Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 33, 14 August 1880 — Na Misiona. [ARTICLE]

Na Misiona.

Helu 42. loeiiia me Celotia ma ka hema o Asia. Ka huina o na hoahanau iloko o na ekale?ia euanelio, 470 kausani ia a oi aku paha, ma 0 lakou la paha e huli ai miliooa i koe i poe karisetiano ire ke kokua ia e na misionari haole a me ka Uhane Hemolole. Ka mokupuni o Savage. No ka paeaina oluolu ia ma ka moana Pakipika Hema, mai ka hema aku o i\likoneria, ilaila no o Kapena Kuke mamua loa aku. he poe hihiu loa na kanaka ia wa, a kipaku aku ia Kapena Kuke. A hala na makahiki he 60, hele kekahi misionari Beritania ilaila e ao ia lakou. Aka, ua mau no ko lakou ano hihiu. Aole hiki ke noho pu, ma ka makahiki 1549 he mau misionari Samoa he kane me ka wahine kai hoonoho ia malaiia, hihiu loa no kanaka, huki i ka 1010 o na misionari mai ko laua kino aku i akaka ko loko, aihue i ka lole, pepehi i na puan me na moa. He mea pohihihi nae kekahi mea, oia ka buke a na kumu. Heaha la keia mea, me he la he waha kona a kamailio pu me na kumu. Kena ia he mau kanaka koa elua e hele a pepehi i na kumn- Hele laua i ka hale o na kumu. Nana iloko, e heluhelu ana iaua i ua buke nei. Hoi aku laua me ka makau, heahu ke ano o keia mau malihini, he mau akua paha liua, he akua pāha la buke, he inea mana paha ia e make ai kaua ke pepehi kaua ia laua, hoi hoo nae laua i ka hale o na misionari. Hoomakaukau no e pepehi ia lauu. aole nae i hiki, ua paa ka lima i ka mana i ike ole ia o ke Akua. Mahope iho, ala no na kanaka, a hoomaka e launa me na misionari, hele no i ke kula, ao ia a ike, hele no i ka halawai, a lohe i ka olelo e ola'i. Hooikaika r»a misionari i ke ao ana, i ka unuhi ana i ka baibala ma ka olelo o na kamaama. Nui ke kuai ana, ka heluhelu aoa i ka baibala, nm | na haumana kula, nui ka huli ana ma ka j pono. | He 5,000 ka nui o na kanaka o ia moku,! 1,670 ka nui o na hoahanau. ! Ua kukulu ia i aupuni kanaka malaila, ka j baibala ke kumu kanawai, ma ka baibala ka | hooponopono ana o na alii me na makaaina- j na i na hana aupuni. Naauao, a maikai )a aupuni, na Akua e hoomau i ka maikai, n e paie mau aku i na mea e poino ai. Kma, 15 kausani hoahanau euanelio ma Kina a oi aku paha. Ua pai īa ka baibala me na buke kansetiano he nui wale ma ka olelo Pak?*i maopopo i ka lehulehu o na kanaka. He aha pai paiapala pake kekahi. ;iui na palapala karisetiano no na pake \ ia aha, he poe hana na hoahanau pake no ka Haku, ke heie aku nei lakou imua. i Nu Guinea. Mi ka akau aku o Ausete- j relia, 30 kihapai misionari malaila. Eba olelo okoa \ unuhi ia i na buke kansetiano. Ma kekahi mokupuni. ua hoopau na kaoaka 1 na akua kii, ua puhi īa i ke ahi. Ua Ulo kanaka i aopuni naaoao iki. Na Aha Misionari Wahine, lkaika loa na aha wahine i ka hana no na aioa e, ikaika ka imi am i ke dala ko-1 kua me na cnisionari e hoouna ia aku a'i i | na aioa e. j O kekahi aha wahine ma Araerika HuiJ ! k » nui 0 1 loaa iloko o na makahiki | | he 10, aneaoe 700 kausam ia. Nui na mi-1 1 aionan tne na komu o ia aha. Aia no lakou ! j ma Kina, ma Inedia. ma lapana, ma Pere- | sia t ma Sarm, ma Afierika. ma Meaiko. ma ( i Amerika Hema, ma Kaleponi, ma oa wahi i Ilikmi. j Nui na kula, na ekalesia ; na hua oīa iha. i u Ahesinia ma ka henia ae o Aieopiu., J He mau misionan no Suedena kai Hoio e ! I komo Uoko o Abesinia e ao ī ka lesu oleio.! ī He ekalesia kahiko no malaiia, aka. aa lele ī j l»lau loa. j . Heie keia mau misiooaTi Suedeoa ilaila i e hai i kt ekAlesia ma ka oiaio. ''

