Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 13, 27 March 1880 — Page 2
| This text was transcribed by: | Juanita Allen |
| This work is dedicated to: | John Kaleihulumamo Naiwi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma ke Kauoha.
OLELO KUAHAUA.
O Makou, KALAKAUA. Moi o ko Hawaii Pae Aina ma ka lokomaikai o ke Akua, ke kauoha aku nei.
O ko Makou oluolu, elike me ko Makou Kumukanawai, e akoakoa mai na Hoa o ka Ahaolelo o ko Makou Aupuni ma ka Hale Ahaolelo, ma ko Makou Kapitala o Honolulu no ka lawelawe ana i na hana Aupuni, ma ka hora 12 awakea o ka Poalima, ka la 30 o Aperila, A.D. Umikumamawalu Haneri me Kanawalu.
Haawi ia malalo o ko Makou Hoailona Alii, ma ko Makou Hale Alii malokoo ke Kulanakauhale o Honolulu, i keia la akahi o Maraki, Umikumamawalu Haneri me Kanawalu, a o ka ehiku hoi o na makahiki o ko Makou noho alii ana.
KALAKAUA R.
Sila Alii.
Na ka Moi:
SAM’L G. WILDER, Kuhina Kalaiaina.
HOOLAHA A KA PAPA OLA.
OIAI ua hoomaopopo ia mai imua o ka Papa Ola, no ke ano o ke kana ana a kona ana a Luna ana i na poe make ma kekahi mau wahi lehulehu o keia Pae Aina, mamuli o ka waiho wale ana o na kino make iloko o na hale iloko o na hale uuku me ke kanu ole ia, a kanu papaa ia paha, he mea kue loa ia i ke ola o ka pau a pau e noho kokoke ana, a he kumu maopopo o ka mai.
Nolaila, owau ma ke ano he Peresidena o ka Papa Ola, ke hoolaha aku nei ma ke akea, o na kino make a pau i kanu ia ma ia ano, a i ike ia he ino, e hoihoi pono ia malalo o ka lepo – a mai keia la aku, aole e ae ia kekahi kanu ana i kue i ke ola e ka lehulehu. Hookahi mahina mai keia la aku ke haawi ia i wa e hooponopono ai na ino e waiho mai nei, a ma keia ke kauoha la’ko nei na Aliimakai a pau, a me na hope Aliimakai, a me na agena o ka Papa Ola ma na wahi a pau o ke Aupuni, e hoopii malalo o ke kanawai e hooponopono ana i ka Papa Ola i ka poe a pau e hooko ole ana i na olelo o keia hoolaha. SAM’L G. Wilder, Peresidena o ka Papa Ola.
Maraki 13, 1880. 954-1t
I KEIA la, ke hookahu ia’ku nei o Capt. ANDREW FULLER i Agena no ka hooponopono ana i ke kepa ana a me ka hookuu ana aku i na Sela Hawaii ma ke Awa o Honolulu nei. SAM’L G. WILDER, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalalaina, Feb. 28, 1880 954-3t
UA hookohu ia aku i keia la o J. D. Neal i Agena Hoolalo Palapala Kepa no ka apana o Koloa, Mokupuni o Kauai, ma kahi o Alfred H. Smith i waiho mai.
955 3t
SAM’L G. WILDER, Kuhina Kalaiaina.
I mea e kulike ai me ka Pauku 3 o ke Kanawai i kapa ia he Kanawai e hoololi ana i na Pauku 184, 185 a me 186 o ke Kanawai Kivila i hoaponoia Iulai 29, 1872, ua hookohu ia i keia la na keonimana no lakou na inoa malalo iho i poe komisina nana e hooholo na peho i koi ia e ka poe ona waiwai i hoopoino ia ma ke panai hou ana aku i ke Alanui Liliha; oia hoi R. F. Bickerton, H. Waterhouse a me J. Moanauli.
SAM. G. WILDER, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mar. 24, 1880. 955
UA hookohu ia aku e Mr. S. W. Pa i keia la i luna haawi Palapala Mare no ka apana o Hilo Akau, Hawaii, ma kahi o J. Kaaukai.
SAM’L G. WILDER, Kuhina kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Mar. 22, 1880. 956-3t
UA oluolu i ka Moi ka hookohu ana aku ia Jas H. Boyd Colonela ma ke kulana he ukali no ka Moi. 956-3t
UA oluolu i ka Moi ka hookohu ana aku ia Antone Rosa i Major ma ke kulana he ukali no ke Kiaaina o Oahu. 956 3t
O KA apana Kula mua o na kula aupuni no keia makahiki e pau ana ma ka Poalima Aperila 9 e hiki mai ana, a o ka apana kula elua e hoomaka ana ma ka Poakahi Apr. 19 1880.
W. JAS SMITH, Kakauolelo.
Keena Hoonaauao, Mar. 23, 1880 956 3t
MAKANA A KA
“Nupepa Kuokoa”
NO 1880.
Ke Kii Hanohano
o
Ka Makaainana Moi Kalani.
He kii keia i aneane like kona mai me ke kii o ka Moiwahine o Enelani, aka ua oi aku nae kona maikai, a ua kiekie ae kona kumukuai. O ke kulana o na Alihikaua Kaulana nei iloko o keia Kii, he ihiihi a he ku i ka mahalo ia ma ka nana ana, e kau ana maluna o kona lio kaua. He kahiko waiwai loa keia no na Home Hawaii, a he kokoolua maikai no ke Kii makana i haawi ia iloko o 1879. E loaa ana keia makana waiwai me ka Alemanaka pu I ka poe a pau e lawe ana i ka NUPEPA KUOKOA no 1880 me ka hookaa mua mai i na DALA ELUA o ka uku pepa ma KEIA KEENA mamua ae o ka la 31 o MARAKI 1880.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUHA
No ka Makahiki, $2. Eono Mahina, $1.
Dala Kuike ka Rula.
POAONO, Maraki 27, 1880.
