Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 47, 22 November 1879 — Page 2

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Diane Poche
This work is dedicated to:  Langues Tirees Translation

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ma ke Kauoha.

(section unreadable)

Kuai Aina Aupuni.

Ma ka Poaono, Dekemaba 2@ i ka hora 12 awakea ma ka poka k@ A@ Hale e kuai kudala akea ia aku ana neia mau apana aina kupono no ke k@ ana i mau hale noho ma Kuiaokahua

Na helu 169 170 171 172 @

Na helu 184 185 186 187 188 205 206 207 208 209 Kekumukuai he $300 pakahi a pii aku

Na helu 263 264 266 267 268 @ @ @ Ke kumukuai he $150 pakahi a pii aku

Na helu 321 Ke kumukuai he $500 @

Na helu @ 341 342 344 346 348 350 352 @ @ @ @ @ Ke kumukuai he $300 pakahi pii aku

Na helu 241 240 239 238 235 234. Ke kumukuai he $300 pakahi pii aku

E hookaa ia ka hapaha o ke kumukuai i ka @ @ hookahi hapaha i ka @

(section unreadable)

SAM'L G. WILDER, @ @

Keena @ Nov. 2, 1879

Kuai o ka Hoolimalima o ka Aina Au-

puni, Kanaio, Honuaula, Maui.

MA ka Poakahi, Dekemaba @ 1879, ma ka hora 12 awakea, ma ke aio iho o Aliilani Hale, e kuai ia aku ana ka hoolimalima @ @ makahiki, o kekahi apana aina i ike ia o KANAIO, e waiho ia ma ka apana o Honuaula. Maui. Kumukuai @ ka makahiki, he $100 a @ aku E uku mua ia @ @ @ @

SAM'L G WILDER @ @

Keena Kalaiaina, Nov 6, 1879.

Kuai o na Laikini Awa.

(section unreadable)

Apana o Koolaupoko, 1                      Kumukuai, e hoomaka ana i ka  100

Apana o Koolauloa, 1                         Kumukuai, e hoomaka ana i ka  100

Apana o Waialua, 1                             Kumukuai, e hoomaka ana i ka  100

Apana o Ewa me Waiaa@, 1              Kumukuai, e hoomaka ana i ka  100

E koi ia ana ka poe e kuai ana e waiho mai i ka 25 pa keneta o ke dala kumukuai i ka wa e haule ai ka hamare, a e manao a ia ua lilo ke ole e uku ia mai ka huina pau ma ka Poalua. Dekemaba 30 oia hoi ka makaukau ana o ua Laikini no ka haawi ana aku

SAM'L G WILDER, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Nov 30, 1879.

OHANA WAI.

O NA mea a pau i loaa ke kuleana HOOPULU MEA KANU, ke hai ia aku nei, mai ka hora 7 ahiahi a i ka hora 6 kakahiaka  ua kapu @ ia ka hoopulu mea kahu ana.  O na mea e hoolohe ole ana i keia kauoha, e pani ia no ko lakou mau paipu wai me ka ha i hou ole ia aku o ka lono.

R. LISHMAN, Luna o ka Oihana Wai.

Honolulu, Oct. 23, 1879.

E HOOLOHE.

Ke kauoha ia aku nei ko makou poe Luna a pau, e hooili koke mai i na koena dala o ko lakou poe lawe pepa o ka hapa hope o keia makahiki 1879, i ole ai e hihia a huikau ka hana ana no ka makahiki hou e hiki mai ana.

E hoolohe i keia a e hooko pololei e pono ai.

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

no ka Makahiki, 42.     Eono Mahina, $1.

Dala Kuike ka Rula.

POAONO, NOVEMABA 22, 1879.

I KA POAHA iho nei, ua oluolu i ke Alii ka Moi, i ukali ia'e e ke Kuhina o ko na Aina E Jno. M. Kapena a me ka Puuku Chas. H. Judd, i ka maalo ana aku makai o ka mokuahi o ka Hui Mokumahu o Kina, e ku nei makai o Ainahou, a hooluana iki aku la maluna o kona oneki me ka hui hoolauna ia ana mai o ke Kaukau Alii Fan Lau Ki, o Kina, i ku mai ai i keia mau la aku nei.  He hora hookahi paha ka hoohala ana a haalele aku la ia ka malihini o ka Aina Pua.

