Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 19, 8 May 1880 — MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c. [ARTICLE]

MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

OlAl na auinoku e iana nei, ua haawi ae ln o Nelekona i Ue Uuuoho, a hoopii aku la na aumoku Beritania elima ma ka | lainn hookfthi, e ku pololei ana hoi ma ka hope o na waapa liiiii powa Parani, a no kom kumu o ka hoopii anu mai o na aumo* ku Beritanin, un hoohuli iike aku la na waapa lulii Farani e holo no ka mokopuni o lsia. No keia kuinu o ka holo nna o keia poe moku, he mea maopopo loa ia ia Nelekona, 0 kona inau enemi no kela, nolaila. ua hanwi koke ae la oia i ke knuoha i kona Lutanela, o huki koke la ae !a kekahi hne hoailona ma ke kin mut o kn Farodoian», a ia manawa i knni pnpa like aku ni na pukuni* ahi o nn numoku a hihio nakolo aku la n;» weh» i kn lew»i, a lona pono nku ia nn w»np.i pow> liilii F<iruni, un lele liilii lon ko inkou mau wahi kia i o a ianei, n na ia men i hooiohelohe aku i krin mau moku, a hiki oie in hkou ke hoopii hou aku no ka mokupum o lsia. Mai ioko mai o na wanpn lulu Farani he iwakaiua, he heoknhi moku nui e iawe ana 1 na koa he 3,000. a ua piha pono hoi ka moku i na lako ai, e hiki ai ke noho maio* ko o keknhi wahi no na I» he kanaono, $ he mea maopopo loa, e lawe ia ana keia inau lako ai na na koa F»rani, ma na kiekiena o Napela, me ka manao paha o na mana Farani maloko o ke Kakeia o Kapua, aoie he mana hiki i kekahi ke kii aku ia Keneraia Naseii, ke aiakai o na puaii kaua Farani iloko o ltaiia, a hoonaueue ae iaia maluna 0 ia kahua. No ka hiki koke oie aku o na aumoku Beritania i kalu o keia mau waapa e lana nei, ua hoomau aku ia iakou i ke ki poka ana i na wanpa, a mainua «e o ko iakou hiki ana aku iaila, ua weluweiu liiiii ioa na waapa Farani, a e hoio pahua ana hoi ka moku nui, no ka pao o kona nnu pea i ka oahaehae, a me kekahi o kona mau i»a, ua i lele hilii iloko o ke kai. a aole hoi i e«ni iho | oa poka i ki ia mni ai e na aumoku Beritania maiaio o ka eiima hanert, a aoie hoi i emi īho nti make o na koa Faram no keia wahi kaua uuku maialo o ka eiua baneri, a ua make iioko o keia ki poka la ana o na wtapa, ke Komodoa Farani M. de Conflans, ka mea nana ī paniku aku ia Neiekona ma na kahakai o ka mokupuni o Sadmia, ma ka 1« 2S o Augate ( 1795, oiai o Nelekona ma kona alihele mai na aekni tnai o Aiku* piU no Napela. Ma ke kauoha a Neiekona i haawi aku ai i kona mau «umoku, ua hookuu iho la lakou i n« waap*, a holo »ku la e hoopakeie ] 1 na koa Far*ni iloko o ke kai; a mai loko ; mai o keia ki poka u «na, he 17 moku iii- i lii Farani i Uwe pio ia m*i, a pakeie aku ia | ka Adimarala Farani Peri a me ke Keiki Alii laiii Ktsirio!i, na aiakai o na wa«pa ' Farani, a n« iaua h*»ī kekahi mau ha-1 na ino loa. ka hao wale ana i na waiwai o | 01 tnoku a me ke ki poka ia ana o ka moku i ali» Mioeva, o ka Moi Fadineda o Na* j pe!«. | O ke pio ana o keia poe waapa Faraui ] iloko o ka manawa pokoie, o kekahi ia o na mooielo kauiana a Nelekona i hoopaanaAU | «i iloko o kona oia aoa. He eiua pu Inhī'

