Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 44, 30 October 1880 — KA MOOLELO OLE BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA: [ARTICLE]

KA MOOLELO OLE BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA:

—— ( MOKUN A XXVI # I Hk. ūnio u, wahi a Mahone, aka, alawn alu p«%a oe la ina keiki Deneamka e [ iu \u mai la iloko o ke okoko. H« uimio, hr mea paakiki ka hoainaopopo | » aua aku ia laua iloko o keia wa uluaou i . ia hooili kaua, wahi a Oonala. Aka, o kou | o »t!e iio, ka ukaii 1 ko Mukuila mau j aiaila, e haiawai pu aunnei oe nie oo ka mea, e pu-e mai ana iaua e inaa j i* fi gula. Haro! huro! Hookahi a'u pahu- I i» .iie i koe oo ka Moi Bertana u me irelani. i W« ao a pau ia puana ieo. konini ana kfkabi koa Denemaka i ka ilihonua. Iluko o keu wa, e hakoko ana nn aoao i u» roe ka hahaoa nui, oiai ua inu aku ia u« kaoalea lreiam i ke koko o ko h kou mau rua<ni« mt he tiga ia e haehae liiln ana i k -(ia iuahi; ao ka »»nemi hoi. e nee papa iua iakou imui ma na tauaani, ine he kmia* >> hiihli la, a • kakiwi aoa no i ka iakou j»au koi kaua i ko lakou mau hon kanaka. i« liookuemi hope *na &ku i ka inuhele ka uioopuua a Beriana oia o Kiun.<; >4a. oo ka maoawa waie no ia kuemi hope v * « kekaiH hapa o ko Beriana n»aO kOa, a *et bou ak« la lakou imuu me ka ikaHu e iiiki oie ai i ka ikaika p«palua ke pale īi.ai, oa oieioia, u« iike na kaiuka ireiani ; vi« oi* manawa me na gorila hihiu hue loa. L m puai ae U ke kahua kaua holookoa o

L oouii me na u'uaoa ina u na aoao a eluu ua fcctofci oiu h«r«, » maluna u kc kiekieua .> ka pua ka Moi Beriana i Uakilo mao oie ; i> im> kooa maa paali kaua iup na kaoaenae ; iaa Bi* ka ianakila e hekau iho aua inniuna ! s koaa ia«u kaoakt. I i £ hke nie ka mea i hoike mua m aku, ua * kur la aku U na 'in Denemaka opio e ka 1 aiabehr koa oialalo o kr aiakai ana a ke 'iu j Uukada a me Malaki. Ua iaaa ka maniwa i na olali o lreiam e | boafctietai bope aku »i i na Denemaka, me | ko lakoa n>au naita, i lehia a wai auuu ka i i aa baMua pahi, a aie na maka ihe w«le ] a ke kaua, roa ka Nlau lima ana la iakou a j w». aiaīoo iloko o ko na lrel:mi mau poho ai«i hoi. o ka inea a lakou i upu m e •«mi, e papahi haaheo la aua no la e ka )n--«nakamae a Irelani, oiai oo oia lioko ; c ie okuko maena o ke kaua kahi i houiia J ai. A«a no hoi i keia wa hahana o ke kaua, » lioko «» makoiukalu o na hauaUoa ana | * oa pahikaua, e ukali mau ana ka kakou k«a op.o i ke 'ln Mukada me ka haaleie ole, * * pale aoa hoi ine ka wiwo ole, i kela a oe keia e kua reai ana laia, »ne kona kauboa a kiai makaaia ioa ana me ke ake e ha* ia««i p« 'bl Omeaakk ne ka Haku Powa o ka waokeie. Aka, ao!e ua Haku Powa ia i mawehe ika i ka pUi aoa a na 'iii Denemaka opio »ia aka. aia M lakou Iwaaua o ke ka* wa kahi i paio mai ai i ko Ukou aiau eneini; »ka, i*kabi Uke ae la na kaoaka koa ioa a pa« o ka eoeai, malalo o ke ahikai ana a naHii De«ea»aka a hoooou mai la e opa pu i ka aMkeie e kue aku ana u Ukou me ka t»ha»a. 1 ka ike aoa • Mukada i ni Maiaki i ke* * kuUoa hou o ka eoemi. koo«koakoa ■aj 1« i«oa i •& kaoaka ikaika a m ka poe • ko laoa mahele i wae ia a puni Uua I keio wa, lele aiai la ka enemi maluna o lakee, im u 'lii Deaetuaka opio mamua o kiMhiil; aalaiii, kaiiu «ku !a o Muk»da. liaiiki a m* Mahoot • kalawai pu malakou.