EIA mawaena o kakou nei, ke noho nei maloko o ka Hotele Hawaii, he mau alii no ka mokupuni o Rotuma ; a ua manao ia i holo mai laua no ka makaikai ana a me ka ninaninau ana i ke ano o ka noho ana o ko lakou poe kanaka ma Hawaii nei, he lehulehu wale o lakou ma keia paemoku.  Ua hai akea laua i ka mahalo no ka malama pono ia o ko laua mau hoakanaka a he mea hauoli no ia no kakou.  Aia ma keia mokupuni, he nui loa na kanaka, ua oi pakela aku na wahine i na kane.  Ma Hawaii nei, he 2,688 ka oi o kane i ka helu kanaka hope loa iho nei.  He poe kanaka ui kino maikai ko Rotuma, aole e like me ko na aina "lelewa," a ua hookarisitiano ia lakou he mau makahiki loihi ae nei.  Aole anei e pono i ka Papa Hoopae Lima Hana e lawelawe no ka hoopiha ana mai i mau haneri wahine a hoolawa ae i ke ano kahuli o ko kakou lahui ?

O KA Poalima e hiki mai ana, oia ka la 28 o keia mahina, oia ka piha ana o na makahiki he kanakolu-kumamaono mai ka hooia ana mai o na aupuni nui o Enelani a me Farani i ke kuokoa o Hawaii nei.  He la keia ma na aupuni nui i malama ia me ke akahai a me ke aloha nui, oiai o ka la ia i loaa ai ka ea ponoi o ka aina maluna o ke kulana noho aupuni, a i okomo ia aku hoi maloko o ka poai nui o na mana aupuni, a lilo he hoahanau no ka ohana hookahi.  Pela makou e hoomanao ae nei ia la nani o Hawaii, me ka hoomaikai pu ae i ka Mana Lani, ka puuhonua nana i makana mai ia mau hiona nani a kau keia paemoku i ke kiekiena o ka naauae a me ka holomua.

Oia la hookahi, he ia ia i kukalaia mai nei a puni o Amerika, ma ke kuahaua a ka Peresidena Hayes o ia Repubalika Nui, e ma@ @ kona mau makaainana a pau ma na @ a pau a lakou e noho ana, ina ma ka aina a ma ka moana, i la haipule aku i ke Akua. me ka haawi ana aku i na hoomaikai no na pono me na pomaikai i loaa ia lakou ma ke ano lahui a me ke aupuni iloko o ka makahiki i hala'e, a e malama laulaha ia ana me ka lokahi keia leo.  Pehea oe o hawaii?  Aole anei keia la i kupono no kou haipule ana a haawi aku i na hoomaikai no na pono a me ke kulana i loaa @ @ au e ku nei?  Aohe la nani e ae a none manawa i oi aku ke kupono !

UA ULONO a e ma na pipa alanui o kakou nei, u hiki mai la kekahi komisina mai ke aupuni mai o Kina ma ka mokuahi hope loa iho nei e hoao e hooholo i kuikahi pili kaelpa @ o keia Aupuni me kona.  Aka, oia lono, ua pololei ole; oiai, aole oia he Komisina no ia Aupuni i holo mai no ia hana aka, he lala oia no ka hui mokuahi o Kina, i holo mai e hoao e hoopaa ia ke kipa ana mai o ko lakou mau mokuahi maanei ma ka huakai mawaena o Kina a me Kalepono; a e nana me ka hoomakakiu ana i ke ano o ka noho'na o kona lahui mawena o kakou nei a hai aku i kona Aupuni.  Aole no paha e nele ka loaa naa o na hoike kupono no ke ano o ko lakou noho ana ma Hawaii nei, oiai ua oleloia, aole aupuni i oi ae ka maalahi a me ka noho'na maluhia o na kanaka o Kina e like la me Hawaii nei, a me ha 'lka. ma kekahi mau ano, ua oi aku no mamua o ko lakou aupuni.  he mea ia e hooikaika ai i na manao no ke kuikahi, a me he la aole no i loihi ka manawa a lohe aku kakou i ko lakou noi ana mai ia mea; alaila, e noonooiho kakou, ke hooholoia, o ka wehe ana no ia i ka ipuka a oi aku ka hamama i ko keia wa no ko lakou komo ana mai.  A pehea la auanei ke kuikahi me Amerika ? ke pau ka manawa o ka hoopaa ia ana, aole no paha e nele ana ka hoole ana mai oia aupuni e hoopaa hou, oiai, e piha mai ana kakou i na Pake, a he panalaau ka olelo ana o Hawaii no Kina?  Aole lakou e ae, pela ka manao o kahi poe, e haawiia i kuikahi ke hoea mai ia mau hiona o Kina maluna o Hawaii.

