Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 39, 25 September 1880 — Page 1
| This text was transcribed by: | Arnold Hori |
| This work is dedicated to: | Hawaii Botanical Society |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Nupepa Kuokoa:
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
BUKE XIX. HELU 39} POAONO, SEPATEMBA 25, 1880. {NA HELU A PAU 982.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.
NA LELO HOOLAHA:--O na Olelo Hoolaha
he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no
ka puka mua ana ; elua puka ana, he $1.50;
no hookahi mahina, he $2.00
NA KANIKAU A ME NA MELE: He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me
$1.00 no 10 lalani.
HOOLAHA MAU E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.
E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka i kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.
E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.
HE KANAWAI
E hoololi ai i ka Pauku 2 o ka mokuna 41 o ke Kanawai Hoopai Karaima, o ka olelo Hawaii e like me ia i hoololi ia e ke Kanawai i aponoia ma ka la Kanakolu o Iulai Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahiku Kumuamawalu ma ka hoololi ana ae i kulike ai me ka mahele Beritania.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. E hoololi ia a ma keia ua hoololi ia no ka Pauku 2 o ka mokuna 41 o ke Kanawai Hoopai Karaima o ka olelo Hawaii @ li@ ia i hoololi ia e ke Kanawai i aponoia ma ka la Kanakolu o Iulai Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahiku Kumamawalu, ma ka hoololi ana ae i kulike ae me ka mahele Beritania o ua Pauku la i heluhelu ia ai ka Pauku me ka hoololi penei:
PAUKU 2. O ka mea hana i kekahi wai ikaika a me kekahi mea e ae e ona ai i mea kuai aku, e hoouku ia no ia i na dala aole oi aku i ka Elima Haneri, a ina e kaa ole ia uku, e hoopaahaoia oia ma ka hana oolea, aole e oi aku i na makahiki elua.
Aponoia i keia la 13 o Augate, M H 1880.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hoomaopopo ana i ka hana ana i Dala Aupuni.
E hooholoia o ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. E ku no i ke Kanawai i ke Kuhina Waiwai, a ma keia ua hoomanaia aku ia e kuai na Auka gula a me dala keokeo, (silver) me na dala e waiho ana iloko o ka Waihona. i kela a me keia manawa a e kauohaia e hana mai ia mau auka i na dala gula a me na dala keokeo, i hiki aku ka waiwai io penei, oia hoi, na dala gula o ka waiwai he Iwakalua dala, Umi dala, Elima dala, a Elua dala me ka hapalua; a o na dala @o o ka waiwai Hookahi dala, Kanalima keneta, Iwakalua kumamalima keneta, a me Umikumamalua a me hapalua keneta.
PAUKU 2. O na dala a pau o keia ano e hana ia me ke kaumaha like a me ka maikai, a e like ka waiwai io me na dala gula a dala keokeo o Amerika Huipuia, a e kuni ia me na kuni a hoailona i aponoia e ka Moi i kela manawa keia manawa.
Aponoia i keia la 14 o Augate, M H 1880.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E Huikela ai i ka Luna Kula o Kau, Hawaii.
No ka mea ua ike ia ma ka hoike a ka Papa Hoonaauao i waiho mai ai iloko o keia Hale Ahaolelo, ka nalowale ana o na dala 1700 a oi, mai ka Waihona dala Kula o Kau, malalo o ka malama ana o Mr. W T Martin, ka Luna Kula no ia apana, a
No ka mea hoi, mamuli o ka imi ana a me ka huli pono ane o keia Hale Ahaolelo i na kumu a me na hoike e hoomaopopo ai no na kumu hoohuoi no ka nalowale ana o ia mau dala i oleloia maluna ae nei, ua hoo holo keia Hale, e hookuu ia ka Luna Kula i oleloia maluna ae nei a me kona mau hope k@-bona, mai ka uku ana a me ke pani ana ia mau dala a pau i oeloia maluna nei. Nolaila,
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. E huiakalaia a e hookuu loa ia o Mr. W T Martin a me kona mau hope ku@e-na mai ka uku ana a me ke pani ana aku @ mau dala a pau i oleloia maluna ae nei i ka Papa Hoonaauao.