HE lono kai lawe ia mai a loaa ia makou e hoike ana, i kekahi o na ahiahi i ani hope ae nei, ua oluolu iho la i ka Rev. M. Kuaea ke hoike akea ana’e imua o kahi poe, i kona manao e pili ana i ka ninau waiona ma Hawaii nei. Ua hoike ae oia, ma kona manao ana, “he mea pono loa e hoonoa ia ka waiona i na kanaka Hawaii, ma ka hoopau ia ana o ke kanawai e papa nei i keia manawa.” Oiai he ainau nui keia, a ke aneane aku nei hoi i ka wa ahaolelo, ke manao nei makou he mea pono ia ka makua Kuaea e hoike i na kumu a me na loina, kahi hoi o ke kahua ana i hooholo ai i kona manao, i ike ia’i e ka lehulehu i a ke waiho aku nei makou i kekahi wahi o ke KUOKOA, me ka hauoli e hoolaha aku no ka pomaikai o ka lahui i kana mau hoakaka ana.
AIA maloko o kekahi o na nupepa haole o kakou o keia pule i hoopuka ia he mau manao e pili ana no Ed. K. Lilikalani; ua olelo ia ua apuka o Lilikalani i ke dala o kona oihana lunakanawai, a e koi ana ka pepa e hana ia kona hihia i olelo ia, a i na he oiaio e ahewa ia, a i ua hoi aole i hihia e hoapono ia. He mea nui keia. He Lunakanawai o Lilikalani; a ua koho ia iho nei i lunamakaainana no ke kau ahaolelo e hiki mai ana, a he kina nui keia no kona inoa ma ka oihana a me kona kulana kanaka no hoi. Nolaila, he pololei maoli ka ia nupepa e koi nei, e nana pono ia ka oiaio o keia mea.
O ka lapuwale o na lunamakaainana, oia no ka hoolapuwale ana i ka inoa o ka lahui mai o a o. I na he kanaka maoli o Lilikalani, me kona ike i na mea e olelo ia nei, alaila oia no kekahi e koi ana e nana pono i kona hihia i olelo ia, a e hooko ia aku me ka pololei. A ina e ike ia aole he oiaio na mea i olelo ia, o ka maemae o kona inoa kona waiwai nui. Aka, heaha la ka waiwai o ke kulani kiekie ke ole e maemae ka mea e ku ana ilaila? A auhea la hanohano o ka noho lunamakaainana ke haumia ka inoa?
AOLE paha i poina i ka lehulehu no hoomakaukau ana a LUNALILO ma kona palapala kauoha hope no ka pomaikai o na hapauea ilihune o kona lahui. Ua kauoha oia e hookaawale ia kekahi puu dala no loko ae o kona waiwai, a e kukulu ia i hale a mau hale paha, a e hoolako ia me na mea kupono, i loaa ai ona home no ka poe elemakule a ilihune iloko o ka lahui Hawaii. Ma ia wahi lakou e malama ia, me ke kokua ana ia lakou iho ma na wahi hana mama e loaa ana i ko lakou lima. He hana lokomaikai keia i hooulu ia iloko i ka puuwai aloha oia alii Hawaii. A he hana i kupono ke hooko pololei ia e like me kona makemake a me kona kauoha hope. Ua lohe ia ua loaa ke kahua, a o ka hoala wale no koe o na hale. Ua lohe ia no hoi, ua lawa loa na dala no ka hana ana i keia home oluolu no ko kakou oe palupalu. Aka, no kekahi kumu i hoomaopopo ole ia ke hakalia nei ka hana.
He mea maopopo loa ke noho mai nei kekahi poe hapauea, aohe pilikoko, aohe no hoi he poe kupono nana e malama ke ola, he hiki no ke lawelawe iki ma kahi mau hana mama, aka, aole o lakou home kupono; ke hoopili nei mamuli o kekahi poe me ka maopopo ole o ka pono o kahi ola e noho nei; me ka hookaumaha ia no hoi o na wahi koena la o ka noho hapauea ana. Aohe pono o keia; a oiai ua hoomakaukau mua ka noonoo loea o LUNALIKO no keia puuhonua a home oluolu no kekahi poe pilikia o kona lahui, oiai no hoi ua loaa ke kahua, a ua makaukau na mea a pau no ka hoala ana o na hale, he pono ke hooko ia me ka hakalia ole ke kauoha a ua alii nei i aloha nui ia. Aohe pono i ka poe ola ke keakea i ka hooko ana o na kauoha maikai o ka mea i hala.
Hilinai Ole ia.
UA loaa mai i ke KUOKOA he leta na kekahi makamaka e uwe ana “no ka hilinai ole ia o kanaka Hawaii” ma ka lawelawe ana i na hana me na haole. O ka makou e ike maopoo nei, oia keia, ua hilinai ia ke kanaka hana pololei, a ua hilinai ole ia ke kanaka hana ole ma ka pololei a me ka pono. Aka, he mau wahi meheu iki no paha o ka oiaio iloko o ka palapala a ka makamaka e waiho nei. Heaha la ke kumu o keia? Malia paha aole i hilinai ka lahui ia ia iho. Malia paha ua hana, a ke hana nei paha, ka lahui i kahi mau mea imua o no maka o ka poe naauao a me ka poe maikai, he mau mea e hoopale ana i na manao hilinai me ka mahalo mai o lakou aku. Iloko o na pule i hala ae nei, ua ae ia ko kakou lahuie koho mawaena o ka poe naauao a me ka poe naaupo i mau mea nana e hana na kanawai o ka aina, a pehea ke koho ana? Ma kekahi mau apana ua haalele ia ke gula o ka naauao a me ka hoopono, a ua koho ia he poe lapuwale e ka hapa nui. Ua ike ka poe naauao i keia, a me ko na aina e, e noho koke mai nei. Pehea la ko lakou manao? Aole lakou mahalo; aole hilinai i ka poe e hana ana pela.
Oia pahu kekahi kumu o ko kakou pilikia, a ua hilinai ole ia. Ua poino kakou i ko kokou poe naaupo. Na ka poe naaupo e hana mai i ka hewa, a o ka hoahewa pu ia mai la no ia mai o a o. Aka, no makou iho, ua ike pono makou he poe kupono loa no e noho nei iwaena o ka lahui i hiki ke hilinai ia. Aohe i pau ke gula a me ka momi o ka lahui Hawaii. E pono e wae kakou a e hookaawale mawaena o na hana naaupo a me na hana naauao. E pau ka noho huikau ana, a me ka hana huikau ana a ke kino me ka maikai. Alaila, e ike ia mai auanei kakou e ka poe maikai, he naauao a he pouli, a e loaa no ka inoa maikai a me ka hilinai ia.