HE OIAIO, a he mea no hoi na ke kanaka Hawaii noonoo maikai e kaniuhu iho ai, aia iloko o keia au naauao malalo o ka malumalu o ka noho'na Kristiano, keia au holomua a pomaikai o Hawaii i kaena nui ia, ke noho nei kekahi poe---a he hapa nui no ia o ka lahui, iloko o ke apo haumia o ka noho "kane a wahine manuahi ana," i hooko ole ia ka makemake o ke Akua a me ka manao o ke kanawai maluna iho o ko lakou kahua !  Ae ! he mea io no keia e kaumaha ai a e kaniuhu iho ai, ka noho ana o keia lahui malalo o ka malu o ka pono a me ka maluhia iloko o na makahiki he kanalima a oi i hala'e nei, a aole loa i loaa ka noonookanakamakua o ka haalele hewa a holoi ae a maemae na lima me ka wai o ka noho pono ana malalo o ke kanawai o ke Akua a me ko ke kanaka.

Aka, oiai makou e kamailio ana no keia mau mea ma ka aoao o kakou Hawaii iho, aole no makou i hoopoina i ka haupu ana'e me ke kulou ana o na maka ilalo, me ka piha o ka hou po i ka hilahila, no ke ano o ka noho'na o kahi poe o na aina e mawaena o kakou.  He poe i hele mai mai na aina naauao ; i ao ia malalo o na kuhikuhi ana o ka pono Kristiano o ka aina no na makahiki he lehulehu loa ; a i hele mai mai na aina nana i lawe mai i na anouno o ka pono i Hawaii nei---ke noho nei me ka haumia, ke wawahi nei i ka pono ka hano hano a me ka maluhia o kahi mau ohana ponoi o ka aina, a ke hehihehi wale nei i na kanawai o ka ihiihi a me ko ka aina.  He mea keia i ku maoli i ka hilahila, a e ulu ai ka manao lili a me ka makee iloko o ke kupa o ka nina, a me na makua nana i hookahua i ka pono.   Eia i keia la keia ano noho ana ma na wahi a pau o ka aina, e alakai wale ana mamuli o na hoowalewale haumia, na haole mai na kulana i manao ia he kiekie a ka poe haahaa, i na opuu opio o ko kakou lahui.  Pehea e kinai ai i keia ? He hiki wale no---ehooko aku nae !

Ka La Kulaia.

E like me ka mea i hoike mua ia aku, ua malama ia na lealea no ka la i piha ai na makahiki he kanaha kumamakolu o ke Alii ka Moi ma ka Poakahi la 17 iho nei, malalo o Ewa, maloko mai o ke kuono o Waipio.  I ke awakea o ka Poaono aku, ua holo aku i ke kahua o na hana na Ahi Liliu a me Kapili me kekahi mau alii. kahi mau Kuhina a me na Ukali a me na keiki hoehoe waapa maluna o Pele, a luana malalo o na hookipa hanohano ana a ka Hon. J. I. Dowsett me kana lede.  I ke Sabati ae, ua holo aku i kahi o Kiwaha, a mailaila ae a ka luakini ma Waiawa.  Ua malama ia na hana o ka la e Rev. M. Kuaea, a ua hapai ia he lulu no ke kukulu ana i halepule hou no lakou, a ua loaa ia wa he $362 90 ; he $100 o keia na ka Moi i hoouna ae ma o kona Puuku.  Ma ia auina la ma kahi o ke Alii Luka, a ua malama ia he paina Pake, na ko laila mau kamaaina o ka Aina Pua.  I ke kakahiaka o ka Poakahi ua hoea aku ia ka Moi, ka Moiwahine a me ke Alii Luka.  I ka pau ana o ka paina kakahiaka, ua hoomakaukau ia ka hele ana i ke kahua heihei waapa, a penei na hana heihei :  Heihei mua---o ka waap A, malalo ka hookele ana a Kinoiki, a o Kanoelani ia Kapo---eo ia Kanoelani.  2---Na waapa huelobati me Koaheahe, na ke Alii Liliu ka hookele ana, a eo no ia Koaheahe.  3---Heihei a kamalii liilii.  Oia iho la na mea i hana ia, a mai nui aku paha no ka nui loa nae o ka ua. I ka po Poakahi iho ua hoi mai ia na Moi i ke kaona nei maluna a Mokolii, a i ka Poalua ae i hoi mai ai na alii e ae.

I ka lawe ana aku o Pele i na Moi i ke Kakahiaka Poakahi ua paa iho ia oia iloko o ka lepo ma kahi e kokoke ana i Mokuumeume, a i ka Poalua ae ka hemo ana me ka poino ole.

I ke kakahiaka o ua la kulaia nei, ua lai molae malie ka aina, ua kalae ka lewa a nani na hiona, aka i ka hiki ana aku i ka hora 10, ua pii mai la na ao uli panopano ma ke kukulu hikina, a hanini mai la na pakaua koikoi a maumaua a po wale no ia la.  Aole no he mau hana nui o ke kaona nei, o na kipu wale ana no o Puowaina a me ka welu luhe o na hae mai ke kai a ka uka.

