Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 4, 24 January 1880 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA Kuokoa me ke Au Okoa I HUIIA.

No ka Makahiki ,$2.  Eono Mahina, $1.  Dala Kuike ka Rula.

 

POAONO, IANUARI 24. 1880.

Battle Song.

Welcome Tiding. p.17

1 Naue. naue, e na koa,

Kena no Iesu.

Mai makau, mai kanalua,

E hooko a no.

Ref  Kau iluna i ke kea.

Kau a paa mau no.

E hooho, e hookani,

Iesu ke Lii mau.

2 Aa na koa o Satana,

Me ko keia ao.

Weliweli e ka mana!

Ku a pale mau,

Ref  Kau iluna i ke kea, $c.

3  Ma ke aha nae e pale,

A hee ae lakou?

Ma ka mana o Iesu la,

Kana olelo pu.

Ref  Kau iluna i ke kea, &c.

4  Naue, kaua a hosana,

Pili ia Iesu.

Lanakila, hoolei ia ana,

I na lei lai mau,

Ref  Kau iluna i ke kea, &c.   Hawaii.

 

Haawina Kula Sabati.

 

HELU 6.  SABATI FEB. 8, 1880.

KUMUHANA.

Ka poe pono io.  Pauku Baibala.  Mat 5; 17-26.

 

            17 ¶ Mai manao oukou i hele mai nei au e hoole i ke kanawai a me ka poe kaula.  O ka hooiaio ka'u i hele mai nei, aole ka hoole.

            18  No ka mea, he oiaio ka'u olelo aku nei ia oukou, e lilo e ka lani a me ka honua aole e lilo kahi huna, aole kahi lihi ihi o ke kanawai, a pau loa ae la ia i ka hookoia.

            19  Nolaila, o ka mea e uhai aku i kekahi hua iki o keia mau kanawai, a e ao aku hoi i kanaka pela:  oia ke olelo ia he mea uuku loa iloko o ke aupuni o ka lani; aka, o ka mea e malama ia mau kanawai, a e ao aku i kanaka pela, oia ke oleloia he mea nui iloko o ke aupuni o ka lani.

            20  No ka mea, ke i aku nei au ia oukou, A i oi ole aku ko oukou pono i ko ka poe kakauolelo a me ka poe Parisaio, aole loa oukou e komo iloko o ke aupuni o ka lani.

            21  ¶  Ua lohe no oukou i ka mea i olelo ia mai e ka poe kahiko, Mai pepehi kanaka oe; a o ka mea e pepehi i ke kanaka, e lilo ana ia i ka hoohewa ia:

            22  Eia hoi ka'u e olelo aku nei ia oukou, O ka mea e huhu hala ole aku i kona hoahanau, e lilo ana ia i mea no ka hoohewaia; a o ka mea e hailiili aku i kona hoahanau, E, pupuka!  e lilo ia i mea no ka aha hookolokolo; a o ka mea e hailiili aku, E, lapuwale!  e lilo ia i mea no ke ahi o Gehena.

            23  No ia mea, a i lawe mai oe i kau mohai i ke kuahu, a malaila oe i manao ai, he mea kau e hewa ai i kou hoahanau;

            24  E waiho malie oe i kau mohai imua o ke kuahu, e hele aku oe e hoolaulea e mamua i kou hoahanau, alaila e hoi mai e kaumaha aku i kau mohai.

            25  E hoolaulea koke aku oe i kou mea i lawehala ai, oiai oe me ia ma ke alanui, o haawi aku kela ia oe i ka lunakanawai, a na ka lunakanawai oe e haawi aku i ka Hamuku, a e holei ia'ku oe iloko o ka halepaahao.

            26  He oiaio 'kau e olelo aku nei ia oe; aole loa oe e puka e mai iwaho olaila, a pau loa ae la ka aie i ka ukuia oe.

            Puuku Gula.  "Makemake oe i oiaio ko loko."  Hal. 51;6.

            Mele.  "Aia hee ka malu po."  Lei Alii p.45

            Pule i hele mau na haumana i ke Kula Sabati, &c.

            Ka Wehewehe me ka Ninau ana.

            Kekahi hapa keia haawina o ka Iesu haiolelo ma ka mauna.  He ano e, he ano hou ka hapa mua.  He mau mea hou, ano nui ka hapa mua, he maumea akahi no a lohe ia, he mau mea oi aku i ko ke kanaka maoli manao, me he la, na ke Akua mai, aole na ke kanaka wale no.  A pela hoi keia hapa elua.  He mau mea nui a ano hou ko loko.

            p.17.  Me ha la, he poe e kuhihewa ana no ke kumu o ko Iesu hele ana mai.  Ua hele mai paha oia e hoole, e hoopau i ka mana o na kanawai o Mose, a i ka mana o na kaula, ona olelo a na kaula, e hookahuli i na mea kahiko, a e hana, e kukulu i mau mea hou.  Aole pela.  ua hele mai nae oia e aha?  E hooiaio, e hoopaa, e wehewehe,  e hooko, aole e hoole, e hoopau, e hookahuli.

