Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 40, 2 October 1880 — HE KANAWAI [ARTICLE]

HE KANAWAI

E Paie aku ai i ka hooili kolohe ana i na me;i ulu o nn auia e ina ke ano he mau mea ulu Hawaii, \na awa kumoku o Amenka Hu ipuia. K hooholo ia eka Moi a me ka Hale Ahaolelo oko Hawuii Pae Aina i akoakoa iloko o lea Ahaolelo Kau Kanawai oke Aupuni. Pnuku 1. U keU mea keia inea i (awelawe ma kekahi ano i ka hooili a hoao ana paha e hooili kolohe, 1 kekuhi awa ma Amerika Huipuia, i n\ mea ulu i hoouiu ia a i hana a ma nai ama e. o ka 01 aku nne he laiki me ke kopaa, i na paha ua hui ia ine na mea Hawaii oia inoa hookahi a ano hookahi paha, a ma na puolo pakahi paha, e hoopai ia oia ina e maopopo kona hewa e uku ī kekahi hoopai aoie e oi aku i na dala he Hookahi Tausani. a i ole la e hoopaahao la ma ka hana oolea, aole e oi aku i ua inaknhiki eiua, e like me kn manao o ka Aha Hookolokolo a o na waiwai o na ano a pau. ka oi aku nae ka laiki a me ke kopaa i hooiii ia, a ī hoao ia e hooili peiA. e hoohio ia s ua hiki ke hopu ia a kuai ii aku no ka poaiaikai o ke Aupuni Hawaii.

I Pauku 2. I meaepono ai ka hooko ia | ana o na olelo o ka p.iuku mamua iho, e koho ia kekahi Luna i akamai 1 ka nana ana i na ano luiki a pau, a e kapaia oia " Ke kiat o na waiwai i hooili ta īwaho," a nana | e nana 1 na puoio oia mea i manao ia e hooili aku i na aina e. U na puolo n pau 1 ma-1 nao ia e vi ua bui ia, a he mea i hooulu ole ) ia ma Hnwaii nei, e naoa pono i ua mea la, j a īua ua maopopo he laiki i hui ia, a i ole he laiki mai na aina e mai, alaila e lawe ia j na laiki a pau i lilo ia puolo oia kekahi ha- | pa, a e hoopai ia na ona oia mea e like nie i na mea i hoakaka in ma ka Pauku 1. \ Pauku 3. £ uku ia ka Luna i koho ia i j wahi uku uuku, e hoomaopopo ia e ke Ku-' hina Waiwai, e ka mea nona ka waiwai i! manao ia e hooili »ku, a e loaa iaia he hapaha o na dala a pau i loaa mamuli o ke kuai ia ana o na waiwai i hoao ia e hooili j koiohe aku. ! Pauku 4. £ lilo keia i Kaoawai mai a j mahope aku o kona apooo ia ana. Apouoia i keia la 14 o Augate. II H 1880. KALAKAUA R. HE KANAWAI E hoomalu ai i na Am» Aupuoi ma k«bi e hoomaka ai oa kahawai mauka o ke Ala nui Bentania ma ke Kulanakauhale o Ho-

