Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 42, 18 October 1879 — Page 3

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Bronson Varde
This work is dedicated to:  Bronson Varde

Ka Nupepa Kuokoa

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA

NA. S. M. KAMAKAU.

HELU 32.

LOLE MAKEPONO

Ke Kuike

E LOAA NO IA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE!

E LAA NA

Ahinahina, Kalakoa,

Keokeo, Leponalo, Pena, Aila, Aniani,

KA MEA PIULA!

KOPA, AILA HONUA,

AILA HOOMALOO

Kui Kakia, Pakeke,

Tabu, Kaula, Noho Lio,

Hulu Palaki, na Pulumi

A HE

AGENA NO HOI NO NA MOKUPUNI O HAWAII NEI NO NA

Lainakini-nao,

Lainakini Maoli,

Palule Kalakoa,

Alapia, Kelepa, Kilika,

Na lole kupono i ka wawae

Palule Huluhulu,

na Lole Huluhulu,

Na Lole no ka hoohehelo ana

Lipini, Lihilihi, &c.

LIPINE, LIHILIHI, &c.

 

A ME NA

Mikini Humuhumu MakeponoLoa!

-A HE-

MAU MEA AI KAHI

Ka Palaoa, Kopaa.

Raiki, Pia, Hoohu,

Paakai, Huaaia,

Pia Kulina, &c.

A he Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR JAYNES.

Laau Kunu,

Laau Hoomaemae Koko,

Laau Hoopau Naio,

Penikila, Huaale,

A ME NA LAAU HAMO,-A PELA ʻ KU ! 840tf

Hawaii

Poalua Sept 16 hora 5 pm Hilo

Poalua Sept 23 hora 5 pm Kaapuni ia Hawaii

Poalua Sept 30 hora 5 pm Hilo

 

AOLE AIE NO NA UKU OHUA?

      Ke hoole ia aku nei ka aie no na uku ohua, a ke hoike ia aku nei i ke akea, in a he mau paiki, ukana a puolo hooili ko lakou e pono e hoailiona ia me ka moakaka pono; aohe no e ae ia ka lawe ana i na ukana, paiki a me puolo i hoailona ole la ke ole e kakau ia ka loaa ana mai.

 

HE KUIKE KA UKU UKANA.

      Ma na ukana a pau a na makamaka, e pono e uku mua ia. A e hookoia no na kauoha no ka lawe a hiki i kahi i makemakeia. A e malama ia no me ka makaala na ukana, paiki a me na puolo, lio, pipi a me ka hoki.

     

E hoaiona ia me ka moakaka na Pahu Rama a me Waina.

 

      O ka põe no lakou na ukana o keia ano e pono e hoailonaia me ka moakaka, a i ole e kakaula me ka moakaka ka loaa ana mai o ka poe no lakou keia mau waiwai.

      O na koina no na pilikia a me na poho, e pono e hoike koke ia mai iloko o ka malama hookahi.

      Aole e ae ia na hookele kaa, na keiki a me na mea like, e pii iluna o ka mokuahi i ka wa e pili mai ai i ka uapo, aia wale no a pau na ohua eepakeke i ka lele.

      No ke ake nui e hoopomaikaiia ka lehulehu kaahele, ua hoololi ae nei ua on a o Likelike i ka Papa Hoike Manawa o ia Mokuahi e like me maluna.

 

Ma ka Hale Oihana e loaa ʻ i ua Palapala.

      Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai. E hookaaia ka uku ukana ka wa e noiia aku ai.

WILDER & CO.

 

Uluaoa paha na Kahua Kaua.