Aponia i keia la 13 o Augate, M H 1880.
KALAKAUA R.
HE KANAWNI
E hoopau ai i ka Pauku 924 o ke Kanawai Kivila.
No ka mea he mea pilikia ka noho ana o ka lehulehu ma ka hui ana o na apana Hookolokolo elua i hookahi Lunakanawai, no ka mamao mai kekahi apana a i kekahi apana.
E ho@holoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akokoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. O ka Pauku 924 o ke Kanawai Kivila, a ma keia Kanawai ua hoopauia a e hoonohoia na Lunakana wai e like me ka mahele ana ma ka pauku 498 o ke Kanawai Kivila a me ka hoololi oia pauku i aponoia ma ka la 1 o Augate M H 1878.
PAUKU 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la e hoolaha ia ai.
Aponoia i keia la 13 o Augate, M H 1880.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E ae ana e hooku kaawale ia i Laikini kuai Kamano wale no.
E hooholeia e ka Moi a i@e ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Hale Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. E haawi ke Kuhina Kulaiaina i kela me keia mea e noi mai ma ka palapala i palapala ae kuai Kamano wale no, ma ke ano kalepa kuai liilii no ka makahiki hookahi, a e uku mei ka mea e lawe ana i ka palapala ae oia ano i na dala he Iwakalua.
PAUKU 2. Aole i manao ia ma keia Kanawai e kue i na Kamano i hookomo ia iloko o na hale kuai ma ke ano na waiwai o na Aina e, e like me ka pauku 57 o ke Kanawai Kivila.
PAUKU 3. E lilo keia i Kanawai mai kona la e aponoia ai; o na Kanawai a me na hapa Kanawai e kue ana i keia ua hoopau loa ia.
PAUKU 4. O na mea e kue ana i keia Kanawai e hoopai a e uku oia i puu dala aole e oi aku mamua o ke Kanalima.
Aponoia i keia la 13 o Augate, M H 1880.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hoomana ai i ke Kuhina Kalaiaina e haawi i mau Laikini no ka hoopae ana mai a me ke kuai ana aku i na laau make.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. E hiki no i ke Kuhina Kalaiaina ke haawi i laikini i kekahi Kauka Lapaau a Kauka oki paha i hooiaio kupono ia a i kekahi mea kupono e aku, i apono ia e ka Papa Ola, no ka hoopae ana mai a me ke kuai ana aku i na laau make, no ka manawa o hookahi makahiki maloko o ka apana o Honolulu, ke loaa mai iaia na dala he Kanaha; a ma kekahi mau apana e aku, ke loaa mai iaia na dala he Iwakalua.
PAUKU 2. Aole e ae ia ka mea nona ka liakini ma ua laikini la, e hoopae mai a e kuai aku, a haawi paha i ka opiuma a o na mea paha i hana ia me ka opiuma, koe wale no i na ma ka palapala hoakaku a kekahi Kauka Lapaau i hooiaio kuponoia.
PAUKU 3. E hiki no i ka Papa Ola ma kona Peresidena la, ke hooinana aku i ke. kahi Kauka lapaau a Kauka. oki paha i hooiaio kupono ia a mea e ae i laikini ia malalo o keia Kanawai e hookomo ae i ka opiuma a mea paha i hana ia me ka opiuma maloko o ka Hale Dute; ma ka uku ana aku i na dute no ia mea, me ka nana ole @ o na mea a pau e kue ana maloko o ke Kanawai i aponioia m@ la 8o Augate M H 1874. i kapaia He Kanawai e hoohaiki ai i ka lawe ana mai a me ke kuaiana o ka opiuma.
PAUKU 4. O kela me keia kanaka e hoopae mai kuai a haawi paha i kekahi mea i na laau make me ka laikini ole, a kue paha i keia Kanawai e hoopai ia no aole e emi malalo o Kanalima, a aole hoi e oi i ka Elima haneri dala, a i ole ia e hoopaahao ia aole e oi aku i na mahina Eono e like me ka manao o ka Aha.
