Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 42, 16 October 1880 — Page 1

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Pohai Souza
This work is dedicated to:  Halau Hula Kamamolikolehua

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA Kuokoa me ke Au Okoa I HUIIA.

            NA OLELO HOOLAHA :—O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana ; elua puka ana, he $1.50 ; no hookahi mahina, he $2.00.

            NA KANIKAU A ME NA MELE :—He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.         HOOLAHA MAU :—E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.          E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka ia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ko ole o hookaa mua ia mai ka uku.

            E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

MOOLELO O NA LA

O KA

Haku Visakauna Nelekona,

KE DUKE O BERONETI

 

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

BERITANIA, - A ME KO ENELANI

MAU PAPU LAAU, &c.

 

KE KAHUA KAUA MA KOPENAHEGENA

            O KE kulana o na aumoku Beritania e kalewa nei ma ka nuku o ke Kaikapu o ka Bolalika, he kulana hiki ole ia i kekahi o na aupuni o Europa ke kue mai ia Enelani ma ka moana, no kona pono, kona maluhia a ma ka hanohano o kona kuokoa me na aupuni mana nui e ae o Europa.  Ua olelo ia iloko o keia manawa, aole he kaua nui a ke aupuni o Enelani i hoomakaukau ai no kekahi kaua nui e ae iloko o na moolelo kaua moana o ka noho alii ana o Keoki III a mamua aku e like me keia.  No ka mea, o ka hapalua o na aupuni mana o Europa ia e kue nei ia Enelani ma ka hapa o Denemaka.  A ina e hoike io mai ana keia mau aupuni nei i ko lakou inaina ma ke kukala kaua mai ia Enelani, alaila, ina e auhee ana keia mau aumoku Beritania ma ke Kaikapu o ka Bolalika -- aole he mana hou aku i koe a ke aupuni Beritania e hilinai ai no kona lanakila - aka, e lilo wale auanei paha kona kuokoa a e noho hoi ia aupuni a me kona lahuikanaka malalo o ka hooponopono ana a kekahi mana aupuni e ae o Europa.

            O ka pioloke mau o ka Aha Kuhina o Enelani no ke kaua, oia kekahi kumu nana e hoonawaliwali ai i ka ikaika o na aumoku ma ka Bolatika.  O na kauoha a ke aupuni o Enelani i ka Alihikaua Kiekie o na aumoku Beritania Sir Haida Paka me ka mana nui - "Ina e kue ia na pono a me na pomaikai o ke aupuni Pelekane, alaila, e kau aku oia i ka hoopai i na aumoku Denemaka ma ke kukala kaua ana aku a ke aupuni Pelekane i na aupuni kaua hui o ka akau, a e pehi aku i ke kulanakauhale o Kepenahegena i ke ahi."  O keia mau kauoha a ke aupuni i keia Alihikaua, -aole nae i hooko ia.  Eia keia Alihikaua ma ke poo o na aumoku @ he 53, he mau tausani koa, he mau tausani o na pukuniahi, a he lohi loa kona noonoo ana no ka manawa kupono e @ ai ke @ aku iloko o ke Kaikapu o ka Bolatika, oiai na pukuniahi he haneri a @ e kau pono mai ana ma ko lakou alahele mai ka papu Denemaka mai o Koronebuka, - a ina ua makau io keia Alihikaua no keia mau pukuniahi, alaila, he mea pono no ke aupuni o Enelani e wae hou ae i kanaka @ a me ke koikoi no ia kulana- i hiki ai i na kanaka la ke kuekaa aku i na ale o ka Bolatika, a i hiki ai hoi ke hooko ia keia mau poopaapaa aupuni ma ke kulanakauhale o Kopenahegena iloko o ka maluhia, a i ole, iloko o ka hookahe koko.

            Noonoo hou iho la ka Aha Kuhina o Enelani no na Ninau o ka Akau, me ke noi ana aku i ke aupuni o Denemaka ma o kekahi Elele ia, e hana hou ia kela hoopaapaa aupuni mawaena o laua maloko o kekahi kuikahi, i hoomau ia ai ka noho maluhia ana o na aupuni o Europa.  Nolaila, hoouna hou aku nei ke aupuni o Enelani i ka Hon. Nikalaae Vanesitata, he Elele Beritania imua e ke kulanakauhale alii o Denemaka ma Kopehegena.

