Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 30, 24 July 1880 — Page 1

Page PDF (1.51 MB)

This text was transcribed by:  Pmshawaii
This work is dedicated to:  The Gamiao ʻOhana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ka Au Okoa

I HUIIA.

NA OLELO HOOLAHA: O na Olelo Hoolaha he 10 l@ina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana ; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00.

NA KANIKAU A ME NA MELE: He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

            HOOLAHA MAU: E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka i kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

            E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

MOOLELO O NA LA

O KA

Haku Visakauna Nelekona,

KE DUKE O BERONETI.

 

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

BERITANIA, - A ME KO ENELANI

MAU PAPU LAAU, &c.

 

KA manawa i loaa mai ai ia Nelekona o na kauoha mai ia Adimarala Haku Huda mai, ua haalele koke aku la oia i ke kulana o na @umoku Beritania e kalewa ae la na aumoku malalo o ke alakai ana a Nelekona imua o kekahi papu, ma na kahaku o Kalavi.

            M@ keia wahi, aole au e wehewehe aku ana i ke ano o keia kaua ana imua o keia papu, no ka mea, he loihi loa ma kakou e kamailio ana in a ia mea, a aole no hoi i ku loa i ke koa na me@ i hana ia,, a ua piha hoi @a mahina elima o ko Nelekona ku ana i keia papu a pio ai pa kanaka Kosika.  Ma ke @oi ia ana mai e h@ aku i kahi i eha ai o kona maka e hai pokole aku, @o au ma keia wahi.

            Aohe mea hiki ia Nelekona ke hana, no ka mea, @e@e e hiki i kona mau aumoku ke hookokoke aku i na kahakai uka, o@ai ua @neane hookahi @@@e na kuau ako'ako'a ma kona mau kahakai nolaila, manao ae la o Nelekoni, he mea hiki iaia ke k@ aku i keia papu maluna o na waapa, nolaila, ma ke kakahiaka o ka la 2S, ua haawi ae la o Nelekona i ke kauoha i kona mau aumoku a ku@ iho ia lakou i na waapa nunui iloko o ke kai me ka makaukau.

            Ua lawe mai la o Nelekona no keia huakai imua o keia papu - he 25 waapa, 700 koa, hookahi regimana pukaa, 15 pukumahi lua, ehiku mau alakai, a ua iako hoi kela a me keia kana a i na lako k@ua pakahi.  Nolaila, ma ka hora 10 o ua kakahiaka nei, ua kau ae la ka nae @oailona a Nelekona, e hai aku ana i kona mau aumoku no ka hoomakaukau ana i na waapa.  He mau minute i haia ae o ka hora 10, ua iho aku la o Nelekona ilalo o ka waapa, a alakai aku la oia ma ke ano pa@laia i na mahele waapa ekolo mawaena o nnnna kuaau a me na nalu e poi mau ana iluna o na lae aku'ku'a.

            Ua manao o Nolekona e holo pono ana kaua mau hana ma keia ano no kana alakai ana, no ka mea, maloko o na rula o kana papa kuhikuhi, ua kauoha aku oia e ku laina na waapa mawaho o na kuaoalu, a kipoka aku i ka papu i ka manawa e haawi ia mai ai na kauona maloko o kekahi pu panapana hoailona.

            O ke kaulana kahi a na waapa e ku nei, ua hana ia lakou mawaho o na kuanalu, me ka hiki ole i ka papu ke ike mai ia lakou, aka, ua ike mai no nae na kanaka Kosika i ka @ @io ana aku o keia mai i@@na waapa kaua a @ hoolana mawaho o na kuanalu.

            Oiai na waapa Beretania e lana nei, ua kikoke ia mai lakou e na pukuniahi he 30, a hihio nakolo a e la na poka i ka lewa me ka weliweli maluna o na waapa, a aole hoi he ola i poino o na waapa Beretania iloko o keia ke puka ia ana no ka manawa mua loa.  I ka hala ana o kekahi mau @ekona pokole ua ki hou mai la no ka papu no manawa elua a me ka manawa ekolu, a ua like ka halulu o keia mau poka i ka manawa i haule iho ai, e like me na pohaku ihi@ he mau haneri maluna o na waapa Beretania me ka poino nui.  O ka mau o ke kani ana o na pukuniahi mai ka papu mai, oia hookahi ka mea nana i kaohi mai i na waapa, aole e hiki ke komo aku maloko o na kuanalu a me na kahakai o uka.

