Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 48, 29 November 1879 — Ka Ikaika o na Kanaka Opio. He Haiolelo na ka Rev. H. H. Paleka. MA KAWAIAHAO, NOV. 16, 1879. [ARTICLE]

Ka Ikaika o na Kanaka Opio.

He Haiolelo na ka Rev. H. H. Paleka.

MA KAWAIAHAO, NOV. 16, 1879.

" £ na kanaka ui, ua jjalapala aku au ia oukou, no ka mea, ua ikaika no oukou. —I loane2;l4. Me he mea la ua aloha o loune i na kanaka opio; a ua kau nui kou mau noonoo ana maluna o lakou ; ua mahalo oia a ua makemake nui i ke kanaka ui, oia no ke kanaka opio ; no ka mea he ikaika, a he makaukau no hoi ia poe, a he kupono ke mahalo ia. He maikai ka oiwi, he eieu na manao, he makaukau ka lawelawe ana, he ikaika na olona o ke kino. a he ikaika na pana ana o ke kanaka opio. Ua like ke kanaka opio ine ka mauna i paa pu me na ulu laau, a me na iau nahelehele, he oluolu na maka ke nana'ku, he aia ke ea ke hanu iho oe, a he mea i makemake nui in. Ua iike ke knnaka ui me ke kumulaau e ulu ikaika ana, ua hohola ae kona mau iala ma na aoao a pau, ua mohola maikai na lau. aole ponalo, ua opuu »e na pua, a o ka hua wale no koe. A e hoike mai nna na hiohiona a pnu oin laau he wa hua maikai e hiki mai una. E like ine ke kali ahonui ana o ka mea mahiai no na hua o kona kihapai laau kanu, pela ka lahui e kali ai me na manaolana no n* hua mua a me na hua ohaha o ko lakou poe kanakn ui. Ua like no hoi ke knnnka opio me ke kahawai e puka mai nna mai loko mai o ka poli o ka wni mapuna, iloko lilo lon o ke kuahiwi. He uuku kona hnomnka nna, he mnemne no nae. A hnla he mi>nnwa o ke kahe nn«, ua puipui ne « e «ani ulili nna mnwnena o na pohaku me nn pihaa o ke kmhiwi. Mahope iho. nnna hou aku oe. ua ikaika lon konn holo ann, nohe mea paa imua o kona nlo, e lelele nn* mn na pnli, e wahiana i nn mwno. e pulumi ana i na opala. a hiki wale nku i kon« wa e mio nku ni iloko o ke kuiona o ke kannkn innkun, alaila hoea ne oe a mokaikai i ua ui nei, ua like ia me he u.uliwai aniani'la. ua lana mnlie. he wai hohonu, e ko aknhele ana ina kona ala hele nna i ka moana, a e halihali nn» 1 na wai mnkimae mnluna o kona poli malino. He mau ano maopopo keia i pili i Kanakn opio, a owai ia ka inea mahaio oie, a m»kemake ole ia mnu helehelena o ka poe opiopio ? O ka wniwai 0 ka lahui knnaka, oi« ka inahuahua o kona poe kanaka opio. Hetha In ka w«iwai o ka Leialii ke ole na kannka ? A heaha la ka pomaikai o ka aina ke ole makaukau i?» me na kanaka ui ? E kamailio aku ana au in oukou i keia manawa ina keknhi mau kumu e iknika ai ke kanaka opio, me ko'u manaolma e hooaiai i ka noonoo o ua poe opio nei ma na mea 1 pili i ko lakou pomaikai iho, • no ka pono no hoi o ka Uhui a me ka aina ī aloha nui ia. O ka mua o na mea e ikaika ni kmaka ui, oia uo ke Kino Ola Maikai. 0 keia kino o kakou, oia ke. kahua 0 na hana a kakou e lawelawe ai. Me na inla o ke kino a me ka noonoo ana o ka iolo e hapai ai kakou i na hana no kakou iho. 1 oiwi pololei a 'kaika kou. e ke kanafta i pono ai. 1 iima akau kakauha kou. ua hele na oiona me n« aa a paakiki, a ua uhi ia a paa me na io maikai, no ka mea, oia ka iima e lamkilu ana ma ka hana. 1 1010 kou i hoeueu ia me na koko maemae. e pana eleu an« ma na aa koko a p*u o kou kino, no ka mea, oia ka ioio nona na noonoo moakaka a me ka makaukau. 1 puuwai kau e pauma ikaika ana me ka waihona koko piha o ke kanaka oia maikai. no ka mea, oia ka puuwai wiwo oīe imua o na piiikia o ka honua nei. I mau hiohiona o ke keiki kane koa kou, he oluolu, he hopo ole, h« hiiahiia oie, he kuoo, he kupta ; a i kanaka hoiookoa oe inai iuna a hiki iiaio, maloko a mawaho. i maemae kou kino, a i aia kou hanu. alaila he kaowka maikai oe ma ke kioo. Alaila ua makaukau kou kahua hana no ka laweiawe ana i na Uana e pomaikai ai oe. # £ nana i keia kaoaka pupuka. Ua nani no oia i ka wa i puka mai ai mai loko mai o ka iima o ka Mea nana ia i hana. Aka ano, ua inoioo. Ua elemakule oia mamua 0 kona monawa mamuli o kana mau hana uhauha. Ua pio ka • o kona maka a oa piapia na lihilihi, a o ka ili • kor.a kino, ua oakaka me he lepo paloio la i ioaa pono iho 1 ka weia o ka ia, a o ka hanu o kona puka-