______

            Maua Waonahele me na Zula. Ua kakau ne ka mea kakau ma Canada her malalo o ka la 13 o Sept. e hai ana, ua makou nui ia e ulu ae ana kekahi haunaele kuloko nui malaila i ka la 15 mai, oia hoi ka la hope on a ahaaina kapu o ka Mohamedame Ramadana. I ka la 26 ua alualu ia@k@ ke Alii Ka@ewaio me ka wela nui. ua hoahu liilii ae la ia me ke akamai a me ka maalea nui i knoa mau okoli, e hoauhee ana ia lakou ma o a maanei o ka aina, a i ka lilo ana o kona mau enemi i na hoaa me ka maopopo ole o ke ala a ua biena nei o ka waoakua i holo aku ai, oia no kona wa i palamimo  aku ai a nalo loa mailoko o na ualula a me na lae aa. Ua hiki aku ke kokoke o na koa uhai mahope i ka ekolu ile, a ua like maopopo ia aku kona mau ukali, aka, he manawa ole no nae, ua kaululii ae la lakou , a waiho iho la i ka hoka mahope. Ua olelo ae ka Alibikaua Wolseley imua o na alii i huli ma kona aoao, o ke kumu hookahi wale no nana e keakea a e hoonahaha hoi i ka paa pono ana o ka maluhia, oia no ka paa ole o ua Katewaio nei, a o na alii a pau e huna ana ia ia, e kau ia no ka hoopai. Ua hopu ia a ua paa kekahi kanaka e ka Haku Gifoda, a ua ae ua kacaka nei e hoike i kahi o ka Moi e pee nei. O kahi i ike ia ai e like me na mea i ike ia, he ulunahele nui, a ua hoopuni ia e na koa he ekolu haneri. Ua loaa ae he lono ma Ladana, Setpt. 15, mai Dubana ae, ie ho'i ana, ua nui ka hophopo o na manao mawaena o na mea a pau no ka paa ole o ka Moi Katewaio i ka hopu ia. Ua hai o ganta Wolseley in a e paa oia, alaila e phui ia no i ke ahi na kauhale o na wahi i hookipa uku iaia. Aole keia mea i apono ia oiai, o ke aloha i ko lakou mea i apono ia oiai. o ke aloha i ko lakou Moi. a me ke kokua i na hana kipi he mau mea okoa loa laua. Aka, ua olelo ia, oia ale no ke kumu e haawai pio mai ai ua olali ahiu nei. Ua hui ia'e mai Aferika Hema, Sept. 17, ua paa o Katewaio i ka hopu ia e Mekia Marter, kekahi aliikoa nona kekahi mau koa deragona. Ua hai ia ma ka la 1S, ua haawi pio ae na alii Zulu koikoi a pau o ka aina ia lakou iho malalo o na Luna Beritania. Ua kukala ia ke kuikahi maluhia mawaena o na Zulu ma ka la 21 of Sept. ma Ulandi, a ua ae na alii o ka aina e noho malalo oia mau hoomalu ana a me na kuhikuhi ana.

Ka Hopu ia ana o Katewaio.

            I ka wa o Katewaio i hopu ia ai, aole ia i ike i kana mea e hana ai, a ua piha loa ia oia me ka pihoihoi. I ka wa aka Haku G@fod@ e makai ana i kana mau hana ma kekahi aoao o ka ulunahele, kahi ana e pee ana, ua nee  mai la hoi o Mekia Marter ma kekahi aoao. Ua manao o Gifoda e kali ka hoouka kaua ana aku a napoo ka la, i hiki ole ai i ua Moi nei  ke holo aku a pee, aka. ua nee mai la no nae o Marter a hoopuni  koke ae la i ke kahua hoomoana o ua Moi nei. I ka puni ana, holo aku ia a ma ke alo o ke kahua, kahea aku la ia Katewaio e hemo mai. Hemo mai la ua Moi nei me kona malama ana i kona @hi@hi a me kona kuoo a ku iho la imua o ke alii koa; a pane mai la: "Eia o Katewaio, ke noi aku nei e ki mai iaia i ka pu ano a make." He 23 na ukali me ia i loko oia manawa. Ua lawe pio ia oia me kona mau ukali a ua hoomaka aku la ka maki ana no Ulun@i. I ka wa e hele ana ma ke ala, ua hoao iho la he 11 o na ukali e holo, a ua nalo wale eono o lakou, a elima o lakou i ki pu ia a make. E lawe ia aku ana ua Katewaio nei a hiki loa i Martizburg a mailaila aku a i Greytown. Ua manaoia e paaia oia malaila a loaa mai ka lono no ka makemake oka Moiwahine no kana pio.