            Ua haalele iho la keia Elele ia Enelani me ka hikiwawe a holo pololei aku la i ke @ a ka Bolatika, a hui aku la ke Elele me na aumoku ma ka la 20 o Maraki.  O keia Elele, o ka elua iho la keia o na kanaka hanohano a ke aupuni i hoouna aku ai ia Denemaka, a me he la ke hoike maopopo nei keia wahi, aole o Enelani i ku ma ke kulana o na aupuni mana nui a me ke kulana Keikikane, - no ka mea, ke hele nei kona mau aumoku imua o ke kahua kaua malalo o ke alakai ana a keia Adimarala hawawa a ku wale aku no me ka hookoke ole aku a pehea la e eha ai kona enemi; a ke kanalua nei hoi na Kuhina o Enelani, aole e hiki ia lakou ke kukala aku i ke kaua i na haneri moku o ka Akau, ina e ala like mai ana keia mau aupuni a kue mai iaia.

            I ka manawa i hiki aku ai o keia Elele imua o na aumoku, hui ae la oia a me ka Alihikaua Sir Haida, no ka noonoo ana i kahi o na moku e hoolulu ai no ka manawa, i ka wa e komo ai ka Elele iloko o ke kulanakauhale o Kopenahegena no na Ninau o ka Akau, a hooholo ae la laua, aole e hiki i na aumoku ke komo aku iloko o ke kowa no kela mau haneri pukuniahi i kau pololei ia mai luna mai o ke Kakela o Koronbugae, aka, e kalewa no lakou mawaho a hiki i ka manawa e huli hoi mai ai o ka Elele.

            Ma ke kakahiaka o ka la 22, haalele mai la ka Elele Beritania Mr. Vanasitata i na aumoku ma ka nuku o ka Bolatika, maluna o ka mokukaua Balaneti, malalo o ke alakai ana a Kapena Garehama Edena Hamone, me ka mana nui i haawi ia aku e ke aupuni Pelekane imua o ke kahua hoopaapaa aupuni ma Kopenahegena.

            Lono ia aku nei keia lohe a hiki imua o ua Keiki Kaeaea nei Haku Nelekona, ua hoouna hou aku nei ka Aha Kuhina o Enelani he Elele hou imua o Denemaka, a o ka Alihikaua Kiekie hoi o na aumoku, e haawi ana ka oia i ke kauoha, e kuu ka heleuma o na moku mawaho o ke Kakela o Koronebuga na keia mau mea i hoehaeha mai i kona naau me ke kahaha, nolaila, huli koke ae la ua Nelekona nei a ike aku la i kekahi hae hoailona i kau ia iluna o ke kia o ka moku o ka Alihikaua, e olelo ana, e hoopuka iki aku na moku iwaho mai na kahakai mai o uka, nolaila, lulu iho la ua Nelekona nei i kona mau lima a pane aku la ia Kapena Haki me ke kuhi pololei ana o kona lima hema i ke kulanakauhale o Kopenahegena. "Aia ma kahi mamao" wahi a Nelekona, "aia ilaila kahi o ke kuleana a me ka hana.  Aka, ina eia no ianei ka ikaika kahi i waiho wale ai, alaila, e haule no auanei ka manawa."  Nolaila, huli ae la ua Nelekona nei a iho aku la ilalo o kona moku.