            Oiai ka papu e ki mau nei me ka hala ole o ka manawa, na ia mea i hoehaeha mai i ka naau o Nelekona i kona ike maka ana aku i kekahi o kona mau waapa e lele liilii ana i o a ianei, o kekahi o kona mau pukuniahi liilii ua piholo iloko o na kaunalu, o kekahi o kona mau koa e au ana iloko o ke kai, aka, e ku ana o Nelekona me ka naau wiwo ole iluna o ka waapa me ka nana ana i ke ano o ke alakai ana o na alakai pakahi o keia mau mahele waapa, huli hou aku la oia imua i kona wa i lohe aku ai i ka leo weliweli o na pukuniahi mai ka papu mai. aia nae iloko o ia manawa, ua ike hou aku la oia i ka owaka ane mai o kekahi poka wela i ka lewa, kalele iho la kona lima hema maluna o ke kumu o kana pahikaua, a lele pololei mai la keia poka lokoino a haule iho ia ma ka aoao akau o ka waapa, pahu ae la ua p@ka nei, a na kona ikaika hoi i puhi ae i na ako'ako'a o loko o ke kai a me kekahi lihi o ka waapa lele pololei aku la keia mau mea a pa aku la ua Nelekona nei, oiai e @u ana oia iluna o ka waapa, a ua like hoi ka ikaika o ka hooluliluli ana i ka waapa, e like me kekahi ale ikaika, a ua aneane e piha ka waapa i ke kai komo ana ma kona mau aoao.

            No ka hiki ole i na waapa Beritania ke hoomau aku ma keia kulana, nolaila, kauoha ae la o Nelekona i kona mau waapa, a huli hoi aku la lakou iluna o ua aumoku e kalewa nei ma ka lakou kulana mau.

            O ka eha ana o ka maka hema o ke koa holo moana kaulana, ua hoi mai la oia iluna o kona moku, me ka paa o kona mau maka i ka puolo ia.  Aole oia i lawe mai i keia eha ana i mea nui, eka, aka, he hookahi wale no wahi la i noho ia ai o keia eha, a mahope mai o ia manawa, ua hiki hou ole i kona maka hema ke ike.

            Ua olelo ae kekahi, ua pa ka maka o Neekona i na apana laau, a ua olelo hoi kekahi, ua pa i-n@@ko'ako'a.  Maloko o kana buke hoomanao i kaku iho ai, ua kakau iho ua Nelekona nei i keia mau huaolelo penai: "Ma na kahakai o Kalavi.  Augate, 28, 1795, ua loaa ia au i kekahi eha ma ko'u maka hema, mai kekahi hunahunnna o@e i pahu ae mai kekahi poka wela i ki ia mai e ka papu o na Kosik@.  He mea maikai keia no ka mea, a@ a ho@o ia, alaila, e ike ia no kona kulana."

Ma ke ahiahi o na la nei kakau hou iho la oia i kekahi keta na ka Alihikaua Huda, @ e ha@ aku ana hoi oia me ka hoomaauea no keia huakai mua ana, a me ka eha ana o kona maka, a e heluhelu ia keia leta penei:

            "E ku'u Haku aloha," wahi a Nelekona i ka Alihikaua, "e@ makou imua o na enemi me ka makaala a me ke kiai ana ia lakou. Aole a'u mau me ano nui e hai aku ai ia oe, aka, aole no hoi piha he mea hewa ke hai aku au ia oe i kekahi wahi mea hou, ke olelo iho wau ia'u iho - ua loaa ia au i kekahi wahi eha uuku i keia kakahiaka.  Aohe nui he hiki no ia ke iho ma ke ano o ka'u kakau ana."

            Ma keia wahi, ua hiki mai no kakoo i ka hopena o kahi a kaou i kau nui ai a ike maka, nolaila, ma keia wahi e hoi hou kakou a e kanailio ma ke kuamoo pololei o ko kakou moolelo, oia hoi ko Nelekona hoomakaukau ana e huli hoi aku no kona aina makuahine.