Aole no e manao ia ma keia Kanawai ua papa ia ke Aupuni, a o ka Papa Ola pahe ma ka hoopae ana mai i na laau make a laau maoli paha.
PAUKU 5. O na laikini a pau i hoopuka ia malalo o ka mana o keia Kanawai, e kakau inoa ia e ke Kuhina Kalaiaina, me ka hoopaa pu ia me ka Sila o kona Keena, a aole hoi e hiki ke hoolilo ia aku ia hai.
PAUKU 6. E pili no na manao o ka Mokuna 88 o ke Kanawai Hoopai Karaima i na mea a pau e paa ana i na laikini malalo o keia Kanawai.
PAUKU 7. E lilo keia i Kanawai mai ka la akahi o Sepatemba e hiki mai ana.
Aponia i keia la Eiwa o Augate M H 1880.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hooholo aii Haawina Hoomau no Henry S Swinton.
No ka mea ua noho hana o Henry S Swinton ma kekahi mau Oihana iloko o keia Aupuni i ke au o na Moi i hala aku nei oia hoi ka Moi Kamehameha III, Kamehameha IV, Kamehameha V, a me ka Moi Lunalilo a hiki mai nei i ka Moi Kalakaua; aole i ike ia kekahi hana paewaewa ma ka lawelawe loihi ana i ka Oihana, a he mea no hoi i paulele nuii@ mamuli o kona ano hoopono, a no ka mea hoi ua elemakule a nawaliwali iloko o na hana o ke Aupuni, Nolalila,
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akokoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. Ma keia ua haawi ia na Henry S Swinton Ekolu haneri dala no kela a me keia makahiki oiai oia e ola ana a ua kauohaia ke Kuhina Waiwai e uku aku ia mau dala mailoko ae o ka Waihona dala o ke Aupuini ma ke ano e like me na uku makahiki a me na Haawina e ae o ke Aupuni e uku ai ma ka makahiki paha a ma ka mahina paha e uku ia ai.
PAUKU 2. E hiki no ia Henry S Swinton ke kikoo aku i ka Waihoa dala o ke Aupuni, no ka haawina i oleloia ma ka pauku mua mai ka la aku i hooholoia ai keia Kanawai.
Aponoia i keia la 9 o Augate, M H 1880.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hoonohonoho a e hooponopono hou ai i na Kanawai o ke Aupuni.
No ka mea, o na Kanawai o ke Aupuni e kau nei ua hemahema ma kekahi mea ano nui a ne ka hoololi pinepine ia, ua hemahema ka huli ia ana, a ma kekahi mau olelo hooholo o ka Aha Kiekie ua lawe okoa ia a hapa paha i na loina o na Kanawai o na Aina e, a no ia mea ua kanalua ia no ke ano maoli o kekahi mau Kanawai @
No ka mea, no ia mau kumu i hai ia ae la, a no kekahi mau kumu pono e ae ua manao ia he mae pono ke hoonohonoho a hooponopono hou i na Kanawai. Nolaila,
E hooholo ia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
PAUKU 1. E ku no i ke Kanawai a ma keia ua haawi ia ka mana i ke Alii ka Moi e hookohu aku i ekolu poe Komisina, he mau mea hoi a ka Moi i manao ai he poe makaukau no ia hana, na lakou no e hoonohonoho a e hooponopono hou i na Kanawai o ke Aupuni e kau nei a me na Kanawai i hooholo ia ma keia Kau Ahaolelo a e hui pu ia ine kekahi mau olelo whewehe a me na kuhikuhi i na olelo hooholo ano nui o ka Aha Kiekie a e hoike no ka lakou mau hana imua o ka Ahaolelo o kela Kau e hiki mai ana.
