Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 3, 17 January 1880 — Page 1

Page PDF (1.41 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Matthew Naweli

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIX.   HELU 3}        POAONO, IANUARI 17, 1880        {NA HELU A PAU 946.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

 

I HUIIA.

 

            NA OLELO HOOLAHA:  -O na Olelo Hoolaha he 10 huina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00.

            NA KANIKAU A ME NA MELE:  -He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

            HOOLAHA MAU:  -E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukai kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

 

MOOLELO O NA LA

O KA Haku Visakauna Nelesona,

KE DUKE O BERONETI.

 

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA, -A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

 

MAMUA o ko kakou hoomaka ana i ka Nelesona mau hana i ke kulanakauhale o Napela, ke noi aku nei ka mea kakau i ko oukou lokomaikai, e heluhelu ia keia mau leta a Nelesona i kana wahine, oiai, he hapa ia no kona moolelo a o kekahi ia o kana mau mea i kakau ponoi ai me kona lima hema, a e heluhelu ia no keia mau palapala me ko oukou molowa ole.

            Ua hoouna aku la o Nelesona i kekahi moku kialua, e lawe i kana palapala a me ka moolelo o ka Vanguard imua o kona Haku, oiai oia e kalewa ana iwaho o Cadiz.  Ua hoomanao ae la oia no kana wahine ma Enelani, molaila, ua kakau hoa iho la oia i kekahi palapala, me ka hoouna ana aku mauka o ka aina a hiki i Enelani.  Maloko o ka leta a Nelesona i hoouna aku ai na kona Haku aole oia i hai aku i ka oiaio, ua holo pu aku me ka Moi Fedineda ka Emabasedoa Beritania Sir Wm. Hamiletona i ukali pu ia noi e Ema Hamiletona.  Maloko o ka leta a Nelesona i hoouna aku ai na kana wahine, ua hai aku oia i ka oiaio i na mea i hana ia maluna o kona moku, oiai oia i kalewa ae ai he eiwa mile iwaho o ke kulanakauhale o Napela, a e heluhelu ia hoi keia leta me keia:

            "E kuu aloha Fanny  -O Sir Wiliama a me Ema Hamiletona, ua holo mai lakou e hui me au iwaho o ka moana, maluna o na waapa he lehulehu wale, me na mea hoonani, a pela aku.  O laua, ko'u mau hoa'loha, aka, ua loaa lakou i kekahi mea hoehaeha a me ke kaumaha; ka mua, no ka pihoihoi pupuahulu; a mahope mai me ka hauoli.  O ka nuhou o ko'u lanakila ana ma ke kahua kaua i hala iho nei, ua hai ia aku ia mea ia Ema Hamiletona, a ua like hoi ia mea me kekahi poka wela ma kona puuwai.  Ua haule iho la oia me he mea make ala, a ua loaa iki hoi ka oluolu iaia iloko o keia mau la.  Ma ka aoao hoi o na waapa alii, ko'u mau hoa'loha, he mea hou loa ia i ko'u manao.  ua pii mai a Ema Hamiletona iluna o ka oneki, me ka hooho ana,  -O, na ke Akua e hoopakele i ko kakou koa, ka puukalahalao o Italia.  Ua haule mai la oia ma ko'u lima, me ke kahi ana o na waimaka ma kona mau papalina; mahope mai o laua, ua pili mai la ko ka Moi Fadineda mau waapa, i ukali ia hoi e kona mau Alihikaua.  Ua manao au, iloko o keia mau la pokole, e hoolauna aku ai au ia oe me Ema Hamiletona; no ka mea, oia kekahi o na wahine ui loa ma ke ao nei, a he kulana hanohano hoi kona mai  na ohana alii mai o Sadinia.  O ko laua oluolu ia'u, he mea hiki ole hoi ia ia'u ke hai aku; aia au ma ko laua home kahi i noho ai."

