Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 19, 8 May 1880 — Page 1

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Pmshawaii
This work is dedicated to:  The Gamiao ʻOhana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ka Au Okoa

I HUIIA.

NA OLELO HOOLAHA: O na Olelo Hoolaha he 10 l@ina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana ; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00.

NA KANIKAU A ME NA MELE: He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

        HOOLAHA MAU: E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

        E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka i kekahi Olelo Hoolaha, Kanilau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

        E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

MOOLELO O NA LA

O KA

Haku Visakauna Nelekona,

KE DUKE O BERONETI.

 

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

BERITANIA, - A ME KO ENELANI

MAU PAPU LAAU, &C.

 

OIAI na aumoko e lana nei, ua haawi ae la o Nelekona i ke kauoha, a hoopii aku la na aumoku Beritania elima ma ka loina hookahi, e ku pololei ana hoi ma ka hope o na waapa liilii powa Farani, a no keia kumu o ka hoopii ana mai o na aumoku Beritania, ua hoohuli like aku la na waapa liilii Farani e holo no ka mokupuni o l@ia.

        No keia kumu o ka holo ana o keia poe moku, he mea maopopo loa ia ia Nelekona, o kona mau enemi no kela, nolaila, ua haawi koke ae la oia i ke kauoha i kona Lutanela, a huki koke ia ae la kekahi have hoailona ma ke kia mua o ka Farodoiana, a ia manawa i kani papa like aku ai na pukuniahi o na numoku Beritania, a hihio nakolo aku la na poka wela i ka lewa, a loaa pono aku la na waapa powa liilii Farani, ua lele liilii loa ko lakou mau wahi kia i o a ianei, a na ia ine@ i hoolohelohe aku i keia mau moku, a hiki ole ia lakou ke hoopii hou aku no ka mokupuni o Isia.

        Mai loko mai o na waapa liilii Farani he iwakalua, he hookahi moku nui e lawe ana i na koa he 3,000, a ua piha pono hoi ka moku i na lako ai, e hiki ai ke noho maloko o kekahi wahi no na la he kanaono, a he mea maopopo loa, e lawe ia ana keia mau lako ai na koa Farani, ma na kiekiena o Napela, me ka manao paha o na mana Farani maloko o ke Kakela o Kapua, aole he mana hiki i kekahi ke kii aku ia Kenerala Naseli, ke alakai o na puali kaua Farani iloko o Italia, a hoonaueua ae iaia maluna o ia kahua.

        No ka hiki koke ole aku o na aumoku Beritania i kahi o keia mau waapa e la@a nei, ua hoomau aku la lakou i ke ki poka ana i na waapa, a mamua ae o ko lakou hiki ana aku laila, ua weluwelu liilii loa na waapa Farani, a e holo pahua ana hoi ka moku nui, no ka pau o kona mau pea i ka nahaehae, a me kekahi o kona mau i-a, ua lele liilii iloko o ke kai, a aole hoi i emi iho na poka i ki ia mai ai e na aumoku Beritania malalo o ka elima haneri, a aole hoi i emi iho na make o na koa Farani no keia wahi kaua uuku malalo o ka elua haneri, a ua make iloko o keia ki poka ia ana o na waapa, ke Komodoa Farani M. de Con@ans, ka mea nana i paniko aku ia Nelekona ma na kahakai o ka mokupuni o Sadinia, ma ka la 28 o Augate, 1798, oiai o Nelekona ma kona alahele mai na aekai mai o Aikupita no Napela.

        Ma ke kauoha a Nelekona i haawi aku ai i kona mau aumoku, ua hookuu iho la lakou i na waapa, a holo aku la e hoopakele i na koa Farani iloko o ke kai; a mai loko mai o keia ki poka ia ana, he 17 moku liilii Farani i lawe pio ia mai, a pakele aku la ka Adimarala Farani Peri a me ke Keiki Alii l@a@a K@sario@, na alakai o na waapa powa Farani, a ua laua hui kekahi mau hana ino loa, ka hao wale ana i na waiwai o na moku a me ke ki poka ia ana o ka moku alii Mineva, o ka Moi Fadineda o Napela.

