Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 52, 27 December 1879 — Page 2

Page PDF (1.80 MB)

This text was transcribed by:  Keliann Marn
This work is dedicated to:  Dr. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ma ke Kauoha

@

E hoolohe

            Ke kanoha ia aku nei ko makou poe Luna a pau, e hooili koke mai i na koena @a@a o ko lakou poe lawe pe pa o ka hapa hope o keia makahiki 1870, i ole ai e hihia a huikau ka ha@a ana no ka makahihi hou e hiki mai ana

            E hoolohe i keia a e hooko pololei a pono ai

Makana A Ka

"Nupepa Kuokoa,"

No 1880,

Ko Kii Hanohano

o

Kenela Kalani

            He kii key i aneane like kona nui me ke kii o ka Moiwahine o enelani, aka ua oi aku nae kona maikai, a ua kiekie ae kona kumukuai, o ke kelana o na alihikaua Kaulana nei iloko o keia kii, he ihiihi a he ku i ka mahalo is ma ka nana ana, e kau ana maluna o kona lio kaua. He kahuko waiwai loa keia no na Home Hawaii, a he kokoolua maikai uo ke Kii makana i haawi ia iloko o 1879, E loaa ana keia makana waiwai me ka Alemanaka pu i ka poe a pau e la we ana i ka Nupepa Kuokoa no 1880 me ka hookau mua mai i na Dala Elua o ka uku pepa ma kela Keena mamua ae o ka la 31 o Maraki, 1880.

Ka Nupepa

Kuokoa me ke an Okoa

i h@

no ka makahiki @2. Eono Mahina, $1. Dala Kuike ka Rula.

Po@ono, Dekemaba 27, 2879.

            Ke naua inau nei no imua na hooikaika ana o na makamaka holo balota o na apana koho o oahu nei. Ma ka apana o Honolulu, ke helelei @i@ aku nei kekahi poe inoa, a ke kaomi ia mai nei ka manao o ku lehulehu mawaena o ka poe i koa. Ua lono wale ia mai ua piha pono na inoa eha o ka balota kapaia ka "balota ahi;" aole nae i hoolaha ia ma ke akea ua mau inoa nei. A ua lohe wale ia mai no hoi ua piha kekahi paa balota e ae, a o kunuiakea kekahi ma ua balota la. Aole i lobe @naopopo ia mai no na hoa e ai ekolu, aka ua olelo wale ia o Lapelio kehahi. E like me ka makou i hoolaha mua ai, ke hana nei na @akamaka holo @lota iloko o ka poeleele, a no ia kumu e alakai hewa is ana paha ka manao o kekahi poe makaainana. Ua o@ loa ka pono in a e wehe ia ae na hana i ka malamalama a ma ke akea i ike pono na mea a pau, a i mea hoi e biki ai i na makaainana ke nana ma @a aoao a pau a koho maopopo hoi me ha hoomakapo ole ia o na maka. Ua hai ia mai ia makou, o ka poe holo @, o lahou ka poe kue ikaika i ke kahea ia o kekahi halawai nui o na makaainana, no ka makau ka o kela a me keia o apo ole ia mai e ua halawaila. Nolaila, ua oi aku ka pono o ka naku aku no ileko o ka poeleele, an@ o puka io no mamali e kekahi alia pomaikai. He manao hemahema loa keia. Aole ma koa e @ i ka puana ae, o ka mea i aa oe e wai@ i kona inoa imua o kekahi halawai makaainaua o keia apane, na lakoa e noonoo no ka pono e kona lilo ana i wahaolelo no lakou, ua akaka moa no knoa kupono ole no ia kulana

            Mawaena o ka poe holo balota no Ewa me wainae ua lono ia mai o W. H. Tell kekahi mea i manao nui la.

            Ua hei ia mai. ua makemake loa kek@ poe o waialoa ia Rev. J. N. Paikoli e noio no ia pana @ aka, aole oia  i ae a e @ ana no Ewa. O ko makou manao @ho e noho ke kahunapuie mawaho o @ ab@olelo @ aka in@ ua ikai@ ioa kon@ makemake no ka holo, ua ikaika loa kona makemake no ka holo, ua oi paha ka @ ke holo no Waialua @ olelo @ komo maalahi loa ana oia ke hele @

            N@ Koolauloa, aole mau lono maopopo @ ia apana @loko o keia mau la. He mau hamu@u@ ana a ke aheahe makaoi wale no. Me @e mea la ke nana kee la no paha ko laila mau manu i ka @ iwi @ a HALE A. OLELO i ike ijo ai iloko o kona moeuhane.

