Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 35, 28 August 1880 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

1 HUILA.

 

NA LELO HOOLAHA: - O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $200

 

NA KANIKAU A ME NA MELE: He 10 Kene@ ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

 

HOOLAHA MAU: E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

 

E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka i kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

 

E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

HE KANAWAI

 

E hoakea ana i ka mana hookolokolo o na Aha Hookolokolo apana a pau o keia aupuni ma kekahi mau hihia pepehi ano ino loa.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.

 

PAUKU 1.  E loaa no i na Aha Hookolokolo Hoomalu a me na Aha apana a pau o ke@ Aupuni na mana hookolokolo i like me ko ka Aha Kiekie a me na Aha Kaapuni a me na Aha Hoomalu o Honolulu, Hilo a me Lahaina ma na hihia pepehi a pau loa me na pahi.  Pahi kaua.  Kookoo pahi a me kekahi mau mea eha e ne i maopopo a i ike ia ke hoopoino i ke ola, koe nae na hihia i hoakaka ia mahope ae nei.

 

PAUKU 2.  I na aole e ano kaumaha loa o ka Ofeni i hana ia, alaila, e hiki no i ua mau Aha Hookolokolo ala i olelo ia ke hoopai i ka mea i hana i ka Ofeni ma ka uku hoopai aole e oi aku mamua o ka Elua Haneri Uala a me ka hoopaahao ia, aole e oi aku i na makahiki elua, aka ma na hihia i emi ai keia hoopai malalo o ka mea kupono e waiho ia aku no ka hookolokolo ana i ka mea i hana i ka Ofeni e like me ka mea i kauoha ia ma na Kanawai e kau nei.

 

PAUKU 3.  E lilo keia i Kanawai mai ko@ la aku e aponoia ai.

 

Aponoia i keia la 13 o Augate M H 1880.

KALAKAUA R.

 

HE KANAWAI

 

E hoololi ai i ka Pauku 198 o ke Kanawai Kivila.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina @ akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.

 

E hoololi ia a ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 498 o ke Kanawai Kivila e like me ia i hoololi ia e ke Kanawai i aponoia ma ka la 1 o Augate M H 1878, a penei e heluhelu ia ai.

 

PAUKU 498.  I mea e pono ai ka Oihana Auhau, ka Oihana Hoonaauao a me ka Oihana Hookolokolo e mahele ia na Mokupuni o keia Pae Aina penei:

 

E mahele ia ka Mokupuni o Hawaii i Ewalu apana penei: 1 Hilo, 2 Puna, 3 Kau, 4 Kona Hema, 5 Kona Akau, 6 Kohala Hema, 7 Kohala akau, 8 Hamakua.

 

E mahelena na mokupuni o Maui, Molokai, Lanai a me Kahoolawe, i eono apana penei.  1.  Mai Kahakoloa a i Ukumehame, a e hookomo pu ia o Kahoolawe a e kapaia oia ka apana o Lahaina.  2.  Mai Waihee a i Honuaola, a e kapaia oia ka apana o Wailuku.  3.  Kahiki@, Kaupe, Kipahulu, Hana a me Koolau a e kapaia oia ka apana o Hana.  4.  Hamakualoa, Hamakuapoko, Halumaile, Makawao, a me Kula a e kapaia oia ka apana o Makawao.  5.  Molokai, 6 Lanai.  E mahele ia ka mokupuni o Oahu i elima apana penei: 1.  Mai Maunalua a i Moanalua a e kapa ia oia ka apana o Honolulu.  2.  Ewa me Waianae a e kapaia oia ka apana o Ewa.  3.  Waialua, 4 Kolauloa, 5 Koolaupoko.

 

E Mahele ia na Mokupuni o Kauai me Niihau i Eono apana penei: 1 Mai Nuololo ai Hanapepe a e kapaia oia ka apana o Waimea.  2.  Mai ka ili o Elieli a i Mahaulepe a e kapaia oia ka apana o Koloa.