        O ke pio ana o keia poe waapa Farani iloko o ka manawa pokole, o kekahi ia o na moolelo kaulana a Nelekona i hoopaanaau ai iloko o kona ola ana.  He elua pu liilii ka mea hiki i keia poe waapa Farani ke lawe, a aole hoi kakou e hiki ke olelo ae, he hiki ia lakou ke hele aku e kaua me na aumoku kaua ikaika, no ka mea, aole i kulike ka ikaika o na pu liilii a me ka pukuniahiaka, e hiki no i keia pu liilii ke kaua aku i na moku nui aole i lako i na mea kaua.  Na keia poe waapa Farani i hoomaka ka powa hele ana ma ka moana, a ua lilo mai hoi na waiwai like ole ia lakou, aole i emi mai malalo o na miliona dala elua.  He mea keia ua ike ia ku waiwai ma ka powa ana, aole kakou i ike i na powa ana ma ko kakou nei mau moana, aka, ma na aina e i ka manawa kahiko.  I mea e hooiaio ai i keia, e wehewehe iki aku no au i kekahi o na Adimarala hiena o Enelani, no kana mau hana powa kaulana iloko o na moolelo Beritania.

        "Mai loko mai o na kanaka koa holo moana kaulana loa o Enelani, aole hookahi o lakou i like aku me Adimarala Robata Blake.  Iloko o ka makahiki 1655, ua kukala ia ke kaua mawaena o ke aupuni Beritania, kue i na aupuni o Holani a me Sepania.  Ua alakai aku oia i na aumoku Beritania he kanakolu i ka akau, a puhi ia aku la na moku lawaia i ke ahi, me ka lawe ana i ka mana o na kai lawaia o Holani, malalo o ka mana o ke aupuni o Enelani ma ke ano powa.  A no keia pilikia ana o ke Holani mau pono lawaia, he mea ia nona e puka mai ai iwaho e hui me keia Adimarala, nolaila, ua puka mai la na aumoku kaua Holani a me na Sepania, ua hoouka ia keia kaua ma na kahakai ponoi o Hola@@, a ua loaa koke ka lanakila i keia Adimarala no kona koa a me ka wiwo ole, a na ia mea i hoohaahaa aku i keia mau aupuni i ka ikaika ole ma ka moana no na makahiki ekolu, a ua puhi aku hoi oia i ke ahi i keia mau aumoku, a ua make kona mau enemi me ka mamoino iluna o na lae akoakoa.

        "No ka pau ole o ke kaua ma ka aoao o Sepania, me ka powa liilii ana ma kela a me keia wahi, he m@ @@ no keia Adimarala wiwo ole e nana maka @@ ole aku ai, nolaila, haalele aku la oia i na kahakai o Holani me na aumoku he umikumamalua, a holo aku la oia i ka mokupuni o lamaikai, ma Inia Komohana, a kalewa iho la oia i ka moana no na malama eono, a ua lawe pio mai hoi oia i na moku kalepa Sepania e lawe ana i ua ukana o na ano a pau, aole i emi mai malalo o ka umikumamalima, a ua lawe pio mai hoi oia he elua o keia mau moku i piha i ke dala a me ke gulu no ke aupuni Sepania, a kolo ia aku la keia mau moku i ke awa hoolulu moku kaua ma Portsmouth, Emelani, a ua hiki ia aku hoi ka waiwai io o keia mau dala gula, aole i emi mai malalo o ka umikumamalima mihona dala Pelekane, a ua hoi ke poho o keia kaua ana iloko o na makahiki ekolu, a ua lilo mai ka pono a me ka mana o na kai lawaia o Holani, a ua lilo pu mai me ke mokupuni o Iamaika malalo o ka have Beritania a hiki iloko o keia manawa.  A pela iho la ka hanaa keia Adimarala wiwo ole, a ua kaulana hoi kana mau hana koa powa iloko o na Moolelo Kaua Moana o Enelani."