Kakau ia no ke Kuokoa.
HE mau la pokole koe, alaila hiki mai ka la e weheia’i ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Aupuni, a o ka hoomaka no ia o ko kakou mau Lunamakaainana a kakou i koho iho nei e komo kino aku a e lawelawe e imi i ke kakou mau pono.
Ma na hiona a me na ouli o keia Kau Ahaolelo, me he mea la, e waiho ia mai ana kekahi mau kumuhana ano nui iloko o ka Hale, a he mea pono i na waha olelo o kakou ke ku me ka makaala a hoolilo i ka hapanui o ko lakou manawa e noonoo me ke akahele e ike lea i ka pono a me ka pono ole, ka waiwai a me ka ole o na kumuhana e waiho ia mai ana imua o lakou.
Aole ma ka manao ana, o ka loaa ana o ka “Hon.” Oia ka waiwai a me ka hanohano nui, alaila, ua kuu ka luhi, a ua mealahi na hana, a o ke kike kiaha oia ka hoike ana o ka hanohano a me ka hua o ka luhi no ka hooikaika ana e komo ia ka Ahaolelo. Aole. E hooikaika, e hoolauna me ka poe loea, kalaiaupuni naauao; aole o ke kuokoa ae, a hookahua iho i kana mau hana apau maluna o kona noonoo hookahi wale iho no; oiai, ai aku no kekahi mea e ae nana e kipehi mai i kona noonoo a lilo i mea ole. Aole no he mea pono ke hele ma ke ano manao kanaka me ka inaina a hoonele ia kona mau kamailio ana me na noonoo maikai; he mea ia e pulama wale mai ai i na manao opala waiwai ole. E haka pono wale no e pono ai.
Aole e nele ana ka waiho ia mai o ke kumuhana no ka “Aie Miliona” imua o na hoa o ka Ahaolelo.
He kumu hana keia ua Akaka lea eia oia imua o ko lakou mau alo, a he pono ke noonoo mua e ia mamua o ka hiki ana mai o ka Ahaolelo. Ina e aie ia kela umi miliona no na pomaikai o keia aupuni ma ka hoonui waiwai ana a me ka loaa ana o ke kulana hanahano elike me na kalaimanao ana iloko o na pepa lulii i hoopuka ia e na Baleta alii mamua aku nei, ke hai nei au me ke kanalua ole, e lokahi ana no na Lunamakaainana apau e kue i ua “Aie Miliona” la; aka, i na ua hoikeike wale ia no ia mau kalaimanao ana imua o ka poe kupono i ke koho balota ma ke ano i hoohauoli ia’i ko lakou mau manao no ke ano hou o ke aupuni ma o na papu laa me na aumoku kaua i mea e makemake mai ai lakou a koho i ua mau lunamakaainana la, aole nae oia ka io a me ka iwi maoli o ka hoaie miliona, alaila, he mea pono no ke nana ia me ke akahele loa; malia paha, aia no i ka mea hana i hoala keia manao ano nui, ka io maoli o ua “Aie Miliona” la e hoowaiwai ai i ka lahui me ka aina kahi i hoopue mai ai, alaila, mamua o ka noho ana o ka Ahaolelo, he mea pono i na Lunamakaainana ke loaa mua mai he wahi uiuiki o ka malamalama no ka pano a me ka waiwai ma o ua “Aie Miliona” la.
I na pela, ua lana ka manao, aole e loaa ana he mau paio ikaika ana no ua kumuhana la; e hele ana me ka maalahi a hiki i ka hooko ia ana o ka puana a ka moe.
Eia kekahi mea ano nui e pono i na Lunamakaainana ke hoomaopopo, oia na dala ano hou e komo mai nei io kakou nei; he LA ma kekahi aoao, a he MANU me kekahi aoao. Ua piha pono paha ko lakou waiwai io, (oia 100 keneta?) Aole paha? I na ua piha, alaila, aohe ana. Aka, i na ua emi mai ko lakou waiwai io malalo mai o ka 100 keneta, alaila, ua poho maoli ka poe nana e paa nei keia mau dala i ka poe nana i lawe mai a hoolaha ae nei iwaena o kakou. Nolaila e akahele wale no i pono ai ka hele ana imua o ka Hale Ahaolelo, aole ma ka nanea wale no me ka noho palaka. He nui aku no na kumuhana ano nui e waiho ia mai ana imua o ka Ahaolelo, e nana ia lakou me ke akahele loa e pono ai. A
Na Kanawai Ohana o ka poe Pake.
MAILOKO ae o kekahi nupepa Italia i kapaia Il Giornale delle Colonie i lawe ia mai ai na kanawai malalo iho e pili ana i na ohana o na poe Pake. He palapala keia i kakau ia ma Pekina. Ua hookahua ia keia mau kanawai ma ka oihana Tahu, a mamuli o na ao ana a Confucius, Kong-bu-tze. Ua ao ia ma keia mau kanawai e malama ponoia ka poe elemakule, a e malama loa ia na makua, a o ka makuahine ka oi. Ua ao ia na kane e mare wahine, oia ka mea e oluolu ai ka noho ana, a e holomua ai me ka lokahi na noho pono ana o kanaka. Ua oi aku ka hoolohe o na poe Pake i na kanawai o ka ohana mamua o na kanawai o ke aupuni. O ke kanaka elemakule, he Law Yen ia, a ua oi aku kona mahalo ia mamua o ke Kaukaualii, Kuana, a me ke kanaka ike i ka palapala Scien-tzean, a me ke Kahuna Pegana, lama-woossan, i emi ilio na makahiki. O ke kanaka momona, he kanaka noonoo nui ia; no ka mea, ke manao nei na Pake aia ma ka opu ka noonoo, a ua oluolu mai ka La, Tajan, ia ia.