HE MAU APANA DALA KAHIKO

KUPAIANAHA.

Aia maloko o ka Hotele Hawaii, ke noho nei kekahi haole malihini o Dr. Spier kona inoa, nona na makahiki lehulehu i hiki aku i ke 79.  He waiwai kona kulana, a ua hele kaapuni oia i ka honua nei, a aohe ana hana, o ka ohi wale ana no me ka malama ana i na apana dala kahiko a ano kupanaha o kela a me keia wahi ana i hele aku ai; he 65 ae nei na makahiki mai kona hoomaka ana ma keia hana nui.  Aia me ia i keia manawa. he aneane tausani a oi na apana dala ano e, a aia ma ka hale oihana hana dala o Kaleponi he mau tausani elua kahi i malama ia'i.  He 27 makahiki i hala ae nei, ua kanu oia i keia mau waiwai ana no kona makau o lilo i na poe powa a aihu o ia manawa ma Kaleponi a i ka holo ana mai nei kona e@i hou ana.  Aia mawaena o na apana dala kupanaha ana, keia mau mea malalo iho, a he mea kahaha no ka ike ana a me ka hoomaopopo ana i na mooleleo i heluhelu o ia mau au kahiko :

Aia iaia he mau apana dala sekelu, o na la o Aberahama, he 2,000 makahiki mamua aku o Kristo; hookahi apana gula o ka moiwahine o Nineva a me Babulona, kahi hoi a Iona i hele aku ai; hookahi o Alekanedero ka Nui, ka ma i olelo ia ua noho lanakila iho la maluna o ka honua a uwe leo nui ae la no ka nele i ka honua hou aku ana e noho lanakila hou ai ; hookahi o Phillip, ko Alekanedero makua kane, a hookahi mamua aku i ke au o Amyntas, ko Alekanedero kupunakane ; na apana dala o ke au ia Heneri I o Enelani  a hookai o ke au o ka Moiwahine Elizabeta, nona ke kumu waiwai he 5 pene, (10 keneta) a o kona kumu kuai i keia la he $160; he apana gula kuea, me ke kuni kea o Sepania he $16 ke kumu kuai ; he dala pepa o Amerika mamua aku o ke kaua i kuokoa ai ia aupuni mai ka mana ae o Beritania, he 18 pence, (37 1/2 keneta) a ua pai ia nei mau huaolelo : "O ka hoohalike ana me ka hoopunipuni i keia he make ka hopena ;" he mau apana gula he $100 a me $50 ka waiwai ; a he mau apana dala e ae he lehulehu o na au kahiko loa o na aupuni a pau.  Ua olelo keia haole, aole oia e ae e kuai i keia mau waiwai ana no $100 000.  He oiaio, he mau waiwai nui keia, a ua hoike ia'e e Dr. Linderman, o ke keena hana dala o Kaleponi, he kanaka hoi i hele nui ma na aina e o ka honua nei, o keia ka huina nui a me ka oi o ka waiwai o na dala kahiko a kupaianaha o ke ao nei a puni.  he oiaio no hoi, he mea nui ka lohe ana i na moolelo o na la kahiko o na aina o ke ao nei. aka, he oi aku nae ka ike maka ana a me ka hoopa ana o na lima o ke kanaka o keia au hope loa i na apana dala i lawelawe ia e ko lakou mau lima, na kupuna hoi o ko ke ao nei mau lahui.

Lono mai Alika mai.

Ma ka Poalua iho nei, ua ku mai la ka moku okohola Pacific, Kapena Knowels, iloko o na la he 25 mai ke kuono mai o Plover, a hai mai oia no kona loaa ana i ka ino ma ka moana.  Ua nui ka ikaika o ka makani a me ka huhu o na ale, e ulupa ana i ka moku me he wahi opala ala maluna o ka welelau makani, a lilo aku la kekahi o kona mau waapa a me kekahi o kona mau kalele waapa.  Ua manumanu o mua o ka ihu o ua moku nei i ka honihoni pinepine me na apana hau oolea o ke kai anu, a ua ano manuheu ka nanaina.  Ua hai ia mai ka piha kui o ua moana akau nei i ka hau i keia kau, a ua lilo ia i mea hoomanawanui no na keiki i aa e au ia hohonu.  O ka nui o kana loaa he 1050 barela aila, 7500 paona iwi, 3000 paona niho walu.  Penei na lono no na moku e ae :  Rainbow 9 kohola John Howaland 9 ; Abram Barker 8 ; Norman 8 ; Huntr 8 ; Thos. Pope 7 ; Helen Mar 7 ; Coral 7 ; Sea Breeze 6 ; Progress 6 ; Northern Light 5 ; Vigilant 4 ; Dawn 3 ; Mercury 3 ; Fleetwing 3 ; Francis Palmer 2 ; Mt. Wollaston 2 ; Tropic Bird 2 ; Eliza 5 ; kialua Alaska 2.  Ua ili ke kuna Newton Booth ma Plover Bay, a ua haalele ia.  Ua kuai kudala ia a lilo no $5.00.  He 300 barela aila walu ko luna i ka wa i ili ai.