            O keia mau hana hoolohilohi a ka Alihikaua i na aumoku, he mau hana ia i ku i ka hoonaukiuki imua o keia kanaka.  O kona inaina, aole oia e hoopau ana a hiki i ka manawa e heokahe ia ai o kekahi koko maluna o ke kahua kaua.  I mea e hoomama iki ae ai i kekahi manawa o kona noonoo ana, kakau aku la ua Nelekona i kekahi leta na kona hoaloha Davisekona ma ke Keena Kaua ma Enelani, a e heluhelu ia keia leta ano nui penei:

            "O kaʻu mau mea wale no i makemake ai e hooko no ko kakou mau kulana mua, aole no au i hoapono no keia mau hoololiloli.  E loaa ana no ka hanohano mai a lakou mai, aka, o ka maluhia a me ka maikai, aole.  Ua lohe iho nei au, ua makemake ia makou e kuu na heleuma mawaho o ke Kakela o Koronebuga, aole hoi ma ke kulanakauhale o Kopenehegana kahi o ke kuleana i hiki mai ai, a oia auanei ka mea e loloiahili ai a me ke kaumaha no ko kakou kuikahi.  O ke Kuhina Kaua Denemaka, ua manao mua oia no na manawa elua mamua o kona kakau ana mai i kona inoa e kukala kaua mai ana oia i ke aupuni o Enelani a no ka manawa ekolu malia paha ua makemake oia e ike i kona mau aumoku iloko o na lapalapa ahi, a o kona kulanakauhale hoi e lilo i lehu; aka, o ka ha-lo iki ana aku mawaho a me ka hoopuka ana ae i ka manao, he wahi olelo kahiko keia.  "E ike no auanei keia poe Denemaka i ko kakou hae e welo ana i na manawa a pau ana e hapai ae ai i kona poo."

            Oiai na aumoku Beritania e kalewa nei ma ka nuku o ke Kaikapu o ka Bolatika, ua loaa mai la lakou i kekahi makani ikaika e puhi ana i na kahakai o Suedena mai ke Komohana-Akau mai, a no ia kumu, ua hookaulua iki ia na aumoku, aole e hiki ke hookokoke loa aku i na kahakai o Norewai Hema.  Ma ka po o ka la 22 o Maraki, ua hoomahuahua loa mai la keia ino nui me na ale koekoe e uhi mau ana maluna o ko kakou mau oneki, o ko lakou mau waapa kau aoao, ua koe mai kekahi a ua lilo aku i ke kai ka hapa nui o na waapa, a aia na aumoku Beritania iloko o kekahi kulana pilikia me ke puhi ia aku iluna o na lae akoʻakoʻa o Suedena.

            No ka mau o keia makani e pa nei i na aumoku mai ke Komohana a me ke Komohana Akau mai, ua hookaawale liilii ia lakou ma kela a me keia wahi, a e hookani mau ia ana hoi hookahi pukuniahi hoailona iloko o kela a me keia elima minute mai ka moku kaua Ladana mai o ka Alihikaua Nui Sir Haida Paka.  Ua hoomau aku kela a me keia alakai pakahi i ka hoopiipii ana i ko lakou mau moku iwaho, i kaawale ai lakou mai na kahakai mai o Suedena a ma ka wanaao o ua po nei, ua kau aku la i kula maluna o na akoʻakoʻa ka moku kaua Baleza malalo ponoi o ka papu o Warebaga ma Suedena, a ua lawe pio ia aku ka moku a me na lako kaua oluna, a ua pakele mahunehune mai na alii a me kekahi hapa o na koa maluna o na waapa.

            Hoomau aku la na aumoku i ke kalewa ana ma keia kulana, a ma ke kakahiaka nui o ka la 23, ua ike ia aku la ka moku o ka Elele Beritania e huli hoi mai ana mai ke kulanakauhale mai o Kopenahegana, me na nu hou o ke kahua hoopaapaa aupuini no keia pule ae.

            Aole i pau.

 

KA MOOLELO O

BERIANA KA WIWO OLE

A ME

MAHONE KE KOA:

MOKUNA XXVI

 

            NOHO pu iho la ke koa opio me ke ʻLii Mukada iloko o ka hale lole me ka Moi Beriana a hiki i ka wehewehe ana mai o kaiao.

            I ke aumoe nae o ia po, o na hoomakaukau ana no ka hooili kaua a me na hoolala ana no ke kulana o na puali kaua e kukulu aku ai imua o ka enemi ma na kulana ikaika, oia ka hana nui o ia po a na alakai; a i ka wehe ana mai o ka pawa o ke ao, a halii mai la ka eheu kakahiaka i kona kapa hau iluna o ke kula, o ka ʻwa ia o na mahele ekolu o ka puali kaua o ka Moi i ike ia aku ai e nee ana ma na kulana like ole o ke kula o Clontarf a o ke kahua mokomoko hoi o na aoao a elua o ko kakou nanea.