        Ua lawa paha kakou ma keia wahi no ka'u wehewehe ana no na powa, a he mea maikai no hoi ka heluhelu ana no ka lakou mau hana koa no na waiwai powa, no ka mea, ua kaulana keia Adimarala no kana mau hana, a ua kapa ia oia i kekahi manawa - Ka Adimarala Powa o na Aumoku Beretania."

        Ma ke kauoha a Nelekona i haawi aku ai i kona mau aumoku, ua kolo ia aku la ka moku Farani lawe koa i ka mokupuni o Isia, e ka moku kaua Beretania Swifture, a o ke koena iho o na waapa powa Farani he 17, ua ho-a ia aku la ke ahi iloko o na romi pauda, a @ ia ae la na moku e na lapalapa ahi, a ua hiki ke ike ia mai keia ahi e a nei i ka moana e ke Kulanakauhale o Napela.

        No ka holo ana o na alakai o keia mau waapa Farani i ka akao, nolaila, ua kauoha koke ae la o Nelekona i kona mau aumoku, a hoopii hou aku la lakou ma ka aka@ o Italia, a kalewa iho la lakou mawaho iki ae o ke alahele o Madelana, me ke kali ana no na lohe hou aia la ma ke alahele hea la ke Keiki Alii Kasariolo kahi holo ai, a in a ua holo loa aku oia i ka akau o Italia, alaila, aole e mele kona hui mai me ko Nelekona mau aumoku, no ka mea, aia lakou ma na Kaikuono nui kahi i peniku ai.

        Iloko o na pule elua o na aumoku e kalewa nei, aole i ike ia a lohe ia la hoi kahi a keia mau moku liilii i holo aku ai, aka, ma ke kakahiaka o ka la 23 o Aperila, ua loaa mai la ia Nelekona kekahi leta mai ke K@@kela Beritania Mr. Udney mai e noho a ua ma ke kulanakauhale o Poroseda, a e hai mai ana na leta la penei:

        O ke Keiki Alii Italia Kasarioli, ua hiki mai oia i keia wahi me kona mau moku liilii ekolu, a ma ka po o ka la 9, ua kipoka mai oia i ke kulanakauhale o Poroseda, a ua nui na hale i poino ma ia po.  Ma ka po hou o ka la 11, ua komo hou mai la no o Kasarioli, a kipuka hou mai la no i ke kulanakauhale no na hora ekolu, a ua nui na ola i poina, a aole hoi i emi iho na poka i ki ia mai malalo o ka ekolu haneri, a ua lawe aku hoi oia i kekahi mau lako ai mai keia kulanakauhale aku, a ua lawe ae hoi oia i ka mana o keia Kaikuono malalo on a."

Aole i pau.

 

KA MOOLELO O

BERIANA KA WIWO OLE

A ME

 

MAHONE KE KOA:

 

MOKUNA XXI.

 

OLE i komohia iloko o'u ka manao e lawe i kona ola e Donala, i pane mai ai o Mahone.  O ke kauoha a ka Moi Beriana ia'u, e hoihoi aku imua on a he pio ko kaua enemi nana, a nolaila ko'u hooikaika ana e kaa ma ua ou.

        No ka ike ana o ke 'lii Powa, ua kokoke loa kona mau enemi mahope on a, a e haulehia ana oia iloko o ko laua lima, nolaila, kulou iho la ia ilalo, a lawe mai la i kekahi pohaku nui e waiho ana ma hai o ke ala, a paa ma kona lima, a kukulu iho la i kona kulana ma ia wahi, me ka nalu ana.

        O ka mea mua o olua e hoea mai ana, e hoonou au iaia i keia pohaku, a lawe mai i kana hoea mai o ka mea elua.

        I ka ike ana aku o Mahone i kona enemi e ku ana iwaena o ke alanui imu on a, e like me ka puaa hihiu have, kaohi mai la oia i ka holo o kona lio a pane aku la:

        E ke alii POWA o na kuahiwi, ke noi nei au ia oe e haawi pio mai, a e haawi no au ia'uiho e hoopakele ia oe mai kuu ukali, ka mea e imi nei e lawe i kou ola.