Ma keia lono, ua ano waiwai iki na keiki e hoomanawanui ala malaila.  a me he la mahope mai la o ka holo ana mai o keia moku, ua loaa hou aku la na ia hou. a i keia mau ia aku e kapalulu mai ai no ka home.

KAAWE.---Ma ke kakahiaka o ka la 31 o Oct. iho nei, ma Kipahulu, Maui.  Ua kaawe ae la kekahi wahine ia ia iho o Mrs. Kamai, a ua make loa oia.  O ke kumu o keia kaawe ana ua uluhua oia i ka eha mau e kona poo. he mai mau keia nona, no na makahiki loihi he 12 i hala ae nei, aka, he eha no nae no ka manawa a pau ae. a he ola loihi no nae i kekahi wa, a i kekahi wa eha mai nol a i keia eha ana hoi lawe ae la i kona ola.  I kahawai ka makuahine. i ka mahiai ke kane hoi aku ua make kela.  Oia kahi mea hou o kuaaina nei.

J. K. IOSEPA.

Naha ka Makaha ke Lumai

 nei ka wai ia Hawaii !

Pela io no e ke KUOKOA.  Ua kamoe mai la ka auwai mai na kiowai nui o Kina a ke haluku halukuluku nei ka wai me ka heleuluulu maluna o na kapakai nani o Hawaii nei. e uhi ana i ka hiona home o ke kamaaina me kona haekaeka. a e hooke aku ana i ke kupa, ka io ponoi nona ka lepo, a me ka hookahua ana iho i kona mau helehelena ano mulea ma ka makalua.  Ke halo nei na maka a ke papapa nei na lima, me ka puu wai i piha i ka hopohopo na mamo a na makua nana i hoohonua ka aina me ka eha o na ili i ka ihe o na kau io Kamehameha Nui, a o ka neoneo ka mea ike a ka onohi. a o ka makani ka mea pa i ka lima ua ane olohelohe ke kino, a ku @e a hookaawale aku haalele iho i na ilina a ke aloha, na ka malihini o Kina e paeli, a waiho ae na iwi e kaulai ia i ka la, a "hala ka puulena aia i ka Pake !"  Heaha keia ?  O ka hikimua, o na ouli, o na hiona o ka hopena a'u i kilo mua aku ai oia keia ao eleele hakumakuma e kau nei i na maka a e kulu iho no kou waimaka me ke kaniuhu ana o kou naau pilihua e ke kupa o ka aina me ka hala ole ! 

Ua wehe ia ke pani o ka pahu kupua o ka aina pua, a ua naholo mai la kona mau kanaka me he mau naonao la e uhi paa ana ia Hawaii nei, i hiki ole ai ke aui ae a hooni, a i na hou aku a hoea hou mai !  Ea !  Ke uwe ae nei ka lepo, kahi o na lehu o na iwi o kupuna o Hawaii, e i ae ana, "ua luuluu au ua kaumaha, ua paupauaho i ke koikoi o neia haawe, a e ana hina auanei paha i ka nawaliwali !  Ua oki ! ua lawa ke kahe a ka wai, ua lawa iho la no hoi paha ka lealea, ka makemake i ka malihini, e nana ae hoi i na wahi kupa kakaikahi i koe.  No ia malihini aku no hoi paha ke kahua. e kali iki ae nae hoi a hala'ku lakou nei, aole hoi o ka hooke wale ana'ku no me ka lima nui !  Ua oki keia komo nui ana mai o na Pake, no ka pono a me ka pomaikai o kakou.  E noi ae i na mana Aupuni e pani aku i keia makaha, o paapu io ka aina makuahine ou e ke kanaka Hawaii me ka hale ole.

Owau no,     KAHIKINA KELEKONA.

Kou, Nov. 18, 1879.

UA ku mai nei o Miss Zoe Gayton mai Kapalakiko mai i keia mau la iho nei, he lede opio kulana maikai a naauao, a he akamai ma na poai hana keaka.  E haawi ana oia he mau anaina o keia ano i keia mau la aku, ma ke kokua pu ana a kahi poe Hawaii ponoi o ka aina nei, i hoolako ia aku ai kona kulana ilihune.

