Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 26, 26 June 1880 — Page 4

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Kealoha Offermann
This work is dedicated to:  Robert Offermann

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

1 HU@A

No ka Makahiki, @2  Eono Mahina, $1

Da@a Kuike ka Rula

 

KOMIKE HOOPONOPONO

Sam’l Kaaikaula,

Hezekia Aea.

 

POAONO, IUNE 26, 1880

HOOLAHA KULA SABATI

            E halawai hou ana ka Ahahui Kula Sabati o Maui Komohana, ma ka luakini hoolepope l Lanakila ma Olowalu ke hiki aku i ka Poaono elua o Iulai, oia ka la 10; No laila e makaala mai na l@l@ oia Aha, na Kahu Kula Sabat, na Kumu Kula Sabati, na hope.  Puuko, me Kakauolelo.  Ua makemake pu ia ke komite huli kumukanawai a me na rula e hiki mai na ia halawai.

SAM’L K. KAAIAI

Kakauolelo o ka Aha.

Olowalu, Iune 19, 1880

 

I KE Kula Sabati o Kolola akau, aloha oukou:  Ua hiki mai ka lono, w malama ana oukou i ka la 28 o Iune nei i hoike Keneturia, nolaila, ua piha loa ia au i ka olioli, a ke kau8 leo aku nei au i na Kula Sabati ma ko’u mau aoao, e hui pu ae kakou ma ia la i ike pono i na hana. Owau no         W.A.MIO

 

NANA IA IESU.

LOOKING TO IESU

Notes of Joy, p. 127

1

Mai ai i ka hewa,

Ka mea ohou.

Hoao no e pale,

A pale a mau.

E naue a paio

I ko ke ao nei.

E pili ia Iesu,

A malu maikai.

Ref. – Noi aku ia Iesu

E kokua i malu;

A kokua no oia,

A hoomalu maikai.

2

Mai ae i na hoa,

Na hoa ai@.

Makau i ke Akua,

I ka @oane i loa.

E pule a huli,

Aloha ia hai,

E pili ia Iesu,

a malu maikai.

Ref. – Noi aku ia Iesu, &c.

3

Ina lanakila,

E loaa ka lei.

No Iesu ka mana

E kupaa mau ai.

Iesu, Ka Hoola,

Ke Koo ke Kiai.

E pili ia Iesu,

A malu maikai.

Ref. – Noi aku ia Iesu, &c.

HAWAII

 

E hele e ao i na lahui a pau.

THE MISSIONARY’S CALL

Song Sermons.

Ua maha ole au; he leo e,

He leo pa hawanawana mai,

Pa mai me he @@@io ma ka po,

E paipai anan ia’u, e ala e,

Heaha ka’u e noho wale nei?

Ke kau mai nei maluna iho o’u

K@@ mau hoohiki no ke Akua e.

Aole au e ne e paa maanei.

Paa e paani me @a aka e,

A ohi i na pua mae wale nei.

He hana nui ka’u; he leo e,

Ke pa lea’e la ma ke e@ po,

A komo iloko o kuu pepiao,

He leo mai kuu Haku, Juu Iesu,

E ku a hele ai io, io,

E ao i na lahui naaupo.

 

E ku no au ano , a hele ae.

A waiho i kuu aina hanau nei,

M kuu mau hoa makamaka e.

Mai hoopaa ia’u, mai keakea mai.

Heaha ka’u m@@nei? kuu, waiwai nei?

He mea minamina ole no,

He hana ka’u mai ke Akua mai,

He hana nona ma na aina e,

A nona mai la no kuu makaukau.

O kona lima mana pu me au,

O kona maka noe ke keai mau.

Kuu hoa pili mau no oia no;u

Mai nei ae no a pau ke ola o;u.

A oia pu ke iho i ka malu po,

A P@@ pu @@ i ka nana ma o.

A moe iho au e make ae.

 

Malalo o ka malu @iu nae,

A ma ke ano wela i ka la,

Aole hoi he hoa pu mea au,

Heaha ia no’u? E aho no

la make i ka make o’u maanei

Ma kahi @ela huluhulu e,

He oli ko’u@ a @ei kuu pomaikai.

Ke ae ia mai e lilo io au,

Ka mea liilii a @@@ hewa e,

A ane lili ia Satana no,

I kumu no na aina naaupo,

A ao aloha i ole’e lakou.

He oli oi ane ke hiki au

Io i ko la lani kahakai.

E wela kuu naau i ke aloha e.

A k@@ @@ @@@ pau ole o ke a@,

Aole loa au e mihi ae

No kuu mau luhi no na aina e.

UNUHI IA E HAWAII.

 

 

Haawina Kula Sabati.

HELU 2, SABATI IULAI 11, 1880.