Piena Germania me Iapana

            O na kuee mawaena o keia mau aupuni elua, ua hoomaka ke kau ana mai o na ouli ano kuio, a ke ala mai la na hoomakaukau ana no ka ulele ana. Ua hoike ae o Amerika i kona ku ana ma ka aoao e kokua ana i na kumu hoike a lapana, a ua kue mai hoi Enelaui a kokua aku la i ko Geremania aoao, a me he la o ka waha no o ka pu ke aho o na aoao a ielua.

Ane Halawai Helene me Tureke ma ke Kahua Kaua!

            Ua manaoia ia aole loa e hiki ke hooponopono maluhia ia na kuee mawaena o keia mau aupuni. Ua ala mai na hoomakaukau nui ana no na pono kaua ma na aoao a elua. Ua manao ia no hoi ke hoao ikaika nei o Auseturia e keakea loa in a hooponopono maluhia ana, no ka mea, o kona @ini nui ko laua ulele ma ke kahua kaua, a o kona manawa @o ia e oili aku ai a lawe ae ia Makedonia. Mamuli o keia mau mea, ua hoouna ia'e o ka Haku alii Lobanoff me kekahi palapala hoike noho aloha maluhia mawaena o Rusia me Tureke. Ua lohe ia, ua ae aku o Rusia e hoopau wale i na 800,000,000 dala Farani i koi poho iaku ai mai a Tureke mai, a me ka hoihoi hou ana aku i kekahi mau mokuaina oia aupuni e waiho ana ma Asia; aneane lele auanei paha ka Bea e kokua i kona enemi Tiga o na la i hala.

He Kipi Hou Paha.

Ua hoao aku la kekahi kanaka e komo iloko o ka pa alii ma Konatinopela me ka hakaka ana me na kiai, a ua ku aku la a @ha he ekolu o na kiai iaia. Ua ki ia mai la oia i ka pu a make iho la. O keia hana a keia kanaka. aole i maopopo ke kumu, aka, ua hoomaopopo wale ia, he manao ino kona, aole hoi no kekahi manao maikai.

Pii ka lualua.

            Ua kauoha ae ke kuhina kanawai o Farani e hopu i kekahi Lunakanawai o Toulosa a e huokolokoloia no kona puana ana i na olelo mahalo a me ka inu ana i ke kiaha rama no ke ola o ka Moi. Ua pii ka lili o keia kuhina, a ua hoopuka koke i keia kauoha. MAI ULALU Ke pahoa nui nei k@@a ano mai ma Kona Akau maluna o na keiki liilii.