PAUKU 2. Ma keia ua hookaawale ia na dala he Elima Tausani e uku ai i na lilo no ka hana i kauoha ia ma keia Kanawai a ua ae ia aku ke Kuhina Waiwai e haawi aku ia dala i ua poe Komisina nei i kela manawa keia manawa e like ka nui me ka mea i manao ia ua pono.
PAUKU 3. E lilo keia i Kanawai mai ka la aku i apono ia ai.
Aponoia i keia la 13 o Augate, M H 1880.
KALAKAUA R.
KA MOOLELO O
BERIANA KA WIWO OLE
----A ME-
MAHONE KE KOA:
MOKUNA XXV.
I KA nalo ana aku o ke kino wailua mai ke alo aku o ka Moi Beriana, alaila, lohe ia aku ia he leo kanikau kumakena mai ke kahua hoomoana mai o na puali kaua o ka Moi, a hohola ae la ia leo hoanoano eehia maluna o ka laula o ke kula palahalaha a na puali kaua e luakahi ana; pela i hoomau ia ai ia leo a hiki i ka wehe ana mai o na pawa o ke ke kakahiaka o kekahi la ae.
I keia wa ka Moi aoo e lohe nei i keia leo kanikau, ua lohe pu ke koa kiai e ku ana mawaho o kona hale lole, a nalu iho la oia ilko iho ona.
He leo kela no ka Ewaewaiki! He leo hanehane ! E kaulona mai ana i ka hopena weliweli e kau mai ana maluna o Beriana, a i ole, o ke 'lii Mukada ma ka hooili kaua o ka la apopo. Malia ua hoike ae la ka uhane o na kupuna ia laua.
O ke 'lii Mukada kekahi i lohe i keia leo kanikau, aku, aole ke kino wailua i kipa imua ona i ka po a hoaiai aku i kekahi mea nona.
Mahope iho o ka hala ana aku o ke kino wailua mai ke alo aku o Beriana, aole oia i pane leo a oni ae hoi mai kahi ana e hiolani ana no kekahi wa loihi; aka, i ka aui ana ae oia kipona eehia, owaka ae la kona mau maka, a leha ae la a puni ka hale lole me ka pihoihoi nui, me he la, he mea ano nui i loaa iaia iloko o ka hihio, a puana ae la:
He hihio anei na'u a i ole, ua ike maoli anei au i ka uhane o kuu mau makua? E Erina e? He mea anei e loaa ai ia oe ka lanakila a me ka maluhia ina au e make ana!
Aole oe e hihio ana ano, e Beriana o Tokamona, i pa-e iho ai kekahi leo kalakala i kona pepeiao.
Heaha keia? wahi a Beriana, iaia i kaikai ae ai i kona poo mai ka uluna ae. Owai kela leo.
O kou enemi au i hoino loa ai, e ka Moi Beriana, wahi a ka leo.
Ia wa i nano mai ai kekahi lima kakauha i ka puu o ka Moi aoo, a huila ae la ka anapa o ka pahi e paa ana ma kona lima.
Mai pane hou ae, a mai kahea aku i kou poe kanaka Delakasiana, e Beriana o Tokamona, i pane mai ai ka mea nona ka leo me ke kalakala; o lumai koke aku auanei au i ka maka o keia pahi iloko o kou puuwai!
Aole au i hopohopo nou e ka powa noho nahele, i pane ae ai o Beriana me ka nanahe, iaia i leha ae ai i kona enemi. Aole au i weliweli no ka make i keia hora; a heaha kau huakai i hele mai nei!
I ka halawai pu ana o na lena ike o ka Moi Beriana me ko ke 'lii Powa, pane iho la kona enemi:
Heaha ka'u i hele mai nei, e Beriana! I hele mai nei au e hooko i ka hopena o ko'u inaina. E make koke oe ano ma ka poho o kuu lima. Ua auhau au ia'u iho i ka aahu o kou mau puali kaua i wae ia, i wahi e hiki i kou kahua hoomoana a loaa oe. Ia'u e hoopio ai i kou kukui a koli ae i ka uiki o kou ola ana me ka upa koli kuikui, alaila, e hiki aku no au imua o Mukada ma kona hale lole, a lawe mai i ka lei gula; a na na 'lii Denemaka e papahi iho maluna o laua i ka la apopo, a pela auanei e hekau iho ai ka lanakila kilakila maluna o ko laua mau poohiwi, a o ka welo haaheo ana hoi ia o ka hae maluna o na eueu o ka Akau.