oolalu, a i&Bviaea o In «oao honohioi o ke iwawi o Kalihi a me kt aoio hikioi o ke awawa o Paioio, ma ka Apina o Kooa mokupaoi o Oihu 1 ke komohewa i«. £ hooLoioia e ka Moi a me ka Haie Abaolelo o ko Hawaū Pae Aina i akoakoa iloko 0 ka Ahanielo Kaa Kaoawai o ke AapanL Pauku 1. ioa e komohewa kekahi iio, t miuia, kekake, kao, hipa a bipi paha ma(uoa i o kekahi Aioa Aupuni, ma kahi e hoomaka 1 ai ke kahawai o Nuuajiu a ma oa aiaa paha , kahi|i hoomaka'i ka waije hoopiha oei i ka lua wai i haoa i»y a e hana ia ako ana paha no ka hoolako ana i ka wai no Honoiuiu, aiaiia, e uku ka' naea nona ia hoiohoiona a maa ho-' | loholona paha no ka pomaikai o ke Aapuni . Hawaii, i Hookahi Daia no ke poo hookahi, | i koe nae na hipa a me na kao, a no ia mau ; : hoioholona, e ukuia i Kanalima Keneta no ! ! ke poo hookahi. A ina e hoopoino la kekaI hi iaau e ulu ana maluna o ia mau aina, a j ina ua eku ia a hoopoinoia paha ka mauu e ; ia hoiohoiona a inau holoholona paha, e uku ka mea a inau mea paha nona ia hoioholona j | no ka pomaikai o ke Aupuni Hawaii no ke : | poho piha o ia poino, e ohi ia īmua o ka j | Aha Hookoiokolo Hoomaiu ma Honoiulu, ina aole i oi aku na dala i koi ia mamua o ka Eiima Haneri. Pauku 2. A e hoohoio houia, ma keia ua hoomana ia ka Agena a Luna paha a ke Kuhina Kaiaiaina e koho ai nana e maiama 1 na Aina Aupuni i oleloia, e hoopii a e ohi mai i na poho ma kona inoa ponoi no ka pomaikai o ke Aupuni Hawaii. Pauku 3. A e hooholo hou ia o na poho a pau i ohi īa e hoolilo ia e ke Kuhina Kalaiaina no ka malama ana i na Aina Aupuni i oleloia a no ke kiai ana o komo hewa ia. Pauhu 4. A e hooholo hou la, ina e hoole, a uku ole inai paha na mea a mau mea paha nona in holoholona a uiau holoholona, mahope o ke koi ana, o ka Agena, a ua iawe la ia hoiohulona a mau holoholoiU paha tnn ka Pa Aupuni, alaila no na hana a pau ma »3 hope iho e hana ia no ia e like me nn mea i oleioia ma ke Kanawai e pili ana la mea maioko o ke Kanawai Kmia inai ka Pauku 241 a hiki i ka Pauku 250— e koino nna ia mau Puuku. Pauku 5. E iilo keia i .Kanawai a e mana aku mai a mahope o kona hooholoia ana. Aponoia i keia ia 13 o Augate, m h 18i0. KALAKAUA R. HE KANAWAI E hoololi ai i na Pauku 331, 333, 337, 338, n me 339 o ke Kanawai Kivila, no ka Oihana Kinaiahi o Honolulu. E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaoielo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko 0 ka Ahaoielo Kau Kanawaio ke Aupuni, Pauku 1. Ma keia ua hoolnliia ka Pauku 331, a e heluheiuia ua Pauku la i hoololiia penei: "Pauku 331. E hoonoho ia he Oihana Kinai Ahi no ke kulanakauhale o Honoiaiu, a ma la Oihana e kohoia i Luna Nui a me elua kokua, hookahi Ilamuku, a me na Kanaka Kinaiahi, e like ka nui me ka mea 1 hoeholo a hoapooo la e na Luna o ka Oihana, a e koho ia lakou mamuh o na kuhikuhi o ko lakou mau rula." Pauku 2. Ma keia, u« hooloiiia ka Pauku 333 o ke Kanawai i olelo īa, ma ke kapae ana i na huaolelo " na kiio eha" ma ka lalani mua, a e hookomo ma la \Vdhi i k» huao* leio "iiamuku" i heiuheiuia'i ua P«uku ia i hooioiiia penei : "Pauku 333. E kohoia ka liamuku i kela me keia makahiki e ka poe i kohoia o ka Oihana." Pauku 3. Ma keia ua hooioliia ka Pau* ku 337 o ke Kanawai i oleloia, i heiuheiuia ai ua Pauku la penei : *'Pauku 337. E mahele ka llamuka i ke i kulanakauhaie o Honolulu, i eha apana, a e | I hoike aku i na mokuna o na apana i ka Lu- i ! na nui, i mea e hiki ai ka makaikai a me ka j ! hakilo ana i kauohaia ma ka Pauku malalo . | iho ; a e inaiama oia i papa iuoa o ka poe e j j noho aoa ma na hale noho a hale e ae paha;! | a e nana pono i ka uhaki ia o na oleio o : keia Kanawai. Pauku 4. Mt keia, ua hoololiia ka Pau- ' ku 33S o ke Kaoawai i oleloia. ma ke kapae ; | aoa i na huaolelo " na kilo." ma ka laiam ' ; mua, a e hookomo ma ia wahi i ka huaolelo ' •'lUinuku" i haluhelaia ai ua Paoka la penei: [ "Pauku 335. Na ka liamuku i na ma-1 | nawa elua iloko o ka makahiki, a i na ma- j j nawa e ae paha ke maoao oia he pono, e I ! makaikai i na haie noho a me na hale e ae, j : maloko o na apaoa no ka hoomaopopo aoa i | | ka ahakiia o aa«leloo kei» kanawai ;aēoa*| | oa hoi oi» i n* kapuahi. poka uahi.na kapuahi > | hao, • me na ohe uahi o lakou ; a ina e ike j j ia kekahi oia mau me« e waiho hema-1 | hema ana ma ke aoo e pilikia at paha. alai-) | a e kauoha aka oia «a ke kau |eta i I» ooa 1 a mea paha e ooho au ma ka haie, e hoano l