-

KUMUHANA

Ka haule me ka hoolana ana. Pauku Baibala. Kin. 3; 1-15.

-

Ua oi aku ka ma@lea o ka nahesa i ko na holoholona o ke kula a pau i Iehova ke Akua i hana’i.  I mai la ia i ka wahine.  He oiaio anei, a ua papa mai ke Akua, Aole olua e ia i ko na laau a pau

o ka mahiai nei?

 2 I aku la ka wahine i ka nahesa, E pono no maua ke ai i ka mua no na laau o ka mahaai nei:

 3 Aka o ka hui o ka laau iwaena konu o ke kihapai. ua i mai ke Ak7ua, Mai ai olua ia mea, alole hoi e hoopa aku, o make olua.

 4 Olelo mai la ka nahesa i ka wahine, Aohe oiaio e make olua:

 5 No ka mea, ua ike no ke Akua, a i ka la e ai ai olua ia mea, e hookaakaa ia auanei ko olua mau maka; a e like olua me ke Akua, i ka ike i ka pono a me ka hewa.

 6 A ike ae la ka wahine, he ono ko ia laau i mea ai, a he maikai hoi i na maka a he laau makemake ia i mea hoonaauao, lalau aku la ia i kona hua, ai iho la, a haawi aku la hoi na kana nake me ia, a ai iho la no hoi oia.

 7 A hookaakaa ia ae la na maka o laua a elua, a ike iho la laua, aohe laua kapa; kui iho ia laua i na lau fiku a paa, i mau papalu no lau@.

 8 Lohe ae ia laua i ka leo o Iehova ke Akua, holoholo ana ma ka mahiai i ka wa malu o ka la: pee iho la o Adamu me kana wahine mawaena o na laau o ua mahiai la, mai ke alo aku o Iehove ke Akua.

 9 Heamai la o Iehove ke Akua ia Adamu, i mai la ia ia, Auhea oe?

 10 I aku la oia, I lohe hou i hou leo iloho o ka mahiai nei, a naku no wau, no ka mea, ahoe o’u kapa, a pee iho la au.

 11 I ami la kela, Nawai i hai mau ia oe, aohe ou kapa? Ua ae anei oe i ko ka laau a’u i papa aku ai ia oe, Mai ai oe?

 12 Olelo aku ka ke kanana, Na ka wahine au i haawi mai ai na’u, nana no i haawi mai i ko ka laau a ai iho la au.

 13 I mai la o Iehova ke Akua i ka wahine, Heaha keia mea au i hana’i? I aku la ka wahine, Na ka nahesa wau i hoowalewalemia a ai iho la au.

 14 I aku la o Iehove ke Akue i ka nahesa.  No kau hana ana ia mea, e oi aku kou ahewa ia i ko na holoholona hihiy a pau o ke kula; ilalo kou alo e kolo ai oe, o ka leop kau e ai ai, a pua no la lou ola ana.

 15 E waiho no au i ka inaian mawaena o olua a me ka wahine, a mawaena hoi o kou hua a me knoa hua; nana e paopao iho kou poo, a nau hoi e pakuikui aku kona kuekuewawae.

            Puaku Gula. Rom.5:12 Hoopaanaau.

            Manao nui Lilo Paradizo ma ka hewa loaa hou nae ma o Iesu la.

            Na heluhelu la. 1. Kin. 3;1-15.  2. Kin. 3; 16-24.  3. Mat. 4:1-11.  4. @@k. 1; 1-16.  5. Rom. 7; 8-25.  6. @o. 8; 31-50.  7. Ep. 6; 11-17.

            Mele “Na Bele Sabati.” Lei Alii p. 101.

            Pule i ala a wikiwiki mai ka kani ka bele, &c.

Ka wehewehe me ka Ninau ana.

 Ku ke kula a pau puale Ep. 6;11-17. Owai ke kiabalo?  Ka nahesa maalea? Aia mahea ia maia?  Nawai ai i hana?  Owai ka i hoonoho ia maloki e malama? Owai na laaua nui elua?  Owai ka laau noa?  Owai ka laau kapu?  Heaha ka hoopai ke hookuli a ai i ka hua kapu>

 Owai ka i hoolohe ia hookapu me ona hoopai?  Ka nahesa. Ka @ahea maoli anei?  Aole paha.  He mea e mawaho o Edena.  Satana kekahi inoa.  Diabalo kekahi inoa.  Nohea Satana, wahi ana? Ioba 1; 7.  Ma hea kona wahi mua loa?  Ma ka lani, he anela maikai mamua, aole nae o Satana kona inoa ia wa, aole o Diablo.  Lucifa paha.  Kipi nae oia, a lilo i enemi, a loaa ka inoa, Satana, Diabolo.  No kona kipi iwaho o ka lani, He wahi noi hoomakaukau ia nona. oia hoi la lua ahi.  Aole nae ois i hoopaa loa ia ilaila ia wa, a i keia wa hoi.  Ua hookuu ia e auwana wale io, ia nei, iluna, ilalo.  A ma ia auwana ana, ua hiki oia ia Edena; ua lohe i ko ke Akua hookapu ana i kekahi laau me ka hoopai i ka make hookuli.  Ke komo koke no ia o ka manao p@@ i loko ona e imi i ak make o na makua o Adamu, laua o Ewa, a me ko laua mau manao.  Oia hoi ko lakou lilo ana nana, no ka make mau loa.