                                                                                                                                                                                                                                                 I @@ Po@kolu iho nei ka malama ia ana o ka hoike nui o na Kula Saba@ o na pali ma Kaneohe. Ua hoomaka ka halawai ana o ka Ahahui E@aneho o keia mokupuni ma Kaneohe i ka la 14 iho nei. e like me ka hoolaha. No ke ano omaimai o ka mea kakau i ka moolelo o ka pukonokono Nelesona, e hoomaha ana a keia pule ae. I KEIA la. Poano, e kuai kudala ia aku ai na pakaukau ia o ko kakou makeke, e C.S. Bato, ma ke kauoho a ke Kuhina Kalaiaina. TEREFONS. Ma ka@la 4 o Oct. nei, ua hoomaka ia ke kama@@o ana ma ke Terefone mawaena o Koloa a me Lihue. Kauai. Pela mai nei o J. H. Mahoe. H@OMAHA KA LIKELIKE. E hoomaha ana ka Likelike e like me ka makou i ha@ mua aku ai i ka la 20 ae nei. a e lilo ana ia Lehua kona wahi a hiki i ka Poalua Nov 4. Ma ka poaono iho nei, ua make iho la o Mary Ann Keumi iloko o ka 16 o kona mau makahiki o ke ola ana. O ke keikamahine hiapo loa ia a Mrs. Mary Akoni S.Rose o keia Kulanakauhale. HE 6 wale no hora o ka eku ana mai a ka nene aukai Neti Mela i na ale hanupanupa o ka mo@na mai ka malu ulu o Lele mai a hooulu ana i ka lai malino o Kou nei. Aole keia he hulo, aka, he "lele ana no!" MAKE EMOOLE. Ma ka Poaono iho nei Oct. 11. ua make aku la o S. M. P. Kaleo kekahi o na Lo@o o ka apana o Wailuku, he make hikiwawe kona, he pokole na la o ke kaa an@ i ka mai a make aku la. J. S. LONO. PAKELE KE OLA. Ma ka la 25 o Sept. Ua h@ule iho la o Kapela k, mai luna iho o ke kaa pipi, a a-e aku la na huila maluna on a, a u@ loaa i kona kino na palapu ehaeha. Ma Hamakua, Hawaii keia po@no, pela mai o J. K. KALEHUAMAKANOE. HEIHEI AU. Ua lohe mai makou e heihei au ana kekahi kanaka Hawaii me kekahi haole makai o Ainahou, i keia ahiahi. E hoomaka ana ma ka uwapo mokuahi a au iwaho a kaapuni i ka haie kukui a hoi hou a hiki i kahi hoomaka ai. PAU, HI H@U- Ma ke awakea Poaha Oct 2, ua hoolapu ae la ke ahi i ke ko a ke Kiaaina o Kauai J E Bush he elima ka nui o ka eka i pau. A ua pau pu no hoi kekahi hapa o ka Lee Loy. He ahi puhi baka ke kumu i pau ai. Pela mai ke leta a D K Mailehuna. EIA ME A ʻ U KUU LIA.- Ma ka auina la o ka Poalua, ua lona pono mai ia'u kau makana nani, i pahola mai ai imua o kou mau halekipa, oia hui ke K@ o ka Moiwahine Victoria o Britania Nui, mai ka lima mai o Mr. Kanealai. nolaila, ke haawi aku nei au i ko'u aloha piha i kou Luna Hooponopono, i kona hooko ana mai. Mahalo piha. H. D. SETHA KAHOOLEAINA. Kohala a@au, Oct 2 1879. O NA Alii Bisimaka a me Gortschakoff, he mau eneini nui laua, e paio ikaika mai nei no ka noho alii ana o kahi maluna o kahi ma na hooponopono aupuni ana o Geremania. Ua olelo ia, ua kauoha ia e hui na luna aupuni a me na alii oia aupuni ma kekahi halawai nui, o ka hana i manao ia no ia halawai. oia no ka hoolilo ana ia laua i mau hoa@loha. Pehea la ke pukonakona Bisimaka. ae no paha ia e ike. UA ike iho makou ma na nupepa o Nu Zilani no ka h@unaele mawaena o ka poe Belekane ana aina a me na kupa o ka aina, ma ka muliwai o Tameki. Ua ki ia aku ka @oe Belekane e ua poe la i ka pu oiai lakou e a-na