            Alaila, haawi aku la ka Moi Beriana i kana haiolelo imua o na ʻLii a me na kaukaualii ona me na kauoha paa ia lakou, e kupaa a mai noho a kuemi hope no ka wa hoouka o ke kaua, a penei kana haiolelo:

            "E ka poe kaulana a wiwo ole o Irelani, i keia la e halawai pu ai kakou me ka enemi o ka akau, nolaila, e manao iho kakou o ko kakou wa hope loa keia e kupaa ai no ko kakou aina kulaiwi; no ka mea, ma ka po nei, ua halawai mai la imua oʻu ke kino wailua o kuu lahui aloha nei a hoike mai la oia e lanakila ana kakou i keia la, a e kipaku aku ana kakou i na Denemaka iloko o ka opu o ka moana hohonu.  Aka, aole o ka loaa ana o ka lanakila ia kakou, he mea ia e nele ai ke kau ana iho o ka pilihua kaumaha a me ka nui o na ola i mohai ia maluna o ko kakou aoao; e make aku ana he lehulehu o ko kakou mau kanaka koa a akamai loa maluna o ke kahua kaua, no ka mea, ua papalua aku ka nui o ka enemi imua o kakou, a o ko lakou mau naita i hoaahuia me na kapa kila, o lakou ka poe i ailolo ma na kahua kaua o Europa.

            "Nolaila, e na haku alii o Irelani, ke hele nei oukou e kaua aku no ko Irelani pomaikai; nolaila, e hikii paa ia ko oukou mau puuwai kekahi me kekahi, i ikaika ai ko oukou mau lima e opa pu aku ai i ka manao haakei o ka poe pakaha wale.  I na la i hala aku la, ua hehi ku kakou i ko lakou hae kipi, aka ano i keia wa, ua hele mai lakou iloko o ko lakou mana me ka ikaika, e hookau mai i ka auamo hoomainoino maluna o ko kakou lahuikanaka.

            "E alakai kino aku no au ia oukou no ka manawa hope loa imua o na Denemaka, a ina i haulehia au iloko oke kaua, mai hoolilo i koʻu make ana i mea no oukou e kuemi hope ai, no ka mea, e kiai mai no auanei koʻu uhane maluna o oukou."

            E kuu makua, wahi a ke ʻLii Mukada, e kala mai iaʻu no ke noi ana aku ia oe mai komo pu iloko o ka hooili kaua o keia la.  He mea nui ia makou kau mau olelo hoolana a me na kuhikuhi ana.  E haawi ae i ka hanohano o ke alakai ana i kou puali kaua imua o ka enemi ia Malaki, a i ole i kekahi mau ʻhi e ae me aʻu nei.  E hoomanao ua kanikoo kou mau la, a ua aui hope aku la he mau la loihi i hoala mau ai maluna ou na hanohano kilakila o kou noho lanakila ana.

            A ke hui pu aku nei au me kau keiki ma ke noi ana, wahi a Malaki.  E noho mai oe i Kuhikuhi Puuone no makou iloko o ka wa hoouka kaua e kukulu ana hoi ia makou ma na kulana ikaika e auhee ai ka enemi; no ka mea, ina oe e haulehia ana e ka Moi Beriana iloko o ke kaua, alaila, e kauliilii koke ana makou.

            Komo pu mai la ka lehulehu a me na ʻlii malalo o ka leo kaulona hookahi o ko lakou mau alakai, a nolaila, ua hookuemi hope ia ko Beriana manao ma ke komo pu ana iloko o ka hoouka kaua, aka, wahi ana iaia iho, ua ikaika no koʻu mau lala e oniu i ka pahikaua imua o ke Denemaka oi kela loa.

            Aka, ina e kauliilii ana ka puali kaua, alaila, e komo kino aku no au a hoakoakoa ae i na koa i puehu liilii a alakai aku ia lakou i ka lanakila; nolaila, o ka wa pono keia e hoomaamaa ai i ka puali kaua ma ko lakou mau kulana i kukulu ia ai.