ka mea hiki i Weia poe waapa Farani ke iawe, a aole hoi kakoa e hik» ke olelo ae, he hiki ta lrtkou ke hele aka e me na au« moku kaua ikaika, no ka mea, nole i kulike ka ikaika o na pu luiii a me ka pukuniahi; aka, e hiki no i keia pu liiiu ke kaua aku i n>i mokn nui aoie i lako i na mea kaun. ? Na keia poe waapa Faraoi i hooaiaka ka puwa hele ona ma ka moana, a ua lilo mai j hoi na waiwai liUe oie ia iakou, aoie i emi ' mai malalo o na miiiona dala eiua. He mea keia ua ike ia ku waiwai ma ka powa ana. aoie nae ma ko kakou nei mau kai, no ; ka mea, aole kakou i ike i na powa ana ma ko kakou nei mau moana, aka, ma na aina | e i ka manawa kahiko. I mea e hooiaio ai i i keia, e wehewehe iki aku no ou i kekahi o ; na Adimarala hiena o Eneiani, no kana j mau hana powa kaulana iloko o na moolelo ! Beritania. | " Mai ioko mai o na kanaka koi holo mo- ! ana kaulana loa o Enelani, aoie hookahi o < lakou i like nku me Adimarala Robata ' Biake. lloko o ka makahiki 1655, ua j kukaia ia ke kaua mawaena o ke aupuni i tieritania, kue i na aupuni o Holani a me | Sepania. Ua alakai aku oia i na aumo- | ku tieritania he kanakolu i ka akau, a puhi | ia uku la na moku lawaia 1 ke nhi, me ka lawe ana i ka man~. o n> kai lawaia o Hol uii, inaiaio o ka mana o ke aupuni o Eneiani ma ke ano powa. A uo keia pilikia ana o ko Holani mau pono iawaia, he mea ia nona e puka mai ai iwaho e hui me keia Adimarala, nolaih, ua puka mai ia na aumoku kaua Holani a me na Sepania, ua hoouka ia keia kaua ma na kahakai ponoi o Holani, a ua loaa koke ka lanakiia i keia Adimaraia no konn koa n me ka wiwo oie, a na ia mea i hoohanhaa aku i keia mau aupuni i ka ikaika oie ma ka moana no na makahiki ekolu, a ua puhi aku hoi oia i ke ahi i keia mau aumoku, a ua make kona mau enemi me ka mninoino liuna o na iae akoakoa. *• No ka pau ole o ke kaua ma ka aono o Sepanin, me ka powa !i*lii ana ma keia a me keia wahi, he mr keia A&ijfnarftla wiwo ole e 06na mnkh* ftle okn «fr noinila, l haalele aku l.i oi'i i na knhakui o Holani I me na aumoku he umikumamalua, a holo aku la oia i ka mokupunio lammka, ma inia Komohana. a kalewa iho ia oia i kn moana no na mnluma eono. a ua iawe pio mai hoi oia i n« moku kalepa Sepama e iawe r>na i na uk »na o na nno a pnu, aole i emi mai malalo o ka umikumamniima, a ua lawe pio mai hoi oi» he clu;i o keia m.iu moku i piha i ke dala a me ke gulu no ke aupuni Sepania, a kolo ia aku ia kein mau moku i ke «wa hoolulu moku knua ma Portsmouth, Eneiani, a ua hiki io nko hoi ka waiwui io o keia mau dah gula. oolp i emi mai •nalalo o ka umikumamaiima miiiona daia Pelekane, a ua hoi ke poho o keia kaua ana iioko o na makahiki ekolu, a ua liio mai ka pono a me ka mana o na kai iawaia o Holnni. a ua liio pu mai me ka mokupuni o l unnika malalo o ka hae Beritunia a hiki iloko o keia manawa. A p|la iho la ka hana a keia Adimarala wiwo ole, a ua kaulana hoi kana innu hana koa powa iioko o na Moolelo Kaua Moana o Enelam. " U<* iawa pnha kakou ma keia wabi no ku*u wehewehe ana no na powa, a he mea maikai no hoi ka heiuhelu ana no ka lakou mau hana koa no na waiwai powa, no ka mea, un kauiana keia Adiinarala no knna mnu huna, a ua kapa in oia i kekahi manawa— * K'a Adtmarala Powa o na Aumoku 6eritania. " Ma ke knuoha a Nelekona i haawi aku ai i kona m»u aumoku, ua kolo aku U ka moku Farani lawe koa i ka mokupuni o Isia, e ka moku kaua Beritania Sw»fture, a o ke koena iho o na waapa powa Farani he > 17, oa ho-a ia aku U ke ahi iloko o na rumi | pauda, a a ia ae la na moku e na lapalapa i nhi, a ua hiki ke ike ia mai keia ahi e a j nei ī ke moana e ke kulanakauhaie o Na- | pela, i No ka hoio ana o na •lakai o keia mau i waapa Farjni i ka akao» noini a, ua kauoha koke ae la o Nelekona i kona mau aumoku, a hoopi» hou aku la lakou ma ka akao o lulia, a kalewa iho U lakou uiawaho ikt ae 0 ke alaheie o Made)ana, ine ke kali ana no lohe hou> aia ia ma ke alahele hea la ke Keiki Alii Kaaanoii kahi i hoio ai, a ina ua | holo ioa aku oia i ka akau o ltalia, aiaila, aole e nele kooa hui mai me ko Neiekooa miu aumoku, no ka raea, aia iakou ma na ! Kaikuono nui kahi i paniku ai. | lloko o na pule elua o na aumoku e ka« 1 iewa ni i, aole i ike īa a iohe la la hoi kahi a keia mau moku iiilii i hoio aku ai, aka, | mi ke kakahiaka o ka la 23 o Ap*rila, oa | lo«» mai U ia Nelekona kekahi leū mai ke K«n keia jßeriMoia Mr. Odney mai e noho aua ma ke kulaoakauh*ie o Porosedft» ae | hai mai an» ua ieta ?a peaei: I ' O ke Keiki Alii lttlia Kasar«oii, oa hiki mal oii i keia wihi mt kona nwaaeku

iiiia ekolu. a ma ka po o ka !a 9, ua kipoka mni !a oia i ke kuknikaahale o Porosedt, a oa noi na bale » pnino ma ta po. Ma ka ; po bou o ka la il, ua komo hou msi is no o ' Kas8rio!i, a kipoka hou mai la no i ke kii' . lanakauhale no na hora ekolu, a ua nui na 'ola i poin*, a aole hoi i emi iho na poka |i ki ia mai malaio o bn ekoiu hanerī, a u* |iavve aka hoi oia i kekahi mau iako ai mai | keia kuianakauhale aku, a oa iawe ae hei ! oia i ka mana o keia Kaikuono molaio ona. " j Aole t pau.