Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 29, 17 July 1880 — MOOLELO O KA Ahaolelo Kau Kanawai o 1880. [ARTICLE]

MOOLELO O KA Ahaolelo Kau Kanawai o 1880.

La Hana 54 Poalima luiai 9 ISSO. Halawai ka Hale e 11ke me ka mea mau. Mai a Hanuna mai he hoike na ke komite wae i kohoia no ka noonoo ana i ka bih kanawai e hooioii ana i ka pauku 61 o ke Kuenukanawai. Ua kauoha ke komite e hoeholo loa i ka bilt\ no ke kakau poepoe. Ma ke noi a Mahoe ua waihoia ka hoike a noonoo pu me ka biia. Mai a Kipikona mai he olelo hooholo. No ka mea, ua hoolahaia na olelo malalo iho nei maloko o ka nupepa Hnwaiiao Gazette o ka la 7 iho nei; Aohe dala guia ma ka makeke net. aohe hoi ma ka Banako. ke hookaa nei ka Baoako i na da!a keokeo maoii i emi ka huina waiwai. Ua hiki oie i ka waihooa aupuni ke halawai i kom mau hoopaa ana ma ke daia kumao o ka aioa nei. Ina he mau dala kumau kekahi iloko oka waihona aupuni, ua olelo ia no Bihopa ma ia waiwai. Ano ka mea, o ktia mau olelo, ke kue a hoole īa aku he mea e kau mai ai kekahi uha maluna o ka inoa maikai o ke aupum, a e poino ai ka aina. nolaiia. E hoohoioia, e kauohiia ke Kuhina Waiwai e hoike mai i kem Hale, ina he mau hooia ana kekahi no km oUio o keia, ma na mea e pili ana i ka waihona aopuni i kupono ai ka hooUhaia ana o neia mau hunolelo. Ua pane īa mai ka haina e ke Kuhina. Ua lawa ke aupuni ike da!a gula. Ao ke aupaoi ka oi aku ma ke daia gula mamua o na mea e ae. Ma ke noi, ua hapaiia na hana o ka La.

NA HAN'A 0 KA LA. \ooqoo ana i ka bila haawina. No ke pai,; humuhumu, a me ka hoohuihui ana i na kauawai o 1880, §5,000 hooho!oia. Na Piīi- j po. no ka mea, a mau mea paha eiiiki e hoola i na m&: iepera, $20,000. No ke Pai sna i na buke o ke Ola Kino. Pilipo, $3.000. Ma ke noi ua kakau poepoe ia ka bila haawina, a akolu i ka Poalima. Heluhelu akolu ana i ke kanawai e hooponopono ai i ke koaia me ka lawe ana mai i ka opiuma.' Noi o Kaulukou e huopanee loa, haule. Ma ke noi, ua kahea ia na ae me na hoole. Aponoia, ma ka hoopanee loa 20, ma ka hooholo !oa 22. Heluheiu aiua ana o ka hoololi i manaoia uo ka pauku 560 o ke Kumukanawai. Ma ke noi ua Kahea ia na ae me na hoole. Ma ka hoole i ka hoololi: Waila, Preston, Dominis, Parker, Kakela, Kauka, S. W. Kaai, G. N. Wiiikoki, S.—Ma ka hoohoio loa. Kapena, S. K. Kaai, Kanoa, Kahanu, Kuihelani, Martm, Bush, Kuniakea, Lilikalani, Baker, Keau, Kalama, Kaulukou, Kahulu. Kaanaana, Aholo, Nahaku, Kalua, K. Wilikoki, Glendon, Hanuna, Wahine, Kaunamano, Pilipo, Mahoe, Kuapuu, Kakina, Kupihea, huiia 2S, ua hooholo loa īa ka hoololi. Hapaiia ka noonoo ana ī ke kanawai e hoohuihui ana i na auhau kuloko, e hoomaka ana ma ka pauku 19 aku a koe ka pauku 40. Ua hoopau ia ke komite, a ua hai ia aku ka Hale. ua hooholo ia na pauku maluna ae n\e na hooponopono ana. Hoopanee npopo hora 10. La Hana 55 Poaono lulai 10 ISBO. halawni ka Hale e like me ka inea mau. Mi ke noi a Aholo ua hapaiia na hana o ka La imua o ke komite o ka Hale. L. Aholo ma ka noho. Na Hana O KA La. H«paiiaS>a noonoo ana o ke kanawai e i na auhuu kuloko o ke aupuni. Ma ke no» ua hoopau ia' ke komite a ua hai ia'ku ka Hale ua hooholo ia kekahi mau pauku. Vla ke kaoae ia ana o na rula, ua iawe mai ke'lii Kumika. he hoolaha kanawni, he hooloh i ka pauku 1256,1257, o ke Kimla. Kapae houia na rula, a heluhelu mai ka Loio Kuhina he palapala mai a A. S. Hatawela loio mai, e pili ana no na daln. A e i mai ana uu kuhihewa in nana. (O keia no ka loio i hoea maopopo mai. i manaoio ia nana kela p>lapala hoino i ke aupuni i ke dala ole.l Ua haiolelo ikaika mai ke Kuhina oko na aina e, i kekahi haiolelo oolea me na hoiiaio na ua ioio la no ua palapala hoino la. Ua haiolelo pu mai ka Aholo me na huaolelo oolea e i ana. Ua kue ka Loio Kuhina i ke Kuhina Waiwai, ua ike no ka Loio Kuhina na ku loio Hatawela no kela palapala. Ua kii ae nei o Hatawela aia lakou ili keokeo no a nana e waiho mai i ka hale. ua kokua nui kn Loio Kuhina i ka ae pu ana aku e kokua i ka lawe ana mai i keia palapala iloko o keia Hale. A nolaila, ua ae ka