        E alualu aku iaia e Mahone, wahi a Donala, a i ole e hookaawale i ke ola no'u.  E make ke Deragona eleele o ke kuahiwo!  E make na enemi a pau o ka Moi Beriana.

        E haawi pio mai ia oe iho, i pane hou aku ai o Mahone i ua alii Powa nei.  E Donala, mai hele mai imua; kou ho ae a waiho ilalo.

        Aka, pa e mai la ka leo aka henehene ahiu o ua Deragona la, iaia i kaikai ae ai i kona lima e kiola mai i ka pohaku.

        Ike aku la nae o Mahone i ke ani ana a kona lima, nolaila, kulou iho la oia i kona poo ilalo, a hihio ae la ka lele ana a ka pohaku maluna o kona poo.

        A oiai o Donala mahope pono on a, ua pa pono aku la ka lele ana o ka pohaku a lona i kona maka, a oia ka mea nana i kaikai ae i ke kanaka o ka laau ihe mai kona lio ae a waiho ilalo o ka honua me ka eha kukonukonu nui.

        Aole oe e hoopakele ia e a'u, e ke kanaka lapuwale puuwai paumaele, i pane'ku ai o Mahone, iaia i holo aku ai imua e halawai me ua makua powa la on a.

        Aka, pa e hou mai la ka aka henehene mai ua 'lii Powa @a, iaia i kolou hou ai e lalau i pohaku.

        E haawi pio mai, o ohi aku ka maka o ka'u pahikaua i kou mau mahele io, wahi a Mahone i pane aku ai, mamua ae o ka loaa ana ia oe he manawa w kakele hou ai i kou manao a wahua.

        Aka, aole i maliu ia mai ia leo kaulona a ke koa opio e ua niuhi ili paka lua la; aka, kaikai hou ae la oia i kona lima iluna e hoonou hou mai i kana elele ahailono ole maluna o ka kakou koa; aka, ua halawai aku la ka hauna pahi a ke koa opio ma kona umauma, a oia ka mea nana i kiola aku i ka puili ana a kona mau lima i ka pohaku ma kahi e, a hina aku la oia a waiho ilalo ma kona wahi e ku ana.

        Mamua ae o ka loaa ana i kona mau kapua i ke kahua e ku hou ai, ua lele iho la o Mahone mai kona lio iho, a kalele iho la i kekahi o kona mau kapuai ma ka umauma, o ua kupueu noho ululaau la, a o ka maka hoi o kana pahikaua i kona puu, a pane iho la.

        O ka make wale no ka pahu hopu nou i keia wa, e ke kanaka puuwai eleele.  Mai pepe liilii au i kela pohaku makona au i pehi ae nei, oiai au e imi mai ana e hoopakele ae ia oe mai ka ukiuki enaena ae o ko'u hoahanau.

        E lumai iho i kau pahikaua e ka opio haaheo i kuu puu, a e hoonele mau loa ia aku oe mai ka lohe ana i ke ano o kou hanau ia ana.  Aole loa au e nonoi aku imua ou e hoopakele ae i kuu ola, a imua hoi o kekahi o ko'u mau e@mi e ola nei.  E lumai iho i kou makakila!  Aole loa au i hope i ka make.

        Mao ka ihiihi o na lani, mai kau i kou li ma e Mahone malona on a! i pa e mai ai kekahi leo me ka moakaka mahope on a.

        Aia hoi, o ka mea nona ia leo, no ke kai kamahine ia a ua 'lii Powa nei, oiai oia e holo mai ana ma ke ala ma kona lio, a pane hou mai la:

        E Mahone, mai hookahe oe i ke koko o kuu makua!

