Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 29, 17 July 1880 — MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c. [ARTICLE]

MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

[G na mak&mnka. Mamuli o na manao lehulehu i noi ia mai ia'u e hoike oku i kahi i eha ai o ka ma'<a hema o Nelekona, nolaila, ua ae aku au e hei hou kakou ihope no ka manawa pokole, a e wuiho hoi kakou ia Neiekon» ma kein wahi e hooinnkaukau ann no kona huli hoi ann aku no Enelam. | He mei huohao loianokeia, no kn inea, aole au i hoike aku i kahi i eha ai a he ! mea maikai ole hoi no keia moolelo ka mao- ' popo ole oia man mea. Aole no au i ku i ; kahi o ka hewa, no ka mea. ua hoomnk i : mai au mai ke kulana Kapena mai, a o ko- | na kulana i eha ai o kom maka.uia ke ku i Inna i k«tpa i» he Lutnnela-Commander. He mau kulnna iike ole keia, a he kul.ma keia malaloo ke Kapena, nolailn, aohe huaolelo kanaka kupono ma ken inoa he Cornmander, a e kapn hoi kakou laia iioko o keia inanawa, o Lutnnela Neiekona, a īloko o keia manawa pu no hoi, e hoike hou aku no au i keknhi o ka Nelekona mau hana i kona wa opiopio i hoomakn aie ao i ka holo moana. A ua manao nu, e hoapono mni ana oukou no keia hoi hope hou ana.| Iloko o ka makahiki 1770. o ka piha nna la o ko Nelekonn mau makahiki i kn 12, ua ulu mai la he hoopaapaa ana mawaena o na aupuni o Enelani a me Sepania, no na pono a me k& mana o na mokupuni o inia Komohana. Ua hooun* aku ia ke aupum 0 Enelani ia Kapena Suckling, (oia hoi ko Nelekona makuakane hanai) e holo me na moku eono i keia mau mokupuni no ka hoo pakele ana ī na waiwai a me na pono o na kannka Pelekane, 1 ko Neiekona iohe «na 1 keia, ua makemake loa oia e holo iluna o ka manuwa me kona makuakane hanai, no ke ao ana i ka hoio moku, a me ka makaikai ana i kekahi mau aina e aku. a na ia mea i hoopokoie niai i kona ike ma ka heie ana i ke kula, ma kekahi kula nui o Nowiki. Aole i ae pono aku kona mau makua.aka no kona nui paakiki. ua lawe mai la kona makuakane hanai laia maluna o k>»na moku kaua ka Kaisonable. Aole i manao o Ka* pena Suck!mg e lawe mai iaia a e hoolilo ae ī mea kiekie, aka. mai ko lakou haaieie ana la Eneiani a hiki i ka hoi hou ana aku, ; ua hoohana ia o Nelekona opio maluna o ka papaheie o ka moku e iike me ka hana i hnawi ia na na seia. Mamoa o ko lakou haaleleana i ka uwapo oChatham, ua palapala nku ia o Knpena Suckliog i kona mau makua ma Nowiki, me ka hai ana ako i kekahi mea e pili ana ia Nelekona opio, no kona paakiki e holo i ka moana, a penei ua leta la ana i hoouna ak<j ai: " Heaha la kahi mea hiki i» Hor*tio ke hana, " waki a kona makuakane hanai. u no ka uiea, he nawaliwaii oia, a aia oia ma« luoa o na mea a pao e hiki ai ke hoouna olr ia aku i ke kai a cte na too o ka moana 1 Aka e hookuu mai iaia, " wahi a ka makuakane, "o ka manawa mua a makou e komo ai iloko o kekahi ulia, alaila, o ka poka pu kuniahi ka mea nana e kiola aku i kona poo a o ka hopena hoi ia o na manao paakiki " I ka mahma o Ffberuari, ua haaleleaku la na aumoku Berttania eooo ia Eoelani ma)alo o ke alakai ana a Kapena Suckling, a