 P. I. Ka nahesa, he holoholona maalea loa ia, hiki ke kolo ke holo, ke lele, ke pii ae i na laau.  Ua nana Satana i na holoholona a pau, a manao, o ka nahesa ka mea kupono no kana hana.  He wahi mana kona, a ma ia mana komo oia iloko o ka nahesa, a lawe iaia i mea e kamailio ai me Ewa ka wahine.  Heaha kana ninau i ka wahine.

 P. 2,3.  Pehea i pane aku ai ka wahine?  Ua akaka ia Satana he pane oiaio keia.  Ua lohe like oia me laua.

 P. 4. Aole i hoole Satana i ka oiaio o ua mau hua olelo, Heaha nae kana i hoole ai?  Ua like ia me keia, ua wahahee ke Akua.  Aole anei pela na kanaka i keia wa, ka poe e olelo ana, aole oe e make ke hana hewa.  Aole ke Akua e hoopai ana i ka poe hewa, he aloha no ko@a.  Aole hiki ke hoolei ia ae ilono o ke ahi pio ole.  Owai @@i Wahahee, ke Akua anei.  Satana paha?

 P. 5. Ua hoole amei ka nahesa, @@@ he Akua?  Aole; aole oia i like me kekahi poe kanaka Hawaii, e hoole ana aole he Akua.  Heaha kana olelo hoomalimali i ka wahine ke ai oia i ka hua kapu?  Maalea loa ea.  He oiaio no ke hookaakaa ia’na na maka o laua, a e mahuahua ana ka ike.  Kekahi ike nae, he ike aha ia?  He ike i ka hoe eha o ka hookuli ana.  Pela  Satana hoowalewale ana i keia wa.  Ina hahai oe ia’u, nie ka ike , nui ka waiwai, nui na lealea, &c.  Pela paha.  Aka heaha ka hope eha ma keia ao kekahi, a ma kela ao ka piha loa?

  p 6. Owai kai ai mau i ka hua kapu?  No keaha kona ae e ai ia hua?  Ma keaha oia i ike ai, he mea ono ia hua?  Ma ka waha o ka nahesa paha.  Ua lawe paha oia i kekahi hua, a ai, a olelo, he hua ono loa keia.  E hoao oe i akaka lea.  Ka lalau no ia o ka lima o Ewa a ai.  Aia paha ke kane ma kahi e.  Kahea aku oia, E Adamu kuu kane, lele mai.  Ua ai au i ka hua kapu,  He hua ono loa ka.  E ai hoi oe.  A ai pu no laua.  Ka haalele paha ia o Satana i ka nahesa, a hele aku oia me ka aka henehene, me ka hoaikola, me kaena ana, aha! ua lanakila ua maluna o ke Akua.  Ua lili an’u mau loa o Adamu ma me na mamo a laua.

 P. 7.  Pehea na maka o laua?  A ike laua i keaha?  A aha i pali uhi no laua?  Akahi a loaa ka hilahila.  No ka hewa nae ia.  Pela i keia wa, ke hana hewa kekahi. Ua hilahila mahope.

 P. 8. Owai kai hoea koke mai?  Ma keaha i ike ia ai ko Iehova ana mai?  Pehea Adamu ma?  Akahi no a pee.  No keaha ka pee ana?  Makau, no ka hewa,  Pela na keiki kolohe ke ike i na makua, holo a pee.  Ma ke pee anan o laua nole anei laua i ka maka o ke Akua? Nalo anei oukou i ka maka o ke Akua ke pee?  Hai mai, Halelu 139; 1-12.

 P. 9. Heaha ko Iehova leo hea ia Adamu?

 P. 10. A pane aku Adamu pehea?

 P. 11. A pane mai ke Akua pehea?

 P. 12. A pane hou aku Adamu pehea?  Kau oia i ka hewa maluna owai?  Pela oukou, e ne keiki olelo aole na’u na mea i hana.

 P. 13. A ninau ke Akua i ka wahine pehea?  A pehea ka wahine i pane aku ai?  Pela paha oe e Ana, ke hookuli, olelo, aole na’u, na Kale i haawi mai.  Ka hookolokolo mua keia a keia a ke Akua ma ka honua nei.