 

3.  Mai Kipu a i Hanamaulu a e kap@ ia oia ka apana o Lihue.  4.  Mai Wailua a i Moloaa a e kapaia oia ka apana o Kawaihau.  5.  Mai Lepeuli a i Honopu a e kapaia oia ka apana o Hanalei.  6.  Niihau.

 

PAUKU 2.  O na Kanawai a me na Hapa Kanewai e kue ana i keia, ua hoopau loa ia.

 

Aponoia i keia la 13 o Augate M H 1860,

KALAKAUA R.

 

HE KANAWAI

 

E hoololi ai i ka Mokuna XXXIX o na Kanawai o ke Kau o 1874 oia hoi ke Kanawai i kapa ia ke Kanawai e hoopau ai i ka Oihana Kaua a me na Manuwa.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.

 

PAUKU 1.  Ma keia ua hoolo@ ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXIX o na Kanawai o ke Kau o 1874, oia hoi ke "kanawai e hoopau ai i ka Oihana Kuhina Kaua a me na Manuwa" a e heluhelu ia ua Kanawai nei penei:

 

PAUKU 1.  Mai ka la aku e hooholoia ai keia Kanawai, e haawi ia ka mana i ke Kuhina o ko na Aina e, e kikoo aku i ka Waihona Dala o ke Aupuni i na Haawina i hookaawale ia no na koa o ka Moi ka Poe Puhi One, na Hae a me na kipu aloha aina ana, a me ko na Koa Pualu, a e uku i ka Haawina o na Koa o ka Moi i ka mea a ka Moi e koho aku ai e lawe ia haawina.  O ka Haawina no ka Poe Puhi Ohe, na Hae na Kipu Aloha Aina ana, e uku ia i ke Kiaaina o Oahu a o ka Haawina o na Koa Pualu i na Luna Alii Koa pakahi o na Koa Pualu, a na ua Kuhina la no e hoike i na hoolilo ana oia mau mea imua o ka Ahaolelo i kela a me kia alua makahiki.

 

PAUKU 2.  E lilo keia i Kanawai mai ka la aku o kona hooholoia ana, a o na Rula a me na Rula hoonohonoho, na Kanawai a me na hapa Kanawai e kue a e mau ana paha i keia, ma keia, ua hoopau ia no.

 

Aponoia i keia la 30 o Iulai M H 1880.

KALAKAUA R.

 

HE KANAWAI

 

E koua ai i ka hooholo Mokumahu ana mawaena o Honolulu a me Kapalakiko.

 

E hooholo ia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.

 

PAUKU 1.  Ma keia ua haawiia ka mana i ke Kuhina Kalaiaina ma ka inoa o ke Aupuni Hawaii e hana i nelike no kekahi manawa aole e oi mamua o na makahiki he 10 me kekahi mau mea e me kekahi mau hui i hoohui ia no ka hooholo ana i kekahi mau moku mahu makaukau a kupono i ka holo moana aole e emi malalo o na tona he umi kumamalima haneri tona pakahi, a ua hookomo ia malalo o ka hae Hawaii malalo o na Kanawai o keia Aupuni mawaena o Honolulu a me Kapalakiko, a mamuli oia aelike e uku ia'ku i ua mau mea ala a mau hui paha, kekahi puu dala, aole e oi aku mamua o ka Iwakaluakumamaha Tausani dala no ka makahiki, eia nae aole e hana ia kekahi aelike oia ano me ka ae ole o ka Moi iloko o ka Aha Kukamalu, a ma ia aelike e kauoha ia malalo o kekahi mau hoopai kupono, e holo mau ua mau moku ala aole e emi malalo e elua holo ana i ka mahina hookahi mai Honolulu a Kapalakiko, i ka manawa holo, aole e o aku mamua o na la he eiwa, mai kekahi awa a kekahi awa a o ka uku e koi no na ohua helu ekahi aole e oi aku mamua o na dala he Kanahikukumamalima no kela ohua keia ohua a o ka uku maluna o na ukana i lawe mau ia aole no e oi aku mamua o Elima dala no ka tona hookahi a me elima hapa Haneri ma ka uku moku (Pprimage) a o ka uku maluna o na dala maoli aole e oi aku mamua o ka hapalua keneta no ke dala hookahi, a e lawe ia na eke leta mawaena o na awa i olelo ia me ka uku ole o ke Aupuni Hawaii, a o ka oihana leta paha.