ho o aku la lakou no na mokupuni o Inia Komohana. Aka, i ko iakou hiki ana aku ilaila, ua pau ae 4a na manno kue ana ma-; waena o Eoelani a me Sepania, noUila, ua ioaa hou mai ia na kauoha ia Kapena Suck* iing. e hai mai ana iaia e hoi aku i Enelani. ; Ma ka ia 16 o lulai, ua ku hou aku ia na j aumoku Beritanaia i Chatham, a lele aku j la o Hor tio Nelekona opio luka, a hui aku ; ia oia me kona mau kaikuaana oiai lakou e | kaii ana malaila, a hoi aku la i Nowiki. \ 0 keia wahi huakai pokole, aole no i pau i ko Nelekona makemake e holo sela i ka mo-1 ana. Aka, o kona kupunawahine, ua pane • mai ia oia i kekahi mau huaolelo ano hoomakaukau, i kumu nona e makau ai, a holo ole i ka moana, a penei un mau huaoleio Ia ana i pane aku ai: " E ka moopuna " wahi a kj luahine, " o kela pololi—a me ka weliweli—hoi ole mi»i nae oe i ka hale nei. " ; 41 Makau ! " wahi a ka opio. •« E ko'u ; kupuna. aole au i ike ia mea he makau—hej aha ia ke ano o la mea. " O ka poioii a : me ka weliweli a ke kupunawahine i manao ; ai. oia no kona hoohana īa alia ma ka oneki iokamoku Raisonable. i No keia huakai una i holo ai, na ia mea ; i hooiana inai i kona manao e liio oia i koa | holo moana. Nolaila, ma ka la 4 o lune, 1773, ua hoouna hou aku la kona makua- ; kane hanai iaia e holo no ka moana Arika, ; maluna o ka moku Kacehorse, Kapena Lut-1 ! \vidge, e hoouna ia ana e ke aupani o Ene* ; iani, he huakai imi i ka Welau Akau. j Ua haalele iho la he elua moku no keia huakai, a ma ka la 28, kalewa ae la lakou iwaho o Spitzbergen, a ma na la hope loa o lulai, hiki aku la lakou i ke 80 ° o ka Latitu, a me ka Lonitu 1S ° 4S' Hikina, aj paa iho la keia mau inoku 1 ka hau. Oiai ko lakou moku ua paa i ka hau, e pa ana kekahi wahi makani huihui mai ka j N. N. E. mai, he nui ke anu a me ka maee- | le, o na rigini o ka moku ua paa i ka hau, | a iwaenakonu o ka po, o ka Neiekona opio { uwoki la, ua jk? nku la oia i kekahihea iluna o ka hau, ma kahi he hapalua mile, ua iho aku oia ilalo, a lawe malu inai la oia i knni pu kaupoohiwi, a hele aku la oia iluna I o na pauku hau me ka ike o\e ia e na poe |a pau maiuna o ka inoku. Ma ki hora 5 o ke kakahiaka, ua huli ae I h\ keia uwaki. ua pii mai la ke Kapena iluna j o ka oneki, a kahea aku la oia ia Nelekona j op?o, nka, nole nae he poe i ike inin. Ua S huli ia iho la oia ilalo o ka moko a mawaho j o na pauku hau, aole nae i loaa. Aka, i ka | manawa i haki iho ai o kekahi puu hau kiekie nonn na knpuai he 30 a oi, ua ike ia aku la ua Nelekona opio nei e kokolo ana maluna o na pauku hau huihui imua o kekahi bea keokeo nui. He mea weliweli no Kapena Lutwidge ka ike ana aku i keia keiki opiopio, nona na makahiki aole i oo kupono, no ka hele ann aku e hui me kekuhi enemi, nolnila.ua kauoha koke ae !n oia e huki ae i ka hae kahea me ka hakalia ole 1 ka mnnawa e kau ana o keia hae maluna o ka inoku, ua huli mai la ke keiki opio ihope a ike mai ia oia i keia hae kahea nona, aka, aia nae imua kona iini nui, rfolai!a, hu* Ii hou nku la no oia imua a hoomau aku ia i ke kokoio ana imua o kona enemi. No ka ike ana mai o ke Kapena i ka hoomau ana o keia keiki opio i ka hele ana aku tmua o ka bea, nolaila, knuoha hou ae ia ke K«pena i kona mnu se!a, e hoomakaukau īa kekahi pukumahi, a ia manawa i ki la aku ai a holo pakika eku ia ka poka ma kahi kokoke i u* bea nei, a na ia mea i hoopuiwa aku i ka bea, a holo aku la oia no kekahi mau mile loihi. Noho īho la ua Nelekona nei maluna o ka pauku hau me kn hoomau ana i ka nana ana i kona enemi. « i kona naiowale loa ana, h«i mnlie mai la oia ma ke a!a rae ka naau kaumaha no kona lanakiia ole ana maluna o ka bea. I kona wa i hiki aku ai iluua o ka moku,ninnu mai la ke Kapena i ke kumu o kona hoi ole ana mai i kona nianawa i ike mni ai i ka hae hoailona, nana aku U ke keiki opio me ka nanaina oluolu, a paaku la oia i ke Kapena i keia mau huaoleio " E Mr Lutwidge. v wahi a Nelekona opio, " ua makemake loa au e pepehi i ka bea, i Uwe hoi au i kona ili i mea hoikeike i ko'u enakuakane." No keia mau huaolelo maikai a ko keiki opio, na la mea i hoopau ae ī ka huhu o ke Kapeoa a me kona pale ana i na kauoha. Nolaila, keia wahi, ua hiki hou ole i ka moku ke holo hou aku imua, a huli hoi aku la takou no Enelani. a ena ka la 14 o Sepatemaba, kuu aku ia ko lakou heleuma ma ke awa hoolu!u moku o Portsmouth. lioko o keia makahiki, ua kukala la ae la ke k>ua miwaena o na aupuni o EneUni a ! me Farani t a o Vice-AdiroaraU Lord Hood ) ka AlihikauA o ke Kaiwaeoahonua iloko o 1 i<» manawa. • o ke kaua huhamahi mua ana hoi keia o ke aupuni Farani iloko o oa makahiki ehiku, a nolokg hoi o keia kaoa aoa