. ihu, oa maea, ai« be om« e be*e «kit »m , ( koni kino >ka popr. He ;ka>ka ao«i ia *if oaka ? Ao'e. ao e pen? ke kipa i« o \ he k«Q3ka ol*. He ii i komo ta e ka mo :b? mek i i in a wj?ho iiom o kua> ; au, pau b a ata, Uke »no ih» U f w o ke kax aka opio mahope o kon« han-* no |aoa laia iao no ki «a lomi. he ohe pepe. a . fciSin«» »ho oe maiuna oo* ef ai ; Aohe pomaika* k»oa wahioe ī»sa, aohe po- ; o ka Uhui a me ke aupum, a ua ti;o oia i pomo nona iho ; o ke kupapau koaa ' ihoa. a ok» pomaikai ana e haalele mai ai jno ka poe mahope aku ooa. he ole. Ala ka | hana. ma ka īmi pomaikai aaa. ma ka haoko • pooo ana i ko ke kanaka kuleana piha a pau ma keia honua, ua eo ke kino naw*hwaU ike kioo ola ikaika, ee iawa pono na haawina e le. 0 kekahi mea e ikaika ai ke kanaka ui. oia no Ka Naauao. Aole kakou e iawa pono me na makaukau no keia ola ana ina o ke kmo ola miikai • waie no a nele kakou i k« ike. Oka maiamaiama oka noonoo. oia ka mea e holopono ai ka iaweiawe ana oke kmo. Hu hewa na hana o ka mea naaupo, a makehewa no ! hoi koua lohi. Ua oi ioa ka holomua ona | iawelawe aoa o ka poe oaauao mamua o ka ; ; poe naaupo. N'o ka maopopo ioa oka oi*io • o keia, he mea makehewa ka noonoo ana.. ! E imi i ka ike iioko o ka olelo Eneinni. Ina ; 1 e ioaa ia olelo ia oukou, ua ioaa ka waihona j • waiwai nui, he kahua e pii ai īiuna a ioaa | jna wahi kiekie. Pomaikai na keiki llawau | ma ka wehe ia ana o na kuia ma ka oieh I Eneiani. : Aka. ua pau na ia heie kula o kekahi poe , ; o oukou, ua komo iloko ona hana o ke ka-! | naka makua, a e imi ana i ola no oukou iho. • Ua pono no ia, a he poinaikai no kai koe no ' 1 oukou. Aole i pau ka wa ao, aole i haia ka | |wa imi naauao. He haie kula nui keia ho- j a he po« haumana na kanaka a pau. | | A o ka poe imi i ka ike, e loaa no ia lakou. | ; Eia iwaena o oukou na haoie naauao, he i j poe oluolu no ia oukou ; a ua pili oukou ia ' | lakou ma ka noho pu ana, a ine na laweia- j ;we ana o kahi poe. E imi ika naauao ma ; I o iaknu la. E ui, e ninau, e kuka pu me ; iakou. E iawe mai i ka lakou mau noonoo maikai ana a e hoohui pu me ko oukou noo- i noo iho. E hooikaika e pii nku iluna, e hoonui ae i ka ike. E lawe i na nupepa haoie, e iike me kahi , poe o oukou e lawe nei, e heluhelu la. E j kuu aku i ku noonoo e hoio inn na nina e, ' ma Amerika, ma Eneinni a me na aupuni o Europ* ; no ka inea, he uuku lea o Hawaii , nei, ahe haiki knhi a ka noonoo e hele ai. E kuu nku i ko oukou mau noonoo ana i ka loa a me ka laula o keia honua, i akea j pono na laweiawe ana o ko oukou waihona noonoo, oia ka mea e īkaika O ka waihona noono maikai iloko o ke kino oia īka* īka, he kuiana kiekie in, a he mea kupono ke imi īkaika ia. | E hai aku au hookahi mea i koe e ikaika | ai ke kmaka ui, a oia no i Ka Pono. ! Oka pono io inaoii, oia kekahi mea e | ikaika ai. Aole oka inoa ma kn pono, aka ;okaio o ia mea. oia kou mea e īkaika ai. |0 