ana i na aina no lakou iho, a hookahi o ka poe ana aina i ano poino loa ma ia haunaele ana. Ma na lono hope loa mai nei, ua hoopau wale ia. Ua hoao o Kahoomanawanui @, o uka o Niupaipai e lawe i kona ola i ka poakahi nei ma ke ok@ ana i kona puu me kekahi mea oi. Ua lawe ia oia ma ka Halewai, a no kona ano pilikia. ua hoihoi loa @ ma ka Haukipila. Aole i maopopo ia makou ke kumu, aka, elua mea i hai ia mai, no ke puhi nui loa i ka o@uma, a he aloha wahine. Aole i maopopo kona ola loa a me ka ole. MAI KE KAI ANU MAI- Ua loaa mai kekahi leta ma keia kaona mai kekahi haole mai e noho ala ma na poai anu oke kai lawaia kohola, e hai ana i neia mau lono malalo iho nei: "ua halawai na moku okohola me na hookui ana a ka nele pomaikai i keia kikina ma ka pepehi ana i na kohola. Oka aila a pau i loaa mai, mai na holoholona @alo mai, a aohe no he mahuahua. Maluna o ka moku Rainbow i ka la 4 o July. oia@ lakou e hauoli ana no na hoomaoao ana no ia la nui o Amerika, ua pah@ ae la he pu. a ua po@@o ke ola o kekahi o na laina Hawaii oia moku ma ia ulia; (aole i hai ia ka inoa o keia ho@kanaka i waiho aku na iwi i ka aina hau.) Maluna o ka moku John H@@land. ua ku ka malama moku o kela moku aku la i ka pu, oiai ka malamamoku o ka moku Sea Breeze e hoao ana e ki i ka walo; a aole i lohe maopopo loa ia ka nui o ka @oino. Ma na lono i loaa mai mai na aumoku mai o keia kikina, he mea maopopo. ua nui ka haule hope o na hana o keia oihana ma keia makahiki, a he mea kaumaha ia no na makamaka e hooikaika ana i ke anu maeele o ka hau @niki ili a me ka luhi maluhiluhi o ke kino." I keia pule ae e hoike piha ia aku ai na mea i hooholo ia ma na hihia @ure i koe ia makou. Ua makemake ia na hoa a pau o ka puali pualu Prince's Own A. B. a me C. e akoakoa ae ma ka hale paikau, i ke ahiahi o ka poakolu e hiki mai ana, oia ka la 22 o keia mahina. A e komo pu mai no hoi lakou i ko lakou mau lole hooluolu. Ma ke kauona. EEU NA HANA-Ma na lono i loaa mai ia makou no na mea e pili ana i ka auwai a me ka mahi koa a ka On a Miliooa ma ke kula o Kamaomao ua k@ i ka eleu maoli no. I loko o keia manawa ke ulu nei ke ko a ua eueu la. makahi o ke kanal@ma a oi aku na eka i paa pono. O ka hookahekahe ana i ka wai, ua hana ia me ka eleu loa i kupono na ke kanaka hookahi wale no e hookahe. ILIO HANANA ME KA MANO.-Ma ka holo ana aku nei a ka moku mahu Kimo Maki, no Kauai i ka pule i hala iho nei, ua hookuuia aku kekahi @@io mai kona oneki aku e pae ma Kalihiwai; oiai nae oia ma ke kai ua halawai mai l@ oia me na mano elima; hakaka iho la lakou. a moku pu aku la ka hope o ua @@io la. Na ka mano ke eo. He ULIA POINO.-Ua lawe ia mai he lono lauahea io makou nei, no ka pu ana o kekahi mau kanaka opio elua ma Waialua i kuahiwi, no ke ki palahu ana, a oia@ malaila, ua kani hewa ae la ka pu ma ka lima o Kakimila, a ku iho la oia i ka pu a make. I ka Poakahi keia u@a. E hoike aku no makou i na lono o@aio e pili ana i keia mea ke loaa i keia pule ae. HAINA O KA NINAU KANAWAI.