E ka lima koko lapuwale, wahi a Beriana, ka pakaha wale o ko makou ne aina, aole loa oe e ike i na kanaka o ka Akau e lanakila ana maluna o Irelani. Ke hoike aku nei au me ka wiwo ole imua ou, aole au i makau no ka make; no ka mea, ua hoike ia mai io'u, e lanakila ana ko'u mau puali kaua i ka la apopo.
Mamua o ko'u o-u ana ae i a mu-o o kou ola, wahi a ke 'lii Powa i pane iho ai ia Beriana, oiai no oia e hoomau ana i ka puliki i ka puu o ka Moi aoo, me ka paa ana i ka pahi ma kekahi lima ona, olelo iho la oia: Elohe oe i ko'u auamo ana me ka ehaeha nui i na olelo hoino a me ka hookae au i na olelo hoino a me ka hookae au i kau mai ai maluna o'u. E iki mua hoi oe, na keia mau lima ponoi no i kumakaia aku i kou hoahanau o Mahone ma na kiekiena o Tiparere
Ua maopopo ia'u ua make kuu hoahanau a'u i aloha nui ai iloko o ka lima o kona mau enemi lima koko, wahi a Beriana; aka mamuli o kona make ana, e ukali mau ana ka hopena mainoino maluna o ka poe nana oia i kumakaia. Nolaila, aia la ihea kona mau enemi i keia la, e hoike mai ia'u e ka powa lima eleele.
O kona enemi, oia no ia imua o kou ala ano, wahi a ke 'lii Powa, me ka maka hulili o ka inaina wela. Mai mauao kuhihewa, ua pau loa kona mau enemi i a nalohia.
Ina au i ike mau he lima kou i kokua pu i ka powa ana i kuu hoahanau aoha, wahi a Beriana, alaila, ina la ua hooneoneo mua aku au i kou pakaua imua o kou mau maka ponoi iloko o na makahiki i kaa hope aku nei, a aole loa e mau ka a ana o ou kukui a hiki i keia la au e kaena nei me ka haakei. Aka na na lani e kau i ka hopena malona ou. Noloila, heaha aku koe?
E lohe hou oe e Beriana, me kou hoahanau aloha. Mahone kana kamaiki opio i ka wa a'u lawe ai i kona ola ma ke ala mauna.
E ka ihe kawau, wahi a Beriana; nolaila, hoomake pu aku la oe i ua opio la ia wa; a hoopoholo aku la i lona kino kupapau iloko o ka moanawai.
Aole au i hoomaka i ke kamaiki, i pane mai ai ke 'lii Powa, me ka nanaina hoopalaimaka. Ua malama laahia au i ua opio la no ke kau ana o kona lima e hoopai ia oe.
Pehea? i ninau aku ai o Beriana me ka manao ole ae no kona kulana kupilikii ia wa, oiai, ua hoopiha ia oia me ka uilani hoihoi no ka hopena o ka opio. E hoomau aku i kou kamailio ana e ka uhane lapu o ka po, a e hoike mai ia'u no ke keiki a ko'u hoahanau.
A wahi a ke 'lii Powa i hoomau aku ai i ke kamailio ana, oiai ia makou i lalau ai i kou hoahanau mailoko aku o kahi a makou e pee ana, ua ku aku la au a hakoko pu me ia a pepehi iho @la ua iaia a make, oiai ko'u mau kanaka e luku ana i kona poe ukali. Waiho iho la ke kino make o ka makuakane o ua opio la ma kuu mau kapuai, a e kela hele ana ua opio la iluna o ka mauu. Lawe aku la au i ke keiki, a waiho aku la iaia ma ka lima o kekahi wahine i kaili ia mai e makou mai kuaaina. Papa aku la au i ua wahine la me ke kauoha aku iaia e hoohiki mai oia me ka oiaio loa, aole oia e hoomakili iki i ka mea huna o kona hanau ia ana oiai au e ola ana, aiu wale no a hapai aku na anela ia'u iloko o kela honua nani..