            O keia iho la na olelo a Nelesona i palapala aku ai i kana wahine ma Enelani, me kona manao paha, ua hana oia ma ka hana pono wale no, aole me ka hewa pu kekahi.  O ke kulana o Ema Hamiletona, ua piha oia i ka hanohano, a aia hoi oia ma ke aloalii o ka Moiwahine o Napela.  I ka manawa i hiki aku ai o keia leta i Enelani, he mea hauoli ole hoi no kana wahine ka heluhelu ana iho i na manao i kakau ponoi ia e ka pulima o kana kane, a he kue maopopo ana paha keia ona iaia.  Ua hele aku la oia imua o Mr. Davisekona, o kekahi hoi ia o ka Nelesona mau aikane aloha, a nana i kakau aku i kekahi palapala iaia, ma ka hapa o kana wahine, a penei kana palapala ana aku:

            "Aole e hiki ia'u ke hoopau ae i ko'u manao, no kou loihi loa ma ke Kaiwaenahonua; iloko oia manawa pu no, e hoolilo ana ka paha oe ia Napela i kikowaena no kou mau aumoku, (station.)  O oe wale no ka mea hiki ke noonoo nou iho a me ka ole, aka, e ae mai i ke noi a kou hoa'loha.  O lede Nelesona, ua hiki mai oia i keia kakahiaka, a eia oia me ka'u wahine.  Ke olelo mai nei oia ia'u, aia a hoi mai oe i kou home iloko o na mahina pokole, e hui aku no oia me oe ke kukala ia ka maluhia ma Napela.  E kala mai no keia, no kau wahine e noho nei iloko o ke kaumaha a me ka hoomanao ana ia oe."

            I ka wa i loaa aku ai o keia leta ia Nelesona, ma ka la 23 o Sepatemaba, ua ike iho la oia, aia ka na wahine iloko o ka hoomanao ana nona, nolaila, imi iho la oia i kumu e hoopau ia ai kona kaumaha, a no ia kumu, ua kakau iho la oia i keia leta na kana wahine, a hoouna hou aku la oia i Enelani, a e heluhelu hou ia keia leta elua penei:

            "O ka Grand Seignor, (ka Moi a Suletana o na Tureke,) ua haawi manawalea mai oia ia'u i kekahi pohaku daimana makamae loa.  Ina he miliona na dala no ia mea, ke waiho aku nei au ia mea ma kou poli, he makana kiekie nou mai a'u aku, ke keiki punahele a ko'u makuakane, a e lilo hoi o Sir Wiliama a me Ema Hamiletona ko'u mau hoa'loha.

            N.B.  -"Ina e loihi a pokole na manao o ka'u leta, eia no au malalo o kou malu."

            Oiai na pule pokole o Nelesona ma Napela, ua mau na hookipa hanohano ana a ka Moi Fadineda, mai ka poe hanohano a hiki i ka poe haahaa.  Ma ka la 29 o Sepatemaba, oia hoi ka puni ana o ko Nelesona mau makahiki i ke kanaha.  Ua kukulu ae la ka Moi Fadineda i kekahi ahaaina nui ma kona pa alii, a ua kono ia hoi na poe a pau o ke kulanakauhale o Napela, e hoohanohano ae i ka papaaina a ke koa kaulana o ka Naile.

            Oiai keia la e lealea ia ana e na mea a pau, ka hanohano o ko ka Moi Fadineda hale alii, ua komo huihui aku la na olelo aloha a ka Moi iloko o ko Nelesona puuwai, a ua hiki loa hui i kona maka akau ka ike ana aku i na hoohiluhilu maalea ana a ka ohana alii o Napela, no ka mea, ma o Nelesona la lakou i manao ai e pakele lakou mai na pualikaua pakaha wale o Napoliona, oiai oia i hele lanakila mai ai mai na kahakai hema mai o Farani, a hiki wale i ka paa ana aku la o ua Napoliona nei me kona mau pualikoa ma na waonahele o Aferika.