        Pane aku la o Mahone, ua make mai nei iaia kuu hoahanau aloha o Donala, me kona kuhikuhi pu'ana aku i kona kino e waiho ana ma ke ala.  Palua ko'u haawi ana aku i kou makua i ka lima kokua a me ka hoopakele, a palua no hoi kona hapai ana i kona lima e kue mai ia'u e Finavola.  Ina oia o ko'u makua ponoi, e pono no oia ke make, na ka mea, he iliohae ino oia.

        E mahone, oia no ko'u makua, a mai pepehi oe iaia imua o ko'u mau maka.

        E kuu Finavola.  mai nonoi iaia no'u nei, i pane mai ai ke 'lii Powa me ke kakana.  E hookuu aku i ke keiki omo waiu e kumakaia mai ia'u in a he hiki iaia.  Oiai oe e ola ana, ua kakoo mai oe iau, a e hoino aku i ka enemi kumakaia o kou makua, e like me a'u e hoino mau loa nei iaia a me a'u e hoino nei i ka Moi Beriana me ko'u aho hope.  E kau iho kou lima ano e Sir Mahone o ka Violaume maluna o'u, alaila, aole e ikea hou ia oe ma kekahi inoa hou aku.

        Aole paha oe i moeuhane mua e ke kanaka a na Deragona i hoopunahele ai, i pane aku ai ke koa opio, oiai oia e hoomau ana i ke kau i kana makakila i ka puu o kana luahi; ua makaukau kuu makuahine hookama e hoike akea ae i kau no'a.  Ua ae mai oia e hoike piha mai imua o'u i ka manawa e moe ai oe i ka opu ana ole ka makuahine honua.

        Ha! ha! ha! i hene aka ae ai ua 'lii Powa la.  O ka hopena ia o na wahine kahiko, ke kamailio wale ana i na kaao hehena.  Aole loa oia ike i kou mau makua a me kou mau kupuna, koe wale no oe i kou wa opio.  Aole loa oia i ike a pela pu me oe ke na@ @k@ mea huna @e a'@.  E hoomoe iho i kau pahikaua e Sir Mahone o ka Violaume!

        E hoopakele i kuu makua, e Mahoe, i nonoi mai ai o Finavola me ka leo haahaa a me ja lihaliha, iaia i kau aku ai i kona lima lalahi iluna o ka lima o ka opio Mahone.  E hoopakele no au i kou ola e ka mea puuwai eleele no hookahi kumuwale iho no, i pane aku ai o Mahone me ke kuoo.

        A heaha la ia kumu? i pane mai ai ke 'lii Powa.

        E hoike mai ia'u ko'u makuakane a me ko'u makuahine.

        Hamau iho la ua 'lii Powa nei no kekahi mau minute me ka haka pono ana aku i ku opio hoolealea me na maka leleiona.

        Hoomaopopo iho la oia i kona hopena ma ka nanaioa o ka nai@a opio, no ka mea, o ka pula kaumaka a Mahone i koho ai, oia no kona hopena ma keia aoao o ke ola ana, in a aole oia e @@ke mai i kana pane no ka ninau a ke koa.

        O ka hopena o keia 'lii Powa i manao ai, oia ka moha ana i ka lehulehu o na kino uhane i wahi e pakele ai kona ola a hiki i ka hala ana ae o ka hooili kaua ma Clontarf, no ka mea, ua ake mua oia e ike i kona anemi ana i hoino loa ai e weluwelu liilii ka Moi Beriana maluna oia kahua hookahe koko, a nalohia mau loa aku kona aupuni.

        No keia kumu hookahi wale no oia i hooikaika mau ai; a no keia kumu no hoi oia i hoeueu ai i ka manao o ka lahui a me ko lakou mau ola, a no keia mea hookahi no hoi i hoohiki ai oia no kona one hanau, a komo pu aku ia me na kanaka lima koko o ka akau.

        He mau la wale no koe, a hiki mai ka hopena o ka Moi Beriana a e hooko ia ka hopena no Irelani holookoa; e hoouka ia ana ke kaua, a e auhee ana me ja lanakila.