 

PAUKU 2.  E loaa i ua mau mea nei a ua mau hui nei paha na pomaikai a me na hookuu ana i loaa i keia manawa i na laina moku mahu o na aina e ma ke Kanawai.

 

PAUKU 3.  Ma keia ua haawi ia ka mana a ua kauoha ia ke Kuhina Waiwai e uku aku i ua uku kokua nei i ka poe i hana i ka aelike noloko ae o kekahi dala e waiho ana ma ka Waihona Aupuni i hookaawale ole ia e ke Kanawai.

 

Aponoia i keia la 13 Augate M H, 1880

KALAKAUA R.

 

HE KANAWAI

 

E hoomakaukau ai no ka hoomalo a me ka haua ana o na mea e lawe aku ai i na mea ino ma ke kulanakauhale o Honolulu.

 

E hooholo ia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka ahaolelo Kau Kanawai o ke aupuni.

 

PAUKU 1.  Ua ku no i ke kanawai i ka Moi iloko o kona Aha Kukamalu e hooholo a e apono i kekahi mea no ka hoomalo ana a i ole ia ma ka hana ana i na mea e lawe aku ai, i na mea iao o ke kulanakauhale o Honolulu e like me ka mea i manao ia he pono.

 

PAUKU 2.  No na hana o keia Kanawai na ke Kuhina Kalaiaina iloko o ka manawa kupono e kauoha e ana ia oa wahi maloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu me na wahi e pili mai ana, ana i manao ai ua kupono e hookomo ia maloko oia ana ana a me ke kii a mau kii paha oia mea e like ka nui a me na kuhikihi e pili ana i na iliwai a me kela a me keia mea e pili ana i na Auwai a mea malalo o ka lepo a maluna iho paha o ka lepo ana i manao ai he pono, a ua hiki iaia i keia a me keia manawa e kauoha e kope ia ua kii a mau kii la paha, a e pai kii ia a hoelaha ia a i kela manawa keia manawa e hoololi a e nakui paha i mea e ike ia ai na Auwai a me hoomalo paha, na hale a me na mea hou i hana ia, a waiho ia ia kii imua o ka Moi iloko o ka Ana Kukamalu no ka noonoo ia e like me ka mea i hooakaka ia ma ka Pauku I a mahope oia noonooia ana e ma lama ia ma ke Keena o ke Kuhina, i olelo ia a e hamama mau ia kii a o ke kope paha i na manawa kupono a pau no ka nana ana o ka poe nona a noho paha maluna o na Aina, a iloko paha o na hale maloko o keia kulanakauhale i olelo ia me na wahi e pili ana.

 

PAUKU 3.  Ua hiki i ke Kuhina i olelo ia ma ka ae ana i olelo mua ia e hana i kekahi mau Auwai a mea hoomalo paha ma ke ano i manao ia he kupono a ua hiki iaia malalo nae o na hoohaiki i hooakaka ia mahope iho nei e eli ia ka lepo o kekahi alanui o ka lehulehu, a alanui paha o kekahi poe wale no; a ua hiki iaia e eli i na Auwaha, no ka hoomoe ana a hana ana paha i na Auwai i lawe aku i na mea ino a me na mea hoomalo paha, a ua hiki e hoohui i ua mau Auwai nei me ke kai a ua hiki i kela a me keia manawa e wehe hoomaemae a hana hou i ua mau Auwai a i kela manawa keia manawa ke hana i na Auwai liilii me na Auwai nui i hoomoe ia ma kekahi alanui mamuli o keia Kanawai, a hiki iloko o kekahi hale a mau hale, hale Aupuni, a hale o kekahi poe e ae a me na wahi e ae o na ano a pau i mea hoomaemae a e hoomalo ia ai ia hale a mau hale a mau hale e ae paha mamuli o ia mau Auwai, a e hana i na hana e ae a pau, a ua Kuhina ala i manao he kupono no ka hana ana, hana hou ana a hoomaemae ana i na Auwai i olelo ia a me na hana e ae i manao ia e hana mamuli o keia Kanawai.