Maluna o ke kanaka i mare ia ua kau ia ka inoa hanohano Law Yee, a pela no hoi ka poe makapo. O ke kane i mare ole ia i ka wahine, ua kapa ia he Chung-KwoYen, eia ke ano, he kane o ke aupuni waena. He mea aneane hiki ole ke loaa ke kane maluna ae 18 makahiki i mare ole ia. O na wahine a pau aole nele i ke kane, a hiki wale aku ia ka poe luahinei loa.
O na kane me na wahine i lawe i ka inoa ohana hookahi, aole hiki ia lakou ke mare. Ma na kau kahiko loa ua piha kekahi mau kaona me na kulanakauhale nui me kanaka me na wahine i lawe i ka inoa ohana hookahi, nolaila, ua haalele na kane a hele i kahi e, no ka hiki ole ke mare me na wahine oia wahi. A ua imi ia i mea e pale ae ai i keia kumu keakea i ka mare. I ke au o ka Emepera Yung-Loo, 1403-45, o na ohana nana i lawelawe ma ka halihali ana i ka ai mai ka poe pio mai o Pekina, ua loaa ia lakou ka inoa he poe ohana koa, Chung-Chia, a o o kekahi poe ae, ua kapaia he poe Min-Chia, eia ke ano, he poe ohana o ka lehulehu. Mai ia wa mai, ua hookaawale loa ia mawaena o ka poe Chung a me ka poe Min, a ua ae ia ka mare ana mawaena o ke kane o ka ohana Min a me ka wahine o ka ohana Chung. O na kanawai o ka ohana, he aupuni lakou iloko o ke aupuni, a ua manao ia o lakou na palekaua o ke aupuni.
Ma Italia elua kanaka kaulana i kamailio no ka Pake a me Kina, o kekahi o laua, oia o Giuseppe Ferrari, o kekahi ae oia o Christopher Negri. Aole nae laua i hele i Asia.
E kolu kamahele kaulana i ike ia Kina a me na Pake. O ka mua oia o Marco Polo o Venice, ma ke keneturia 13. O ka lua o Matteo Ricci o Macerata ma ke keneturia 16. O ke kolu he kamaaina no ka apana o Dogeiani ma Mondovi. Ua kamaaina ko lakou mau inoa ma na aina o Asia.
CELSO CAESAR MORENO.
MA ka haalele ana aku a ka Likelike i keia pule aku nei ia Hilo, ua ike ia aku e aneane loa ae ana e pau loa ka ukana o ka Claus Spreckels i ka hoolei ia ma Hilo, a i na e piha ana oia i ka ukana hoouna, alaila, e huli hoi aku ana oia ma kona ala moana no Kapalakiko.
Ua kuu ka Luhi.
Ua oluolu i ka Haku o na Haku ka lawe ana aku ia Miss Ema Kaleimamo Nohoikaiuano Puuohau, ma ke ala hoi ole mai i ka moe ia mai keia ao inea, a i ka maha mau loa ma kela ao, i ke awakea o ka Poakolu, la eha o Feb. iho nei I hala 1880, ma Hamohamo Waikiki-kai, mamuli o ke kaomi ana ole o ka mai fiva i kona oiwi lahilahi, mai ka la mua mai o Ianuari, a hike wale i ka hala ana aku la, me ka manaolana no kela Paledaiso ma ka lani, oiai, aole i hoopaumaele ia kona uhane e na kikohukohu a me na palahea o keia noho ana, a mamua ae o ke kaawale ana o ka uhane mai ke kino, ua ninau ia oia i kona wahi e hele ai, hai mai la kela, “e hele ana au i ka lani,” ua ike anei oe i ka Haku, ae, oia pu me a’u, ua makaukau anei oe e hele i ka lani, ae, aohe mea i koe, he aloha anei oe ia papa, ia mana me kunane me kaina ma, ae, he nui ko’u aloha, he aloha anei oe ia na kumu a me keu mau hoa kula, ae, hai aku oe i ko’u eloha nui ia la lakou.
Me ka leo haahaa nahenahe maopopo i panemai la oia penei: “E papa, mai kaua.” Apo mai la kona mau lima liilii puanuanu haikea a ka lokoino ma ka a-i o kona papa aloha, a puili hope loa mai la me na waimaka aloha makua e haloiloi mai ana, pela no ia mama, ke kaikunane, na pokii eha, a me na kupuna, a hiamoe malie iho la me ka oni ole a kuu malie aku la i ka uhane.
O kona one oiwi ma ka hanau ana i ka la 17 o Okatoba 1872, o Lihue i Kauai, mai na puhaka ae o na luaui Loma Naueikalai Puuohau, a me Mrs. Hinu Perisekila Puuohau. No laila, ua piha na makahiki 7 me 3 mahina, me na la he 17 ma keia ao, a hala aku la no ka aina lani.
O kona kulana ma keia noho, he oluolu, haahaa, hoolohe i na makua a me na kumu, he kaahiki aloha makua, he eleu, nui ikioi ma na hana piha hauoli i na wa a pau, he hohomua ma ka imi naauao ma ka olelo Beritania, he puni nana ka heluhelu i na buke ma ka olelo haole.
I kona noho ana ma ke Kula Hanai o Kawaiahao, ua mahalo nui na kumu iala no ka eleu a me ka holomua ma na buke a me na hanalima, a ma ka pau ana o ka hoike i ka malama o lune, ua haawi makana ke kumu iaia i kekahi buke no kona wiwo ole i ka haiolelo ma ka la hoike, he hoike maopopo ia o kona holomua, a he mea nu ka buke ia ia.
Nolaila, ua lana ka manao o na kumu, e lilo ana oia kekahi o na haumana nana e hooaiai mai ai i na hua maikai o ko lakou ao ana i na kaikamahine Hawaii ma ka olelo Beritania ma Kawaiahao, eia ka he manaolana poho.
Pela no hoi ka manaolana o na makua me ka paulehia, me ka anoi e ola ana na la hapauea, mai kona mau kokua ana mai, eia ka hoi, he mau moeuhane palaueka wale no; a ahu iho la ka hokahokai nuakai i kapakai. Anoai wale!