 P. 14. Heaha ka hoopai i kau ia maluna o ka nahesa?  Pili ia i ka nahesa maoli o kona kolo maoli ana ma ka lepo, &c.

 P. 15. Ka hoopai keia e pili ana ia Satana ka enemi i kome iloko o ka nahesa.  He wanana keia no Iesu ka Mesia.

 Mele “Kai a naua i kan nani.” Lei Alii, p. 106

Na Ninau a na Kahu.

Na kane. Nohea ka diabalo?  Heaha oia namua?  Owai kona inoa mua?  Owai kekahi iona?  Satana.  Owai ke holoholona naalea loa ma ka  mala o Edena?  Owai kai komo iloko o ka nahesa a lili i mea hoowalewale ia Ewa?  Mahea i maopopo ai Satana, diabalo, ioa ka nahesa?  Hoik, 12; 9. 20; 2.

No keaha ka hoao ana o Satana ia Ewa ka wahine aole ia Adamu ke kane?  Me he la, ua akaka ia ia i na hina ka wahine e hina pu ana ke kane.

Na wahine.  Owai kai hewa mua, ke kane anei?  ka wahine paha?  Pehea ma 1 Tim. 2;13,14?  Ma owai la i komo ai ka hewa?  Rom. 5: 12.  Heaha ka uku o ka hewa?  Rom. 6; 23.  Ka make hah keia?  Heaha na hoopai ma keia ao maluna o na wahine? maluna o na kane?  Maluna o na mea a pau?  Heaha ka na wahine e hoomanao mau ai.  Na ka whaine i hana hewa mua.

No ui me na keiki.  Owai ka me hoowalewale i na kanaka, i na keiki e hana hewa?  Heaha ke kauona ma 1 Pet. 5; 8, 9. Iak. 4; 7.  Ep. 6; 11.  Pehea hoi Sol. 1;10?

Ke kula a pau.  Lanakila Satana mamua.  Heaha ka wanana no ke hua paopao ana i ke poo o Satana?  Owai ia hua?  I ka wa hea i paopao ai Iesu is ke poo o Satana>  Heaha ke ano.  Ehia mak. a hooko ia?

            Mele    “Ku a nauwe pu”  Lei Alii. p. 82.

            Pule

            Haawaina no Iulai 18 Kin. 4;3-15

-

NO NA KILIBATI

-

I ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Paeaina.  Me ka mahalo.

He hoike keia e pili ana i kekahi apana hana kuwaho o-kakou, i komo iloko o ko kakou mau kihapai ina keia paeaina.  Mamuli o ke komo ana mai o na kanaka o ka paeaina Kilibati, kahi hoi o kekahi mau p@@han@ o keia Ahahui e hoouna nei, e hoolaha aku i ka Euanelia a ko kakou Haku Iesu Kristo.

Aole no hoi hapa kakou i moeuhane mua a noonoo mua hoi, e komo mai ana kekahi apane hana kuwaho a kakou e hui pu me ko kakou mau hana kuloko ma ko kakou paeaina nei, ka hana ho@ a kakou i mamao aku mawaho o na taosani mile elua mai kakou aku nei.

Hookahi mahina mahope iho o kuu hiki ana mai ia nei, holo pu aku la maua me H. Bingham no ka mokupuni o Kauai, no ka hoolauna aku me na nakana o ka paeaina o Kilibati malaila, hookahi wale no wahi i noho ia e na Kilibati malaila, aia ma ka mahiko o E P Adams ma Kilauea

Ua launa makou me lakou, no Beru ka hapanui o lakou, he poe haumana no ka poe komo mai Samoa mai, he poe hoahanau kekahi iwaona o lakou, he 11 ko lakou nui.  Hauoli mai lakou ia maua, he mau kanaka e kamailio ana ma ka lakou olelo ponoi.  A pule pu makou me lakou me ka hauole i ka Haku, ma ka lakou olelo ponoi.  A ua malama ia no hoi he wahi papaaina a ka Haku iwaena o na hoahanau o kakou.  A hoi mai @a no ka mokupuni o Oahu nei.

Ma Koolaupoko ka hapanui o na Kilibati e noho nei ma Oahu nei. i waena o na mahiko, mahi @@iki, an mahi kalo no hoi.  A malaila no hoi ka hapa nui o kuu mau @i i noho nei.  Ke noho nei lakou ma ka mahiko ma Waimanalo, a me H@@la, Hakaluu, a me Kealaea.  A me ka mahi raiki o Kila a me Keoni Mukini ma Waiahole, a me ka mahi kalo a Harieta Kaehu ma Hakipuu, a @@ no hoi ma Makao.  Koolauloa me Lane Esq; a i keia wa, ua noho ma Waianae, ma mahiko o Wilima kekahi poe, a ma Honolulu nei no hoi. O ka huina nui o lakou a pau, he elua haneti a keu aku.