Auhea la ua opio la i keia wa, e ke kanaka puuwai eleele?
Pane mai la ke 'lii Powa, e kamailio malie kaua e Beriana me ka hawanawana, no ka mea, eia koke no ke kiai mawaho. Ua ninau mai oe aia la ihea kela opio? Eia oia maanei ihe oe e Beriana, a ua makaukau kona ola e lawe ia iloko o kuu lima.
E ke diabolo ino, wahi a Beriana, aole au e hooiaio i kau.
E hooiaio oe e pono ai me ka hilinai ana i ka'u e hoike nei, wahi a ke 'lii Powa, a e hoike aku no au i na hooia kupono imua ou. Ua hanai ia kela opio ma ke awawa o Glen Mama malalo o ko'u malu. Na'u i ao aku iaia i ka oniu ana @ ka pahikaua a me ka laau ihe i like aku me na koa hopo ole iloko o ka aina nei, a ua ao aku au iaia; o oe e Beriana he mea pakaha wal@i ko'u mau pono hoomalu maluna o ka aina, a he mana hiki iaia e kue aku ia oe i na wa a pau.
Aole i pau.
Ke Noimai Kauai mai.
I KE ALII KALAKAUA, MOI O KO
HAWAII PAEAINA
E KALANI.--O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, na makaainana o ka mokupuni o Kauai, no ko makou aloha i ko makou aina hanau a hookama, a no ko makou ake nui no kona pomaikai, holomua, a me ka hoomau loa ia ana'ku o kona kuokoa, nolaila, ua manao makou e hoike aku ia Oe e ke Alii i ke ano e, a me ka hikilele a makou i ike iho nei i Kau e ke Alii lawelawe ana.
Nolaila, ua manao nui makou e hoike aku ia Oe e ke Alii i ke ano nui o ka malama ana i ke kulana pono kiekie ma ka lawelawe ana i na mea o Kou Aupuni.
O ke ano nui i hapaiia ai keia Lahuikanaka mai ka pouli a i ka malamalama, a me ke kumu nui i ike ia ai lakou he lahui. Oia no ka ono ke kohoia ana Ou e ke Alii a kau Oe i kahi kiekie Au e noho nei, ma o ko ka lahui mau Lunamakaainana 'la, oia no Kou hilinai nui ia ma ka aoao o ka lahui aloha alii, a e ike ia Kou noho'na e ke alii ma ka lawelawe pololei a hoopono i hilinai nui ia " ka pono kaulike." "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono." Ua mau ka oiaio o keia, mai ka wa a Kauikeaouli i hoopuka ai a hiki i keia wa. Ma ke kahua oiaio kuhohonu a me ka pono kaulike, oia no ke kahua o ko kakou kuokoa. Ina e pau ke alakai ia ana o ko kakou mau alakai ma o ka manao nui no ka pomaikai o ka lahui holookoa. Alaila, ua haalele lakou i ke aloha a me ka hilinai ia e na aupuni e ae, pau pu me ko lakou mau makaainana. Ka mea ia nana e hoonawaliwali i ko kakou hilinai ia ana, a e hoohaahaa i ke kulana paa o ke aupuni.
Aole e hiki i kekahi aupuni me ka manao e lanakila, e haalele i ka pono nui o kona lahui naauao.