            Oiai na mea a pau ma ka hale alii e lealea nei, me na leo olioli hoi no ka hiki ana mai o ka la i hanau ai ka Hoola o Italia, mai ka puhaka mai o kona makuahine, ua ku ae la o Nelesona me ke kiaha waina ma kona lima hema, me ka haka pono ana aku o kona maka akau i ka Emabasedoa Beriania, oiai, aia malaila na Alihikaua kiekie o ko ka Moi Fadineda mau puali koa, a pane mai la oia me ka mino aka ana i keia mau olelo ano nui:  "Heaha la ka mea e luuluu nei ke aloalii o Napela a me Viena iloko o ke kaumaha," wahi a Nelesona me ka nahenahe o kona leo.  "Ekolu wale no mahina, e loaa no auanei ke kuikoa i ke aupuni o Italia; aka, ke pupuahulu nei ke aloalii me ke kuhihewa, a e haule no auanei ka manawa.  Aole he ola kupono o ko'u ola kino, a o na hana lapuwale a na puali kaua pakaha wale, aole hookahi mea e hiki ke hoomaalili mai i ko'u inaina; no ka mea, he aina keia no ka hupo a me ka hookiekie, ka powa a me ka aihue, a pela aku."

(Aole Pau)

 

KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE

A ME

MAHONE KE KOA:

MOKUNA XV.

 

UA lilo aku ka lei gula?  wahi a Malaki.  Aole anei i halawai mai nei me oe ka opio Mahone?

            Ua aha ia ua opio la?  wahi a Mukada.

            Ua puka aku oia mai ka pukaua aku nei me ka lei gula, wahi a Malaki; ua ike aku au iaia oiai makou e kue aku ana i na enemi, e holo ana oia ilalo ma ke ala.  Ina aole oia i paa i ka hopu ia e na kanaka Leinster, alaila, ua pakele aku oia.

            Ua pakele aku ua opio hopo ole la, wahi a ke'lii Denemaka i hoeha ia, iaia i kuhikuhi aku ai ilalo o ka pali o ke ala mauna.  Ua hoohuli aku oia i kona lio ma kela wahi, ia makou i hoopuni ai iaia maanei.  Ua ike aku au iaia i kona hiki ana ilalo o ke awawa me ke ola.

            E na lani, e kakoo kou mana iaia, a e hohola iho kou mau eheu aloha maluna ona, ka hoahanau o keia  puuwai kapalili! wahi a Donala i pane mai ai; iaia e kilohi ana ia lalo o ke awawa pali a ka kakou koa i haawi ai i kona ola no ka ihiihi o ka lei gula.  E kuu Haku alii Mukada, ua lohe anei oe i kekahi opio akamai i ke kakele lio ana e like me ke koa opio wiwo ole o Erina.

            O ka lio hea kana i holo ai?  wahi a Mukada.

            O kou lio ponoi o Fiona, e Sir Haku Alii, wahi a Donala.

            Ke hopohopo nei au, aole e hiki ia Fiona ke hali iaia i ke kahua kaua mahope iho o kona lawe ana i kana kauwa opio maluna o kona kua, wahi a ke 'lii Mukada: iaia i nana aku ai ia lalo o ke ala mauna.

            E awiwi ae au ilalo e imi iaia, wahi a Donala.

            Alaila, e lele aku kakou maluna o ke alii Powa a me kona mau kokua, wahi a Mukada.  E komo pu mai anei oe me a'u e ke koa Malaki ma keia hana?

            E hakoko no au ma kou aoao e Mukada, a hiki i ko kakou kipaku ana aku i na Denemaka iloko o ka opu o ka hohonu o ka moana, a hiki i ke kipa ana mai o ka make i o'u nei.

            E Donala, e imi pono aku oe i ka lei gula me kou ola a pau, wahi a Mukada, oiai o Donala e iho ana ilalo o ke ala no ka imi ana i ka opio nona keia moolelo.

            Ua pakele o Mahone o ka Viola Ume, a ua ola oia e kuu haku, wahi a Donala.  E komo pu aku no au me oukou ma ka ulaa ana ae i na iliohae mai ko lakou mau poopoo mai.

           

MOKUNA XVI.

 

            1 keia mokuna o ka kakou nanea i halawai ai ka kakou koa me na hiona kamahao o ke koa aoo nona keia nanea maloko o kekahi ana a me ka hookau ia ana o na hoohanohano he nui maluna o ua opio nei.