            P.18.  Ka Iesu huaolelo ano nui keia ke olelo oia.  He oiaio, he oiaio ka'u e olelo aku nei.  Aia ma Ioane ka nui o ia mau hua.  E lilo e keaha?  Mamua o keaha?  Huna. iota, ka hua liilii loa ia o na hua Hebera, me ke koma ke ano.  Lihi, keraia, me he kiko la ke ano.  Ina he  mau mea lilo ka lani me ka honua, e lilo e laua mamua o ka lilo ana o keaha?  E pau ana na mea a pau o ke kanawai a o na kaula i ka hooko ia.  E mau ana ka lani, ka honua a pau i ka hooko ia na mea ma ke kanawai, a ma na kaula e pili ana ia Iesu.  Ina lilo e kekahi, ka lani me ka honua ia, aole ke ko ana o ke Kanawai.

            P.19.  Me he la, he mau kumu ao hewa ao hoolalau kekahi, uhai lakou i na hua iki o na kanawai, a ao hoi i kanaka e hana pela.  Ina pela kekahi, e olelo ia, e kapa ia oia he aha iloko o ke aupuni o ka lani?  Elua hapa o ke aupuni o ka lani.  Eia ma keia ao kekahi hapa.  Aia ma ka lani ka hapa oiaio.  Ma ka hapa ma keia ao e kapa ia'i keia poe ao hoolalau, he poe uuku.  Ma ka hapa nae ma lani, aole paha lakou e ike ia'na malama.  Ina e ike ia ana ilaila, ua mihi e lakou, a ua lokomaikai Iesu ma ke kala e ana i ko lakou ao hewa ana.  Pehea nae ka poe malama ia mau kanawai, a ao i na kanaka e malama? 

            P.20.  Aia paha ma ka mauna, he poe kakauolelo, he poe Parisaio e hoolohe ana i ka Iesu haiolelo ana.  He poe e kuhi ana, o lakou ka poe pono io, ka poe kanaka o ke Akua.  Oiaio no, nui na hana pono a lakou e hana ana.  A ua mahalo ia lakou imua o na kanaka.  He pono kino nae keia, he pono mawaho, he pono kanaka.  Ina me ia ko oukou, wahi a Iesu?  Heaha ia pono oi aku?  Ka pono, ka maemae o ka naau.  Ka hoole ana i ko ke kanaka pono, a e lawe i ko Iesu pono kino ole i pono no kakou.

            P.21.  Elua ano o na kanawai o Mose, na kanawai i kakau ia, na kanawai i kakau ole ia.  Ua hoopaanaau ia e na kupuna, a na lakou e hai na keiki, i na moopuna, i na mamo, a hoopaa ia e lakou.  Na kanawai nae i kakau ia, aia na kanawai oiaio.  Na kanawai i hai ia ma ka waha, oia na kanawai oiaio ole.  He oiaio paha kekahi Aka, no ka hoopili ia ana i kekahi mau mea e, ano kanaka, ua lilo lakou a pau i mau mea oiaio ole.

            Ua lohe oukou i ka mea i olelo ia ia wai?  Ka poe kahiko na Iudaio.  Ka mea a lakou i lohe ai, oia kekahi hapa o ia kanawai i kakau ole ia.  Heaha ia hapa?  Mai pepehi kanaka oe.  Na Mose ia na ke Akua mai.  Ke kanawai ehia ia?  Heaha ka i hoopili ia e ke kanaka?  Heaha ka hewa o keia hoopili ana?  Eia ka hoolilo ana i keia pepehi kanaka ana, he pepehi kino wale no, he karaima maoli i ke aupuni o keia ao, a kupono e hookolokolo ia a hoahewa ia a hoopai ia ma na aha hookolokolo o keia ao.  Aole i nana ia ka pepehi kanaka maloko o ka naau, aole i nana ia ko ke Akua hookolokolo ana, hoahewa ana, hoopai ana.