        No laila, e pono oia ke ola a ike na hana a ke kahua hookahe koko; a ike hoi i ke au@ee a@@ a me ka hoohaahaa ia ana e ke"li haaheo ana i kapa ai; aole hoi oia e make e a waiho ka Moi Beriana malalo o kona mau k@puai iloko o ka opu o ka honua.

        O keia ua manao i kokolo malu ae iloko o ka lunaikehala o ua @ig@ noho ululaau nei, iaia e leha mau ana i na maka hulili a haka pono o ka kakou koa wiwo ole, ka mea hoi nona na kii onohi e hoike ana aole he paukalahala e pakele ai oia.

        E kua makua e, e hoike ae oe i kona mau makua, i noi mai ai o Finavola, O ka pono wale no ia o kona ike, a e waiho no ke koa Mahone i kou ola.

        E hookuu lanakila anei oe ia'u, e ka naita opio, ke hoike aku au i kou makemake? i pane aku ai ka na pio.

        Aole! i pane aku ai o Mahone me ke kuoo.  O ka olelo kauoha a kou Moi ia'u, e lawe ku ai oe imua on a, a imua wale no on a au e lawe aku ai ia oe, in a e lohe a lohe ole au i ko'u mau makaa.

Aole i pau.

 

Ka Hoowaiwai ana.

 

HELU 6.

 

        E like me ka nui o ka waiwai a le kanaka i makemake ai, pela no ka nui o kona hooikaika a@@.  I na makemake oia i ka ai wale no, aole i na mea e ae, alaila hooikaika uuku no oia.  I na makemake i kekahi mea hou aku, mahuahua iki aku, a i na nui loa kana mea i makemake ai, alaila, nui loa kona hooikaika aua.

        Ka lua. Kuhikuhi ka naauao i kahi e loaa mai ai ka waiwai.  Ma na oihana a pau, aole hiki i ke kanaka ke waiwai ke ole e loaa ka naauao; aka, i na loaa keia mea he naauao, alaila, nana no e kuhikuhi i kahi e loaa'i o ka waiwai.  E nana kakou ma ka Oihana Mahi.   Aole e hiki i kekahi kanaka ke waiwai ma ka oihana mahiai ke ole e loaa ia ia ke ano naauao, penei: I na i noonoo ke kanaka, alaila hiki no ia ia ke ike pono i na kanawai o na mea ulu, ke ano o na kanawai o na mea ma ka honua, ka naauao ana i na mea kupono ke kanu, o ka mea makepono ke kuai, ka imi ana i na mea paahana e hoopokele ai i ka luhi, hoohikiwawe na hana; ka mahele pono ana i na hana i mea e hikiwawe ai a me na mea e ae a pau e hana'i i mea e waiwai ai.

        I na naauao ke kanaka, hiki ia ia ke ike poho i kahi kupono ke kanu ke ano o ka lepo oia wahi ka hiki pono ke hookahe ia me ka wai, na kanawai o ka wai i kona pii ana ma kahi kiekie, iho ana ma na kahawai.

        E like me ka kahe ana o ka wai ma ke kula pano@ o Kulaokamaomao, mamuli no ia o ka ike i na kanawai o ka honua; oiai, mamua, aole kahe ka wai malaila no ka hookahe ma ka auwai wale no, aka, na ka naauao i kuhikuhi i ke kumu e hiki ai, ua ike kakou, ua iho ka wai ilalo o na kahawai a p@ hou iluna o na pali ma ka hookomo ia ana ma na paipu, u ke kanawai o ka honua aole hiki i ka wai ke pii hou aku maluna o kona iliwai ma ike kumu o ka wai, he rula paa loa ia, koe wale no ka wai i pauma ia, Pela ka wai o Honolulu, aole e hiki ke hoopii ia il@@e o Puowaina, oiai, ua a kona kiekie i ke poowai ma Kapena; aka, i na ua kiekie ae o K@pena ia Puowaina, alaila, ua hiki no.

        Eia kekahi, na mea kupono ke kanu.  Aole he waiwai ke kanu wale i kela mea i keia mea.  E pono ke kanu i ka mea i ike ia he ulu pono ma kekahi wahi.