) Makana no lakeu » ke lu $ mau mikana | maikai, a noī aku iaia e ae e ao lakoa \ ka 1 ke Akaa 01e!o malaiUI Lswe olooio no ke lu i na makana. aka. \ *o\e o«a i ae e ooho lakou ma kooa ainj. Ua ioaa no ka ekaiesia kariseiiano m maI kou. waki aoa, oa iawa. e hoi aku oukou i I ko oakou aina poooi, e ao i na kanaka msI laila, mai noho oukou maanei. mai noho eioa po mianei. apopo e hoi ioa ako. hoi no iakoa me ka haoa ino ia e oa kaoaka. Malamaiama Abesinia mama*a, aka, oa pio ka malamaiama, na uh» hoa mai ka po* aii t e ao Hawaii o uhi hoo mai ka poaii ka* ! hiko malooa iho 00. ! Aigopita. He aioa pooli ia mamoa, he j aioa malamalama nae ia i keia wa. He i mau ekalesia euaneho malaila, me ko lakoo t mia kahu, he aha eaaneiio malaila, nui na | iala. ke hele aka nei kekahi hapa ma ka | malaaialama, ke hele ako oei nae ka hapa j nai ma ka pouli. lapana. Ka nuhou hoohauoli, ua paa ke Kauoha Hou mai Mataio a Hoikeana i ke paiia ma ka oielo lapana, aa hoomaka ia ka unuhi ana ma ka mak 1874, ua hoopau ia ka unuhi aua me fce pai ana ma Aperila IS3O. He hana luhi loa ia, he olelo pohihi hi ioa ia e iike me ka oleio Pake, he kaoaka i lapana naauao kai kokua i na misionari ma j ka unuhi ana, mai ke kumu a i ka hope, olioli na misionari, olioli paha na miiiona kanaka iapana no ka hiki e heluheiu i ke Kauona Hou ma ka lakou o!eJo ponoi. ke Ka. uoha Kahiko, mai Kinohi a Malaki koe, e pule i pau koke keia i ka unuhi ia me ke pai ia ma ka olelo lapana. £ pule hoi i heiuhelu nui ia ke Kauoha Hou me ka huii nui o kanaka lapana ma ka pono. Helu 43. Farani. Eha miliooa 6aibaia kai kuai ia'ku īloko o Farani. 500.000 koa opio kai hoopaanaau i ka euanelio o loane. 100,000 koa i kipaku ia'ku ma ke kaua mamua aku nei iloko o Suizelana ua hoi mai lakou me ke Kauoha Hou ma ko lakou iima. Ke bolo nei ka pono io ma Farani. Marasa. Ma Tureke waena. Ua ninini ia mai ka Uhane Hemolele ma ia wahi. Nui ka wi, nui ka pilikia, nui ka make no ka wi. Ala ka ekalesia. He poe ilihune no na hoahanau. Aka, hu ke aīoha iloko o ko lakou naau, a no lokn ae o ko iakou ilihune kokua nui lakou i ka poe i pilikia i ka wi. Na kanaka hoi, ua maknu iakou i ke Akua, ua ala, ua mihi, ua hele pakausani i na halawai. Nui ka poe huli mai. Piha na iima o na misionari i ka hana, i ka ninaninau ana i ka poe huli mai, a makemake e komo iloko o ka ekalesia. Akahi no a huli nui mai. Anetioka. Ma Suna, kahi i kapa inun ia'i na haumana a lesu, he poe Krist'ano. Ua kukuiu m keia kulanakauhaie B. C. 300 mak. oia hoi 21S0 mak. mamua aku. Ua kapa ia kona inoa Anetioka, mamuli o Anetioka Epipeni, ke lii o Suria. Eha mile ka loa o ke ala nui loihi. 600,000 kanaka malaila mamua. Ke kolu la o na kuianakauhale nui o keia ao ma ia wa. Ua kaulana keia kulanakauhale no ka hoohiolo pinepine ia e na ola'i. Ua iwakaluu hooniolo ana a o; paha. Kupanaha ke ahonui o kanaka ! Hoohiolo (a ko lakou kularia»auhafe. Kukulu hou nae lakou, u hoohiolo hou m kukulu hou no. Pela a nmu muhope īho o kela o keia hiolo ana. Ma na olai elua 260,000 kanaka ī inake iloko o na minute ekolu. Ma ka mak. 260 A. D. ua lawe pio ia Anetioka a hao ia e ke lii o Peresia. Ua kukulu hou ia e ke iii o Koma mn ka inak. 546, A. D., a kapa ia, ke kulannkauhaie o ke Akua." Ua hoopau hou ia ma ka mak. A. D. 574, e ke In o Peresia. Kukalu hou ia, a lawe pīo ia e na Mahomeila A. D. 638. j Lawe pio hou ia e ke lii o Kom;j. A. D. 900. | Hoao hou na Mahotnedrt e lawe pio hou ia | Anetioka. Liio hookahi haneri k .usani koa | Mabomeda ma ia kaua A D. 970. Lilo | | nae ia iakou, A. D. 10S0. Kaih ia nae la I e ke lii o Belegiuma A. D. 109S. Lilo nae j la i ke iii o Aigupita A. D. 1265. Ua hoi-1 hoi ia nae ia i na Mxhomcda. A no lakou I no īa u hiki i keia wa, u»a hoi no ke aupuni! 