            Ma ka la 28 o Mei, ua ku mai la i ke awa o Napela o Vice-Adimarala Haku Kita o na aumoku Beritania, me kekahi leta mai ka Alihikaua Kiekie mai, e hai mai ana no ka hookuu ana mai ia ia ma ke kauoha a ke aupuni Enelani, e hoi a e kuu i ka luhi, e ai hoi i ka momona, a e kahiko hoi i na hoohanohano ana he nui wale e kali ia ana no kona hiki aku i kona aina.

            Ma ka la 30, oia ko Nelekona la e haalele aku ai i na nekai o Napela, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ua kau aku la ka Moi Fadineda, kona mau Kenerala, ke ohana alii, a holo aku ia lakou iluna o ka moku kaua Farodo@na, a ma ka hora 2 o ka auwana l@, haawi ia ae la kekahi mau kip@ aloha ana mahope iho o ka haalele ana mai o ka ohana al@ i ka moku kaua Farodoiana.  lulu lima aloha iho la lakou me kolu ana o na waimaka i ka mea nana i hoala hou aku o Italia mai ka mana mai o ke aupuni Farani, hiu ia ae la na pea, a @aanini ae la ka ihu o ka moku a hoopuka aku la iwaho o ke kaikuouo o Nupela, pii aku la o Nelekona iluna o ka oneki a ike @ku la oia, i na waapa he lehulehu wale mahope o lakou, wehe ae la oia i kona hainaka, a kowaii ae la oia ma ke alo o kona mau hoaloha, a pakui ia mai la hoi ia mau hana ana e na leo huro he nui wale.

            Ke haalele nei o Nelekona ia Napela, a ke hoomau ala hoi kona maka i ka nana ana i ke kulanakauhale o Napela, kona mau kualono a me na awawa uliuli, kau mai la ia mea imua o@a no ka mea, ua hoomanawanui ia e ia kela mau kula a@u no kekahi mau la loihi, a iloko hoi o keia manawa, aole paha oia e ike hou aku ana no kekahi manawa loihi hou aku.

            Ua hoopuka mai la o Nelekona ma keia huakai malalo o na kauoha a Vice-Adimarala Haku Kita me ka holo ana aku no Mala@a.  Eia me Nelekona i keia manawa kona mau hoaloha maikai ana i olelo mau ai, oia hoi ka Emabasedoa Beritania Sir Wm. Hamiletona a me Ema Hamiletona, ka wahine nona ka ui hookahi i olelo ia iloko o ia mau la - ka oi kelakela o Europa.

            Oiai o Nelekona a me ka Haku Kita e holo nei ma ke alahele hookahi, a i ka manawa i uhi mai ai o ka po, ua loaa iho la keia mau moku i kekahi ino nui, a no ia kumu, ua nalowale like laua mai ko laua alahele aku, a he mea hoi ia @a Nelekona i makemake loa ai, kona kaawale ana mai malalo o ke alakai ana o ka Haku Kita, a ma ke kakahiaka o ka la 31 ua hookokoke aku la oia ma na kahakai o Babare, a malaila oia i alualu ai i kekahi o ka moku Farani hope loa mai ke kahua kaua mai o ka Naile.  O keia leta malalo iho nei, e hai ana oia i kona manawa i alualu ai a me ke pio ana o ua moku Farani nei iloko o ka manawa pokole, a he kaua ana keia me ka papa kuhikuhi ole.