A HA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i lunahooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o YIN CHING, o Honolulu, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai McCully.  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a A H Loo Ngawk o Honolulu, e hoike mai ana, o Yin Ching pake no Honolulu, ua make kauoha ole ma Honolulu, ma ka 6 o Novemaba, M H 1879, a e noi ana e haawi ia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai ia A H Loo Ngawk.  Ua kauoha ia, o ka Poakolu, ka la 10 o Dekemaba M H 1879, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Beretania a me ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka nupepa Kuokoa a me P. C. Advertiser nupepa ma Honolulu.

Kekauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Novemaba 18 M H, 1879.

LAWRENCE McCULLY,

Ikea:     Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

A. Rosa, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

OLELO HOOLAHA LUNAHOO-

PONOPONO WAIWAI.

UA hoonoho ia ka mea nona ka inoa malalo iho i lunahooponopono waiwai ma ka waiwai o Kaia k. ma Hana, Kualoa, Maui.  No laila, o ka poe a pau i aie mai i ua waiwai la e hookaa koke mai ; a o ka poe he kuleana ko lakou i ua waiwai la, e hoikeike koke mai iloko o na mahina eono mai keia la aku ; a i na e hala ia manawa e hoole mau ia aku no lakou.

C. MAULILI.

Lunahooponopono.

Makawao, Nov. 9, 1879.

KE AHI-KOE KILAUEA!

KE AHI-KOE HAWAII 8    PAPAA!

A ME KE

AHI-KOE HAWAII HUINAHA!

---O---

Ke Ano Maikai Loa.

Ua owili ia iloko o na wa-hi he 35, a he 3600 o ka pahu hookahi.  e malama mau ia ana no ke kuai ia aku e

E. O. Hall & Son.

E loaa no keia ano ahi ma na halekaui a pau maloko o keia Aupuni, no ke kumukuai haahaa loa  e ninau no

KE AHI-KOE KILAUEA !

OLELO HOOLAHA.

KE hoolaha aku nei au, o ka la kapu o ke kai o Muolea na ka Konohiki, oia ka UHU.     C. H. JUDD,

Puuku o ka Moi.

Honolulu, Oct. 24, 1879.

OLELO HOOLAHA.

MAI keia la a mau aku, aole he kuleana o kekahi kanaka a mau kanaka paha e kuai i ka waiwai o kuu aina ma Palolo.

CHARLES LONG.

Honoluul, Oct. 22, 1879.

HOOLAHA I NA POE AIE.

OWAU o ka mea nona ka inoa malalo nei, mamuli o ka loohia ia ana o Akuna pake e ka mai nawaliwali no ka manawa lohi, ka mea nona ka halekuni e ku nei ma Kahaluu Kona Akau, a ua lilo mai ua halekuai ia ia'u i keia manawa ; nolaila, ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i aie mai ma ua halekuai ia a me na waiwai e ae a pau e pili na ilaila, e like me ka lio, pipi, kalo, baka, kope, awa a pela aku. e uku koke mai i ko lakou mau aie ia Akui pake ka mea nana e malama nei na waiwai a pau ma ua halekauai la iloko o na mahina elua mai keia  ia aku, a i uku ole mai lakou iloko oia manawa, e hoopiiia no lakou ma ke kanawai.  Owau no

GOO KIM.

Honolulu, Nov. 1, 1879.

MAKENA WAIWAI HOU!

---AIA IHEA ?---

AIA NO HOI MA KAHI O

GOO KIM!

MA ALANUI NUUANU.

Hewa no hoi ka Maka ke Nana aku a

Emi no hoi ke Kumukuai!

O NA Kalakoa hapa Lilioa halua lau, Kalakoa polu o na waihooluu like ole.  Na Makalena keokeo, ulaula, uliuli huluhipa a @ maikai o kela a me keia ano ; na Hanaka Kilika maikai loa o na wai@ like oie, nunui a liilu ; na Pala@ o na kane me na Kamalii o na ano hou loa; na Mamalu o na lede kae weluwelu a me na kamalii; na Kula.  na Wawao Manoanoa, na Palule Lilima, na Palule Huluhulu manoanoa no ke kumukuai wai@ loa, na Lole Kamalii, na Kamaa Kane, Wahine a me Kamalii. no ke kumukuai emi loa.  Na Kiehei Kilika Pake, Kihei Moe, Uhi Moe, na Wati Gule me na Wati o na ano a pau; na mea hoonani o na lede, na Gula Pepe iao, na Komo Lima Apo Lima, Pine Omau, Pine Papale a me na ano @lina.  Na Hoioka Kilika maoli a me na hapa kipika o na wahine o na waihooluu like oie K kuai ia aku no lakou me ke kumukuai haahaa a oluolu @.

He nui aku no na waiwai i koe aole i huai pau la aku, aka, na oukou e wae ke kipa mai ma ko'u halekuai ma alanui Nuuanu.  He mea mau ma na Poakahi a me na Poaono, he kuai hoopaki ko ia mau ia me ka manuahi, nolaila, auhea oukou, a nane mai a ike i ka makepono.