            I keia kakou koa e ahai ana i kana ukana ma ke ala mauna kuhoho o ke awawa maluna o ka hokua ahonui o kona lio, ua koho mua oia no kona halawai ana me ka make iaia i hiki ai ilalo o ke awawa.  Aka, ua ake nui oia e maluhia ka lei gula, a ua manaolana oia e halawa ana me Donala a me Malaki mamua ae o ka haehae ia ana o kona kino e kona mau enemi a kaili ia ae ka lei gula.

            Me kona kahaha nui i oi aku i kona hauoli piha, ike iho la ia aia oia ilalo o ke kumu o ka pali, a o kona koolua pauaho ole, aole he mau moali o na palapu i ike ia ma kona kino, ma ka laua huaki weliweli i moeuhane mua ole ia.

            Lele iho la ke koa opio mai kona lio iho a i ka papaku olalo, a o ka manao mua ana i hana ai, oia ka nana ana i ka maluhia o ka lei gula.  Loaa iho la iaia e waiho maikai ana no ma kahi ana i owili ai iloko o kona aahu kaua.  Alaila, huli aku la oia i na wahi i eha o ka lio, a pane kaukau aku la:

            E Fiona, ka holoholona ahonui pauaho ole, e kau mau na mahalo ana he nui maluna ou a ke alii Mukada, no ka mea, ma Irelani holookoa nei a puni aole e loaa he lua e like me oe ka pauaho ole a hoopono nana i hali ahonui ia'u a loaa ka palekana, ilalo o keia awawa mauna hohonu.  A eia au i kahi he puuhonua a e maluhia ai ka lei gula, a hiki i ka lohe ia ana mai o na hana a ko'u mau hoahanau a me kuu makua Malaki.  E hele aku ao no ke ana o ua makua moneka nei o'u, a e waiho aku i keia waiwai ilaila, alaila, e pii aku au no ka pakaua e ike i na hopena lanakila o na puuwai wiwo ole i paio aku me ke ahonui i pakele ai au.

            Kau hou ae la ia maluna o kona lio a holo aku la no ke ana o ka moneka, aole i mamao loa aku mai ke ala e moe ana a hiki i ka pakaua o ke alii Powa.

            O keia ana, aia no ia iloko o kekahi wahi ululaau uuku, a o kona ipuka e komo ai, ua hoomalumalu ia e na opu nahelehele.

            Oiai ua kamaaina a lehia wale ka kakou koa i keia ana, aole i halawai mai me ia na keakea no ka huli ana i kahi i waiho ai o ke ana a me kona ipuka komo.

           

            Hoopaa ae la oia i kona lio i kekahi kumu laau, a komo aku la oia iloko o ke ana me ka nalu ana:

            Pehea la i komohia ai ka noonoo ana i ke koa Malaki e noho mehameha ma keia wahi, oiai ka hanohano a me ka waiwai e hoohauoli ana iaia maloko o kona hale iho? 

            E a ana he kukui iloko o ke ana, i ka kakou koa i komo aku ai me ka lei gula ma kona lima.

            E waiho iho au i keia akuna makamae maloko o keia keena, wahi ana iaia iho, iaia e makaukau ana e waiho iho i ka lei gula.  Ina e haulehia au iloko o ka pilikia, alaila, e loaa no ia Malaki maanei; aole hoi e noonoo ke Denemaka hookano a me ke 'lii Powa i ka huli ana mai ianei.

Aole i pau.

 

HE MOOLELO KAAO NO VONA KA WIWO OLE A ME FINITI KA UI O NOREWAI.

 

AE, e hoolohe no auanei au i kau e ka lede maikai, wahi a Vona i pane aku ai.  Ia manawa noho iho la ua wahi Vona nei ma ka aoao o ka lede, a kamailio pu iho la me ia, e like me ke ano mau o ka poe maikai no kekahi manawa.  O na helehelena o keia lede opio, he nani, a he waiwai maoli no i ka nana aku; aka, o kona nani a me kona ano nohea, aia no ia malalo o ka mana o ke kanaka nui, ma ke ano kauwa lawelawe nana, me ka hooko i kana mau kauoha ana a pau, aole ma ke ano kuokoa.

