uaaloha ke Akua īaia, a e makana ia mai ana kana noi a e loaa iaia ka Nani Malamalama ana i ake nui ai no keia mea. Ika pau ana o ka halawai, alakai aku la ua Moi nei ia'u a mawaho, a kuhikuhi mai ia ia'u i kahi i hnoholoia no ka halepule nui e kukulu ia aku ai no lakou. Kukuli iho la makou maluna oia kahua a hooinaikai aku la ike Akua no ka hoopomaikai mai i kona aupuni. Ke kaii nei au no ka hoouna ana aku i na koa hou imua, e hana a e hoolaha aku i ke nloha hemolele o ke Akua mana ; me ka lana nui o ko'u manao no ka holomua ona mea a pau. (Kakau inoa la) A. A. Sturges.