        He ulu maikai ke kope ma Kona nei, nolaila he pono i na kanaka ke kanu nui i ke kope mamua o na mea e ae.

        Oiai, o ke kope ma keia aina, ua makemake nui ia ma na wahi a pau a ua u u maikai no hoi ma keia wahi, nolaila, ua kupono i na kanaka e kanu nui i ke kope mamua o ke ko a me ke kalo.  No ka mea, i na kanu nui na kanaka i ke ko, ua maloa i ka la, pela no hoi ke kalo, a i na hiki mai ka ua, ua loliloli a poino ke kanu nui i ke kalo.

        Nolaila aole pono ke hooikaika e kanu i ka mea waiwai uuku ma kekahi aina.  O ka mea waiwai nui a i ulu maikai ma kekahi wahi oia wale no ka mea kupono e kanu ai.

        Pela ka palaoa, ua hoomaka ia ke kanu ana i ka palaoa ma Hawaii nei mamua aku nei, a ua ike ia aole he ulu maikai loa, nolaila, ua hoopau iaia hana ma Hawaii nei.  Aka, ma Amerika, ua ulu maikai loa malaila, a he mau tausa@@ eka i paa i ke kanu ia, a ua lilo ia kumuwaiwai nui no kamaaina oia aina.  Ua waiwai ma Amerika, a waiwai ole ma Hawaii nei.

        Ua waiwai no hoi ko Hawaii nei a waiwai ole kekahi hapa o Amerika.  Nolaila i mea e waiwai ei, e kanu ia na mea ulu i kupono ma kahi aina, a o na mea waiwai uuku aole kanu.  Na ka naauao keia mea waiwai ole ma ka aina hookahi, aole ia he mea e waiwai ai.

        He waiwai ke ko ma Kuiaokamaomao, he waiwai ke kalo ma na aina wai a me ka laiki.  He waiwai ka awa ma Kapaliloa, Kona Heina, ke kope ma Kona.  Aohe waiwai o ke kope ma Kulaokamaomao, aohe waiwai o ke kalo, a ua kaawale kela a me keia aina me ko lakou mau mea kano kupono.

        Eia keia, o na mea paahana, ua hiki i ka naauao ke imi i na mea paahana e hoopokole ai i ka luhi.  K@ oo mahi ai a ka poe na@upo, he laau wale no i hana ia a miomio;@i@ ka oo a ko kakou mau kununa, ua mahi lakou me ka hooikaika nui, aka, uuku kahi i pau i ka hana ia.  I na hoo@alike ia ka ikaika mahiai o na kanaka i keia manawa me ko lakou ikaika, aohe nao aina, pau loa i ka mahi ia.

        E hoomanao kakou, ua lawe mai ka naauao io kakou nei i na palau, i na halo, i na kope lapo, i na mea paahana waele, i na mea oki, na kaa ua hoohana ia na lio, hoki pipi i mea kokua i ka poe mahi.

Aole i pau.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

A ME

KA AU O KOU HALE!

NO HEA LA!

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA @A!

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka lo o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani o

 

Na PAPA! Na PAPA!!

A ME

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU.

 

Aia ma ke kihi o na

 

ALANUI PAPU me MOIWAHINE

HONOLULU

 

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

NO KE

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA, PAPA, PAPA,

 

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa i kahiia,

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

Na Kua,

Na Kaola.

Na A@ho,

Na Molina

Na Peapea

 

Pine Huluhulu,

Pine i kahiia

 

NA PAPA a me na Laau Ulaula!

 

Pili ulaula,

Pili Keokeo,

Pani Puka,

 

Pani Poka Aniani.

Ipuka Aniani,

Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

 

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO!

Na Ami Puka Hale.

Na Ami Puka Pa.

ANIANI!

Pepa Hale a me na Lihilihi

PAAKAI HELU I O KAKAAKO ma PUULOA

 

No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi loa.  O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku ano ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.  E kipa nui ilaila, ! i ike ka oiaio.

905tf