A ma kona wehe ana aku nei i ka pili a kaawale mai keia noho ana kino, ua ili iho maluna o na kumu a me na hoa kula ona na hoomanao walohia ana nona, a maluna hoi o na makua ke kaikunane na pokii a me na kupuna, ke aloha kulipolipo mokumokuahua i ka puuwai lokuloku i ka iwihilo, hoomalohi i ke kino, halialia mau mai ana no hoomanao ana i na wahi a pau i noho ia, i hele pu ia me ia mai Kauai o Mano, a i Hawaii o Keawe, i ka lai malino o Kona kai opua i ka lai o Hookena oia home malihini i noho hoomanawanui ia ai na la maka poniuniu, aia ke ola i kahua kau i ka lewa, o ka manini ae ko kai hala ka la.
A he kia hoomanao poina ole hoi kana mau hana i sila ia a paa ma ka papa o ka puuwai o na makua, a hui pu hou ma ka muliwai maikai ma ka lani, e like me ka himeni hope i mele ia e kona mau hoa kola e ku poai ana ma ke kapa o ka muliwai eehia lokoino o ka make, “Hui pu anei na hoa ma ka muliwai maikai?” &c. Oiai o lakou pu me na kumu kai ukali aku i kona huakai hope loa. A ua hoopau ia na hana walohia me ka pule a W. H. Nailipelapela.
A no ke kulou haahaa aku nei makou ka ohana malalo o na kapuai o ka Haku i na wa a pau, me ka manaolana. “Na ka Haku no i haawi mai, a nana no i lawe aku e hoomaikai ia kona inoa.
T.N. PUUOHAU.
Waikiki-kai, Feb. 1880
NUI KA HULA. – Aia ma kekahi mau apana o Kohala Akau he lehulehu o na kanaka o kou lahui e holomoku ana me he wai kahe ala iloko o keia hana lapuwale he hula, mai na kaikamahine a me na keikikane no na makahiki he umi a pii aku, a me na elemakule no lakou na makahiki he 50 a pii aku Nolaila, auhea oukou e na makua mea keiki, mai ae aku oukou i ka oukou mau keiki e komo iloko o keia hana lapuwale, o lilo auanei ka oukou mau keiki i mau puuana na ka hookamakama. E oki au maanei, me ke aloha i na keiki ulele hua metala o ka papa pai.
Z. M. KAUHI.
Niulii, Kohala Akau. March, 19, 1880.
HE LIKO. – Ma ka po Sabati iho nei, ua hanau mai he kaikamahine opio na Henry Kolomoku me Kekaikuihala, a ke puana ae nei makou e hoomau ia ke ola o ka opio hou a lilo oia i kokua e hoolaupai ai i ka lahui Hawaii.
Kuai a ka Luna Hooponopno i ka waiwai paa.
MA ka waiwai o Kekuanoni imake ho Honokohau Maui, ma ko Keena o ka Lunakanawai Apana 2 o ko Hawaii Pae Aina, e noho ana ma ke ano he aha hooponopono waiwai ma ka la 8 o Marki, M. H. 1880, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei e kuai aku ana au ma ke akea i ka waiwai paa o na Kekuanoni ala, ma Honokohau maloko o na pule eha ha apana aina kaio e waiho ana ma Hookohau Maui, i mea e hookaa ia ai kona mau aie oia apana aina. 15-100 eka oi a emi iki paha, a he Palapala Sila no.
Samuela Kamoahakau, Lunahooponopono o Kekuanoni, Lahanai, Mar. 20, 1800 954 4t
OLELO HOOLAHA.
KE kauoha ia aku nei na mea a pau i luna na kaimana iloko i ka PA ILINA MA KAWAIAHAO a keia koke mai a e hoomaemae i ko lakou mau pu, malalo o na kuhikuhi ana a D. Manaia, ka hana nana i kiai nei ia wahi. O ka poe hoolohe ole i keia, mahope o ke kali ana no ka wa kupono, e manao ia aole o kakou kukana i a e lawelawe ka poe nona kahi e like me ka lakou i ike ai he pono.
941 tf
OLELO HOOLAHA.
ONA Keena Oihana Loio o ka poe mahalo iho, e pani ia ana ma na Poaono a paa ma ka hora 1 P. M. ma keia mai aku, e hoomaka ana ma ka Poaono Feb. 7, 1880.
EDWARD PRESTON.
CASTLE J. HATCH.
R. F. BICKERTON.
W. C. JONES.
CECIL BROWN.
J.M. MONSARRATT. 949-tf
OLELO HOOLAHA.
OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke kauoha aku nei au i kuu kane mare ia Ani Pake, e hoi mai e malama i kue ola, oiai na haalele kumu ole mai ola ia e iloko o na makahikikahi he nani a oi ako, a ina aole ioa e hoi mai iloko o na mahina ekolu, alaila, e huli hou no au i mea nana e malama i ku’u ola. Owau me ka oiaio.
MRS. NAILI.
Palolo, Maraki 17, 1880. 933-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nooa ka inoa malalo iho nei, ke papa loa aku nei au i na mea a pau aole e hooku wale i ko lakou mau holoholona maluna o kuu aina hoolimalima ma Kauleoli, Kona Hema, Hawaii. Ina e loaa ia’u na holoholona maluna o na aina la e hope no au e hooaku ia lakou ma ka $200 pakahi. Ke papa pu ia’ku o @ no hoi, aole e komo wale na kanaka ma ua aina la; i ao e komo a loaa ia’u, e uku ia oia i $500. Ua kapu pa ke ku wale ana i na limu, opihi, kamokoi, upena kuu ma kahakai. Ke hookohu akunei au la Kalanui a me Pii i mau luna. Ua laua e hopu i na holoholona komo hewa. A lilo keia i kanawai paa a mau loa aku mai ka la e poka’i ma ka nupepa.
E. H. ELEPINE MALAKA.
Kona Hema, Mar. 12, 1880 955-3t
Kuai a ka Hamuku.