 

PAUKU 4.  Ma ka hooko ana o na mana, i haawi ia ma keia kanawai e hana ua Kuhina ala ma ke ano e hooemi loa ai i na poino, a e hana a kukulu i na auwai i olelo ia ma ke ano paa a kupono no ka hooko ana i na mea a pau i manao ia mamuli o keia a malalo o na hoohaiki ana i hooakaka ia mahope iho nei a mahope o ka hana ana, hookaawale ana hoololi ana a hana hou ana paha i kekahi o na auwai i olelo ia e hoopiha koke i na auwaha a wahi paha i eli ia, a e hoomaikai hou i ka lepo o na alanui o ka lehulehu a o kekaki poe paha a me na poino e ae a e hookaawale aku i na opala i loaa mamuli oia mau hana a iloko o ka manawa e hana ia ana e Pa a kiai i kahi, a i na wahi paha, ma na wahi i eli ia, i mea e pale aku ai i ka poino ana o ka poe hele wawae, na kaa, lio, Pipi, a Hipa paha, a e hooko i na mea a pau i oleloia ma keia kanawaia ua lawa keia kanawai no ka huikala ana i ke Kuhina i oleloia a me na mea a pau e hana ana malalo o kona mana, i na hana i manao ia me keia kanawai.

 

PAUKU 5.  E uku ia na lilo o ua hana a pau i hoomana ia mamuli o keia kanawai, maloko ae o kekahi dala e waiho ana iloko o ka waihona i hookaawale ia no kekahi hana e ae, me ka ae ana o ka Moi iloko o ka Aha Kukamalu e hoike aku ke Kuhina Kalaiaina i ka Ahaolelo e hiki mai ana i ka nui o na dala i hoolilo ia pela a me na hana i hoolilo ia ai ua mau dala nei.

 

PAUKU 6.  Na ka Moi iloko o ka Aha Kukamalu e hooholo i ka nui o ka mahele oia mau lilo ina he lilo, e uku ia e ka poe nona ka waiwai ma ke kulanakauhale o Honolulu a me ke ano e uku ia ai ia mea.

 

Aponoia i keia la 14 o Augate M. H. 1880.

KALAKAUA R.

OPEOPE LOAA. - Ma kekahi mau po i hala aku nei, oiai ka lehulehu e haiamu ana ma na pali uapo o Ainahou no ka lawaia, ua loaa ae la i kekahi poe kekahi wahi opeope i puolo ia a paa e laoa aua i ka ilikai malalo ae o ka uapo; i ka lalau ia ana iho a lawe ia ae la i kula, wehe ia ae la, a malao ana na iwi o Hua i ka la; eia ka he puolo hoomanamana, a eia na mea iloko.  Elua puaa liilii me ka hulu no, me na malo kilika ulaula i punuku ia ai ko laua mau i@, he mau lau laau o kuahiwi, huluhulu awa mu o lau kalo la i maka a me ka puolo niu opiopio a me kekahi mau lau awaawa e ae.  Ua manao ia paha, he maunu hoolaka i na Alalauwa, oia ka mea i waiho ia ai iloko o ke kai.  Pau ole no hoi ka hupo e pee nei iloko o ka poli o Hawaii, kai noa ua ao Hawaii i ka olino o ka malamalama, eia ka aole.