i eha ai ka maka hema oke koa holo moana kauiana ras na kahakai o Kaian, a ku ai hoi kona lima akau ika poka imua oka papu pohaku o Santa Crutz, a pa ai hoi kona poo i kekahi piuku laau ma ke kahua kaua o ka Naile. Oiai ua Nelekona nei i huh hoi mai ai mai keia huakai mai, akahi no a piha pono kooa mau makahiki opiopio i ka 15, a oia hoi oia e noho aoa maloko o kona rumi i kekahi ia. e nana ana i na kii kaua maioko 0 kekahi nupepa, na ia mea i hooiini mai i kona manao i ka nana i na poe e waiho eha ana, na aumoku e a ia ana e ke ahi, na kanaka e piholo ana iloko o ka huhunu, a pela iho la ka mea i kapi ia—ke kaua, ;ika, huli ae la ke keiki opio, a lalau aku U i kekahi peni, a kau aku !a kona lima maluna o kekahi pepa, a penei ka hoohoio ana o kana mea i kakou ai: " Mahope iho o ki hoea ana mai o na kahoaka poluluhi. a mahope iho hoi oka napoo ana aku, pela iho ia i hoohaiike la ai na kanaka koa ine ka hikiwawe ma na rumi hakahaka. oka Moi ame ke aupuni, o kona mau hoalauna ia. Ano, i keia manawa, ke olelo nei au ia'u iho—' E lilo au i koa— E hilinai īka Mea Mana wnle no—A e koa hoi au i na ino a me na popilikia e hiki mai _ „ - ) ! I ana. No kona eleu ma na hana i kela huakai mua me kona makuakane hanai ame keia huakai imi i ka Welau Akau, na ia mea i hookomo mai i kn manao maikai ī ka makuakane, e hoomau aku ia Nelekona opio e ao Ika holo moku ana. Aole ana mau hana ano nui i hana iloko o ia mauawa, a ua hoio la e ia mai na kahakai o Beritania Amerika, Amerika Huipuia, Amerika Hema. na Mokupuni o Inia Komohana, aua kamaaina hoi oia i ka moana Atelanika, a noloko o keia huakai i hookaulana ae iaia no kona koa i ko lukou wa ī kaua ai me na aumoku Sepania, a me kona lawe pio nna i kekahi o ia mau moku. Ua pii ae oia moi ke kujana haahaa, a hiki i ke kulana he Alakai ( Gommander,) a ua hoouna in oiu e kii i ka papu o Sana Bitolomiu, a ua knua aku oia me na Ilikini no kekahi mau la loihi, a ua pakele hoi oia ikeia huakai i kona wa i moeai maluna o kekahi ahamaka mai kekahi moo mai.

Ma keia wahi. e hoopokole no ou i ke kamailio ana no kona inau la opiopio, no ka mea, o na mea ano nui iho la ia iloko o kona mau la, a ua waiho hoi au ī ka wehewehe ana o ke!a mau kaua ana aku 1«, no ka mea, aia oia malalo o ke alakai ana a kekahi mea, n ma keia wahi hoi au e kamnilio ai no kahi i eha ai o kona maka. Ma ka la 10 o Augate, 1794, aia malalo o Adimarala Hood ma ke Kaiwaenahonua, he 35 inau inoku Beritania mai ke nui a ka liilii,aia nae iloko o keia puulu moku o Lu tanela Nelekona, maluna o kona wahi moku uuku ka Elahimela. Ua mahele iho la kn Alihikaua ina aumoku ikaika no ke awn o Toulana, Masela, Cadiz, a koe iho la ke koena he poe aumoku liilii wale no eono, waiho aku la ka Adimarala ia mau moku malalo o Nelekona, a hoouna ia aku la oia imua o kekahi papu ona kanaka Kosika, ma na kahakai o Kalavi. Aole i pau.