            Ma Koolaupoko me he mea la aia mawaena o J L Kaulukou a me Kaoliko kahi a na maaianana e kau paona nei.

Kokua @anawalea

He Haawina Aloha

            He mea hoonaue manao aloha iloko o keia mau la, ka pinapinai a na lima menemene ole a ka make e hanai nei mawaena o keia kulanakauhale. Ua hookunihi ole ka hele ana m@ a ka anela ahonui ole mawaena o kela a me keia mea; aole i ike ae i ka waiwai ana o kahi poe a hookaulua mai ua like a like kana mau hana mawaena o ka poe kiekie a me ha poe haahaa, ka poe hune a me ka poe lako, aohe ana mau wae ana.

            I keia pule i hala iho nei, ua ku mai ka manuwa Amerika Lakawana, mai ka Pae Aina mai o Samoa. I ka lono ana a ko kakou Keena o na Aina e. he mau kipu kanikai aloha ka ua manuwa nei e haawi ana no ka hoomanao i kahi mau Adima@ala a me kahi luna o k@ Aha Senate o Amerika Huipu@a, i kahi la mah@e o kona ku ana mai, a no ka nui hoi o ka mai o ke kulanakauhale nei a mamuli hoi kahi o ka hoakaka ana mia a na kauka o ka oihana lapaau in a he me@ hiki ke noi ia ke Kapena e maliu mai i ke kapae ana i na kipu aloha ana a kona moku iloko o keia mau la, mamuli o ka po@no pilikia i loan i ke kulanakauhale.

            No keia mea, ua palapala aku ko ka kou Kuhina o na Aina e, i ke Komisina Amerika Kenela James M. Comply, a aole no hoi i hoawiwi ole ia ka haiia ana aku o keia mea i kea Kapena Rapp Chandler o ka Manuwa Amerika lakwana, a ua hoike koke mai la oia i kana olelo pane i ke Komisina COmply, a o ke Komisisna hoi i ke Keena o na Aina e i ka hoike ana mai:  "ua kaumaha ko'u manao i ka ika ana, oiai, i ko'u hikiana mai i keia pae aina, ua loohia na kanaka i ka mai kupono ole. Ke hoike aku nei au i ko'u aie e kapae ia na kipu aloha ana o na ano a pau i keia mau la, oiai ka ma i e laulaha ana, a e hoike pu aku hoi i na luna hooko o ke Aupuni, ini he mai kokua ana kahi e hiki ai ia'u, na alii moku, a me na kanaka o ka moku kaua malalo o'u ke haawi aku, ua hauoli ai i ka hooko ana aku.

            I ko makou ike ana i keia haawina kokua manawalen aloha, a keia luna manuwa maikai, ua hiki ole i ko makou puuwai ke uumi iho a kekinohi mai i ka haawi ana aku i ko makou manao mahalo palena ole. Ina aole no kakou e poloai a e hoouna aku ana i keia leo heahea manawalea a ke aloha o keia luna manuwa i pahola ahonui mai ai., aka, ua like no kana poloai a me kana pahola ana mai, me he la, ua loaa i mai no ia kakou na hooko ana a kona mau manao maikai. ma ka pahola ana mai a keia luna manuwa i kona manao poloai kokua a mawaena hoi o na hana maikai he lehulehu a ke Aupuni o Amerika, me ha la, ke hoike hou mai nei no i ka ake nui ana o ia Aupuni e hoomau ia ke kaana ana o na manao aloha mawaena o ia Aupuni nui a me ko kakou

            Aloha wale Ma ke kakahiaka o nehine, Dek. 26, ua kuu mai la o J. Koli i kona luhi no keia ola ana, a ua waiho mai la oia he ohana me na lehulehu he nui wle e uwe aku ana none ma keia aoao. He Kamaaina oia no keia aona no ka manawa loihi a he 31 ka nui o kona mau makahiki

            Hao a ka wai nui Ma ke kakahiaka poakahi, ua hoomaka mai ka helelei makawalu ana o na paka ua e hoomau mai maluna o ke kulanakauhale nei, a me ke awakea Poalua ae, ua l@ule nui loa mai la ka ua, ke hele la ia o na alanui a ohuohu i ka uhi ia e ka wai nui, a pulumi aku la i na apala a me na mea ulu a ku ana i kahakai. Ua olelo ae kekahi poe kamaaina i noho a kupa i ke kulanakauhale nei, o ka oi aku keia o ka wai nui e ike ia nei. Ua nui na hale i komo ia. a halana pu ia e ka wai. Ua uhi ia e ke one a e kekahi mau hale, ua hoololi ia ke kulano o kekahi mau hale, ua lilo kekahi mau make i ka wai, a he nui aku na mea a heoomaopopo ia ka ni o ka wai. ua lono ia mai no hoi, o ka uwapo nui ma ke kahawai o Kaukonahua, ma keia mokunui, ua pulumi ia aku la a ua pau loa. He uapo hoi wale no ia, iloko o keia mau mahina iho nei ke kukulu ana. Ma waiawa mai ua lawe ia aku la kahi mau kaupapa loi, pau pu o kalepo a me ka ai e ulu ana a kao lulii alu la i kahawai.