 

MOOLELO O NA LA

O KA

Haku Visakauna Nelekona,

KE DUKE O BERONETI.

 

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

BERITANIA, - A ME KO ENELANI

MAU PAPU LAAU, &c.

 

OIAI ka moku o na kamahele ekolu e kalewa nei iwaho o ke awa o Yuimouth, ua ike ia mai la ka hae Adimarala o Horatio Nelekona, ua kau ia maluna o kekahi ia, e hoike ana aia oia maluna o keia moku.  Nolaila, ua makaukau ae la o uka iloko oia manawa, nia ke kauoha a ka Adimarala kiekie Earl Spencer, no ka hookipa ana aku i ke koa kaulana o ke kahua kaua pouliuli o ka Naile, ka mea nana i kau aku na Rula ma na ale o ke Kaiwaenahonua, ke pukonakona hoi nana i kaiehu aku i na moku Farani ma ke Kaikuono o Abokia a me kana mau huakai wiwo ole ma na kahakai hema o Europa, a imua hoi o na okana aina lehulehu no ke kuokoa o Italia.  Na keia mau hana a Nelekona i pahola ae iwaena o na aupuni kaua moana o Europa me ke kahaha, ka lilo ana o ke kahua kaua o ka Naile ma ka papa ekahi o na moolelo kaua moana o ko Enelani mau aumoku alii, iloko o na makahiki ehiku o ke kaua huliamahi mua loa o ke aupuni Farani.  I keia manawa, ua kuu ka luhi, ua pau ke kaua, a ua loaa ka lanakila a me ka hanohano a eia oia imua o kona aina makuahine i keia la, mai kona haalele ana ia Enelani no ke Kaiwaenahonua ma ka la 9 o Aperila, 1798, a hiki hou oia i Enelani i ka la 6 o Novemaba, 1800.

 

Oiai na mea a pau ua makaukau, hookomo aku la ka moku o na kamahele a kuu iho la ka heleuma iloko o ke awa, a ia manawa i pili mai ai kekahi waapa malalo o kekahi aliikoa, a ia manawa i iho aku ai o Nelekona a me kona mau hoaloha elua, kau aku la lakou iluna o ka waapa, a holo pololei aku la no ka uwapo alii, a iloko o na minute pokole, pili aku la ka waapa o na kamahele, a haawi ae la na kanaka he mau tausani i na leo huro he lehulehu wale.

 

Pii aku la na kamahele ekolu iluna o ka uwapo, aia hoi na koa e ku laina ana ma na aoao, kau aku la lakou maluna o kekahi kaa i hoouna ia mai no kona hanohano, a i ko lakou manawa i kaalo ae ai ma ke poo o na pualil koa, ua kani koke mai la ke mele lahui kaulana o Enelani - "E Ola ka Moi i ke Akua" - a ia manawa i wehe ae ai ka Adimarala kaulana i kona papale mahiole, kunou aku la oia imua o lakou, a holo pololei aku la ke kaa o na kamahele me ka ukali ia e kekahi mau puali kaua lio, a me na kanaka he lehulehu wale e huro hauoli ana i ka mea nona ka lanakila kaulana i lohe ia iloko o kekahi mau la loihi i hala ae.

 

Holo pololei aku la ke kaa o na kamahele a hiki ma Resatera, Ladana, a ia manawa i puka mai ai ka Huku Meia o ke kulanakauhale Alii, kunou mai la imua o Nelekona, a haawi mai la oia i na hoomaikai ana, ma ka hapa o ke Aupuni Pelekane no kana mau huakai lanakila iloko o ke Kaiwaenahonua.  O na puali koa e ku ana me ka makaukau, ua hoike mai la lakou i na paikau hookahakaha ana imua o ka Adimarala kaulana, a ua hoomau aku lakou i na kani papa like ana o na pu a hiki i ka napoo ana o ka la.