Ka noho ana me na Haku hana o lakou.

He mau haku maikai kekahi o lakou, ua malama pono ia ke kanana, ua hanai maikai ia, maikai no hoi na hale moe, ua uku pono akue e like me ka olelo aelike, ua hoohana ia me ka oluolu a me ke aloha.  Ua ku keia i ka hana o Haku Kristiano.  E piha auanei kakou i ka mahalo i na haku o keia ano.  O na haku oolea o lakou, ua hookikina ia ma ka hana, “hele hanahana, aloe hanahana, aole loaa ka ai,” wahi a ka haole luna.  Aole no hoi i haawi ia ka ai kupono i ko lakou opu, o ka poi kalo ka lakou e makemake loa nei.  O ka raiki nae ko lakou ai mau e hanai ia nei e na haku.  O ko lakou haawina raiki, ua kuai aku lakou no ka poi.

Ka hana Euanelio iwaeno o lakou.

Ma na la Sabati ko’u launa nui ana me lakou, no ka mea, ua piha ko lakou mau la e ae i ka hana wale no.  Ekolu wahi e halawai ae lakou i na la Sabati me Waimanalo, Heeia, an Kaalaea.

Ua makaala lakou i ko lakou mau anaina pule, ue hui pu mai no me na kamaaina kokoke mai e hoomana pu i ke Akua, he 50 a oi aku ma ke anaina hookahi o lakou.  O ke kula Sabati kekahi mea a makou e malama nei mamua o ka halawai pule anaina, ma na ui o ke Akua i paiia ma ke lakou olelo, a ma ne kanawai umi o ke Akua no hoi.

No na hoahanau.

He 15 o keia poe i hoahanau mai ko lakou mau home mai.  He eha i hookomo ia i ke ekalesia o Waimanalo, he elima no ka ekalisia o Waikane, he umi no ka ekalasia Kanehoe,  he 34 ka huina a pau loa.

Ua hui pu aku keia poe me keia mau ekalesia e kokua i ke aupuni o ka Haku, e like me kahi loaa uuku ia lakou, elime nae kala i waiho ia i ka waihone o ka Papa Hawaii.  He leua dala i hoolili ie no ka hemahema e pili ana i ka ahaaine a ka Haku.

He 15 o keia poe ua make, no ka maifiva, aole hiki keia poe ke malama i ko lakou ola kino, aole hoomaemae ia na hale a me na aahu o lakou.

No ka mokopuni o Maui.

Ma ka malama o Sepetemaba, o ka makahiki i hala ae nei, ua haalele iho la au i ka mokupuni o Oahu nei no Maui ma Lahaina, ma ka mahiko o Hale Turnton, e noho ana na Kilibati he 65, ua make he 7 iloko o ka malama hookahi, a mahope o na pule elua o kuu noho ana me lakou ua hiki aku ka huina k ka 12, a he nui no ka poe mai e waiho ana mma na keena moe o lakou, aole hoomaemae pono keia poe i lo lakou noho ana.

Na Rev A Pali i alakai aku ia’u ma kahi o ka poe Kilibati.  A me ke ahiahi o kekahi la, ma hope iho o ka pau ana o ka hana launa aku la makou me lakou, no ke kuka ana, a me ko lakou ike i ka Haku oa Iesu, a haipule pu makou, me ka paipia ia lakou ma na mea e pono ai ko lakou mau uhane.  Ha mau hoahanau eha mawaena o lakou, a mohope, ua hookomo hou ia eha.

Ma na la Sabati iloko o Wainee, ua ku i luna he kanaka no Kilibati, haiolelo iwaen a o na kamaaina, me ka wiwo ole, e hoike and i ko lakou moolelo ponoi ma ko lakou aina, a me ka hiki and a ku o ka Euanelio a ka Haku ma ko lakou aine, olioli mai la na kamaaine o Lahaina, a pumehana iho la ko makou manapo no ka Haku.  No Betu, Nonouti, Tepiteuea, a me Tarawa keia poi. O kekahi hoahanau iwaena o lakou, nana no i malama na halawai haipule iwaena o lakou, ka kanaka maikai a hoopono o Terawata he hoahanau no ke ekalesia o Beru.

Haalele au ia Lahaina, no Waikapu, Wailuku, Waihee, haiku a me Makawao, ma Waiakpu ma ka mahiko o Konuwela, na Kilibati he umikumamawalu, maikai ka malama ana a ko lakou kahu ia lakou, oluolu ka makou mau anaina haipule me lakou a olioli mai ia lakou, no ko maua kamailio me lakou, a olioli mai ia lakou, no ko maua kamailio me lakou ma ka lakou olelo, elua mau hoahanau maikai iwaena o lakou no ka ekalesia o Tarawa @@@@.