Loio Kuhina e kue i Ke Kuhina Waiwai, a ke kue nei iaua elua ia laua iha#r Ua ike no keia Loio Kuhina, aole kuleana oia mea iloko o keia Hnle, e hiki ai i keia Loio Kuhina e lawe mai. Ua hiki no iaia e hoolei i kela palapaU. A nui wale aku na olelo. Ma ke noi, ua kauoha ia na Kuhina e kauoha i.ku i ka Luna Hoopuka o ka Hawaiian Gazetjte e hoopoiolei i kela oielo hoino i ke aupuni. Ma ke noi, ua huopanee ka Hale a Poakahi hora 10. La Hana 56 Poaknhi lulai 12, 1980. Halawai ka Hale ma ka hora 1 P. M. Noi o Keau e nana ia ka hookohu J. N. Kapahu n e hoohikiia. Hooholon; waihoia ī ke komite Hookolokolo. Na Mahoe he hoopii mai Puna raai e uku ia ka Uwe leta mai Hilo, Puna, a hiki i Waiohinu i $20 no ka pule. Waihoia i ke komite kupono. Mai ke'iii Kamika he heiaheiu kanawai no ka wa mua he hoololi i na pauku 1256, 1257 o ke Kanawai Ki?ila e pili ana ika mare ana a e hoopau ana ina pauku 1692 oke Kiviia, Ma ke kapae la ana ona rula ua heluhelu alua ia ka bi!a ma ke poo a waihot* aia na rula. Mai ke koeuiie Heokolokolo mai e apono ana i ka hookohu o J. N. Kapahu, a e boohikiia ī hoa no keia Hale, apoooia. Noi o'Kipikoo« na ka Peresidena e hoohiki ia J N. Kapahu, hoahoioia. Kapae ia na rula a heluhelu maī la o Kalua he hoopii mai Waiiuku maī e ooi aoa i puu d*!i no ke kuia haoie a Mrs. Akaka ma W&ilaku. waihoia i ke komite kopono. Ma» a Gleodoa he hoopii mai Makawao e noi ana e hoohmalima ia o* aioa iei tlu i n» kanaka waie oo oiuna o ka aina, waihoia 1 ke komiie kopono. Na Hana o ka La. Ma ke noi a ke Kuhma Kalaiaioa ua hoopaoee ta ka noonoo aoa o ke kaaawai auhau koloko • Poakolu imua okt komite oka Ha!r.