 

I ka pau ana o na hoomaikai mai ke kulanakauhale mai o Ladana, ma ka hora 4 o ke ahiahi, ua huli hoi loa aku la na kamahele ekolu ma ke ala, a mamua o ko lakou puka loa ana aku mawaho o ke kulanakauhale, ua waiho iho la o Nelekona i kona mau hoaloha ma kekahi hotele, a hoi loa aku la oia i kona wahi kulanakauhale uuku ma Bonehama Tope, a hui aku la oia me kona mau makua, na kaikuaana, na kaikuahine, a me kana wahine, hui ae la lakou iloko o ka hauoli a me ka oluolu.

 

Me kekahi la ae, oia ka la 7 o Novemba ua puka ae la kekahi huakai o na aliimoku o ka moana malalo o ke alakai ana a ka Haku Meia, hui pu aku la o Nelekona maloko o keia huakai, me kona mau hoaloha, a kai pololei aku la ka huakai hookahakaha iloko o Sana Paulo, a haawi ae la lakou i kekahi pule hoalohaloha i ke Akua ma ka imoa a ke kea holo meana kaulana o ke ao nei.

 

I ka pau ana o keia mau hana, ua kau aku la ka Adimarala me na ukali maluna o na kaa, me ka ukali ia e kekahi mahele kaualio, holo aku la kakou a hiki ma laepa, wika, ua loaa mai la na hoomaikai ana i ke koe kaulana.  Ma Ladana, ua lawe aku ka Haku Meia ia Nelekona no ka hoolauna ana imua o ke aloalii ma @aileholo.  Iloko o keia wehi i loaa mai ni @ hoomaikai ia Nelekona mai ke Moi Keoki III. mai, me ka ihiihi a me ke kapu o kona hanohano, ku mai la kona Kuhina Nui Mr. Wm. Pitt, a hai mai la oia i kekahi haiolelo pokole e pili ana no ke kahua kaua o ka Naile.  O ka Moi. kona mau Kuhina a me ka ohana alii lawe mai la ka Haku Meia i kekahi pahi kaua gula i kinohinohi ia me na pohaku daimana, me ka wahi ia hoi e kekahi veleveta makamae loa, waiho mai la oia ia mea ia Nelekona he makana kiekie loa mai ka lahui Pelekane aku, a e hoike ana kekahi apana lole silika i keia mau huaolelo malalo iho, penei:

 

"O keia pahikaua gula daimana, na haawi manawalea ia aku e ke kulanakauhale o Ladana i ka Rt. Hon. Sir Horatio Nelekona ka Naita Hanohano o ka Bath, a Rear-Adimarala o ko ka Moi Beritania mau aumoku kaua alii malalo o ka hae ulaula, no kana huakai lanakila hoouka ia ai me na aumoku kaue Farani ma ka nuku muliwai o ka Naile. Augate 1, 1778."

 

Oiai ka Adimarala kaulana e ku nei imua o ke aloalu, wehe ae la oia i kekahi apana pepa i hooma kaukau ia, kunou aku la oia imua o ke anaina, a hai pokole aku la oia i ka moolelo o kona mau aumoku, penei:

 

"I ke Alii i aloha nui ia a me ka oluolu

Keoki III., Moi o Pelekane.

 

"O ka Memoriala a  Sir Horatio Nelekona, kekahi o na Adimarala iwaena o Kou mau aumoku kaua alii.

 

"Iloko o ka manawa i hoomaka ia ai o keia kaua huliamahi, ua loaa i Kau kauwa na hoouka kaua nui ana elima, me na aumoku o na enemi, penei:

 

"Ma ka la 13 a me 14 o Maraki, 1795; ma ka la 13 o Iulai, 1795; ma ka la 14 o Feberuari, 1797; ma ka la 1 o Augate, 1798, ke kahua kaua kaulana o ka Naile.