Ua hookikina aku ko Waikapu poe puni lealea ia lakou e hula, aka k@@@@ no laua me ka hoole i ka makemake o na kamaaina.  Ua ao @@ @@ kamaaina puni lealea o Waikapu, i ole lakou e paipai hou aku i na malihini mai na aina pegana mai e hana hou aku ma na hana o ke ppole, aka e hoona@@@@ aku ia lakou, oea ka kakou waiwai nui e haaei aku ai ia lakou, aole na hana diabole, @@ @@ mai lakou.

No ka hana a ke kumu Katolike ma Lahaina

Ia maua i haalele ai i ka Mala Ulu o Lele, na hooh@li aku la ke kumu Katoliki i na Kilibati ma ko lakou aoao.  (ma o kana makele ole, he kanaka Kilibati i hono kahiko ma Lahaina, ma ka aoao Katolika,) me ka olelo aku ia lakou: “I na e huli mai oukou ma ka makou aoao, alaila, na makou e haawi ia oukou ma na lole komo,” @@ aku ia lakou nei a kuli malaial, koe wale no ka poe i hoahanau mai ko lakou mau aina mai.

O ka poe a pau i huli aku malaila, ua loaa palua ia lakou na lole.  I ko makou lohe ana i keia mea ma Wailuku, hou hou mia ia maua no Lahaina e ike i ha hope o keia.

I ko makou akoakoa ana ma ke Sabati, ike io iho ia makou, aole i himi mai, e like me ko lakou mau, he eono wale no i hele mai.  A mahome o ka pule, ua ninau ia ke oiaio o na me i hole ia ma Wailuku8.  @@ @@ mai lakou, he oiaio no.

Ua kkauoha koke makou ia lakou, e hoakoako ma ka hale halewai o Papalaua me ke ahiahi Poakahi, ua ae mai lakou.  I komakou hiki ana ma ka hale halawai o Papalaua, ua akoakoa mai ia lakou a pau, aole paha me o lakou i koe aku.

Ku iluna no keonimana o Lahaina. S Makalua, L Aholo, S Hookano, A Pali, Napaepae, a me kekahi mau keonimana e ae, e hoike aku ana ia lakou i ke ano o Hawaii ne mamua, a me keia ao malamalama e noho nie, a me ka hoomana pololei and i ke Akua, o ka Hoomana Pope, he hoomana ia i kue i kekahi mau olelo o ka Baibala, a he nui aku ka lakou mau olelo ao maikai loa, a na’u i mahele aku na ka olelo Kilibati, a ua ninau ia ko lakou manao, no ka hoi hou mai ma ko lakou aoao kahiko.

Ua ku iluna lakou a pau, e hoike mai ana i ko lakou kuhihewa, no ka huli ana ma ka aoao Katolika, no olioli i ka loaa o ka lole,  Koe wale no na mea i komo ma ka ekalseia Katoliak ma Tahiti.

Ua hapai hou is kekahi manao, e lilo kekahi poe keonimana o Lahaine i mau kumu e ao ia lakou ma ne buke ao Hawaii, a me na miele Baibalb.  Ua paa loa ka manao o Hookano, a me Makalua e alakai i keia poe ma ka honaauao maikai ana, a ma na kula Sabati no hoi.  Hauole pu makou me na kamaaine makee pomp p Lahaina, me ka hoona@@ ana i ke Akua, no ka mea ua loaa hou mai ko makou mau hoahanau.  A pau ka hana ma Lahaina, holo aku no Hawaii.

Aia ma Kohala, ma ka wiliko o Hart ma Nuilii, he kanakolu a o na Kiribati malaila.  Maikai ko makou launa ana me lakou, ma na haipule a pau, he umi o lakou he poe hoahanau no Tarawa, he eono o lakou i make, hookahi keiki alii no Tarawa, ku iluna kekahi mau mea o lakou, a noike i ko lakou manao imua o na makamaka Karistiano ma ka hale halawai ma Mak@pala.  Ua kokua ko laila poe i keia mau makamaka o kakou, me kekahi maumea e pono ai ko lakou mau kino, a pela no ma ne wahi e ae.

Ma ka ninau ana i keia poe malihini Kilibati, no ko lakou makemake i ke ao ia@ku, e hoonaauao aku ia lakou, i lilo lakou i poe kumu, he hoi aku i ko lakou wahi, w hapai i ka ka Haku hana ma ko lakou aina.  Ua ae mai kekahi o lakou.  Ke manao nei au e loaa no he mau haumana ke ke kula kahuna, mai loko mai o keia poe, ke pau ko lakou noho ana malalo o na haku hana o lakou.