            Iloko nae o ia manawa, komo ana kekahi koa kiai iloko o kahi a Beriana e luakaha ana, a pane mai la: E ke ʻlii ka Moi, ua hemo hou aku ka paahao.

            O ke ʻlii Powa anei o ka waokele, ka mea i lawe ia aku e na koa? i ninau aku ai o Beriana.

            Ae, oia no e ke ʻLii, wahi a ke koa.  E like me kau kauoha, ua waiho aku makou iaia iloko o ka hale lole me ke kiai ia e na koa he iwakalua, aka i kona kii ia ana aku mahope iho o ka hala ana ae he wa pokole, e hookau aku i ka hoopai maluna ona, aia nae, ua nalowale iho la oia.

            Ua komohia pu oia me na lapu o ka lua po, wahi a Beriana, iaia i haliu aku ai imua o kona mau alii e hoopuni ana iaia.

            He mea ehaeha noʻu ke hoomanao ae, aole au i lumai aku i kaʻu pahi iloko o kona kino, wahi a Donala iaia iho, oiai oia e ku ana ma ka aoao o kona hoahanau.

            E kuu makua, wahi a ke ʻlii Mukada, ke hoike e mai nei na kahoaka imua ou, e kiai makaala loa oe ia oe iho i keia la, no ka mea, ua hoohiki paa mai keia moo eleele e lawe i kou ola, a he mea hiki ole ia oe ke ike ma ke ano hea la oia e hoea mai ai imua ou.

            Aole loa au i wiwo nona, wahi a ka Moi aoo, ina maua e halawai hou, e make no oia ma ka poho o kuu lima.

            He ʻlii wiwo ole loa keia, wahi a ke koa Malaki, nolaila, e maliu mai iaʻu, e ikea ia no @ ma ka makamua o ka hooili kaua o keia la, ina ua palemo aku oia mai ia nei aku.

            Nani wale kona halawai pu ana me aʻu, wahi a Mahone, alaila, e hoaahu aku no au maluna ona i ka hopena maewaewa o ka make ana o kuu luaui.

            Mai poina i kou mau enemi kahiko, oia na ʻlii Denemaka opio, wahi a Mukada.  E holo pu ana oe me aʻu i keia la, a i haulehia au iloko o ke kaua e makaala i ka lei gula mai ka lilo ana aku i ka lima o ka enemi.

            Me kuu ola a pau, e pale no au i ka enemi e hoao mai ana e kaili aku i ka lei gula.

            Ke hohola mai nei na kukuna o ka la, wahi a Beriana, iaia i halo aku ai mawaho o ka hale lole.  E kau aku maluna o ko oukou mau lio e oʻu mau ʻlii, a hui aku iloko o ko oukou mau mahele.  E komo pu aku au me na laina koa a me Mukada a me ke koa opio.

            Ia wa kakahiaka, ua ike ia aku la ka Moi Beriana a me kana mau keiki elua iwaena o na papa koa, e haawi ana i na olelo hoolana i ka puali kaua holookoa mai o a o, me ka paipai ana ia lakou e kupaa a hiki i ka hopena.

            O na huaolelo  a ka Moi Beriana imua o kona puali kaua ia kakahiaka, he keu aku o ka walohia a me ka ilihia; aka, ua minamina ka mea kakau no ka paa ole ana maloko o keia nanea, aka, aia iloko o kekahi buke moolelo hou aku e loaa ai; pela ka hoakaka a ka mea nana i kakau keia moolelo ma ka olelo Beritania.

            Ua aloha ia ka Moi Beriana e kona mau Delakaisana a pau, a o kana mau huaolelo hoalohaloha, oia ka mea nana i kukuni paa i ko lakou aloha iaia.  A iaia e nee aku ai mai kekahi wahi a i kekahi o ka puali kaua, e olo mau ana na leo mahalo me ka hoomaikai,  e hooho ana, E ola mau loa ka Moi Beriana!  E make na Denemaka pakaha wale!  A e halii ka maluhia a me ka lanakila maluna o Irelani ma ke kahua kaua o Clontarf.