Nolaila, ke hoike aku nei ka poe noi ia Oe, o lakou ka poe nana e kokua nei i Kou aupuni e ke alii, ma ka hookaa ana i ko lakou mau auhau. A i na he hana ma Kou aoao, e ke alii, a ma o Kou mau Kuhina'la, e poino ai ko kakou hilinai ia mai e na aina e, oia no ka mea nana e hooemi mai ina loaa o na waiwai auhau ia. Me ka manao luuluu makou i lohe ai i ka hoopau ia ana o ka Aha Kuhina mua, oiai i no makahiki elua i hala ae nei, o ka lawelawe ana malalo Ou a me ka lahui, me ka hooikaika a me ka hoomanawanui, ua loaa ia lakou ka hilinai nui ia a me ke aloha ia e ka lahui holokoa.
Nolaila, ke minamina nei makou ia Oe i ka hoololiloli mau ia o ke aupuni, oia ka mea nana e hooala i na pilikia e poino ai ka holomua o ka lahui. Aka, ina na loaa ka wa e hoololi ai, nolaila, ke noi haahaa aku nei makou ia oe e ka Moi, e alakai ia Oe me ke aloha i kou lahui oiaio, a wae mai i ka poe kupono i hilinai ia a i loaa ka naauao a ma ke aloha aina. O lakou ka poe kupono ke hoopihi i na Oihana kiekie, a lakou i kahea ia aku ai, me ka nana ole i na hoaleha pilikino, aole hoi no ka manao huhu. Nolaila, ke noi aku nei makou e hoike aku i ko makou manao. Oiai o ka Aha Kuhina hou, aole ia i kupono i Kou kulana alii. O ka mea ia nana e alakai a e hoopoino i ko kakou hilinaiia e na aina e, a he mea ia e hooweliweli ai i ko kakou mau pono Kumukanawai, oia ka mea e hoohaule ai i ke aloha a me ka hilinai ia e ka mahele aloha a naauao o Kou lahui e ke alii, a he mea e hilahila ai hoi no Hawaii nei.
Oiai, ua makakau mau makou i na wa a pau e kokua ia Oe, e ke alii, i na mea a pau e pili ana no ka pomaikai o ka aina, a ke noi haahaa 'ku nei makou ia Oe e ke alii, i ka noonoo ana i na moolelo o ke au i hale, a me na mea nui e hiki ai ke hana ia ia ka wa e hiki mai ana, e hoopakele i na makaainana aloha alii mai ka hoohaahaa ia ana e ke kulana o keia wa, a e hoomau aku i ke kulana o keia wa, a e hoomau aku i ke kulana hanohano i kupono ai i ka Moi o keia mau mokupuni nani, a e pule mau kou poe noi Nou.
[Kakau inoa ia] Z S Spalding, Peresidena o ka Wiliko o Makee Co. a Luna Nui o ka Wiliko o Kealia.
Geo. H Dole, Luna Nui o ka Hui Mahiko a Makee
Hui Wiliko o Kekaha.-.W Brede, Otto Isenberg, W Meier, A Faie, G Davis, J Carden, B Reed, T Lihau, M Wahaiki, E H Kanahele, Umi, Malumalu, D Kua, S Aina, K Kanoa, Kaleimanu, Kalapii, Naauhau, Nawahinehula, Kolo, Piopio, Manukina, a me Pohaku.
Waimea.--S P Handchett, J Kamaliniu, G B Rowell, A Robinson, F Gay, Kamahalo.
Eleele Plantation:--A Dreier, Luna Nui; F Reineke, J Q Tewksbury, W Ziegler, W Schmidt, H Muller, G Mengerson, W Coplo, F Bindt, Kua, Malule, Kupihea, Keawe, Bill Lake, Kalahoolewa, @ Lake, E P Dore, Peka.
Hui Wiliko o Koloa:--J N Wright, Luna Nui, L Kahlbam G S Pinkham, Ad Haneberg, Koloa, J D Neal, E E Conradt, Aug. Haneberg, P Alder, S Taylor, J W Puui, Lihilihi, Keliinui, Kimokeo, Akowai, Kuihenua, W H Kekahimoku, Apoi, J Puni, G Mundon, J Sinclair, J W Smith, J K Smith, W M Kekoa, R. Kahuekao.