Mamuli o kekahi olelo hooholo i hoopuka ia e ka Aha Hoomalu o keia Kulanakauhale o Honolulu nei. Ian. 16, 1880 no ka pono o J. G. Dickson e kue ana ia Joseph Aresa no na dala he 167, ua hoomalu au i na waiwai malalo iho: 1 Hala noho a me ka Hoolimalima o ka Aina i kapaia Waaloa ma Manoa, Oahu, i hanaia i Aperila 18, 1877 no Umi makahiki, ma ke $50 o ka makahiki. He mau moa, puaa, he lio, hoki, pipi a me ka Halekuai me na pono a pau maloko, a e kuai ia aku ana ia mau waiwai ma kahi i hoike ia ae ia maluna na ke hiki aku i ka Poaono, Aperila 17, 1880 ma ka hora 12 o ke awakea, keole e aku ia mai ka uku panee a me na lilo mamua iho.
O na Aina a me ka Hoolimalima i hoike ia ae ia maluna, ua lilo aku ma ka Moraki no $300.00 me ka uku panee e pau ana i Novemaba 1881. Ua kanuia ka aina i ke Kalo a me ka Maia a he aina waiwai kela. 955-4t.
OLELO HOOLAHA.
KE papa ia aku nei na mea a pau aole e hele a hookuu wale i ko lakou mau holoholona: pipi, lio, hoki, kao, puaa a pela aku maluna o ka aina i kapa ia Kakaako, Oahu. Aole no hoi e hele wale na kaa lealea maluna o ua aina nei, no ka mea, aole alanui malaila no ka lehulehu. O na holoholona a pau e loaa’ua maluna o ka aina i hai mua la, e hopu ia ana a hooukuia.
O ka poe e hana ana i na mea ino wale ma na auwai-kai e hoopii ia ana lakou. Ua haawi ua i ka mana hooponopono o keia aina ia Hon. David Kahanu a nana e hooko na olelo o keia hoolaha a me ka hoouke ke kue ia.
955 tf.
JAMES DOWSETT (Kimo Pelekana)
UA noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei e hoomaopopo ia na palena o “ka Ili o Homaikaia” ma Waipio, Ewa mokupuni o Oahu. Nolaila, ma keia ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i pili, o ka Poalua, oia ka la 30 of Maraki 1880-ma ka hora 1 auina la ma ko’u keena hana, ma ka helu 3, alanui Kalepa, oia ka manawa a me kahi e hoolohe ia’i ua noi la.
R. F. BICKESTON. Komikina palena aina o Oahu.
Hana ia ma Honolulu Mar. 19, 1880. 955 2t
UA noi ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei, e hoomaopopo ia na palena o ke Ahupuaa o Hakipuu ma Koolaupoko mokupuni o Oahu. Nolaila, ma keia ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i pili, o ka Poalima oia ka la 26 o Maraki, 1880 ma ka hora 1 auina la ma ko’u keena hana helu 3 ma alanui Kalepa, oia ka manawa a me kahi e hoolohe ia’i ua noi la.
R. F. BICKESTON Komikina palena aina o Oahu.
Hana ia ma Honolulu Mar. 19, 1880 935 1t.
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
MA keia ke hoolaha aku nei, mamuli o kekahi mana kuai I hoike ia iloko o kekahi Palapala Moraki i hana ia i ka la 5 o Nov. 1877 e Peke w, o Waikiki, mokupuni o Oahu ia Alex. J. Cartwright o Honolulu, a i kakau hope ia ma ka buke hoopaa 51 ma ua aoao 346, 347 a me 348, a i hoolilo ia aku ia Thomas Brown, i hana ia i ka la 29 o Mar. 1879, a i kakau ia ma ka buke 60 ma ka aoao 105; a no ka uhai ia o na olelo aelike i hoike ia ma ua Palapala Moraki la, a mahope o ka hala ana o na la i olelo ia ma ke kanawai, e kuai ia aku no ma ke kudala akea no ka uhai ia o na olelo aelike i oike mua ia ae nei.
O ka aina i hoike ia ma ua palapala moraki la aia no ia ke waiho la ma Waikiki, a ua hoakaka nui ia ma ka Sila nu I Heiu 3174 nona ka ili 44-100 eka.
THOMAS BROWN, Malama waiwai
Cecil Brown Loio o ka mea nona ka moraki.
Hana ia ma Honolulu Mar. 13, 1880 955 4t
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
MA keia ke hoolaha ia’ku nei mamuli o kekahi mana kuai ma kekahi Palapala Moraki i hana ia i ka la 28 o Ian. 1878 e Nakoana k, me Kahinu w, kana wahine mare ia Alex. J. Cartwright, a i kakau hope ia ma ka buke hoopaa 54 ma na aoao 11 a me 12, a mai iaia aku, ua hoolilo ia aku ia Thomas Brown (mea malama waiwai) i hana ia i ka la 27 o Maraki 1879, a i kakau hope ia ma ka buke hoopaa 60 ma ka aoao 105, a no ka uhai ia o na olelo aelike, i hoakaka ia ma ua palapala moraki la, nolaila o na waiwai a me na pono a pau i hoike ia ma ua palapala moraki ia mahope iho o ka hala ana o na la i ae ia ma ke kanawai, e kuai ia aku no ma ke kudala akea no ka uhai ia o na olelo aelike e like me na mea i hoike ia ae nei.
O ka waiwai i hoike ia ae nei, aia no ia ke waiho la ma Pianui, Manao, Oahu, a ua hoakaka nui ia ma ka Sila nui helu 113.
THOMAS BROWN, Malama waiwai.
Cecil Brown Loio o ka mea nona ka moraki.
Hana ia ma Honolulu Mar. 13, 1880. 955t 4
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
MA keia ke hoolaha ia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai maloko o kekahi palapala moraki i hana ia e Kahelahela k, ia Kuihelani w, i kakau ia i ka la 11 o Fer. 1879, e manao ana o Kuihelani i olelo ia e hooko aku i ka moraki i olelo ia no ka uhai ia ana o na olelo aelike, oia hoi, no ka hookaa ole ia o ka uku panee a me kumupaa, i hoakaka ia iloko o ka moraki i olelo ia, a mamuli oia hooko ana, e haawi aku ma ke kudala akea ma ka Poaono la 17 o Aperila 1880 ma ke Keena Loio o Kakela me Haki ma Honolulu ma ka hora 12 awakea o ka la i olelo ia, ka aina i hoakaka ia iloko o ka moraki i olelo ia a i ole I kekahi hapa e lawa ai na koina o ka moraki i olelo ia a me na lilo e pili ana, ke ole e hookaa piha ia me na lilo mamua ae o ka la i olelo ia. Penei ka hoakaka ana o ka aina I olelo ia.