            I ka haawi ia ana o ke kauoha no ke kaua, ua emi aku la o Beriana i kekahi wahi puu e ku koke mai ana i ke kahua hakaka o ua aoao elua, a ilaila oia i hakilo mai ai i ka hopena i wanana ia no Irelani.

            E like me ka mea i hoike mua ia ae nei he ekolu mau mahele o ko Beriana puali kaua, a pela pu no hoi me ko na Denemaka.

            O ka mahele mua o ko Beriana puali kaua, oia kona mau Delekaisana i wae ia, i hui pu ia me na kanaka o Mia, malalo o ke alakai ana a ke koa Malaki.  O keia mahele holookoa, malalo no ia o ka hoomalu ana a ke ʻlii Mukada.  I loko o keia mahele e kaua ai ka kakou koa opio a me kona ukali.

            O na kana Eugiana, ka poe i kaulana, ka lahui nana e hoomalu, o lakou ko ka mahele elua malalo o ke alakai ana a Kiana, ka moopuna a ka Moi Beriana.

            O ke kolu o na mahele o ka puali kaua, oia na kanaka o Cana

ute, a malalo no o ke alakai ana a ke ʻlii oia okana aina.

            O ka mahele mua o ko ka enemi puali kaua, oia na Denemaka mai Dubelina mai, a me kekahi heluna nui o ko lakou mau hoa mai na aina e mai, i haawi ia lakou iho no ke kue ana mai ia Beriana.  Iwaena nae o keia poe, ma kahi o ke tausani a oi aku ka nui o na kanaka, i aahu ia mai ka piko o ko lakou poo a i ka manea o ko lakou mau kapuai me na aahu kila, e kau ana hoi iluna o na lio kaua ikaika.  O keia kolamu, malalo no ia o ka hoomalu ana a na ʻlii Denemaka opio, oia o Kale a me Anadarea.

            O keia mahele mua o ka enemi, e kue aku ana lakou i ke kolamu mua o ka puali kaua lahui, malalo o ke ʻlii Mukada a me Malaki o Mia.

            O ka mahele elua o ka enemi, oia na kanaka Irelani o Leinster, malalo o ko lakou ʻlii i lili ia Beriana; ua kokua ia lakou me ekolu tausani mau kanaka o na aina e, a e kue aku ana lakou i ka poe malalo o Kiana, ka moopuna a Beriana.

            O na kanaka mai ka Heberide, ka poe Okane a me kekahi poe Pelekane mai Wale a me Cornwall, o lakou ko ka mahele ekolu o ka enemi, a malalo lakou o ke alakai ana a na Earls Brudor a me Lodar, a e kue aku ana lakou i ka poe o Canaute.

            Nolaila, e ka mea heluhelu, e hoomaopopo oe, o na heluna koa Irelani malalo o ka Moi Beriana, e paio aku ana lakou me ko lakou ikaika a pau imua o ka heluna nui hewahewa o ka enemi i lakou pono me a ikaika a me ka makaukau nui.

            E kaua ana na Denemaka a me ko lakou poe kokua e holoi ae i ko Beriana inoa mai ka puuwai ae o na kanaka, me ka hookauwa kuapaa ana i ka aina holookoa.

            Aka hoi, e paio aku ana na kanaka Irelani aloha aina, e hoomau ia ke kaulana o ka inoa o ka Moi Beriana, ka lani alii hookahi nana i hoomalu ka aina iloko o ke akahai a me ka maluhia; a oia ka lakou i haawi ai i ko lakou mau ola makamae no ka maluhia o ka aina a me ka inoa o ko lakou Moi.

            I ka Moi Beriana i emi aku ai i kahi puu, ua kauoha koke ia na koa e nee aku imua a e hoouka aku i ka enemi; nolaila, ua nee aku la ka puali kaua holookoa e halawai pu me ka enemi.

            I keia manawa hookahi, ua ike ia aku la ka enemi e nee mai ana e halawai me ko Beriana mau puali kaua.