            "O oe, ko'u hoaloha," wahi a Nelekona i ka Haku Minto,"e hoohauoli ia auanei oe ke lohe aku, ua lawe pio mai au i ka moku kaua Farani Gerereux, e lawe ana i na pukuniahi he 74 a me ka have o Rear-Adimarala Perree, a me kekahi moku hoahu me na koa he 2,000 no na kahakai o La Valette.  Ua puka pu mai au me ka haku Kita, a ma ke ahiahi o ia la hookahi no, ua loaa ia maua i kekahi ino, a na ia mea i hookaawale mai ia'u mai kona alahele mai.  Ma kekahi lohe wale ana mai no, ua puka hou mai kekahi mau aumoku mai Toulona mai, ua komo aku ka Haku Kita iloko o Malata.  O ko'u ike ma ko lakou mau alahele mau, ua hoopiipii aku la au ma na kahakai o Babare, ho ekolu la mahope iho o ia manawa, ua hui iho la au me keia keonimana.  Ua alualu aku makou no kekahi manawa loihi he 4 wale no mile mai ka mokupuni aku o Sisilia, a he 9 mile mai ka lae Pasaro.  Ua make o Adimirala Perree mai kekahi poka pukuniahi aku o ka moku kaua Success, Kapena Peard.  Ua lilo pio mai keia moku iloko o na poka elua i ki ia aku mai ka Farod@iana.  O keia iho la e kuu Haku, o ka piha ana iho la keia o na moku kaua Farani i lawe pio ia mai e a'u i ka 19, a me 4 mau Adimarala i ka hiki ana mai i ka hopena o keia kaua ana.  Ua manao au iloko o keia manawa e waiho aku i ka oihana a me he mea la o Greenwich Hospital kahi kupono no'@ i keia manawa, i ko'u wa e waiho aku ai i ke alak@ ana i ko'u mau aumoku ma ke Kaiwaenahonua.

Aole i pau

 

MOOLELO

O KA

Ahaolelo Kau Kanawai o 1880.

 

LA HANA 58 Poakolu Iulai 14, 1880.

Halawa ka Hale elike me ka mea mau.

OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

            Na Kaunamano he hoolaha kanawai e hoo'oli ai i ke kanawai.  Ina i kue ka olelo Hawaii i ka olelo Beritania e manaoia o ka olelo Beritania ka pololei.

            Mai a Kapahu he hoolaha kanawai he h@ololi i ka pauku 364 o ke Kanawai Kivila.  Kapaeia na rula a heluhelu ia ka bila no ka @a mua.  Waihoia ma na rula.

            Ma ke noi a Mahoe, ua kapae ia na rula a heluhelu alua ia kela kanawai oia kona poo.        Ma ke noi a ke'l@ Bush, a me Hanuna, ua hooholo loa ia ka bila me na hooponopono.

            Noi o Mahoe, ua kauoha ia ka bila no ke kakau poepoe a heluhelu akolu i ka Poaono.

            Hoike mai ke Kuhina o na aina e i kekahi pilapila mai a Hale Swinton mai, a ua noi pu mai oia e waiho pu ia ua palapala la me ke komite i koho ia no ua bila kanawai la e haawi ana i uku no Hale, aponoia.

            Ma ke noi, ua hapaiia na hana o ka La.

NA HANA O KA LA.

            Hapaiia ka noonoo ana o ke kanawai hoohuihui a hooponopono ai i na auhau kuloko o keia aupuni imua o ke komite o ka Hale.  A o Aholo ma ka aoho.  A ua hoomaikaia ma ka pauku 56 aku.

            Ma ke noi, ua hoopanee ke @om @e a noho hou i ka horra 1.

            Noho hou ke komite o ka Ha'e e like me ia i honopanee ia'i mai ka  hora 12 mai.  Lilo noi ka Hale i ka hoopaapaa wale no.

            A i ka hoopau ia ana o ke komite ua hai ia aku ka Hale ua hooholo ia ka bila me na hooponopono o na pauku he 19.  E hoomaana i ka ana mai ka pauku 50 a hiki i ka pauku 69.  Ma ke noi ua hoopanee ia apopo.

            LA HANA 59 Poaha Iulai 15, 1880

            Halawai ka Hale e like me ka mea mau.

NA HA O KA LA.

            Hapaiia ka noonoo ana o ka bila kanawai e kuu @kea ai i ka waiona.

            Ma ke aoi o Kalua, ua heluhelu akolu ia ka bila ma ke poo.

            Noi o Mahoe e hooholo loa.  Noi o Pilipo e kapae loa, a haiolelo ikaika mai no ka hoopanee loa

            Kue ikaika mai o Nawahi me ka haiolelo moakaka no ka pono e kuu ia ka waiona. 

            Ma ke noi, ua ninau ia ka hooholo loa a me ka hoopanee loa.