-Aole he kupono ia E ke hoopii @ I no ke apuka. Kupono ia i ke huopii ia E no ka hoopunipuni. W. K. KAAILAU. Wailuku. [L. H. Ua lawa keia haina no keia ninau no ka mea, ua like wale no na haina i hiki ma ke keena nei.] HAULE A MAKE. - Ma ka la 3 o keia mahina, ua pii aku kekahi elemakule ma Punanaio, Puna, Hawaii i ka lau ulu, a no kona hoi ole mai, ua haohao ko ka hale iaia, a i ka hu@@ ia ana aku, ua loaa aku la kona kino make malalo o ke kumu ulu. Aloha wale! Pela mai nei ka leta a J. W. K. UA NOI ia mai makou e hai aku i ka poe heluhelu o ko makou pepa, ua hoolaha hewaia ka olelo hoolaha o ka mokumahu Lehua e ko Hawaii P@eaina, he $1,50 ka uku ohua oneki, no ka manawa wale no ia e holo ana i Kauai. aka, i keia manawa he $2.00 no elike me ka mea mau, a ma keia mua aku, aole oia e kipa ana i na awa o Kawaihae me Mahukona, aka e hololoa'ku ana no i na awa o Hamakua ma. PUOLO HOOMANAMANA.- Ma ka la Sabati iho nei, ua loaa mai ia Kamoe kekahi puolo hoomanamana ma ke Kiowai e Alekoki; o na mea maloko o ua puolo la, hookahi puaa liilii, he makiau, a he lauoho wahine. A ma ka Poakahi ae, ua loaa hou no kekahi puolo ma ke Kiowai o Kapena ua hihia i ka palehao. O na mea Maloko, he 2 awe he@, 2 huluhulu awa, 1 ala nemonemo a me 1 lau ipu awaawa. Ua lona keia ia 1keole. MAREIA.-Ma ka la 27 o Sept. ma Koloa, ma kahi noho o Mr Charman, ua mareia e Rev J H Mahoe o Mr C E Miller, me Miss Syllia A B Charman. Mahope iho o ka pau ana o ka mare. u@ halii ia he pana@na i luluu i na mea ai Hawaii. Ua kono ia e na mea mare, ka poe i hele aku malaila; a ua paina pu me laua me ka hauoli, a ua lawa pono i na mea ai. "E uhai ia ko laua mare ana me ka pomaikai." J. H. MAHOE. ALOHA oukou e na keiki Puhi Ohe me ka oukou mau mea kani! Ua holo aku lakou no Hilo, i ka ahaaina nui a ka Hui mahiai o Hawaii nei, oia hoi i ka Poaha iho nei, a e huli hoi mai ana no paha. I ka nee ana aku a ke aliiwahine o ko kakou mau moana nei mai kona uwapo aku i ke ahiahi Poalua nei, ua haehae ae la na leo ho'loha'loha o na ohe i ka ea o ka lewa, a i ka iho ana iho a pa i ka ilikai, "auwe! he anu no hoi ko ka waikoloa, he mea e hoi nei maeale i ka iwihilo." HE MAU MAKANA IHI@@I.- Ma ke ku ana mai o ka moku kalepa Lady Lapson i keia mau la aku nei, ua loaa mai la i ke alii ka Moiwahine kane make Emma Kaleleonalani, he mau makana nani ihi@@i. ma o ke Komisina o Beretania Nui, Jamers H. Wodehouse, mai ke alii ka Moiwahine o Enelani a Emeperese o @nia, he mau k@ nui he umikumamalua. I kaha ia me ka noeau a nohea, a i kinohinohi ia a nani. o ka ohana alii oia aupuni nona na hopunaolelo ihoopuka ia: "ka aina i ike ole ia'i ka napoo ana o ka la." MAKANA I KE AUPUNI.-Maluna mai o ka moku Lady Lapson, ua loaa mai i ke aupuni he mau pahu, me na waiwai hoonui naauao o loko. He mau apena laau i hana ia a like loa me na ami a me na mea a pau e pili ana i ke kino o ke kanaka, mai loko a waho, a ke hookuikui ia a kukulu ia, ua like loa me he kino kanaka maoli la ; a ua hiki no ke hoopili ia'ku neia mau huaolelo: "O ke kino. o ke kino no o ke kanaka, aka, o ka leo o ka leo o ke kii- he ole. E waiho ia ana keia mau mea kupanaha ma ko kakou (museum) keena hoikeike o na mea hoonaauao, ma Aliiolani, pela ka lohe. Na kekahi Haku alii o ka hole iMipe@@@ala o Rusia i hoouna mai keia mau mea, a i panai no kona loko maikai. ua oluolu iho la i ke alii ka Moi o Hawaii nei e hoohanohano aku iaia, ma ka ae ana aku e kau ia ke @ea hoailona o ko@@ oihana hoohanohano o Kalakaua, ke kulana he Naita Nui.