            P.22.  Pehea ko Iesu wehewehe ana i ke ano o ke kanawa pepehi kanaka?  O ka mea huhu hala ole i kona hoahanau a i ka mea e no hoi, e lilo ana ia i mea no keaha?  Nana.  1 Ioane 3;15.  He pepehi kanaka ia ma ke kanawai o Iesu, a ma ko Iesu wehewehe ana i ke kanawai o Mose.  Pono oia ke hookolokolo ia a hoahewa ia ma ka aha hookolokolo haahaa me ka naau ana no nae i ko ke Akua aha hookolokolo a hoahewa ma kela ao.  A pehea ka mea hailiili aku i kona hoahanau a i ka mea e paha a kapa ia ia, E, pupuka!  He olelo hoaikola ia ma ka waha me ka manao ino maloko.  E lilo ia i ka aha hea?  I ka aha nui.  Ka aha Sanelerima me ona mau lala 70 me ka nana'ku no nae i ko ke Akua aha hookolokolo nui.  He hewa nui keia, a pono ke hoopai nui ia, ma keia ao kekahi, ma kela ao ka nui.  A pehea ka mea hailiili a olelo, E lapuwale!  He huaolelo hoomainoino loa loa ia ma ka waha, a ma ka naau.  E lilo ia i mea no keahi?  Ka hewa nui loa ka keia!  me ka oi loa o ka hoopai ia.  Aka no kela ao no keia mau hoopai ana ma ke ahi Gehena no, aole nae e like ana.  E like no me ka pau ole ana, aole nae ma ka nui.  He wela enaena loa, a he wela enaena hapa, a pela aku.  Hiki nae ke mihi ma keia ao i keia mau hewa, a hoopakele ia i na hoo pai ma o Iesu la.

            P.23-26.  No ia mea, i pakele oe i keeia mau hoopai, e noonoo pono ae, ua pili paha kekahi o keia mau hewa ia oe.  Ua hana hewa paha oe i kou hoahanau, a i ka mea e paha.  Pela paha kona manao ia oe.  Nolaila, a i aha oe?  A manao, he mea kau aha'i?  E aha i kau mohai?  E hele e aku e aha?  Alaila e aha?  E aha koke oe?  Oiai e aha?  O aha kela ia oe?  A hoolei ia'e oe ihea?  Aole loa oe e puka iwaho a pau keaha?

            Ua pili mua keia i na nohai maoli.  Ua pau nae ia i keia wa.  Eia ke ano nui.  1 na ma kau noonoo a lohe, a ike ana, ua manao kou hoahanau, a o ka mea e paha, na hana hewa oe ia ia, e waiho i na hana e, ke hiki, a e wikiwiki, e hoao e hoolaulea, e hooluolu ia ia ma ka hele ana paha io na la, ma ka palapala ana paha ia ia, a mahuahua ka inaina o kou hoa ke hoopanee ia ka hoolaulea ana.  A o ka hope oia inaina, kou hoolei ia ana iloko o ka halepaahao, kahi e paa ai a ahea hemo?  Aole no ka halepaahao maoli wale no keia, a ka no ka hale paahao ma ka luaahi.  Nana Mareko, 11;25,26, Mat. 18'35.  Na manao 1 Ua hoomau ia na kanawai he 10 me ka hoololi ole ia.

            Nolaila, e mau ka malama ana ia mau kanawai.  2.  E hooi aku i ko kakou pono i ko na Parissio, &c.  3. E kala'ku, kala mai i na hewa o na hoa, &c, e kuikahi.

            Mele.  "Hosana Oli."  Lei Alii. p.47.  Pale e i kala ia na hewa, noho kuikahi.  Haawina Feb. 15, Mat. 5:33-4S.

No Maikonisia.

            No na lono malalo iho no Maikonisia, ua aie na makamaka i ka lokomaikai o D. Alawa, nana makou i ae e lawe i kahi hapa o ka palapala a S.W. Kekuewa ia ia a hoolaha aku ma ke akea, a penei no ia:

 

TAPITEUEA DEC. 14, 1879- REV. H.H. PALEKA; Aloha nui oe:-

            Eia he moku ke ku nei ma ko makou nei awa, a me kona hae Amerika e pulelo ana i ka makani; nolaila, ke kakau nei au i keia wahi leta me ka wikiwiki no e paa e ae.