            I ka halawai pu ana o ka makamua o na aoao elua, aia ka kakou koa opio imua o ke alo o na ʻlii Denemaka i aahu ia me na kapa kila, e kau ana oia maluna o Fiona, ka lio kaua o ke ʻlii Mukada i makana ai iaia, a ua paa oia i ka hoaahuia me ke kapa kila i makana ia mai e ka Moi Beriana, e paa ana oia i kana pahikaua, kana laau ihe a me ke koi kaua.

            Me ke kulana haaheo a hoihoi ka nanaina o ka opio naita ia kakahiaka, oiai ua wehe ae la na paia o ka lewa i ka nani kalae o ka lele ao naulu ole no ka la hookahakaha o ka kakou koa opio.

            Me ka lei gula e kaiewa ana ma ka A-i o ke ʻlii Mukada, aia oia mamua o kona puali koa kahi i alakai ai, me he la, e ani aku ana i na Denemaka e kii mai i ua lei la a e lawe aku maloko o ka ikaika.

            Aole hoi i liu iho, hoea ana o Malaki me kona mau kanaka a hui pu iho la me Mukada, me ka hooho ana, e lanakila na keiki o ke awawa o Glen Mama.

            Me ka hahana aka launa ole i halawai koke ai na aoao elua, oiai na naita kapa kila o ka Akau e hoouka ana i na ʻlii Irelani me ka hahana nui, a e ahu mokaki ana ka poe make a me ka poe i hoeha ia malalo iho o ko lakou mau kapuai.

            I loko o keia hahana o ke kaua, ua lalau lima aku la na kanaka Irelani i na naita o ka enemi, e luku ana i ko lakou mau lio me na laau ihe a e hahau ana i ka la o ka enemi me na laau newa, me ke kiola pu ana ia lakou mai ko lakou mau lio iho.

            E kuu hoahanau, wahi a Donala ia Mahone, aiwaiwa a ka launa ole ke koa a me ka hopo ole o ko kakou mau koa, oiai e waiho ana ma kona akau a me ka hema na heana o ka poe make o ka enemi, o kehahi maluna o kekahi.

            Aole i pau.

 

            POHO KA MANAOLANA! - Ua kau aku ka lehulehu o ko Lahaina poe i lawe i ko "Hawaii Paeaina;" maluna o na Keonimana nana keia nupepa, he mau Hawaii Ponoi, eia nae, ua hoonele ia mai ka poe e lawe ana i ka nupepa, aole i loaa iki mai e hala eha helu o ka nupepa i ka poe lawe, a heaha la ke kumu?  A ua ulu mai na manao haohao i ko Lahaina poe lawe no keia hoonele ia ana.

Joela Kulailuu.

Kekahi mea lawe pepa.

 

            Ua minamina makou i ka lohe ana mai ua make o Wahinealoha, ka makai kamaaina o Lahaina.  Ua loaa ia i ka mai fiva, a ua make hikiwawe.  He kanaka oia i manao nui ia, a i hilinai nui ia e kolaila poe.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA A ME KA LAAU O KOU HALE!

NO HEA LA ! KAI NO HOI NO KAHI O WAILA MA !

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka lo o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani o

            Na PAPA ! Na PAPA ! !

 A ME

 NA PONO KUKULU HALE

 O NA ANO NO A PAU.

 Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE,

 HONOLULU

 MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

 NO KE

 KUMUKUAI MAKEPONO LOA

 

 PAPA, PAPA, PAPA

 Na Papa Huluhulu, Na Papa Manoanoa, Na Papa i kahiia, Na Papa Kepa, Papa Hole Keokeo, Papa Hole Ulaula,

NA LAAU, NA LAAU

 Na Kua, Na Kaola, Na Aaho, Na Moli Na Peapea, Pine Huluhulu, Pine i kahiia.

NA Papa a me na Laau Ulaula !  

Pili ulaula, Pili Keokeo, Pani Puka, Pani Puka Aniani, Ipuka Aniani, Paka Olepelepe

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Waniti, Pate.

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO !

Na Ami Puka Hale, Na Ami Puka Pa.  

ANIANI !

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA

No ke DALA KUIKE, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi loa.  O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou e hooko koke ia no ia me ka lawa pono. E kipa nui ilaila, i ike i ka oiai

906 tf