            Ma ke kakahieki poniua o keia pu@ nbo @ mai ai ka mokua@ Kuianak@ o Nuloka ma kona alahele i ka@poni. No ka nui loa o ke ino oa @ ia o ili ke hoao e hookome mai. @ holo aku no one ke paitata me ke @manawanui i kau aku ai oia iluna o ke kaiewa mai la no ia o kamoku mawaho no kekahi mau bora a no ka @ koke ole ua hooholi loa aku la no kaleponi me ka lawe pu ana aku i ka pailata

            M@

Ha WiDEMANN I LA RICHARDEON Cecil brown

            A ka @ko Hawaii Pae aina ma ka hoo @ ma ka waiwai o W L @

            Aha Mele Nui

ma

Kaumakapili

Dec. 27, 1879

            E weke ana o Mis HULIANA WALANIKA he Aha mele malokoo ka luakini o kaumakapili, ma ka po poaono Dek. 27 1879. E@ hookuu pau ana oia i kona mau Himeni kupakah ia pau loa, a ekoao ana oia e hoololololi i koona leo ma na leo like ole, e like me ka hiki i kona kileoa ke hana

            E kokua pu ana iaia o D. MALO me kana mau mele hookaau o nei au naaiua , e hiki ole ai i ke a luna me ke a lalo ke upoi i ka aka ana.

            E hui pu ana hoi n aKEIKI o na awaawa a me na ululaau anoano o ke kupua "KaUi o manoa" me ko lakou mau leo ahiu o na puana like ole e okalakala ai ka mea e lohe ana me he mea la he oia lapua welo o ka po

            E wehe ia ana na puka ma ka hora 7 a hoomaka ma ka hora @

            UKU KOMU

            Na noho o mua $1.00

            Na oho o hope 50 keneta

            Ko na keiki 25

            E loaa no na Palapala koma ma ke Keena o ke kuokoa me hawaii pae aina, ma na komite a ma napuka komo.

            Nana komite pooponopono e hoopoonopono i na loaa no ka luakini o kaumakapili

            B. W. Kawainui

            Lala o ke komite hooponopono

942 2t.

            A hookolokolo kiekie o ko Hawaii Pae aina, ma ka hooponopono waiwai. ma ka waiwai o L KELIIPIO i make kauoha ole. Kauoha e hoike ae i na kumu, ma ke noi a nalunahooponopono, no ke kuai ana i kekahiwaipaa. ma ka lelehelu  ana a ma ka waiho anan mai o ke noi a J L Kaulukou a me Pakeke w. na lunahooponopono o ka waiwai o L Keliipio i make, e noi ana i kauoha ole, a e waiho maianai kekahi mau kumu i ku i ke kanawai no ke kuii ana aku i ua waiwai paa la. Ke kauoha ia aku nei, o na pilikoko a pau o ka mea ia make a me na mea  apau i pili i ka waiwai i oleloia, e hele mai imaa o keia ha i ka ioakahi , ka la 29 o Dekemaba a P. 1579 , ma ka hora 10 kakahiaka, ma ke keena hookolokolo o keia aha ma Honolili, ma ia manawa a malaila e hoike mai ai i na he mau kumu ku lakou, no ka ae ole ia o ke kauoha no ke kauai ana aku i ua waiwai paa la i olelo ia. A ke kauoha hou ia nei, i kope o keia kauoha e pai ia i ekolu pule mamua ae o ka la i olelo ia no ka hoolohe ana, maloko o ka nupepa Koukoa. he uupepa i hoolaha ia ma honolulu.

Kakau ia ma honolulu, hawaii pae aina, Dekemaba 11, AD 1879

C.C. HARRIS

ikea: Lunakanawaii o ka aha kiekie.

A Besa Kakauolelo 931 3t

            KUAI A KA ILAMUKU.