            Ia manawa a laua e kamailio nei ma ke ano hoa'loha, ua ala koke mai la na manao aloha iwaena o laua kekahi i kekahi, a mamua o ke kaili ana o ka La i kona mau kukuna malamalama, ua holo loa ae la ka manao ae like iwaena o laua e lilo laua kekahi na kekahi i na e kaawale aku laua mai ke alo aku o ko laua haku hooluhi.  Ia manawa noonoo nui iho la laua i ke kumu e kaawale ai laua mai ko laua haku aku.  O ka inoa o ua lede opio nei, oia no o "Finiti" ka ui o Norewai.

            Ke nee aku nei ke au o ka manawa iloko o na kamailio ana -ke halialia mai nei ke ano ahiahi, ua palaka pu loa iho la o Vona i na mea a kona haku i kauoha mai ai, no ka lilo loa o kona noonoo ana ma na kukai olelo ana me ka lede opio.

            Ia manawa, i aku la o Finiti i kona hoaloha hou; Ano ke kokoke mai nei ka manawa e hoi mai ai ke kanaka nui, ka haku hoi ou, ua pono ia oe ke hele a e pulumi i ka pa hipa mamua o kona hiki ana mai.

            Ia wa lawe koke aku la ua Vona nei i ka pulumi, a hoomaka aku la e pulumi i ka pa hipa elike me ka mea maa mau ia ia ma ka hale o kona makuakane; aka, eia ka mea kupaianaha, oiai oia e pulumi ana, iloko o ka imo ana o ka maka, ua nui loa mai la ka opala iloko o ka pa hipa, a heaha la kana mea e hana aku ai.

            Ia manawa hoomanao koke ae la ia i ka mea a Finit i olelo mai ai ia ia; a hoohuli ae la ia i ke palaulau o ka pulumi a pulumi aku la me ke kano wale no o ka pulumi, aia hoi, he imo ana na ka maka, ua maemae ka pa holoholona mai o a o, me he mea la he pa hou loa aole i noho mua ia e na holoholona.

            Pau ka'u hana, wahi a Vona ia ia iho no.  Hele aku la ua wahi Vona nei a ma ke alo o ka hale noho iho la maluna o kekahi noho loihi.

            He manawa pokole, ike aku la keia ka hoi ana mai o ka haku oia nei, ia wa hilinai ae la keia ihope ma kona noho, a kaukea ae la i kona mau waewae, a hoomaka ae la e himeni me kekahi o na himeni kamaaina o kona one hanau.

            Ua maemae anei ka pa o na holoholona? wahi a ke kanaka nui i ninau aku ai me ka leo okalakala.

            Ua makaukau na mea apau, e kuu haku wahi a Vona i pane aku ai me kona eu ole ae ma kahi e.

            E hele aku ana no au e nana, wahi a ke kanaka nui i hookeke aku ai.

            Komo aku la ua kanaka nui la iloko o ka pahipa me ka nukunuku, a ike aku la ua pau na mea a pau i ka maemae a puka mai la me ke ano huhu.

            Ua ike oe i kuu Finiti, wahi ana i kahea aku ai ia Vona.

            O keia mau hana ana a pau, aole no ia e loaa ana mai loko mai o kou poo iho, aka, mai kekahi mea e mai.

            Heaha ia mea, kuu Finiti?  wahi a Vona i ninau aku ai me ka owaka ana o kona waha, a moe na maka.  O kekahi anei ia o na holoholona ma keia, aian?  E hoike mai oe ia'u e kuu haku.

            Ua oki oe e ka naaupo?  wahi a ke kanaka nui i pane aku ai.  E ike e no oe ia ia mamua o ka hooko ia ana o kou makemake.

            I kekahi kakahiaka ae, houluulu ae la ua kanaka nui nei i kana poe hipa a ho-a aku la ma ke kula hanai holoholona; aka mamua o kona hele ana aku, kauoha ae la oia ia Vona e hele e huli i ka lio ona ma ke kuahiwi ia la, a loaa ka lio, alaila ua ae ia oia e hoomaha i ke koena oia la.  Ike oe la ea, he haku maikai au, a kani ae la ka aka a ua kanaka nui la.