(section at 90o)

E. WELLER,

(graphic of watchpiece)

MEA HANA WATI

ALANUI KAAHUMANU,

Honolulu.

WATI, WATI, WATI, WATI!

(graphic of watchpiece)

(text flanking right and left of graphic)

WATI, WATI, WATI, WA@

HE EMI A ME KA MAKEPONO LOA !

Mai Hele i na Hale e  ae,

KAHI E APUHI IA MAI AI OUKOU ME NA OLELO PAHEE.

E Ninau na AWati Dala

maikai a me na Wati Gula Nani

Loa, i loaa ole ko lakou like ma

keia mau Pae Moku o Hawaii nei.

E nana pono oukou i ka Inoa o ka

Hui nana i Hana.  a i kuni ia ma-

loko o keia mau Wati.

E Kuai ia aku no ia oukou e

na Kanaka Hawaii me ke emi

loa i ike ole ia mamua.

E NAUE MAI OUKOU I IKE MAKA

EIA ME A'U KO OUKOU MAU IINI KAHI I MALAMA AI.

E LOAA NO AU IA OUKOU MA KA HUINA O NA ALANUI PAPU ME KALEPA.

M. McINERNY,

AGENA NO KEIA AUPUNI.

Hoolaha a ka Luna Hooponopono

Waiwai

NO ka mea ua koho ia maua na mea nona na inoa malao i mau lunahooponopono i ka waiwai o Makoliku k. no Kipahulu, Maui, i make. e ka lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua ko H P A i ka la 3 o Novemaba, 1879 ; no laila, ke kahea ia aku nei na poe a pau i ale i ka mea i make e hookaa koke mai ia maua. a o ka poe a ka mea make i aie aku ai e hoouna mai i ko lakou mau bila i hoohikiia, iloko o na malama eono mai keia la aku.  Na maua no

KAPEHE, w.

A UNNA.

Na lunahooponopono o ka waiwai o Makoliku k. i make.

Wanana lua, Hana, Nov. 3, 1879.

Hoolaha a ka Lunahooponopono

Waiwai.

UA hookohu pono ia mai ka mea nona na inoa malalo iho e Hon. F. S. Lyman, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana 3 o ko H P A i lunahooponopono i ka waiwai no Keaweluaoke k. o Kahalii, Hilo, Hawaii, i make aku nei.  Nolaila, ke hoike ia aku nei ina mea a pau ina he mau koina ka lakou mau bila kupono iloko o ekolu mahina mai keia la aku, a i ole e hoole mau ia aku no, a o ka poe ia aie i ka mea i make, e hookaa koke ami la'u, ina he waiwai ko ka mea make ma ke malama ana a kekahi mea a mau mea paha, e hoihoi koke mai ia'u.

G. W. A. HAPAI,

Lunahooponopono Waiwai.

Hilo, Oct. 24, 1879.

Olelo Hoolaha.

E hoolohe mai na mea a  pau, no ka mea, o ka aina o Kahili, Sila Nui, Helu 50-20 kahi e noho nei o Iosepa, ma Waipio, Hawaii, na lilo loa m ke kauai ia Kahaumanu k. nolaila, ua papa ia na kanaka a pau, aole e komohewa maluna o kela aina, aole no e hana ia kekahi mea me ka ae ole o na Kahumanu ia, noka mea, nona wale no ua aina ia i keia manawa, o Maikahunanui kona hope malaila.

Ma ke kauoha      W. R. KAKELA,

Loio no Kahaumanu.

Honolulu, Nov. 1879.

Hoolaha Lunahooponopono

E IKE na kanaka a pau, ua hoonohoia na mae nona na inoa malalo iho nei i mau lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Henry W. Daniels i make, no Wailuku, Maui, e ka mea hanohano Abr. Fornander, Lunakanawai Kaapuni Apana 2 H P A.  Nolaila, o ka poe a pau a ka mea make i aie ai, e hoike koke mai me na hooi a kupono ma Wailuku iloko o na mahina eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia ; a o ka poe i aie i ka mea make e hookaa koke mai.

W. H. DANIELS,

NANCY DANIELS.

Wailuku, Oct 24, 1879.