Heluhelu aiua u ke kanawii e hoakea : āoa i ka ni&na o oa Aha apana ma na hihia ano koiko». Kapae la na roia a helahelu I ako'u h roa ke poo a hoohoio loa ia i He uhelu akolu ia ke kanawai malama Ola niii ni mea paha mai, ma ke poo a hooholo ioa i \. Helohelu «lua la ke kanawai e kapae ana |i ke kauka ma ke ano laia no ka Papa Ola. Waihoii ma ka papa. Heiuheiu alua ia ke kanawii e haawi ana i iaau iapaau no na poe ma na aeiike me na poe ilihune, imua o ke komite u ka Hale, a 0 Aholo ma ka noho. Ma ka hoopau ana oke komite. ua noi mai e noho hou opopo, aponoia. Hoopaoee ka Haie. La Hana 57 Poaiua lulai 13, ISSO. Halawai ka Hale e (ike ine ka mea mau. Hoike Komite. Mai ke komite wae mai » kohoia no ka hoopu a S Pauio e noi ana e haowi i& aku kona u iu o Ka noho hope Luoakanawai apana ana i ka makahiki IS6S no Molokai i 575. Da noi mai ke komite e apono'ku i keia hoopii a e hookomo ia me ka Biia Haawina. Aponoia ka hoike. Ma ke noi, ua waiho ia i ka hale a noonoo pu me ka hoike a ka hapa uuku. Na Olelo Hooholo mb na Bila. Heluhelu mai ke'iii Kapena Loke he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina o ko na ama e, e hoike mai imua o ka Haie. Malia paha ua hana ia kekahi mea e hoopau ai i ke kue ana o ke aupuni o Beritania me keia aupuni no ke kue ia ana o kekahi mau meo e piii ana i na pauku o ke kuikahi i hanaia 1 ka 1851 mainuli o kekahi kuikahi hou i hanaia e ke aupum me Amerika Hui. Ua kamaiiio mai ke Kuhina o na aina e. Anhe mau hiohiona o keia mau mea i wai. hoia inū ike keena ona aina e. A ina pa. ha he oiaio keia, alaila, o ka mea hiki waie no i ko'u noonoo o ka hoopii o ua poe kalepa Pelekane la imua o na Aha Kiede o ko lakou aupuni, koe wale iho no pnha ko ke'iii manao. Kapae ia na rulu a heluheiu mai o K. VV* Wilikoki i keia m-iu hoopn mai Makawao» mai. 1 Aole e koho ia i Luna Helu a auhau mai na apana e mai, 2. E haawi i paiapaia hookohu m»n no G. Glendon. 3 1 $50dnia no ke kuia kaknu pokoie. 4 E koho ia o G. Glendon i apana no Hueio Maui. Wnihoia ma ka papa. Mai a Hon Kaiama he olelo hooholo e noi ana no ki uku o ka El ele i $3. no ka ia. Hooholoia. Na Kapahu he hoolaha kaaawai e hooioli ai i ka pauku 237 o ke Kanawai KivilaHeluhelu mai ia oia he olelo hooholo, e kauoha ana i ka Makai Nui o ke aupuni e hoike mni imua o ker Hale i knhi mnnawa 0 keia la i ka pap* inoi o n;i Luna Makai a me na hope n pun» ke aupuni. Hooioii mai ke'lii Kapena Loke ma kahi o ka Makai Nui o ke aupuni e hookomo malaila o ka Loio Kuhina; aponoia ka olelo hooholo me ka hoololi. Noi ke'hi Kamika e hookuu ka Hale iaia no kekahi mau ia, aponoia. Noi oK. Wilikoki e hapai ia na hana o | ka La. Aponoin. Noi ke'lii Loke e hoopmee ka heluhelu akolu ana o ka Biia Rama, a pau ka heluhelu alua ana o ka ka Loio Kuhina e pili ana 1 na auhau kuloko. haule. Na Hana 0 KA La. Heluheiu akolu ia ke kanawai e kuu akea ai i ke kahe a wai ana o ka waiona iwaene o ka iahui. Hoomahn hora 12, hoomaka hora 1. Noi mai o Kaulukou e kipae loa i keia i kanawai no ka waiona. i Waiho mai o Kalua he hoololi, e kapae Una i na pauku 2,7,8, a me 10. a e hookomo \iama ka Pauku 35 keia. Koe ka Moi, a |me ka Moiwahine. Ua waiho hou mai ia j oia he mau hoololi hou no kekahi mau pauj ku e iho. Ma ke noi, ua aponoia ka bi!a me ka hoo« i loli. Aua kauoha hou ia e kakau poepoe I me na hoololi a heiuheiuakoluia i ka Poaha. Heluhelu aiua ia ke kanawai e haawi ana ) i na iaau iapaau i na paahana me na ilihune j Noi o Kauiukou e hoopanee a Poaha, ' aponoia. ! Heluheiu aiua ana oke kanawai e piii ana ; i ka maiama ana i na kulana o ite oia ma na | hale noho, a me ka hoike pu a ke komite. Ma ke noi ua wmho hou ia i ke komite : wae: Kapahu. Loke, Hanuna, Ake, K»ulukou. No kekahi mau hooponopooo ame ! ka hoike. Ma ke kapae ia ana o na ruU, ua waiho : mai o Kaulukou he olelo hoohoio e kauoha ana, e hoala ia mai ka moe ioihi ana ma I» papa o ka btla kanawai no na halawai hookui ma ka moana. a e iiio i hana oo ka Poa-ko'-u. aponoia. Kapaeia ni rala a helahelu maī o Keaa no ka wa mua e piii ana t ka haawi i oku hoomau no Haie (Swinton). Ma ke noi, ua heiuheio alua ia ke kanawai ma kooa poo, a waihoia i ke komile wae. Kaloa. Keau, Judd, Kapena, Nawahi. Helohelu akolu ia ke kanawai e huikala ai ike Kohina Waiwai. Kaoohaia e kakao poepoe a heluheio a koio i ka Poalima. Heiuheio aiua ant o ke kaoawai e hooioii ai i ka pauku 1 o ka mokuna 45 o na kana* wai 1876 e piii ana i ka hooloii aoa i ka paoku 1420 o ke Kanawai Ki?i!a. Kauohaia e kakao poepoe a heiuheiu akolu ia i ka Poaoao. Hoopanee ka Haie.