Makee Sugar Co:--J C Long, J Watt, Hoinele.
Kappaa:--Ah Lum.
Anehola:--Dan Lovell, John Maika, Kauahipuu.
Moloaa:--Kunane, Kaluahi, Maleko, Kaluna, Kum ukou, Amala, Kane, D Nika, Philippe.
Kilauea.--C Bertelmann, W Hist, Mila, O Speckmann, P Francisco, W Schonion, Mahiko o Kilauea, R A Macfie Jr, R C Mollon, B M Whithard, C Kakee, M Meredith, J Gromwell, J Moffatt, J McGaun, G W Davidson, J Dears, J Delaney, W Ebelimo, M Martinez, G Holst, Kini, Bill Black, S Kuewa, H Kahiamoe, J W Iosia, G W R King, C A Stevens, C Greenfeld, Makaukiu, Lukela, Naea, Kaapuni, Lono, J Hanson, J Grant, W Rullivan, J Cameron, A S Beaver, J Glassgow, F Wienke, F Duncan, W Clark, F Gregory, E E Shaw, J S Jouvett, J H Harper, H Clemence, J Paul, H Spaulding, J Collins, C M Stilwell, Kalama. Kahele Paniolo, G Titcomb, Numa, Kaimikula, J Titcomb, Max Schlemmer.
Princeville.--C Pokranz, W Worner, J M Gibson, L Wohler, J Niers, C Koelling, F Reides, C Doodg, G Hein, C E Miller, Uela, Kahau, Hoomana, Aimoo, Manele, Keoloewa, Keoki, Pekelo, Iosia, J W Lok@, Puhi. J Hobb, Hoopii Kuaiwa, Paoa, Lui Manele, Holiki, Pahu, Lauani, Molau, Kuku, Kahiu, Leialoha, Kahaunu, Kahele, Kalakoa, Kaluna, Maiau, Haleakala, Kahuhu, Napuuomole, Paniki, P Nolein, Naukuhuku, Luluiwa, Kaluaimaui, M Mano, Kapahi, Mila, Amo, Kukini, Kalia.
Waioli:--J W Kahele, J Molokai, J H Kaheleiki, J Pohaku, Mailolo, Kaneauai, E Kaaloa, Pa, R Puuki.
Kealia:--R W T Purvis, J K Mackenzie, R R Purvis, Capt W Nicholson. Kealia Plantation: W Blaisdell, G W King, W L Cattrell, J M Thompson, M Cillen, H Kamana, J Drulen, J Hopken, S N Hundley, R A Root, J T Rice, C P Baldwin, J Sherman, A Foster, J Hutchins, C H Thete. W V Hundley, G Goodacre, J Pinto da Sylya, J Mundon, E Lindemann, Kane, Pake, Joe Liilii, C Christian, H Streubebk, J E Chamberlain, A S Wilcox, J K Ulili, J Tavarer, J S Kanaka, Kealoha, Kanawai. Kauahiohana, Kahila, Kahiha, Nahua, Keaka, Kamaia, Kane, Kipi, Mana, J Wiggin, O Scholtz, D L Stewart, E W Hammer, Lino Bapetista, Kalahaiole, W H Rice, E Hoyrke, Bishop, Mino, J Ehlers, C Isenberg, Geo. N Wilcox, Pipao, J B Hanaike, K H Kaumualii, J Opunui, Koa, G Lalau, Kaoipi, Enoka, Kahoolealii.
UA hoopomaikai ia ke Kapena W P Kalolina, ma ka haawi makana ana mai o kana Ewa he keikikane i ka la 5 o Sepatemaba e hele nei. Pomaikai ka poe hoohua i ko lakou mau puhaka, no ka mea, he hooulu lahui ia ke au o ka Moi Kalakaua. O ka inoa o keia pua hou, o Kealiipunikuhina,---Keliialohamakaainana.
-- Ma Kaakopua Honolulu nei, Sept. 18, ua hanau mai he keikikane na J W Naukana me Mrs. Sara Naukana.