I na aoao elua i halawai pu ai me na eleeie o kn make i ko iakou mau lima, h*ule •ku la'kaikeana o kekahi o na lii Dene- > maka, oia o Kaie, i ka lei gula ma ka a-i o Mukada, a hooho ae la oia me ka ieo nui E ke '(ii Mukada, ke aa nei au e paio aku tt*e oe a hiki i ka make 'ana, no ka waiwai kauoha o ko'u makua. Ke lawe nei «a i kau noi e ke ?|«i Kalē, j wahi a Mukada. Eia au unua ou no ka hanohano o Irelani. Ia Mukada i anahe aku ni e hahau i ua j 'lii Oenemika la, keakea ana kekahi kanaka Oenemaka pilalahi mawaena o laua; ua kau* lana keia kanaka, oia kekahi oko iakon mau kaoaka hopo oie a me ka ikaika, a pane . mal !a oia me ka hookano nui. • Na'u oe e mahele aku i na apana eiua e i ke kanaka Ireiani hookano, ī pane inai ai me kona leo halulu, me ka uhau pu ana mai la • Mukada. Loaa mai k nae kana hauna pahi i ka pale kaua a Mukada, a nolnila, hapai ae la ; oia (Mukada) i kana hauna pahikaaa a hoo-' j moe aku la iluna o ke Denemaka, haule 1 pono iho la kana hauna pahi ilunn o ke poo I o ua Denemoka la, a oaka ae la ka uhi kila j I i uhiia ai kona poo, a h'iule aku la oii ī ka : ! ilihonUa #e ka ahailono o!e. i E hookau aku no au i ka haawina o ka j make maluna ou no kuu hoahanau, i pane j | m»i ai kekahi koa Deneinaka, iaiu i holo ; ! mni ai iinua o Muknda mnluna o kona lio. Pane aku la ke Mii Mukada, ua lalelale mua au i ke o noo e hele aku ai ma ka huakai iini ī kou hanau mua; ī hele kohana j aku la. i.j .*l \ § ? .' •; - ; Aka, uole i haawi ia he wa no iaua e luai ni i kolaua inoina weia ivvfeho,. oiai ua huli i ae la ke au o ka hakoko ajbn mai o'iaua aku. i Oiai, i ka ike ana mai o Mahone i ke koa Uenemaka e hoao ana e hooiei i kuna maka ihe wela maluna o Muknda, ua holo koke mai la oia imua o ke Denemnka ke 'lii Kale, a pane inai la : E ke Denemaka haakei, owau nei ka mea eku oku imua ou. E hooinanao iho hoi oe, owau ka inea nana i kiola aku ia oe iioko o ka nonolu lepo kahi i koniui ai mamua ae o | ka hiki ana i keia la e hui nei Uaua. I Hn !o oe anei keia oka hepa a ke 'lii. | wahi ake 'lii Kale. 1 imi niui nei anei oe { ano e halawui ine kou hupena ? | l keia manawa, halakau hou ae la ka paI hiknua a ke keiki a ka Moi o Deneuiuka me I ke keiki a ka hoahanau o ka Moi o lrelani, innluna o ke kahua o na oii i mohai ia he ; lehulehu wale. i Aka, ua mohai io ia aku la ke 'lii Denei maka opio ma ka nuika o ka pahikaua a ke | koa opib Mahone, oiai kona kino wailio ana me ke koeko<* imua o ko Mahone alo. j Ika ike ana inai o kona pokii oAn iderea 1 | i ka h*»ule aiake »na o kona hanau uiua,