0 Tureke ia ī keia manawa. Pauio paha ka misionari mua ma Anetioka. Mailaila aku no oia me Barenaba a i na wahi e ae a nui wale. Ua kukulu la he ekalesia euaneiio maiaila. Mahunhua na Knstiano maioko, mawaho ma na wahi e pili ana. Nui na ekalesia okoa 360 ka nui 1 kekahi inanawa. Nui*na aha ekaiesia i kukulu ia malaila. Nui na kahuna pule, 'na hihopa, ka poe kaulana no ka naauao. Ua hala nae ia wu. Ua hoi hou mai ka | pouli. Ua hele lalau nā ekalesia. Ua heI le hou nae na miaionan maiaila. e hooala J hou i ka pono io. Ka nui o na kanaka ma Anetioka i keia wa. he 13,000 pahn. Noi na aoao, Maho-| meda, Heiene, Pegana, ludaio, Arernenia. j Katoiika, me Porosetane, oia hoi ka aoao i enanelio. Ua kukuiu na misiooari euanelio | i oa kuia maoii, me na kuia Sabati. Ua ! h»i ia ka olelo a ke Akaa ma na la Sabati.! Ua ku uae ka poe i hele » ka halawai. Ua j haneri paha. He poe huli kekahi. Ua! I hookomo ia he 22 iioko o ka ekalesia. He I i kahu maoli ko Ukou 380 ekaieaia okoa ma-! moa me ko lakou mau kaho36o. Ma keia i | w» hookahi wale no ekaleaia, hookahi no I kaho? E pule noi no Anetiokf T i mahua-I i bua hou kooa maa ekaleaia. E ao boi oa ! ekaleaia Hawaiī be 56 i keia wa a hooemi | ia ma keia hope aku no ka paiaka, a oo ka hewa a koe hookahi waie no. a he ole loa paha. Madura. Ma Inedia ka hema o Aiia. H* poe Pegana ka noi ohih. He poe holi mai nae kekahi. He ekalaaia ou maiaiia. j Ua ta no na hoahanau, kapaa no

me ka nui o lakou. He poe īiihune oo lakou. Makeenake no nae e koKua. Penei ka loaa ana o na koku». 1 M« na S*bati mamua o ka haioieio ana he wahi pahu ii»iii i iawe ia iw»en« oka poe hoomana. Hahao keia me keia i kona kokua maloko. 2 He «nau ipu lepo uiiii me kahi puka uuku kahi e hahao ia*i ke kokua me ka ? hiki <ole e iiwe ia iwaho, tot ka w»w#h» ole ina ipu. Ua iawe ia la macr ipu i ifa haie. A o lrt poe makemake e kokoa, aa hahao ia • iloko. A i kekahi maoawa ua lawe la ie j mao ipu i ka loakini, » waw<»hi ia imua o ke lanaina, A hela ia ka quj oke kokua. 3 Na hapaumi o oa hoa paiaoa. ! 4Na piha lima ona hua paiaoa. No ioko - . mai ia okaai o ka ohaoa. Ua hoana e ia ; kekahi hapa o ka ai o kela a o ke ia ia. he ! wahi raiki paha. he wahi hua palaoi paha. i A ma ka ia Sabiti. ua Uwe ia ka huma i ka haiawai? Pela ma oa pule a pau oia ke . kokua ooa ohana liihune. Oia hoi ke kokua o na haumana o na kula hanai. 5 Na makaoa hoomaikal no ko ke Akoa i hoopomaikai ana. hooko ana i ka makema-' ke o kekahi, a no kona hoopakeie ana i kekahi piiikia nui. i Eaoia na hoahanau iiihune Hawaii me Ina haumana kula ena hoahanau ilihune, [ | na hnumana iiihune o Madura no ke kokua | ana. Mai olelo kekahi, ua iiihune. ua nele, aoie kenikeni, aoie hulu. aole inamona. E ! hoemi i na popo berena. na popo mea ono. i na pai, na liio i ka !o!e* i ka baka, i oa eika, j i na >pu baka. ī na iipino &cc na ai-ana, ioaa I kahi kokoa no ke anpuni o ke Akua. no ko ! na ama e. ! Hawaii nei. 56 ekalesia 4 273 dala ko- j kua no na aina e. r 419 hoahanau. Ma | ka avalika ua like ia me na keneta 57 no j ka hoahanau hookahi. Aka, S ekalesia ī ? kokua ole «ia ka nana ana i ka papa hoike,; kokua o ISSO. Ka ekalesia o Kohaīa Akau. 1577 daia kokue iko na aina e kona. Ua : hke ia me ka hapa kolu aoio ka huina ko- | kua ona eknlesia 56. SOO daia aoi ka emi j ana.o ke kokua uma e o ka mak. «namua aku. E Hawaii, mai hoi i hope. o pio aua* nei kou kukui. E ala, a hele aku imua. Aole i pau. !