Ma keia mau moku hope mai nei o ke aupuni, e lawe mai ana i na kanaka o ka paeaina o Kilibati, he eah haneri a oi, ua lawe ia mai ka mokupuni e Makin mai, he 95 kanka, oia ke hiapi a’u i noho ai no kekahi mau makahiki loihi.  Akahi no a hiki ko laila kanaki ianei.  Ua ninau aku au ua lakou.  Pehea ia okou i @e ai e hele mai ianei?  pane mai ia lakou, ka ke Kapena, ka @ona mahele olelo i hai mai ia makou.  E lawd mai ia makou e hoomakaikai is Oahu nei, mamuli o ka makemake o ka Moi o Hawaii neo, no ka like loa o ka @@ o ko Hawaii nei me lakouk nolailam, ua makemake loa na alii o Hawaii nei, e hele mai ianei, a hiki @@ nei, alaila e @ona kekahi mau makana mai ia nei aku.  A hu nui aku na kumu pahele e hoohei aku nei i kela lahui kanaka.  A me ia mau kumu, ua puni hei loa lakou e hele mai ianei, no ka makaikai wale nom, a hoi aku no i ko lakou wahim, aka aole pela ka oiaio, ke uwe aku nie lakou i ka luhi me ka inea o ka hana malalo o na haku hana, ka mea lakou i mea ole ai mai ko lakou w kamalii mai , aka, ma kekahi mau aina nae iloko oia paemoku, ua ae mai no lakou e hele mai no ka makou i ke kaua, a me ka we kekahi.  O ha haole kamaaina hoi kekahi me nana e paipai nei, e holo mai ia ne, mamuli o ka hookonokono o na Kapena umi kanaka.  O kekahi hoi o na keiki a mokou, ke lilo pu aku nei ma ia oinana hookauwaku@p@a.

R. MAKA.

 

Kula Hanai o Hilo

Ua hoikeia keia kula ma na la 25 a me 26 o Mei iho nei.  A ua mahaloia na hana a pau oia mau la e na laia o ke Komite Nana Koike – Ua maopopo ke holomua o keia kula ma kona kulana hou o ka olelo Enelani.  Ua maikai ke ola o na haumana iloko o ka makahiki i k@@ hope iho nei.  Ua keakea ia na hana o ke kula no kekahi mau pule, i ka hoomaka ana o ka hapa mua o ka makahiki, no ka hiki ana o ka Measles (puupuu ulalii;) aole nae i poina ke ola o na haumana.  Elua no haumana i make iloko o keia makahiki, aole nae ma ke kula, ua hoi no laua i lo laua mau home, i ka wa hoomaka o ke kula, a malaila kahi i make ai.

Ua maopopo ka holomua o na haumana i keia makahiki, ma ka malu@@@ o ka noho ana a me ak ikaika o ka imi naauao ana.  O ka mui o na haumana i ka p@@ ana o ka makahiki, he 46.

O na haumana i hoike mai i ko lakou ano hooikaika ma ka imi naauao, a me ko lakou makee i ka inoa maikai a me ka noho pono ana, o lakou wale no na haumana i aw ia i noho p@@ ma ke kula.

O na haawina i ao ia iloko o ka makahiki i hala, oia no ka Piliolelo, Moolelo o na lahui, ae ano o ke Ole Kina, ka heluhelu, Arimatika, Sepela, Palapala Aina, a me ke kakualima.

Ma ka olelo Enelani no ke ao ana @@ hooikaika nui i@ no hoi na hana hoomaam@@ ma ke kamailio ana a me ke kakau ana @@ us olelo nei, a ua hoopaanaau ia no huaolelo haole 200 a oi, me ko lakou @@@ ano @@ ka olelo Hawaii, ma ke ano “Dictionary.” a ua ao ia no hoi no haumana ma ka haku manao ana ma ka olelo haole.

I keia makahiki hou aw, ua manao ia e hoopai hou i ke kulana o na ike ma ke ao ana i ka Hoailonahelu, ka Hulia@@ o na mea Ulu, ke Akeakamai, a ne ka Wehewehehale.

Ua malama is keia kula ma ke ano hana lima, a ua manao wale ia, ma ka hana o na haumana e laww ai @@ lilo no ko lakou si a me ka ia.  Aole nae i lawa pono malaila, ua oi aku ka mahuahua o na lilo no ka hanai ana i na haumana mamuo o na lo@@ noloko mai o ko lakou hana.

Aole no he uku no ke ao ia ana.  O na lilo o na haumana, aia ma ko lakou mau kapa, na buke, a me na mea paah@@@ wale no.