            A ha hookolokolo kiekie ma ke kaulike. J. Mott Smith, ka mea hoopii, kue ia Edward Strehz, S.B. Dole a me W.L. Wilcox, na Lunahooponopono wiwai ma ke poho o E. Strehz i olelo ia a me Charles Wall, na mea kue. Ma ka ma na o kekahi kaeoha o ka Ahahookolokolo Kiekie kau kanawai a kaulike o ka Pae Aina Hawaii, ma kekahi hana e waiho ana imua o ua aha nei, ma ia mea koi o J. Mott Smith ka mea hoopii a o Edward Strehz S. B. Dole a me W.L. WIlcox na luuahooponopono waiwai ma ke poho o E Steabz a me Charles Wall na mea kue Ua kauohaia, o na kuleana, ma na ponoa pau o Edward Strehz i oleloia maloko o ka aina na a pono a pau o Edward Strehz i oleloia maloko o ka aina i moraki ia i heike a maloko o ka palapala hoopii a ka mea hoopii, a i hoikeia me keia malalo iho: o kela mau apana aina a paue waiho ia ma Kalihi, mokupuni o Oahu, a i loaa aku i na Edward Streez mai a Henry H. Nott, ma ka palapala kuai i kakauia ma ka la 30, July AD 1865, a ua hoopaaia ua palapala kuai ia ma ke keena kakau kope o ke aupuni, ma ka Buke hoopaa helu 19, ma na aoao 451 a me 452, a o kela apana a na kekahi a pau e waiho la ma Kalihi i oleloia , i loaa aku i ua Edward Strehs ia mai a William Adams, ma kekahi palapala kuai i kakauia ma kala 29 o lune, AD 1867, a oia palapala kuai ua hoopaala ma ke keena kakau kope i oleloa mua ia ma ka Buke hoopaa Helu 24, ma na aoao 114 a me 115.

            A mamuli oia kauuha, e kuai kulala akea aku ana au ma Kalihi, maluna o ua waiwai la, ma ka Poaono ka la 17 o laodri A 1880, i ka hora 12 awakea, i na kuleana mana a pono a pau o Edward Strehz i oleloia, iloko o na waiwai i pono a pau o Edward Strehz i oleloia, iloko o na waiwai i pono a pau o Edward Strehz i oleloia =, iloko o na waiwai i hoike ia malalo iho, i hooko ai i na koi a J. Mott SMith, ka mea moraki maluua o na mau waiwai nei, malalalo o kekahi moraki i kakauau i ka la 31 o Augate, AD 1872 , a ua hoomaopopoia ia koi e John H. Barnard, kekahi o na luna o ka aha i oleloia nona ka huina i hiki aku i ka %2,168,20. O ua mau waiwai ia penei na palena a me na hoakaka ana:

            E hoomaka ana wai kekahi pou leau ulaula o ka pa ma ke kihi komohana ma ka aoao o ke ala@ aupuni o na poa nei, he 57 kp A hoka pohaku mile alua a mai ia pou aku ke kukulu ana a ka mea ana aupuni e kai ana o loko paaakai a 42 11 koiao, e holo ana a 5455 H oioi 68 kp e holo ana ma ka aina o meck: hema 31 25 H oi, io 66 kp e holo ana ma ka aina o meek Hema 31 26 H oiaio, 45.6 kp ma kaaina o meek; a 47 45 H oiaoi 143 9 kp ma kaaina o meep A 43 18 K oiaio, 50 i kp maka aina o meek; H 53 12 Koiaio, s23 kp ma ka aina o Meek; a 411 u K oiaio 223 kp aina o meek a 43 47 koiaio 165 kp ma ku aina o meek H 44 46 olaio 92.8 kp ma @

            o ka huiia pau nona ka ni be @

            Maluna o ka waiwai i @

            M@

            Na paka paka a pau me ke mea kuai ma lilo

            W.C. PARKK, HAMUKA

            Honolulu Dec. 11, 15@

            Olelo Holaha

            hoolaha hooko Moraki

K @

            H A WIDEMANN

CECHIL BROWN, @

DEC. 13 @

            A ha @

CHAS. C HARRIS

ikea: Lunakanawai o ka aha kiekie

d13 941 3t A. Hoaa, hope kakauolelo o ka aha kiekie

 