            No ka hana ma keia kihapai, ke mau nei no kona nee mau ena imua, mai ka wa i haalele mai ai o "Hoku Ao" ia makou a hiki i keia wa.  He wa maluhia keia, a he wa oluolu hoi, a he wa i ulu maikai ai na hana hoopomaikai Uhane, a he wa keia i ala nui mai ai na hana pono, a i ka nana ana'ku, me he poe la i loohia ia e ka mai ahulau, a e haalele ana i ko lakou hoomana ana i kela laau hulumanu, a o ka poe kue ikaika i ka ke Akua i na makahiki i hala aku la, ua lilo lakou i poe palupalu, a i poe akahai loa i keia wa, a me he poe la i puni ia e ka malamalama nui i anapu mai, mai luna mai, a e lohe ana i ka leo o ka Haku e i ana.  "E ku ae a e hele ma ke kuamoo i kapaia ka Pololei;"  he poe Saulo haaheo keia i ka makahiki i kaahope ae nei, a e kue ana ia Kristo a me kona poe kanaka, aka, i keia wa, he poe Saulo oiaio no, he poe wiwo ole e hoike ana ia Kristo, a e pule ana, a e hele ana ma o a ma o, e paipai ana' e hooikaika ana e huli ae maluna ia Kristo a me Kana Olelo wahi a lakou, he mea kupaianaha loa ke hoohuli ia ana mai o keia poe ino a kue ikaika ia Kristo.  Olelo kekahi poe, ua haalulu a weliweli maoli no lakou i ka lohe ana e noho mau ana na Uhane o ka poe hewa ma kahi make mau loa, a o ka poe pono e noho ana lakou ma ka maha mau loa.  Ma ka la 1 o Oct. 1879, he lan inau ia no ka poe imi.  E kolu la ka ninaninau ana no ka poe kupono e hookomo, a me ka poe kupono ole.

            A ua hookomo ia 168 i keia la 5 o Oct. 1879, a ua koe aku ka hapa nui, e kali ana i ko lakou ano, ma keia mua aku i na hooikaika mau lakou, alaila, ua hiki.

            He mau la hana nui keia a'u e kakau nei i keia palapala, aole he wa e hoomaha ai; o ka'u hana nui i keia wa, o ko makou luakini; ke hana nei au me na kanaka i keia wa, a e pau ana ia pilikia i keia mau malama aku.

 

No na Hoahanau.

            Ke mau nei no lakou ma ko lakou kulana, aole i ike ia ko lakou hoi hope ana, a he poe makaala no nama hana pono, ke hooikaika nei lakou e kuai i bele no ko lakou luakini (Tamaroa), ma na hua niu ko lakou haawi ana, a loaa mai, alaila, kuai aku i ke dala.  Ua kauoha ia he bele i kekahi haole kalepa e holoholo mau ana maanei, a ua ae mai kela haole e lawe mai i kela bele.  No ke kuai buke i keia wa, ua oi loa aku ka makemake ia o na buke i keia wa, ua nui ka makemake o na kanaka i ke ao i keia wa, eia no ka pilikia, aole o'u wa kaawale e hele aku ai e ao, o na kumu kamaaina no ke ao uuku nei, aole nae emi mai malalo o ka haneri haumana, aole a'u ao kula.

            No ke Sabati, ke oia mau nei ka piha o ko makou mau luakini i kela Sabati keia Sabati, a pela no na halawai Poakolu a me ka Poalima.  He maluhia ma ka aina i keia wa, ke aloha aku nei au i na ekalesia a pau.

W.B. KAPU.  MEJURO SEPT. 10, 1879.

 

Na kamaaina.

            He oia mau no ko lakou noho pouli ana, aole makemake i ke ao kula, aohe no hoi he makemake i na hana pono e ola'i ko lakou mau uhane.  O na hana lealea oia ka lakou mea makemake nui.  Ma ka malama o Aperila i hala aku la, he kaua hou ko ka aina nei, a make kekahi poe.  Weliweli na hana o ka pouli!  Aole nae hoopoino mai ia makou, no keia haunaele o ka aina, ua lilo kanaka i na hana ino, aihue a pela aku.

            He aihue i ko maua holoholona, moa, puaa, a he aihue i ko maua mau niu a hua ulu.

            He poe lokomaikai nae na'lii oluolu, kokua nui ia maua i na mea a lakou, ulu, hala, niu, a o ka i-a ko ke kai, pela e hiki pono ai ko makkou ola e noho nei a puni ka makahiki.  I na o ka ai wale no o ka aina mai, pau e mamua o ke ku ana mai o ka "Hokuao."

           

No ka Aina.

            He oi aku ka oluolu o ka aina nei, aole nui ka ikaika o ka la, me he la he oi aku ka ikaika o ka la o Kona,  a me Lahaina i ko onei, a he oi aku no hoi ka nui o ka ua, me he la o na pali-Koolau la o kakou.  A he nui ka uliuli o ka aina, aole nae ulu na mea kanu o kakou, ua hoao nui au, aole ulu, pau i ka make.

           

Na mea ulu.

            K maia a me heiwaa, ka mea ikaika o ka ulu a maikai, nunui ka ahui maia elike me ko na Kona, palupalu a momona, a oia mau mea ke hoopuni nei i ko maua home ehu-kai.  Aole hoi e helu ia ka niu, ulu, hala, oia koonei kuahiwi, a kohu waokele o ka uka iuiu.  Ua pau paha keia haanui ana, he ano like ko makou mau aina a pau me ko S.P. Kaaia, S.P.K. Nawaa, D. Kapali, a me ko na haole.