ke ala in oka pua. E nana i kekahi ka- i : naka he inoa kaulana kona.ua kapa ia he inoa j ; kiekie a hnnohano, ua olelo ia he naauno a j j kulana konn i inahalo la; nka nae, ua hauj mia kana mau hana, ua hoowalewale oia ia i hai e hanu hewa pu ine la, u* hoohaumia | oia iaia iho, a ua hoolapuwale pu oia i ko- j ina hoa. He oiaio he kul<ma ikaika kona ; j kahi i noho ai, a aia no i«ia na laweliwe ■ | ana e hiki ai ke hoopomaikai ia oia a me ! :na mea he lehulehu wale o kona lahui. ; ! Aka, ua kiola oia i knni muna, a me kona ikaika ma na iawelawe lapuwale tna. Ua : | haumia kana mau hana, a ua pii ae ke ea ! ino o kana mau hana hewa pinepine ana, a ! ua hoownhawnha na inea a pau. Heaha . J kona pono i koe ? Ua pau koun ikeika. eii- j i ke me ka iilo ana o ka ikaika o Sumrsona | i iioko o n* luim o Oeliia, pela oia i pio ai. j | Aohe ona wahi pon§ ma keia hope aku, ke j | oie e hooinaemae ia oia, a hoioi ia aku kona { | mau haumia. Oia anei ka hopena maikai i | nou, eke kanaka opio, aole ioa. Oka hau- i ! inia o kou naau. oia kou hilahila ame kou j j a oia no ka poino o kou kino a j me ka uhaue. Aka, o ka maeinae ma ka j | naAU, oia kou alanui guU e pn ae ai i ka ! i pono, ka ikaik* a me ka loihi o na la o kou | oia ana. Ama ia aianui no hoi e komo • mai ai kuu Makua oka lani a noho pu me | oe, a ioaa iloko ou he' punawai o ke ola ! mau loa. j O ke kannka ui e ku paa ana maiuna o' ka Pohaku-kahiko oka Pono, me ka hiki ' o?e ke kulai la ena hoowaiewale ana oka . hewa, he kaiaunu hoohanohano oia no kona j aupuni. a he kumu e hauoii nui ai kona ; ; iahui. Oka la hanau keia ok« Moi, a aole ; | hanohnno ioi ae i kein h'u e kalokaio ae i | nei no oukou, oi« ka ioaa ana in oukou ke | kulana kuokoa oke kanaka pono, ka mana i ; e hiki ai ia oukou ke ku iluna me he poe kei- ; ;ki kane oinio ia no ko oukou aioa makua-' ' hme. a paie aku ina hana hewa mai a ou : : kou aku. E hiki mai ana na hoao ana ; . imua o oukou i faa ia apopo; o kahi e hiki ai a me k» tnea nana e hoao inai ia oukou, ; aole au i ike la. Aka. oka hoowalewaie,' e hiki mai ana no, ma ke kaona nei p*ha, > ma ka apana kuaaina pnha ; ma ke ala hele ' { paha, a i oie ms ka maiu mehameha paha ; oka hale. A pehea oe, eke kannka opio j E hina ana anei oe, e kupaa ana anei? Ma - ke oia o ko oukou mau kino iho, a ma ke \ \ aioha ī ko oukou uhane. ma na hoomanao • : aloha ana o na aiu maikai nana i kukalu i t j na paia o keia haie, a i iho ia Ukou e haawi i |pu i ka haie a. me k* poe hoomaoa j l iioko o keia haie no ia Pono hookahi, ma ka . 1 hanohano a me ka ikaik* o ke k%naka ui ī; } makana ia mm maluna o oukou, ke waiho j \ aku oei au i ka'u noi. oia keia, e lawe ae | ; oukou i ka īkaika o ke kanaka ui, a e hoike j :ae īa ouknu iho ma k.\ la apopo, he p.Ve f | keiki kaoe Hawaii i ike i ka hana pono, he [ | poe e hiiahila ole ai ka inoa oka aina ma* ' kuahine, he poe keiki no ka milamalama.