 

"Noloko no o keia kaua huliamahi ana - he ekolu kaua ana me na aumoku liilii; he elima kaua ana imua o na papu; he ehiku kaua ana iluna o na waapa ma na lae kahakai; ke oki ana i ua awa ku moku; ke puhi ana i kekahi mau kulanakauhale nui Maluna o keia mau mea a pau, ua lawe mai au i ke kulanakauhale nui o Roma ma ka ikaika o Kou mau aumoku a'o e alakai nei, aole hoi me kekahi koko o Kou lahui.

 

"Noloko no o keia kaua ana, ua kokua ia au me na aumoku ikaika ehiku, he eono mau moku malalo iho, he eha mau moku lii. lii loa, a he 11 waapa powa o na ano like ole, he 3,000 koa, a he 30 mau alii kiekie.  Maluna o keia mau mea a pau, ua lawe pio mai au he ehiku mau moku ikaika Farani mai ke kahua kaua mai o ka Naile, a ua puhi ia hoi i ke ahi na moku kalepa like ole aole i emi mai malalo o ke kanalima, a ua kue aku hoi Kau kauwa nei i na enemi aole e emi mai malalo o akahi haneri a me iwakalua manawa.

 

"A noloko hoi o keia mau huakai a Kau kauwa, ue eha ia (naka pua) kona maka akau, a haule aku kona lima hema (muumuu), a hoeha ia hoi kona kipo me na palapu a ke kaua.  Maluna o keia mau huakai hoeha a me na palapu a Kau kauwa, - no Kou hanohano, Kou kuokoa a me ka maluhia o Kou Inoa Ihiihi.

 

"E Ola ka Moi i ke Akua.

 

"Owau o Kau kauwa haahaa a me ka hoolohe.      "HORATIO NELEKONA."

Ladana, Nov 7, 1880.

Aole i pau.

 

UA LE-I KA HALE!

Eia i ka Nuku na Waiwai!!

 

O kela me keia ano.  Nolaila, ia oukou e na hoaaloha maikai a pau o ke one nani o Kakuihewa, e kuai aku ana au me ka makepono loa i na lole o kela me keia ano, o na lede, keonimana a me na kamalei, mai luna o ke poo a hala i na wawae.  I mea e maopopo ai, e hele mai no, eia au la, ua hele a kupai ka lole i Makena.

Me ka Mahalo,

Goo Kim.

Alanui Nuuanu, Iulai 1880.                  971 2m

 

C.C. Coleman.

 

Amara a he Mea Hana Mekini

Kapili Kapuai Hao Lio

A ME KA

Hana ana i na Kaa Lio, &c.,

Hale Hana ma Alanui Alii, e kokoke la i

905                  ke Alanui Papa.           tf

 

OLELO HOOLAHA.

MAI ka la 1 aku o Ianuari, 1880, he

ELUA DALA

ka aku o na ohua @

 

HOOPANEE KE KUAI A KA LUNA

HOOPONOPONO I KA

WAIWAI PAA.

@

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

A ME

KA LAAU O KOU HALE!

NO HEA LA!

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka Io o ka Laau o Makawao

I ka na mea hoi o ka nani o

Na PAPA!  Na PAPA!

A ME

 

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE,

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

NO KE

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA, PAPA, PAPA,

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa, kahiia

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU,

Na Kua

Na Kaola.

Na Aaho,

Na Molina

Na Peapea

Pine Huluhulu,

Pine i kahiia

NA Papa a me na Laau Ulaula!

Pili ulaula,

Pili Keokeo

Pani Puka,

Pani Puka Aniani,

Ipuka Aniani

Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

 

Hulu Pena mai Ka Liilii a ke Nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO!

Na Ami Puka Hale.

Na Ami Puke Pa.

ANIANI!

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA

 

No Ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la ao ke Kumukuai @ loa.  O Na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku ano ia lakou, e hooko koke ia no la me ka lawa pono.  E kipa nui ilaila, i ka i ike oiaio.