            Aole nae like me ko W.N. Lono Paeaina, he nui ka wela o ko Lono aina, kokoke loa ia i ka Poaiwaena.  O ka niu a me ka hala ko laila mau mea ulu, a me ka ape, aole uliuli ka aina ke nana aku.  Oia iho la ko makou noho ana a puni ka makahiki, aole nae i lawa loa i ka oluolu elike me ko ka aina hanau noho ana.  He noho ana a koonei poe i maa a ikaika na kino.  A maanei ke ninau ae nei au, mahea la anei kakou e hui hou ai, ma ka aina hanau ane, ma kela ao anei ke makaukau.  O ke alii o na'lii ka mea ike, ke hui aku nei makou i ke aloha no oukou a pau, a na ke aloha o na lani e kiai ia kaua a mau aku.

S.W. KEKUEWA.

 

HOIKE KULA SABATI O WAILUKU MA KA LA MAKAHIKI HOU.

            Hoomaka ia na hana me ka pule a ke kahu kala Sabati W.K. Makakoa hora 9 am.  Himeni hui ke kula Sabati-he himei haku.  Himeni mai ka papa a J. Haole, Lei Alii aoao 33.  Hoike haawina ka moolelo o Iesu, himeni hou mai Kaianaue i ka nani.

            Hoike mai ka papa a S.M. Ohia ka moolelo o Aberahama.  Hoike ia ka papa a J. Kaikapu, ka moolelo o Adamu, a himeni mai he himeni haku.  Himeni mai ka papa a Mrs. Luka Kahale, Iesu ka moku holo, hoike haawina, ke ano o ke kanawai eha, himeni hou.  Hele i ke kula.

            Himeni hui ke kula Sabati Mele e, mele e, himeni mai ka papa a Miss Poni Kahale ma ka olelo haole, To the work, to the work, hoike haawina.  na kanawai he umi, himeni hou ma ka olelo haole, Patter patter let it pour.  Himeni mai ka papa a Mary Kauolo, Hoe kakou, hoike haawina, na wa o ka honua, himeni hou mai, Paa na lako kaua.

            Hoike ia ka papa a ;Mr. Papu no ka moolelo o Noa, himeni mai he himeni, I hewa ka honua i Ewa.  Himeni mai ka papa a J. Nakookoo, himeni haku, hoike haawina na mea a ke Akua i hana ai i na la eono, himeni hui ke kula Sabati, Marching Along.

            Himeni mai ka Papa a J. Minamina, Lei Alii, aoao 148, hoike haawina, ka moolelo o Iosepa.  Himeni mai ka papa a J W Kalua, Lei Alii aoao 64 a me 74, hoike haawina, he haawina huikau, himeni hou Lei Alii aoao 101.  Himeni mai ka papa a Sam. O. Kale, he himeni haku, hoike haawina ma Hoikeana 21:21/27; Hoi. 22:1-5, himeni mai ke kula Sabati, Ei ae ka milenio ku mai ka makua E. Bailey e paipai no ke kula Sabati a me Rev. O Nawahine.  Mahope o ka pula ana, kai aku la ka huakai kula Sabati ma @ hale kula hui o Wailuku malaila i hoomakaukau ia ai ka ahaaina no ke kula Sabati.  Mahope o ka ai ana, kai hou aku la ka huakai me ko lakou hae e peahi ana i ka makani no ka hale ukana o S.H. Hobron, ua ohuohu Halemano i ka lau Lehua.

            Hole kaa mahu ke kula Sabati o Wailuku.

            Ua hoonohonoho ia na haumana kula Sabati e like me ka hoonohonoho ana o na papa, a i ka hoomapopo ana iho, aole i emi iho malalo o na haneri elua, i ka pau pono ana iluna o ke kaa ahi, ua "le-i Kohala i ka nuku na kanaka."  -I ke kani ana o ke oeoe, nome ae la ka huila malalo, pu-a ae la ka uwahi, ko mai la ka welelau makani, uhi paapu iho la ka nani i ke kula Sabati holo okoa, ke heluhelu ia ala ka hae o ke kula Sabati e ka makani penei:  "Kula Sabati o Wailuku.  "E ae aku i na kamalii e hele mai io'u nei." 

            Oia na hua i hana maiau ia e ka makua E. Bailey.

            He huakai anoano moluloulo keia e hele nei no na mile ekolu a hiki i Kahului.  I ka hiki ana aku kiani peahi mai la o T.H. Hobron; ka wlli-ki e hoonee aku i ke kaa ahi ma keia aoao, a hoohui ia mai la i mau kaa hou, a kau mai na haole he nui loa.