A HA Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Mokupuni o Oahu, Hawaii Pae Aina ss.  Ma ka waiwai o GEORGE HENRY BUSH no Honolulu i make.  Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka palapala kauoha a no ka hoolaha ana.  No ka mea, ma ka la 31 o Okatoba, M H 1879, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa o George Henry Bush i make aku la; a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha a e hoopuka ho i ka palapala luna hooponopono malalo o ka palapala kanoha i ka mea noi, na waiho ia mai e Henrietta Kauiaaihawane Bush kana wahine mare.  Nolaila, ua kauohaia o ka Poakahi oia ka la 21 o Novemaba M H 1879, ma ka hora umi kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale ma  Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaio ia ai ia palapala kauoha, a e hoolohe hoi no i a noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha a me ka hoopuka ana i ka palapala luna hooko.  A ua kauoha hou ia; e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ka nupepa Kuokoa he nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.  A ua kauoha hou ia, e hoopuka ia na palapala kena no na hoike no la palapala kauoha, a me hooilina o ka mea make, ma keia Aupuni e hele mai a e kue i kela palapala kauoha i ka wa i oleloia.

Kekauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Okatoba 31 1879.

LAWRENCE McCULLLY,

Ikea     Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

A. Rosa, Hope Kakauolelo.

HOOLAHA A NA LUNAHOOPONO-

pono Waiwai.

E IKE auanei na kanaka a pau, no ka mea, ma ka la 22 o Okatoba 1879, ua hoomanaia mai na mea nona na inoa malalo iho i mau lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Kaaikaula w i make, ma Kalawao, Molokai,  nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe a pau i aie ia Kaaikaula e hoo kaa mai, a o ka poe a ka mea make i aie aku ai, a waiho koke mai lakou i ko lakou mau bila me na hooiaio kupono iloko o na mahina eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia.

S. W. KAPULE

G. KAUHI.

Na Lunahooponopono Waiwai o Kaaikaula w.

Jno. W. Kalua, Loio no na L. H.

Wailuku, Oct 25, 1879.

OLELO HOOLAHA.

MA ke ku ana mai o ka moku syren, ua kau mai maluna ona kekahi POHAKU HOOMANAO (Tomb stone) i hoailona ia KALEIKIMANA ; nolaila, ua makemake ia ka mea nona ia, a i kuleana paha ia waiwai e ninau ia Frank Gertz (mea hana kamaa) ma alanui Kaahumanu, e pili la me ka Baneko o Bihopa.     FRANK GERTZ.

Agena o ka hui hana Pohaku Hooomanao o Kaleponi.

HOOLAHA KUDALA A KA LUNA-

hooponopono Waiwai.

MA ka la 22 o Okatoba, na hoomanaia ka mea nona ka inoa malalo iho, e ka mea hanohano Abr. Fornander e kuai aku ma ke kudala akea i ka waiwai o Kanakahou.  Nolaila, i mea e ike ai na mea a pau, e kuai aku ana au ma ke kudala akea ma ke alo iho o ka hale hookolokolo ma Ulupalakua, Maui, ke hiki aku i ka Poaono la 29 o Nov. 1879, ma ka hora 12 awakea, i kela apana aina a pau o Kanakahou  i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 3088.  O ka ili 64 46-100 eka.

He kuike ke dala, a na ka mea nana e kuai mai na lilo o ka palapala kuai     M. KEALOHA,

Lunahooponopono Waiwai o Kanakahou.

Houaula, Oct 25, 1879.

OLELO HOOLAHA.

E MANAO ana o MR. CLAUS SPRECKES ni, e hana i auwai nui ma ka mokupuni o Maui; no ka hookahekahe wai maluna o na mea kanu.  O ka mea a mau mea paha e makemake ana e eli i elima haneri kapuai a oi aku paha o keia auwai ma ka olelo aelike, a e uku ia aku no hoi no ka hana ma ka heluna o na kapuni kubita, a @ oie ia ma ka heluna o na kapuai loa o ka auwai i ellia; ke noi ia 'ku nei lakou e ninau ia H. Schussler ma Haiku, Maui, a i oie ia William G. Irwin & Co. ma Honolulu, a e loaa ia lakou na hoakaka kupono.

CLAUS SPRECKLES,

H. SCHUSSLER.

A HA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai, ma ka hana o ka waiwai o B LULAMA, o Honolulu, i make ma ke keena imua o ka Lunakanawai McCully.  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a William Keaweamahi a me Kepa w. na lunahooponopono o ka wawai o B Lulana no Honolulu i make, e noi ana e apono ia na hoolilo he $45 00, a e hoike ana o na mea i loaa mai he $9.00, a e noi ana e nana a apono la keia mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.  Ua kauoha ia, o ka Poakolu, ka la 1 o Dekemaba M H 1879, ma ka hora umi o kukahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke keena o ua hale hookolokolo  ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili, nolaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu, io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia  sweftbia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii e pai ia maloko o ke Kuokoa he nupepa i pai a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.

Kekauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, i keia ia 30 o Okatoba 1879.     LAWRENCE McCULLY,

Ikea:     Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

A. Rosa, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.