Keia mau eka 2 me 84-100 ma Kawailoa Waialua i hoakaka ia kona mau paiena ma ka palapala Sila nui helu 3419 no Kahelekilohi. KUIHELANI.
Kakela me Haki no loio.
Kakao ia ma Honolulu Mar. 16, 1880. 955 4t
KALE NILEKONA
KAUKA PALAAU
Keena ma ke kihi o Alanui Papu me Hotele,
HONOLULU .
O na mai o ka Maka,
Pepeiao a me ka Puu,
UA MAKAUKAU OIA MA K LAWELAWE ANA.
955 1y
NO KE KUAI AKU.
AIA he mau apana aina e waiho la ma Kahakuloa, Mokupuni o Maui, no M. Kanui lakou mamua; a e kuai ia’ku ana lakou I ka poe makemake ma ke kuike kekahi hapa, a ma ka hoaie kekahi hapa, e ninau ia
953-2m-961 HENRY WATERHOUSE
HOOLAHA HOOKAPU KAI LAWAIA.
E IKE auanei na mea pau ma keia, owau o AKOWAI, ke hookapu a ke papa aku nei i na mea a pau, aole e lawaia ma ke kai o Honouliuli a hiki i Puuloa, kahi a’u i hoolimalima ai. Ua hookohu aku au ia Kaili i luna no ke kai o Puuloa; a ina o ka poe a pau makemake ana e lawaia, e hele mua me Kaili e olelo ai a holo. A o ka mea kue i keia e hoopii ia no ma ke kanawai. Na’u na
AKOWAI.
KE haawi aku nei au i ka mana ia Piopio k, a ke hoolilo nei au ia ia i luna nana e hoponopono na Loko a me ke kai lawaia a me ka aina hana paakai ma Puuloa Oahu. He mana kona e lawelawe koke i na hana a pau i pili i keia mau mea. J.I. DOWSETT Kimo Pelekane.
Honouliuli, Mar. 25, 1880. 945 tf
E IKE auanei na kanaka a pau, ke papa loa aku nei au, aole bipi, lio, kekake, puaa, hipo, kao, aole e hele maluna o kuu mau apana aina, e waio ia ma Kula, Maui, a me na kanaka hele wale me ke kuleana ole, o ka mea e kue ana i keia, e hoopii no au e like me ke kanawai.
WM. H. ROGERS.
Makawao, Maraki 11 1880. 956 1m
HOOLAHA LUNA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
O KA poe nona na inoa malalo iho nei Hulu k. Kaili k, Paakai k, Kalehana w, na hookeku ia aku I mau luna hooponopono ma ka waiwai o Komo k, Uliena k, Uwai k, a me Palea k, ke kanaka ia aku nei na poe a pau I ale ma ua mau waiwai ia e aku koke mai keia poe; a o ka poe a pau he mau koina ko lakou ma ua mau waiwai la e hoike koke mai loko o na mahina oono mai keia ia aku, a I ole, e hoole mau loa ia aku no lakou.
Hulu luna hooponopono waiwai o Komo I make.
Kaili “ “ “ “ Uliena “
Paakai “ “ “ “ Uwai “
Kalehana “ “ “ “ Palea “
Honolulu , Mar. 13, 1880. 956 4t
HOMEPATICA
DR. E. STEVENSON,
LALA O KE KULA KAUKA
Ma Onaterio Canada, 1860.
KEENA OIHANA A ME KAHI NOHO
Ma ke kihi o na Alanui Hotele a me Alakea.
Honolulu , Mar. 23, 1880. 956 tf
OLELO HOOLAHA.
MAKEMAKEIA.
UA MAKEMAKE IA NA
ILI BIBI MIKO HOU
A ME NA
ILI KAO
E haawila ke kumukuai kiekie ma ke dala kuike e
HUGH MACKAY.
Luna o ka Hale Hana Ili ma Kaholaloa, Honolulu
E Kuai ia aku na Huluhipa he nui wale ma ke kumukuai makepono no ke dala kuike.
Honolulu , Feb. 15 1880. 951-4t
AINA KUAI A HOOLIMALIMA.
HE Kanalima Kumamaono eka aina ma Iwilei (Makai iho ka Halepaahao.) He Loko I-a. Aina Kalo. Aina kau Paakai, aina kula a me ke kai. A me kekahi mau eka aina ma Puleulu, he aina kalo, aina kula a me ke kai. Honolulu ke kuai ana. E ninau ia
J. H. CONEY, (Kuai).
Honolulu . 865 1f
OLELO HOOLAHA.
AOLE au e hoookaa ana i kekahi bila aie ma ko’u inoa, ke ole au e kakau inoa aku ma kekahi kauola.
KAILIWELA.
Honolulu , Mar. 13, 1880. 953 4t
OLELO HOOLAHA.
UA papa ia na mea a pau, aole e komo hewa a @ lawaia ma na kai o ke Ahupuaa o Honouliuli, mai Puuloa aku a hiki a Waimanalo, ma ka mokupuni o Oahu. Apana o Ewa. Ua hookohuia a AARONA HATTON i luna maiama no na kai lawaia o Honouliuli, aohe mea e ae.
Kakaaia ma Honoulili, Oct 9, 1879.
933 tf
JAMES CAMPBELL
E. O. HALL & SON.
(E. O. HOLO MA.)
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI,
Na Lole, Na Pena, Na Aila a me
Na ano Lako e ae a pau he lehulehu wale.
Kihi o Alanui Papa me Moi. 846 1y
JAMES M. MONSARRAT.
[MAUNAKEA.]
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
IMUA O NA AHA HOOKOLOHOLO A PAU o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.
Keena hana maluna ae o ka halekuai buke o Wini me Robikana. Alanui Kalepa, Honolulu.