            E hana oe i kau hana; a maluna o na mea a pau aole oe i ae ia e lalama wale ma ia mau mea, a ma ko ka hale a pau, a i na e hoolohe ole oe i keia kauoha, e oki ia no ko poo mai kou kino ae.

Aole i pau.

 

Na Kanawai o ke Ola Kino.

Hoomakaukau ia Mamuli o ke Kauoha a ka Aha olelo o 1878, ma o ko lakou Komite la ka Hon. W.M. Gibson, Hon. W.R. Castle, a me His Ex. J.M. Kapena.

 

MOKUNA II - HELU 32.

 

            Ina oukou e hookahekahe mau i ke koko me na hana ino a uhauha, alaila, e manao iho no e kau mai ana kekahi mai hoopai, a ke kau mai, anoai paha o ka oi loa aku o ke ino.

            Ina oe e hiamoe pu me ka mea i loaa i ka mai lepera, aole ia he mea e maopopo ai kou loaa ana ia mai, -aole paha no kahi mau makahiki lehulehu, aka, e manaoio iho nae, aia ma ka pili pu ana o ka ili me ka hopena o ka pilikia aole ia he kumu e hele wale ai me ka pakele.

            A ke kunu aku ka lepera ia oe, o ke kau ana no ia o na hiona o ka make maluna ou, a oiai no paha e hanu ana no oe, aka, ua komo aku la oe iloko o kou luakupapau.

            Aole loa i hooia mai kekahi hanaka naauao he mea hiki ke hoola ia ka lepera.  Lehulehu wale o na kauka a me kahi poe maikai e hooikaika nei e lapaau ae i na palapu o ko lakou mau hoakanaka, ua lawelawe i ka mai ma ka hoomaka ana'e no, oiai hoi aole i manaopaaia he lepera, a ua hoopakeleia ka mea i manao wale ia he lepera a ola loa a like me he kino ola maikai ala.

            Aka ke hoomaka ka io a me ka iwi o ke kanaka e helelei mamuli o ka lepera, aole loa i hiki i kekahi kanaka ke hoola hou ia kino kanaka e helelei ana, elike me ka hiki ole i ke akamai ke ana mai i ke ko ana o na hopena o ka luakupapau, o ke kino upehupehu a uli o ka make a lilo i ola maikai o ke koko maemae.

            Nolaila, o ka hana a keia mau kuhikuhi ana, oia no ka noonoo ana i na wahi e kaohi ai i ka laha ana o ka lepera, aole hoi o ka lapaau ana.  A e noonoo kakou i kekahi o na ano a me na kumu e lele nei keia mai a kau aku maluna o kahi a laha loa ai mawaena o ka lahui.  Ua manao kekahi poe kauka lapaau naauao o na aina e e noho ana ma Hawaii nei, o ke kumu nui oia no ke ano o ka o ana i na keiki Hawaii iloko o na makahiki i hala'e nei, i kumu e pale aku ai i ka mai hepera, oia kekahi kumu nui o ka laha ana o ka mai lepera, maloko o keia pae aina.

            He mea nui keia no ka noonoo ana, oia hoi ka loaa ana o ke kumu pale no kekahi mai, he mau ouli ia no ka hookaawale ana i ke ana no kekahi mai i oi ae.

            Ua manao nui ia ka loaa ana o keia mea he o mawaena o ka oihana maauao he lapaau, a he pomaikai e ae he lehulehu i hana ino ia, ina e lawelawe hawawa ia keia kumu pale poino e lilo auanei kona hopena i ulia o ka popilikia nui.

            E ike oukou, e na Hawaii, o ka o ana me ka pono, elike me ka hoomaopopo ia ana e ke kauka lapaau Beritania Jenner, oia no ka okomo ia ana o ka palahehe mai kekahi palapu o maluna o ka bipi wahine a iloko o ka ili o ke kino kanaka, i kumu e pale aku ai, a e hooki ai hoi i ka laha loa ana o ka mai hepera mawaena o ka lahui kanaka.