            I keia manawa i kuu pau aku ai ke kaa ahi a pau pono ka loa o Koianana, no na mile eha hou aku, me he manu la e lele ana imua o ke kikiao makani.

            I ka hiki ana i ka palena o ke alanui hao, hoi hou mai la no Kahului-a ika haalele ana ia Kahului, holo hou a hiki ma ka hale ukane e ku nei ma Papohaku.

            O ka nui o na haumana a me na kumu o ke kula Sabati i holo maluna o ke kaa ahi he 127, a o ka nui a pau ke hui pu ia me kekahi poe okoa aku, he 250 a oi aku.

            Ua holo ke kaa mahu mai Wailuku aku a hiki i Kahului, a mai Kahului aku a hiki i Puunene 6 mile a oi ae, oia ka aina mahiko o Claus Sprekles ma, a o ka nui o ka manawa i holo ia, ke helu ole ia na manawa hoomaha, a me ka hoi ana mai i Wailuku 70 minute wale no, a iloko o keia manawa e holo nei, e welo ana ka hae kula Sabati mamua, a o ka nui o na kaa e holo nei ia manawa, he 12 kaa, i hoohui ia kahi kaa me kekahi kaa.

            Eia kekahi mau hoa hanohano i holo pu ma keia huakai.  Hon.W.O. Smitn, W. H. Bailey, H.H. Hobron, a me kekahi poe aole malihini e ae a me ka lakou peo wahine, a me na keiki a lakou, a o Rev. W. P. Kahale, E.Bailey, na aha hui opiopio a me ka aha hui Onipaa Club, a o ka uku o ka haumana hookahi, mai ka mea nui a ka mea liilii, mai ka hele ana a ka hoi ana mai he 20 keneta, ua like $25.40, a o kekahi hana a makou maluna o ke kaa he mau hipahipa huro, a me na himeni kula Sabati, nui ka hauoli ma ia la no ka loaa hou ana o ka makahiki hou.

Me ka mahalo i ka Luna Hoopuka Nupepa.               J. NAKOOKOO.,J. HAOLE   Wailuku, Jan. 16,1880

 

NO KE KUOKOA.

            I na Kula Sabati Hawaii mai Hawaii a Kauai.  Aloha nui oukou.  -No ko'u ike mua ana i ko oukou mau inoa me ka nui o na makana aloha makua.  O kela, a o keia kula iloko o ka Nupepa "Ko Hawaii Pae Aina,"  nolaila, ua haawi e aku au i ka'u mau olelo pane e paiia iloko oia nupepa.

            A ma kuu ike ana i keia kakahiaka i ko oukou mau inoa me na kokua aloha o keia, me keia kula, nolaila, ke haawi aku nei au ia oukou i ko'u aloha nui, ko'u hoomaikai nui, me ko'u mahalo piha, e paiia iloko o ka Nupepa KUOKOA, me ke kuhikuhi ana ia oukou i ka Nupepa Ko Hawaii Paeaina i ike ia ka'u mau hua pane pia i na kula pakahi.  Me ka mau ana o kuu aloha nui ia oukou pakahi.

L.LAIANA, Ka Makua.         Waimea Hawaii, Ianuari 15, 1880.

 

Hoike Iubile ma Waimea.

           

E KA NUPEPA KUOKOA E;  Aloha oe:  -

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau keena hookipa. a e hookipa aku i keia wahi ukana haule wale, i ike mai ai ka poe ana keia wahi puolo, oia keia:  Hoike Iubile ma Waimea.

            He manawa akea mamua ae o ka hiki ana i ka la i olelo ia no ka hana i olelo ia ae la, (H I ma Waimea,) ua hai ae ka makua misionari Rev. L. Lyons, no ka hana ana, ke hiki i ka la 1 o Ianuari A.D. 1880, maloko o na nupepa a ka lahui e puni nei, ua mahele mai keia, L. Laiana i na mahele ehiku makahiki o kona (L.L) kakou ana i na Haawina Kula Sabati, me na himeni kula Sabati, a ehiku Kula Sabati mai Hamakua a hiki i na Kohala, a ehiku mahele o ka baibala, mai Kinohi a hiki i Hoikeana; a ua haawi pakahi ia na mahele i kela a me keia kula Sabati pakahi.

            Eia ka okioki ana o na mahele na keia a me keia Kula Sabati 1 mahele kanawai, na Hamakua Hikina, 2-mahele moolelo baibala, na Hamakua waena,  3 mahele buke ano mele na Hamakua Komohana,  4 mahele moolelo kaula, na Waimea,  5 mahele moolelo o Iesu, ia Kohala, Gemahele oihana lulunaolelo, ia Kohala Komohana,   7 mahele Episetole, ia Kohala Hema, nani ke akamai o ka okioki ana, mahalo piha.