Iloko o keia makahiki, ua kukulo ia he keena heluhelu nupepa no ke kula, a ua hoolako ia mai na unpepa hoikeike kii ma ka olelo haole.  Ua manao ia e hoomahumahu aw io keai ano maikai, a ua makemakeia na makemake aloka e kokua mai e likeme ka mea hiki ua lakou, ma ka hoolako anamai i na nupepa a me na buke maikai @@ ia mea.

Ua minamina ke kumu kokua, Miss Kate W. Wetmore; oiai ua waiho mai ole i keia oihana.  Ua ike ia kona makaukau a me kona eleu ma ke ao ana keia kula.  Ua pomaikai @@@ ke kula i ka loaa ana o ka mea kupono nana e pa@i i know hakahaka,ia hoi o Miss E.W.Arms, i hono kumu kokua iho ne ma ke Kula Hui o Hilo.

E hoomaka ana ka makahiki kula hou ma ka Poaha, la 29 o Iulai 1880 e hiki mai ana, a e pau ana i na la 25 a me 25 o Meo, 1881.  O na haumana hou e makemake ana e komo mai, he pono e hoike mua ia lakou iho malaila ma ka la 27 o Iulai, ke hiki. 

Mai ka 12 makahiki a maluna aku, oia ka helu kupono o na makahiki no ka haumana e komo ana.  A ua makemake is no hoi e loaa mua ia lakou na kumu kupono o na ike mua ma ka olelo Hawaii, a ina ho hoi us loaa kau wahi ike mua ma ko olelo haole, o ka pono loa no hoi ia.

Aia no nae i ke kumu, Rev. W.B.Oleson, ka mana hooholo, e like me kona ike au pono, no ka hookomo ana ina haumana hou.

(Ma ke kauoha o na Kahu.)

 

UA MAKEMAKE IA

 

NA ILI BIPI,

            NA KIWI BIPI,

                        NA IWI BIPI,

E haawi ia no ke kumukuai kiakia o ko kakou makeke nei e  H. Haokfeld & Co.

Honolulu, Mei 22,1888                       @@@

 

@NO. LOTA KAULUKOU

LOIO A HE KOKUA

Ua makumaku au e lawelawe i na @i@ia a pau o kela a me keia ano @oko o na Aha Hookoi@@kolo a pau o keoa Aupuni.  Ua hiki no hoi ka hana i na palapala a pau e pili ana i ka Oihana Loio me ka eleu.  E loaa no au ma H@@@ Koolaupoko, a me Hololulu no hoi e kekahi manawa.                    @@@@

 

HOMEPATICA

DR. E. STEVENSON,

LALA O KE KULA KAULA

Ma Onaterio Canada, 1860.

KEENA OIHANA A ME KAHI NOHO

Ma ke kihi o na Alanui Hiotele a me Alakea.

Honolulu, mai 22, 1880                      @@@

 

Kauka O. S. Cummings, M.D.

HOMEOPATIKA.

Oia ke Kauka i kamaaina mui ia oukou e no kanaka Hawaii ma ka inoa,

“KULU WAI LIILII”

Ua hoi mai nei oia, a e pabola hou mai ana oia i kona akamai lapaau ia kakou.  Aia kona Keena Lapaau a me kona wahi noho i keia wa ma kahi o Mr. Wm. G. Irwin, ma ke kihi o na alanui Papa a me Beretania, ka keia aoao aku o ka luakini o Kaukeano.                888tf

 

CHRISTIAN GERTS

MEA HANA BUTI

ME

KAMAA MAOLI!

Lalnuo Papa, makai o ke Keena o Lui & Dickson!

KE HAI AKU NEI OIA I NA MEA A PAU,

Ua hoi mai oia mai Kapalakiki mai,

H@@@@ Oia i @@i kino mai nei i na @@@@@@@

nani a pau o kona iohana, a ke

aiho ia aku nei no ke ku-

ai ana no na kumukuai

o ka manawa

 

HE MAU WAIWAI PIHA O NA BUTI

 

Na KAMAA HAAHAA a me na nao kamaa

no na L@de.  Na Buti, na Kamaa Haa-

haa a me na ano kamaa a ae a pau

no na Keonimana.

 

NA BUTI & KAMAA HAAHA!

A ME NA ANO MAMAA E AE A PAU

NO NA KAMALII!

NA KAMAAA O NA ANO HE NUI

O NA KAMAIKI OPIOPIO

 

O @@@@ @@@ mea a pau @@ @@@@@@@ @@ ke akami loa a me ka @@@ @@@ o na ano @@@ loa, a ke @@@@ @@ aku nei ia mau mea @ like

@@ ka mea i olelo ia.

@@@@@@@@@ no na @@@@ mai na Mokopuni me ka mai@@ me ka @@@        @@@