            Noi o Kaulukou e kakau ia na ae me na Ma ka Hoopanee loa, Waila, S. K. Kaai, Preston.  Na Hons.  Ake, Parker, Kuihelani, Kakela, Loke, Kauka, Kaulukou, Nawahi, Wood, S. W. Kaai, Pilipo, G. N. Wilikoki, Huina he 15

            Ka põe ma ka hooholo loa i ka bila, Keau, Kanoa, Kahanu, Bush, Kunuiakea, Lilikalani Baker, Kalama, Kahulu, Kaanaana, Aholo, Nahaku, Kalua, R. Wilikoki, Wahine, Kaunamano, Kapahu, Glendon, Mahoe, Kuapuu, Kakina, Beckley, Kupihea.  Huina he 23.  A ua waiho ia ku no ke kakau inoa. 

            Hoomaha hora 12 hoomaka hora 1.

            Heluhelu pakahiia na pauku o ke kanawai haawi laau lapaau manawalea i na paahana me na ilihune imua o ke komite o ka Hale. O aholo ma ka noho.

            I ka hoopau ia ana o ke komite, ua hai ia aku ka Hale, ua hooholo loa ia ka bila me na hooponopono.  Ua kauoha ia no ke kakau poepoe a heluhelu akolu i ka Poalua.

            Kapae ia na rula waiho mai la o Kalua Lunahoomalu o ke komite wae i ka hoike no ka bila kanawai a Keau e noi ana i uku hoomau no Hale Swinton, ua noi mai ia komite e apono aku.  Kauoha ia e kakau poepoe a heluhelu akolu i ka Poalima.

            Kapae hou ia na rula a heluhelu mai oia he hoopii mai ka Oihana Kinai Ahi mai o Honolulu, e noi ana i $200 mawaho ae o ka haawina mau.

            Noi o Hanuna, e kapae loa ia.  Noonooia ke lanawai e pale aku ai i na halawai hooku@@na ka moana.  Kauohuia e kakou poepoe a heluhelu akolu i ka poaha.

            Noonoo ia ke kanawai no na auhau kuloko.  E hoomaka ana ma ka pauku 70 'ku.

            Ma ke noi, ua waihoia ka pauku 68 i ke komite wae.  Nahaku, Preston, Kaulukou, S. K. Kaai, Nawahi.

            Hoopanee ka Hale.

            LA HANA 60, Poalima Iulai 16, 1880.

            Halawai ka Hale e like me ka mau.

HOIKE KOMITE

            Mai ke komite pai mai he hoolaha, ua pau i ka paiia ke kanawai e pili ana i ka hooponopono ana o ka Oihana Mare, a ke panee ia aku nei.

            Mai ke komite wae i kohoia, no ke kanawai e pili ana i hooluolu ana i na Oihana hoomana, ua kapae ae ke komite i kekahi pauku o ka bila a ua noi mai e hooholo loa.

            Noi ka Loio Kuhina e waiho aku ka hoike a keia komite i ke komite hooponopono i ka pauku 68 o ke kanawai auhau kuloko a na ia komite e hooponopono; aponoia.

            Mai a Kapahu Lunahoomalu o ke komite wae, i kohoia no ka noonoo ana i ke kulana malama o na Hale noho, ua hooponopono ke komite i kekahi pauku o ka bila; a ua noi mai e hooholo loa no ke kakau poepoe.

            Ma ke moi, ua hookaawaleia ka Poalua i la e heluhelu ekolu ai.

NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

            Na Kaunamano he hoolaha kanawai he hoololi i manaoia no ka pauku 60 o ke kumukanawai; kapae ia na rula a heluhelu ia ka bila no ka wa mua; kapae hou ia na rula a heluhelu alua ia ka bila ma kona poo, kauohaia no ke kakau poepoe a heluhelu akolu ia ma ka Poalua.

            Na Hoapili mai olelo hooholo e kauoha ana i ka Lunamakaainana o Makawao e mihi imua o keia Hale a imua o na Hoa Hanohano o ka Hale a e hoihoi aku i na poho a pau o ka Lunamakaainana helu elua o Wailuku.  No ka noao mau o ka Luna o Makawao e hakaka me na Hoa o keia Hale; waiho wale ia.