            a ha hookoiokolo kiekie o ko hawaii pae aina ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o kimo hauma o honolulu i make, ma ke keena imua o ka lunakanawai McCully. Kanoha e hoolaha i ke noi e aponopono i na papa hoike, hookuu ana a e mahele i ka waiwai. Ma ka heluheiu a hoike, hookuu ana mai o ka palapala nui a me ka papa hoike a W C Parke lunahooponopono o ka wiwai o kimo hauna no Honolulu i make, e noi ans e a pono la hoolilo he $167  36 a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he 424.00, a e nei ana e nana a apono iaa kela mau mea, a e kanoha ia e mahele: na mea e waiho ana ma kona lima i na mea i kuieana malaila a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko iakoa noho ana ma ia ano Ua kainoha ia o ka la 14 o lanu ari, M h 1880, ma ke keena ma ka hale hookolokolo ma honolulu, oia a kahi a me ka manwai i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i ke kumu, in a he kumu o ko lakou, e ae ole la ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai oe hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo hawaii, e pai ia maloko o ke kuokoa he nupepa i pai ia a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana. Kakau ia ma Honolulu ko Hawaiia pai aina, i keia ia 10 o Dekemba, M H 1879

C.C. Harris

ikea: lunakanwai o ka aha kiekie

a bosa kakauolelo 941 3t

Kuai a ka ilamuku

            A ha hookoloolo kiekiu ma ke kaulike. J. mott Smith, ka mea hoopli, kue ia edward Strehz. S.S> DOle a me W.L. wilcox, na lunahooponopono waiwai ma ke poho o e strehz i olelo i a  me Charles Wall, na mea kue. Ma ku mana o a ha hookoiokolo kiekie o ko hawaii pae aina ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o kimo hauma o honolulu i make, ma ke keena imua o ka lunakanawai McCully. Kanoha e hoolaha i ke noi e aponopono i na papa hoike, hookuu ana a e mahele i ka waiwai. Ma ka heluheiu a hoike, hookuu ana mai o ka palapala nui a me ka papa hoike a W C Parke lunahooponopono o ka wiwai o kimo hauna no Honolulu i make, e noi ans e a pono la hoolilo he $167  36 a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he 424.00, a e nei ana e nana a apono iaa kela mau mea, a e kanoha ia e mahele: na mea e waiho ana ma kona lima i na mea i kuieana malaila a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko iakoa noho ana ma ia ano Ua kainoha ia o ka la 14 o lanu ari, M h 1880, ma ke keena ma ka hale hookolokolo ma honolulu, oia a kahi a me ka manwai i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i ke kumu, in a he kumu o ko lakou, e ae ole la ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai oe hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo hawaii, e pai ia maloko o ke kuokoa he nupepa i pai ia a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana. Kakau ia ma Honolulu ko Hawaiia pai aina, i keia ia 10 o Dekemba, M H 1879

Hoolaha Hooko Moraki

@

@

@

aha kiekie o ko hawaii pae aina

(ma ka hoolalo palapala hooilina)

Ma na mea e pili ana i ka waiwai o chas. kanaiana i make

I kea mea hanohano chas. c harris

lunakanawai o ha aha keikei

            O ek noi a william c parke, ke waihoaku nei imua o kou hauhano, aia ma ka la, a o ka le elima paha o aeriia 1877, ua hookohu pono ia oia i lunahooponopono no ka waiwai

@

Olelo hoolaha

@

olelo hoolaha

@

mea hana wati alanui kaahumanu

wati, wati, wati!

he emi a me ka makepono loa

silver

walthan watches

mai hele i na hale e ae,

kahi e apuhi ia mai ai oukou me na olelo oahee

e ninau no na wati dala

maikai a me na wati gula nani loa, i loaa ole ko lakou like ma keia mau pae moku o hawaii nei e nana pono oukou i ka inoa o ka hui ana i hana a i kuni ia maoko o keia mau wati e kuai ia aku no ia oukou e na kanaka hawaii me ke emi loa i ike ole ia momua

e naua maioukou i ike maka

eia me nu ko oukou mau uni kahi i malama m

e loaa no au inou kou mu ka huma o na alanui papu me kale

hoolaha a ka luna hooponopono waiwa

@

makena waiwai hou

---aia ihea?---

aia no hoi ma kahi o

goo kim!

ma alanui nuuanu

hewa no hoi ka maka ke nanu aku a emi no hoi ke kumukuai

@

hoolaha hooko moraki

@

agena no keia aupuni

hoolaha hooko moraki

@

olelo hoolaha

e manao ana o me@

olelo hoolaha

Ma ka waiwai @

olelo hoolaha

mai ka la i aku o lanuai, 1990

elua dala

ka uku o na ohua oneki maluna o ka moka@

hoolaha a ka lunahooponopono waiwai

E ike ua kanaka a pau, owau o hooahao k no pa@

pelekunu, molokai, Nov. 15, 1978