            Hai akea hou no ka makua L. Laiana, na Hamakua Hikina e ninau ia Kohala Akau, a na Kohala Akau e ninau ia Kohala Akau, a na Kohala Akau e ninau ia Hamakua Hikina, a pela hoi o Hamakua waean ia Kohala Komohana, o Kohala kom. ia Hamakua waena, o Hamakua kom. ia Kohala Hema, o Kohala Hema ia Hamakua Komohana, o Waimea ia Waimea, nolaila, o keia mau hoonohonoho ana, aole no i hana iki ia pela, na ke eepa paha keia mau hoonohonoho ana o na hana, no ka mea, aole i hana ia pela i ka la nona ka inoa Hoike Iubile, la 1 o Ianuari 1880, aka hoi, ua hooluhiluhi ia makou e keia hoonohonoho ia ana ma ke ano eepa, ma ka hookkaika ana e imi i na mahele no na haina o na ninau, i mea e pale i ka hilahila, ke ninau ia mai makou e ko makou mau hoa hoouka kaua, maluna o na oneki laula o ka baibala, a i hiki ai no hoi ia makou ke hooia, a ke hoole paha i na haina e maalo mai ana i mua o makou, mai ko makou mau hoa mai ma kela aoao, ua nui ka luhi ma ia hooikaika ana, ua ala i ka po a ao, mai ke ao a po kai no he oiaio, nui ka luhi, a me ke pono, o ko makou poho akahi keia.

            Poho alua.  Ua kauoha ia mai no makou e ka makua L. Laiana, e ao e hoomakaukau i mau himeni o ua la kaulana, nolaila, ua hana ua ao i ka po, i ke ao, ua luhi, kai no e hana ia ana, aole ka.

            Poho akolu.  Ua kauoha ia mai no makou e ka makua L. Laiana e lulu i mau kenikeni no ka papa aina e paina ai, ke hoi omaha ka hana o ka la i manao ia, ua ae no makou, a ua lulu a loaa na dala he $31.  50, a ua hoouna ia aku iaia keia mau dala, eia nae, aole makou i ai iki iluna o ka papa aina i hoomakaukau ia, ua hookae ia mai makou, me ka olelo ia mai aole makou e pono ke ai pu aku, mahope aku ka makou me he ilio la, e ai aku i ko lakou pala niho, nui ko makou poho, i na paha aole wahi kenikeni i ko makou pakeke pilikia loa paha makou, aole ua hele makaukau iki mai no ka mau no i ka hale hotele o Koki pake, kamau malaila, a nalo ka haupolewalewa, huli aku o na home ae kai'o ke kai hawanawana.

            O keia mau mea i hai ia aku la maluna, oia na luhi makehewa o ke kula Sabati o ke kai Hawanawana i ka imi ana, i ke ao ana i ke ao me ke ao, i ka lulu ana, i ka pii ana i ka loa o Waimea, i ka pololi, i ka oopa, i ka poeleele, i ka huihui o ke kehau iniki o ke kakahiaka nui poniponi o Waimea, o ka mikina aku me ka hoihoi nui, kai no e like me ka mea i hoolaha ia ma na nupepa Hawaii, ke Kuokoa a me Ko Hawaii Pae Aina, aole ka; haule ka manao io. poho ka manaolana.

            Oia ka hoohalahala akea o ke kula Sabati o ke kai Hawanawana, nolaila, ia oe kuu milimili ka Nupepa Kuokoa, manao maikai, hoopili mea ai ole, e hoikeike ae oe me ka laelae moakaka i ka hoohalahala nui iwaena o'u, me o'u mau hoa lohi, a me ke kula Sabati a'u e malama pauaho ole nei, i ike ka poe kue ia makou, u'oki makou, ke kau ae la ka naulu i Kaholei.

J.B.KAHOOHULI.               Kawaihae, Jan. 3, 1880.

 

Nowai ka Hewa.

            Ua kapu loa mamua.  Nawai i hoopau ke kapu, a wehe i ka puka e komo mai ai ka muliwai ahi a kahe io ia ia nei a puni keia pae aina?

            I ke au ia Kamehameha III ka hookapu loa ia ana o ka rama, o ke gini, o ka barani, o ka wiseke.  Ua papa ia, aole make e lawe mai na moku haole ia mau mea ona i keia pae aina.  He wa maikai ia.  Aohe rama i lawe ia mai, aohe rama kuai, aohe mea ona rama i ike ia ma na alanui.  Ua malama ia ke kanawai aupuni.

            I na ua hoomau ia ka malama ana, i na he Pasedaizo io Hawaii nei, a maanei ka hoomaka ana o ka Milenio.