Jan. 3, 1880. 944 1y
He Nui Anei Kou Makemake i na
Mekini Humuhumu Lole?
Ina pela, alaila, e kipa mai no ma ka Halekuai
:o:
KAKELA A ME KUKE.
A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ano MEKINI a WHEELER a me WILSON, mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumukuai o ka mea hookahi.
Ka MEKINI a SINGER,
Ma ke $50 pakahi, a me ka ano
MEKINI a WILCOX me GIBBS,
Ma ke $30 a hiki i ke $50 ke kumukuai.
I mea e pau ai ko oukou kanalua e na Makamaka no ke kupono i keia mau ano Mekini, e naue mai no me ke kuihe ole, a e ike no oukou iho. 862 tf
KUAI A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
MA ke kauoha a Hon. C. C. Harris @nawai Kiekie o ka Aha Hookolokolo Kiekie i hanaia i ka la 12 o Ianuari, A. D. 1880, o ka mea nona ka inoa malalo iho, e kuai aku ana oia ma ke kudala akea, ma ka hale kudala o M. P. Adams ma Honolulu, ma ka Poaono, i ka la 10 o Aperila A. D. 1880 ma ka hora 12 @ la, i na apana aloa i hoike ia malalo iho, oia kekahi @apa o ka waiwai paa o Hon. W. L. Moehonua i make i mea e hookaa ia’i ka ale o ka waiwai i hoike mua ia @ei , a penei:
1 O ka @mahele aina mauka o ke Ahupuaa o Pulehonui, e waiho @ ma ka mokupuni o Maui, L. C. A. 5230, nona ka ili 11,550 eka; o ke Ahupuaa i olelo ia, aia no ia ke moe ia mai ka mauna a hiki i kahakai; a o kona palena ma kahakai, ua ua aneane 1,000 kapuai. O ke kii o ua aina la i olelo ia, e ike ia no ia ma ke Keena hana o Kakela me Haki.
2 O na apana aina ma Palolo, Mokupuni o Oahu. O keia apana aina apau i hoakakaia iloko o ka Palapala Sila Nui, helu 2359 nona ka ili, 1 eka me 1 20-100 kaulahao kuea.
O keia mau pa hale apau i hoakakaia iloko o ka Palapala Sila Nui, helu 2539, nona ka ili 10 48-100 kauiahao kuea.
O keia mau pa hale i hai ia ae la maluna, oia no na pa hale i hoolilo ia aku ia Moehonua, i olelo ia ma ka palapala hoolilo a Kinopu i kakau hope ia iloko o ka buke 21 aoao 178.
3 O na pa hale ma Manoa Mokupuni o Oahu. Ke Ahupuaa o Puulena, Palapala Sila Nui, helu7263, nona ka ili 35 4-10 eka.
Koe nau na apana aina malalo iho i hoolilo ia e Moehonua i olelo ia, oia hoi; @ eka i kuai ia aku ia Apeo i kakau hope ia ma ka buke 6, aoao 26
Ka apana aina i kuai ia la Haui i kakau hope ia ma ka buke 21 aoao 226.
Ka apana aina i kuai ia ia Kaiwi i kakau hope ia ma ka buke 21 aoao 334.
Ka apana aina i kuai ia la Poalole i kakau kope ia ma ka buke 25 aoao 81.
CHARLES T. GULICK, Lunahooponopono waiwai o Moehonua i make. 948 2m 957
HOOPAU HUI.
MAMULI o ko maua ae like ana, ua wehe ia I keia la ka hui I ike ia ma ka inoa Bailey & Concord, nolaila, o na ale aku me na ale mai ma ua hui la I olelo ia, na Bailey wale no e ohi aku a e uku aku, oiai ola ka mea e hoomau aku ana I ka hoomoa ana I na pai ai ma na hui ia e like me ka maa mau.
E. H. BAILEY
C.A. Colcord
Wailuku, Mar. 5, 1880 954 4t.
OLELO HOOLAHA.
OWAU o ka mea nona ka inoa malolo iho nei, ke papa aku nei au i ka poe a pau o keia a me keia ano, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia Makela, no ka mea, ua haalele kumu ole mai ia’u a me ko maua wahi moe; a ina o ka poe e hoale ana iaia, maluna no o lakou ke poho, aole loa au e hookaa ana ia mau ale a pau loa, mai kona ia i haalele ai iau a mau loa aku. O ka loihi o ko maua kaawale ana, hookahi makahiki a oi.
Owau no
D. K. KUPLIKE.
Pelekane, Honokohau, Maui, Feb. 25, 1880 953-4t
OLELO HOOLAHA.
MAI ka la 1 aku o Ianuari, 1880 he
ELUA DALA
ka uku o na ohua oneki maluna o ka mokuahi JAMES MAKEE mawaena o na awa o Oahu a me na awa o Kauai.
941 tf
T. R. FOSTER & CO. (Poha Ma.)
ASA KAULIA,
Loio a Kokua ma ke Kanawai.
UA makaukau au e lawelawe i na hana a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolaupoko, Heeia, a ma Honolulu i kekahi wa Hooko ia na kanoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me ka hikiwawe.
DR. RODGERS,
– OIA O –
KAUKA LOKEKE.
UA hoonee ae nei i kona keena oihana mai ka hale ae o Allaene ma M@mikahaae a iloko o ka Hale Ma, helu 54 Alanui Papa.
Ma keia hope e hoomakaukau ana ke Kauka i kona mau Laau ponoi a puunaue aku i ka poe kii mai.
O kona hale noho, aia no ma ka pa o ka Hotele Hawaii, ma kahi i noho mua ai. 881 tf
Kauka O. S. Cummings, M. D.
HOMEOPATIKA
Oia ke kauka i kamaaina mua ia oukou e na kanaka Hawaii ma ka inoa,
“KULU WAI LIILII”
Ua hoi mai nei oia, a e pahola hou mai ana oia i kona akamai lapaau ia kakou. Aia kona Keena Lapaau a me kona wahi noho i keia wa ma kahi o Mr. Wm. G. Irwin, ma ke kihi o na alanui Papu a me Beretania, ma keia aoao aku o ka luakini o Kaukeano. 888 tf