            Noi mai o Hanuna i kana Olelo Hooholo e pili ana i ka hoohaiki i na ohua eemoku.  Auhea la ua wahi bila nei.

            Hoike mai ke komite i waiho ia aku ai ua Olelo Huoholo l@ a Poakahi lawe ia mai.  Ma ke noi, ua hapaiia na hana o ka la. 

NA HANA O KA LA.

            Ke kanawai aujau kuloko ua hoopanee ia a Poakahi.

            Noonoo ia ka bila Haawina ma kona heluhelu akolu, aka, ma ke noi, ua hoopanee ia a Poakolu.

            Heluhelu alua ana ke Kanawai e hoololi ai i ka Pauku i o ka Mokuna 89 o ke Kanawai Karaima.  Kauoha ia e kakau poe poe a heluhelu akolu ma ka Poalua.

            Heluhelu akolu ana o ke kanawai e hoololi ai i ka mokuna 13 o ke Kanawai Kivila.  E pili ana i ka hoonoho ana mai i elima L@n@kanawai Kiekie o ke aupuni.

            Make noi, ua hoopanee loa ia.

            Ke Kanawai e hoololi ai i ka pauku 1mokuna 5, o na kanawai 1870 e pili a@a i ka pili waiwai.

            Ma ke noi, ua haawi ia i ke komite wae: Nahaku, Kakin@, Preston, Kau@ukou Nawahi

            Heluhelu @lua ana o ke kanawai e hoo@ol@a@ i ka pauku 2 mokuna 4 o na kanawai o o 1862 e pili ana na Agena Hooiaio Palapala Kepa.

            Ma ke noi ua waiho ia i ke komite wae: Kaulukou, Kaiua, Aholo, Kakina,  Lilikalani.

            Heluhelu alua ana o ke kanawai e hoololi ai i ka pauku 57 o ke Kanawai Kivila.  E pili ana i ka uku o na laikini kuai.

            Ma ke noi, ua haawiia i ke komite wae: Nawahi.  Kalua, Waila, Ake, S. W. Kuai. 

            Hoomana 12, hoomaka hora 1.

            Ke kanawai e hookepu ano o oa mea gula i hanaia @a keia aina a ma na aina e pala i hanaia ma keia aina a ma na aina e paha.  Ma kona heluhelu alua ana.  Kauohaia e kakau poepoe a heluhelu akolu i ka Poalua.

            Heluhelu alua ana i ke Kanawai e hoopau ai i na aohau pilikino o na makua mea keiki elima e ola maikai ana.

            Noi o Hanuna e haawi keia kanawai i ke komite e noonoo nei i ka pauku 68 o ke kanawai auhau kuloko, hooholoia.

            Heluhelu alua aaa o ke kanawai e hoololi i ka Pauku 1477 o ke Kanawai Kivila.

            Ma ke noi, ua waihoia i ke komite wae.  Aholo, Nahaku, Kuhina Waiwai, Kauka, Kahulu.

            Heluhelu alua ana o ke kanawai e poni ai i na Moi o Hawaii nei, hoopanee ka Hale.

LA HANA 61, Poaono Iulai 17 1880.

Halawai ka hale e like me ka mau.

HOIKE KOMITE

            Mai ia Kipikona Lunahoomalu o ke komite wae i kohoia no ka bila kanawai a ke 'lii Bush e pili ana i ka hoohoihoi i na alanui kaa mahu.  Waihola ma ka papa.

            Kapae ia na rula a waiho mai o Nahaku i ka bila kanawai e haawi ana i uku hoomau no S. P. E. Kahaleaahu no kona noho loihi ma ka Oihana Lunakanawai apana no Ewa i pau no ka mai makapo.  Kapae ia na rula a heluhelu alua ia ma ke poo.

            Noi o kahanu e hoopanee loa aponoia.

            Hoolaha mai o Lilikalani he bila kanawai e pili ana i na lua huna o na iwi o na alii Hawaii.

            Ma ke noi a Kaulukou, ua hapaiia na hana o ka La.

NA HANA O KA LA.