            Nawai nae i hoopau ke kapu?  He moku manawa Farani ka i ku mai ma Honolulu nei i ka malama o Iulai, 1839.  Aia maluna o ia moku ka mea ona, ka waina me ka barani, malaila hoi ka pauda, ka poka, na pu kuniahi.

            E ka Moi o Hawaii Kamehameha III hiki anei ke lawe ia ka wai ona, ka waina, ke rama, ka barani iuka?  Aole, Ua hookapu ia.  Aole o'u makemake me ko'u mau alii e lawe ia ia mau mea maloko o ko'u aupuni.  Pela anei?  Ae, pela io no.  E ka Moi, e nana oe i ko'u moku, i na pu kuni ahi aia malaila, ke @ e ae ai oe me kou mau alii e hoopau i @ kapu.  He mana ia e pau ai o Honolulu ke paakiki na alii i ka hoole.  Minamina lakou i ko lakou kulanakauhale.

            Ka ae no ia, a kakau i ko lakou mau inoa, Ma ka palapala e ae ana e hoopau ia ke kapu o na mea ona.  Ke komo no ia o ke muliwai ahi maloko o keia aupuni.

            Ke ike ia nei ka poe ona e hikaka ana, e moe ana, e luai ana ma kou mau alanui e Hawaii kaulana mamua no ka hookapu ana i ka lawe ia mai o ka rama ma kou mau kahakai.

            Nowai ka hewa mua?  Aole anei no na haole?

            Ke lawe mai nei na moku haole i na mea ona mai na aina e mai.  A ke lawe nei na moku haole Hawaii i na mea ona i na mokupuni o Hawaii nei.

            Nui na hale kuai rama, o na haole, kuai liilii, kuai nui.  Nui ka hoolaha ana ma na nupepa elua i na waiona.

            Aole hilahila iki i ka hoike ana i na hale, i na ona o na hale kuai rama, gini, waina, barani, waiseke, he poe haole kaulana ka, no ke aha?  No ke kuai ana i ka wai ahi e maloo ai na puu, e wela ai ka naau o ke kino o ka poe kuai a inu.

            He poe pepehi kino, pepehi uhane, hooluhi a hana ino Parao mai ka poe Iseraela, a paholo iho iloko o kekahi lua, a papapau pu i ka make.

            Heaha la ka uku kupono ke hooiliia ae maluna o ka poe i makau ole, a hilahila ole i ka hana, i ke kuai, i ka hookahe ana i @ wai ahi e make ai na kino me na uhane o na haole, o na hapa haole, a o na kanaka Hawaii?  E noonoo pono, a akaka alaila, e noi like aku e hooili koke ia mai, ke mihi koke ole lakou, a haalele ia hana make.            A.H.P.

 

RICHARD F.BICKERTON, [PEKETONA.]  LOIO a he KOKUA ma ke KANAWAI!

            E HELE ANA OIA IMUA ON A AHA HOOKOLOKOLO a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.

            Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o keia a me keia ano.

            Ua hiki no hoi iaia ke hoale dala aku ma ka moraki ana ina aina, ma ka ukupanee haahaa loa.

            E hanaia na hana me ka hikiwawe a ma ka uku haahaa.

            Keena hana, Helu 23 Alanui Kalepa, elua puka ma o aku e ka hale kauka o Kauka Minuteole.

 

KALE KULIKA, LUNA HOOIAIO PALAPALA KUAI,            Molaki, a me na palapala oia ano.

LUNA HOOIAIO PALAPALA Aelike mawaena o na Haku me na Kauwa.

Luna Haawi Palapala Ae Mare

            Ma ke kihi o ke alanui Moiwahine me Kaahumanu, kulanakauhale o Honolulu, ko Hawaii pae Ainaa  906 tf

 

PAPA, PAPA AIA MA KAHI O LEWERS & DICKSON! (O LUI MA.)

 

MA KE KAHUA KAHIKO MA Alanui Papu a me Moi E LOAA AI NA Papa Nouaiki o kela a me keia ano.

Na Papa Nani a Paa no ke Kukulu ana i na Hale!

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papa Ku, A me na Papa Moe nui loa.

NA PILI O KA HALE O NA ANO A PAU.

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai a pau, Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami o na ano a pau, Na Aila pena, o kela me keia ano, Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale, Na Aila e ae o na ano a pau.

 

NA WAI VANIKI A ME NA WAI HOOHINUHINU NANI! o na ano a pau loa. NA BALAKI ANO NUI WALE

A ke hai ia aku nei ka lono i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana

 

NO KA UKU HAAHAA LOA!

E like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.

 

E hele mai!  E na Makamaka !!

A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu a me ka maikai!             845 tf