e hoonee aku. a hana hou paha ia hema* ; hema; a ioa oia e haoa ole pela, e hooaku .ia oia, ke hoopai ia, i na dala he iwakaiaa , komamaiima no ka pomaikai o ka Oihana , Kinai Ahi, a no keia a me keia ia. mahope o jka pau ana o ka manawa i haawiia iaia oo |la hoano e, hoonee aku a hana hou aoa pa- , ha, e hoouku hou ia he ami dala, a e hiki no i ka iiamuku ke hoano e, hoonee aku a ika haoa hou paha, i ua hemahema la, ma , iiio o ka mea haie a mea paha e ooho ana.'' Pauku 5. Ma keia ua hooioliia ka Pauku 33S o ke Kanawai i oleloia, i heiuheluia ai ua Pauku la penei: Pauku 339. Na ka llamuku e hoopii i f keia a me keia mea e uhaki ana i na olelo o j keia kanawai, imua o ka Aha Hookoiokoio • Hoomaiu o Honoiuiu, a e haawi aku oia i ;na daīa hoopai a pau i ohi ia i ka Pauku o 1 ka Oihana Kinai Ahi o Honoiulu, mahope o kona hoolawe ana ae he lwakalua hapaha- , hanen no kona luhi. [ Pauku 6. E iilo keia ī Kanawai mahope j iho o kona hooholo ia ana, a o na Kanawai | a me na hapa Kanawai e kue ana i keia ua j hoopau loa ia. Aponoia i keia ia 14 o Augate, M H 1880. KALAKAUA R. HE KANAWAI No ka Kakau Kope ana o na Hui. E hooholoia e ka Moi a me ka Haie Ahaoieio o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloKo 0 ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni. Pauku 1. Ina e laweiawe kekahi mau mea eiua a oi ae paha i kekahi hana iloko o keia Aupuni ina ke ano Hui, aiaiia na ( ua mau mea la e waiho aku iloko o ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina ī hoakaka o 1. Na inoa a me kahi noho o kela a me keia lala oia Hui. 2. Ke ano o ka hana e lawelawe ia aoa e ia Hui. 3. Ka inoa Hui oia Hui a me 4. Kahi a ine na wahi hana oia Hui. Pauku 2. O iia mea a pau e lawelawe ana i kekahi hnna ma ke nno Hui i ka manawa e hooinaka ai kein Kanawai, na iakou e waiho aku iioko o na mahina eiua mahope iho o ka hoomaka ana o keia Kanawai, 1 ka hoakaka i olelo mua ia e waiho ia ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina. Pauku 3. Ina ua hoololi ia ke aao o kekahi Hui, mamuii o ka make ana a haalele ana paha o kekahi lala, a i ole ia ma ka hookomo ana tnai i inla hou, a maka ka hoopau loa ana o k,i hui paha, aiaila e waiho ia aku no ka hoakaka ana no ia hoololi a hoopau ana paha ma ke Keena i oleloia o ke Kuhina Kalaiaina iloko o ka mahina hookahi inahope iho oin hoololi a make n haalele ana pnha. Pauku 4. E pai ia na olelo hoakaka i kauoha ia ma na Pauku mamua e na hoa o kela me keia hui, aole emi maiaio eiua manawa ma kekahi mau nupepa eiua i pai ia ma ka olelo Hawaii a me Bentania ma Ho* nolulu. Pauku 5. Na ke Kuhina Kalaiaina e maiama i Buke tna kona Keena, a maioko oia Buke e kakau ia ai na hoakaka i kauoha mua ia e waiho iu ma kona Keena, a o la Buke e hnmama no, no ka nana ia e ka lehulehu ma ka uku ana he iwakaluakumamaiima keneta no keia me keia nana ana Pauku 6. E uku ia aku i ke Kuhina Kalaiaina he kanaiima keneta no keia a ine inoa i kakau ia e like me ka olelo mamua. Pauku 7. Ona laia o kela me keia hui 1 hana oie a hooko ole i na kauoha o keia Kanawai ua kau no toaiuna o lakou a pau a pakahi paha ea aie a pau oia hui, a ua hiki no ke hoopii pakahi ia iakou no ia mau aie me ka hui oie i na lala eae iioko o ka hoopii a ua hikt no ke hoopai pnkahi ia lakou i na e ku ka hewa i na dala elima aole ;e oi aku i na no kela a me keia ia i hana ole ai lakou pela, a ua hiki ke hooopii ia ma ' na Aha Hoomaiu a Apana paha. I Pauiiu 8. Aole i piii kekahi mea iioko o keia Kanawai i na Hui i hoohui la. PaaWu 9. Ona uku u pau i ioaa ma- < muli o keia Kanawai e heiu la • e hoike la ; ma ke ano he ioaa Aupuni. Pauku 10. E iilo keia Kanawai. a e hoomaka kona laweiawe ana ma ka ia mua o 6epatemaba e hiki mai ana. Apoooia i keia la 9 o Augate, x h 1880. KALAKAUA R. Mikeu. —Ma Kalauao, Bwa. Oahu, Sept. [ 23, 1880, aa hoohaiia ma ka berita ma?e o J. Nahoku me Meleana Andrew, na Kuaumoana iaaa i mare. —Ma ke ehukai o Paaena, aa paili ia ma ka berita maw e ka Rer. S. Timoteo o Samson P. Kaakna roe Miss Maraea Keiki o ka ' aekai paoa ika lipea o Waikīki. Mm oa la 1 mahope iho, oa ioaa mai » kona mau hoa e ka imi naaaao a me kona mau hoa'loha m me makoa po kekahi, na kohi mikoiolohua oka mea ono mare. '• Oka a>ea ake Akaa 1 hdbopta ai, mai ooho ke kaoaka a mawehe. *