            Hapaiia ka noonoo ana o ka hana a ka Hale i hoopanee ai mai ka Poalima mai.  Oia hoi ke kanawai e poni ai i na Moi o Hawaii nei.  Haiolelo loihi mai ka Hon. Kipikona me ka ono, a hoopuka mai la i keia: O ka wa anei keia a kakou e nono ai a aumeume i kekahi mea kupono e hookau iho ai maluna o ke poo o ka mea a kakou i hoonoho aku ai maloko o kela Hale nani.  Ua haawi iho nei kela kau i mau dala no ke kukalu ana i Hale nani no ko kakou aupuni, a i aha hoi ka keia Kau e panai aku ai?  Aole anei e imi kakou a noonoo i kekahi mea e kau iho ai ma ke poo o ko kakou Moi, ola hoi e haawi ia i puu dala e imi ai i mau pohaku nani e okomo @@ iloko o kekahi kalaunu gula a hookau iho ma ke poo o ka mea e noho la i kela Hale.  O ko kakou hookau ana aku i keia Kalaunu nani maluna on a oia kekahi berita o ko kakou aloha mau ana aku iaia a me ko kakou hoopili mau ana aku iaia a pela oia me kakou, oiai no kakou no ko kakou all.  apela no kakou e hoohiwahiwa mau ai iaia.  He hewa anei ia?  He mea hewa anei i ke kane mare ke haawi i kana wahine mare ko laua komo mare.  Aole anei oia kekahi berita o ko laua aloha a owai o oukou e hoole ae? (Ua paipai nui ka Hale)  Mahope iho o kekahi mau kauna huaolelo milolii, ua hooki iho la ua Kipikona nei i kana Haiolelo.

            Ua kue mai o Nawahi i ka bila no ka mea, ua kue i ka pauku 15 o ke kumu ka nawai, no 1 hora kona kamailio ana.

            Haiolelo mai ka Hon. Aholo me ka molaelae a me ka pakika, ua wehe ia na mea pila a pau i ke kanawai, a ua hala ae la ka oleloia ana i ke kue kumu kanawai.  Oiai aole i hooholo ia ka bila Haawina.  Eia no imua o ka Hale.  A ua waihoia@k@ hoi keia kanawai poni i na Moi na ka Hale e ae mai, a in a ua ae ka Hale, oia ka pauku 15 o ke Kumukanawai i apono ai.  A in a hoole ka Hale i ka haawi, a hoolilo wale ia ke dala me ka ae ole ia, alaila, ua kue ia i ke Kumukanawai.  A he nui aku na huaolelo e palaha ai na kumu pale.

            Ma ke noi na kahea ia na ae me na hoole.

            Ma ku hoopanee loa, Kakela, Kunuiakea, Kaulukou, Nawahi, Wood, S. W. Kaai, Pilipo, G. N. Wilikoki 8. - Ma ka hoole i ka hoopanee loa, Kanoa, Kahanu, Parker, Ku@helani, Martin, Loke, Bush, Lilikalani, Baker, Kalama, Kahulu, Kaanaana, Aholo Kipikona, Nahaku, Kamlua, R. Wilikoki, Kakina, Glendon, Han@na, Wahine, Kauoamano, Kapahu, Mahoe, Kuapuu, Pupihe, he 28.

Hoopanee ka Hale.

 

MAIKAI KA HOI KAPAPA'

A ME

KALAAU O KOU HALE!

NO HEA LA@

KAI NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA!

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka Io o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani o

Na PAPA! Na PAPA!!

A ME

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE,

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

NO KE

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA, PAPA, PAPA,

 

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa i kahiia

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

Na Kua,

Na Kaola.

Na Aahe

Na Molina

Na Peapea

Pine Huluhulu,

Pine i kahua

NA Papa a me na Laau Ulaula!

Pili ulaula,

Pili keokeo,

Pani Puka,

Pani Puka Aniani.

Ipuka Aniani,

Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

 

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate.

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO!

Na Ami Puka Hale.

Na ami Puka P@.

ANIANI!

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA

No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi oa. O na Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku ano ia lakou, e hooko koke ia no la me ka lawa pono.  Ekipa nui ilaila, i ka i ike niaio.

806 t@