            O ka mai o ka bipi wahine, he ano like nome ko ke kino kanaka, he ano mama loa nae, a ke hui na mai a ielua, ua lokahi kahi me kahi; molaila, ina ua loaa iki he lihi o ka mai bipi iloko o ke kino kanaka ma ka o ana, aole hopohopo o ka loaa ana o ia kono i ka mai hepera.  A ke lawe ia mai ka palahehe mai ke kino mai o ka bipi a hoopili i koke kanaka, aole wahi e ae o ka pilikia, ma ke komo ana mai iloko o ka ili o ke kanaka.  Aka, ina oia palahehe i hookomo ia mai a no kekahi eha mai o kekahi kino kanaka e aku, aole hoi no ka bipi wahine mai, alaila, he mau kumu hopohopo kekahi, o ka puka ana mai o na mai ino e waiho ana iloko o ke kino o kanaka, e laa ka hepera a kaokao paha, e kanu ia ana no iloko o ke kino ola ma keia ano.  Aole keia mau ano mai e hoike koke mai ana i ke ano iho maluna o ke kino o na kamalii malalo iho o eono makahiki.  O na keiki malalo o ia mau makahiki, ina no he lepera a kaokao paha ko na makua, e maikai ana no ke kino a me na helehelena, aka, e like me ka nui ana'e o na makahiki, pela no e ulu ae ai ka mai a hoike mai iaia iho, ka mea hoi i kanu ia iloko o na la kamaiki.

            Nolaila, e na makuakane a makuahine Hawaii, e lele hou ana a puiwa ko oukou hauli ke hoea hou mai a laha ka hepera maloko o ko oukou mau paemoku; nolaila, he mea pono ia oukou ka hooikaika ana e malama pono i ka oukou mau keiki mai na poino, elike me ko oukou ao mau ia ana ma nea mea e pili ana i ka o ana; nolaila e akahele a kupaa ma keia mea, a mai ae wale aku i kela a me keia e noi mai ana e o; ina he makamaka haole, kahunapule paha a kumukula, lunakanwai a makai nui paha, e manao ana e o i ka oukou mau keiki mamuli o ko lakou luna aupuni ana a kiekie paha, mai noho a ae, aka, e hele aku imua o kekahi kauka lapaau naauao, i hooiaio ia ma ka palapala hoike no kona akamai, a e hai aku iaia ua makemake oe e o pono ia kau keiki, me ka palahehe maikai mai ka bipi wahine mai.  A ke hooko pono ia pela alaila e maha pono ka manao aole e kau wale aku ana ka lepera a kaokao paha, a ano mai ino e ae maluna o ke kino opio o kau keiki.  Aka, o ka o hawawa ana, oia no kekahi o na kumu lehulehu wale nana e hookumu nei na mai ino maluna o na kino kanaka.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA! A ME KALAAU O KOU HALE! NO HEA LA? KAI NO HOI NO KAHI O WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la Ohi ka Io o ka Laau o Makawao I ka ua mea hoi o ka nani o Na PAPA! Na PAPA!!

A ME NA PONO KUKULU HALE O NA ANO NO A PAU.

 

Aia ma ke kihi o na ALANUI PAPU me MOIWAHINE HONOLULU MALAILA E LOAA AI E LIKE me ka MAKEMAKE NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA, PAPA, PAPA,

Na Papa Huluhulu, Na Papa Manoanoa, Na Papa i kahiia, Na Papa Kepa, Papa Hole Keokeo, Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU Na Kua, Na Kaola, Na Aaho, Na Moli, Na Peapea Pine Huluhulu, Pine i kahiia

 

NA Papa a me na Laau Ulaula! Pili ulaula, Pili Keokeo, Pani Puka, Pani Puka Aniani, Ipuka Aniani, Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO O PAU Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Waniti Pate.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO! Na Ami Puka Hale. Na Ami Puka Pa. ANIANI!

 

Pepa Hale a me na Lihilihi E LOAA NO MALAILA.

 

PAAKAI HELU 10 KAKAAKO me PUULOA

            No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukua Emi loa.  O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku ano ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.  E kipa nui ilaila, i ike i ka oiaio. 905 tf