hooha mm hi oia me ka inaina wela, a holo mai lh mti Uona lio imua o Mahone. Aku, mamua ae nap o kona Loohiki ana mai imua o ka opio n:nta, U;« ke«kea :a ae la kona ain e Ponalu. Pane nku ia o Donalo, E ke Oeuemaka hookano, ma Kinikom i hniawai muu ai kaua, a ke manaoiana nei au, o kn wa keiu no'u e kau pile akuai i-i ne ano a m ul loa uku e na lapuwale. r t ? Ē ke k<tna'ka nmkilo, e hookaawal»* ae i ko'u al,n. waln a ke 'ln Oeneinakii. mt ka uh«u pu ana i kanu pahi ia Donal«. - K PouaU, e hookuu mai mm , īue h'u,* i paue inai ai o Mahone. \le ka oiuio loa, «oie aueoe aku, Wahi a Donala; no kt mea. un ake bui au e ike \*ahi alii e iike me oe e kuu honhanau. (a Doonla no i paue ai v i kan t laau ihe a knokao pouo maiuiia ke poo o ke Denemaka, a ia unu aaa iho iialo ma ke f.lo. oaka ae ia ka pale uiuauma>kila o ke 'iu Anederea a waihu aku I-» oia lUio ma ka aoao o kona hmiau mus. 010 ae la ka pihe o na Denemaka mai o n o; hoopuni ae U lakou i ua kino o ke lakou mau alakoi a puaiu ae lu, K make nn kanaka lrelaui e pono ai. Huro |»o lreijni,,i ai m» kanaka f lrelani. Ē make na Deneinaka pskaha wale. MUKU NA XXVII. ' I Waiho iho la na kino kupapau o na ii | Deoemaka a m« ko Ukou tnau kaaaka koa he iehulehu walē malana o ke kahua laua i aka. e mau ana no ka hoouka >a aoa o kt kaua, e ke koena kakaikahi iho i koe o k« enemi, e na-i ana lakou e hookau ako i ki hopena ehaeha maiuna o ko iakou mau ene I mi nana i hoohaulehia i ko takoa mau a!a kai a me na ho'loha; ine ka pula kauniaki no boi e kaa aku ke au o ka lanakiU o k< ; kahua kaua ma ko iakou aoso. He lehuie hu no koi na kupueu o !relani i waiho pu oa kino iluna oi« kahua hookahe koko wdiw«* li o na hean* o ka poe make. Mai kp kiakteaa mat o ka |uu, e kiai ma kaala oiau aoa na maka pauaho oli o ka

Aloi Beriana i ka hooiii k*ua to« a oa pa«!i kaua. o iloko odi wa he lehuleho wile 1 ana e ike aku ai i kooa mau puali kaaa e i paialewa i« ana 1 o a īaoel, uiu eoau nai la i na maoao iloko ona e korao pu aka me kooa | mau kanaka e auamo like i oa maewaewi o ! ka hookahe koko. j Aka, ua piha oia ika hauoii nui, i ka | j ike aoa aku i kona mau kanaka D«lakasia-, na wiwo oie e hoauhee ana i na Denemaka | iinua o iakou rae he oiau pu*a kao hihiu ia. 1 | oiai hoi na kanaka o Canaute e «ee mua ! mau ana i keia a me keia manawa ma na j kulana ikaika o ka enemi. | Ma kahi hahana loa o ke kaua. aia oo ma- j Uil'u oa moho o ko kakou naoea, ke 'lii Mu-, kada. Malaki a me ka naita opio Mahone | • kfthi 1 hakoko ai iloko o ke okoko enaeoa o > nn koeie ana o na koi kaua maluna o na pa- j 'le kuua, a me ka olapa nna oke ahi ona maka ihe kila i ka umauma o keia a me ke iu hoa kaanka; a o ka hookui ana o na lio : kaua k.'kahi me kekahi, ua iike me ka ha- ' lulu o ka w&ikahe ikaika, a ua huna ia iakou e nn koiamu ehu lepo e puai ae ana malaio o ko lakou mau kapuai. Ma kaaoao hoi ona Oenemaka, oua I aiiikanana i paio wiwo ole aku iioko oia la, i oia no ke 'lii Powa a me kekahi alii Denemaka nona ka inoa o Anarude, ka mea nona | ka hoahanau i pepehiia e Mukada. | lloko o keia wa e hooili ia ana ke kaua, ua hakile ke 'lii Powa e loaa o Mukada a me ka opio Mahone, oiai, ua hoopaa oia e , kin»i loa i ke ewe o ka Moi Berianh ma ia { | kahua mokomoko. A e imi pu ana no hoi j |Ke 'lii Anarude in Muknda, e hookau i ka hoopai maiuna ona; no ka mea, ua piha oia | i k;t in iin i no ka make ana o kona hoahanau. i keia manawa, iohe ia aku la nn ieo hooho ianakila o ne kanaka lrelani aloha aina e i hohola ana maluna o ke kahua kaua holoo- ■ kou, oiai na Denemaka ame ko lakou mau i kokua e puhee lnlii ana ma na aoao a pau o ko Beriana mau puali kaua. 1 ka Moi 000 i lohe ai i na leo hooho hiuoli, i kukai pu ia mai e kona ik« maoli ana aku iua Denemaka e auhee ana iloko eke kai, ike iho la oia, ua lanakila o irelani maluna o im euemi pakaha wale o ka Akau. Lohe pu aku la hoi o Mukada a me kona ; mau hoa ukali i na ieo hoolana manao o ka j hauoli, nolaila. hoolei pau aku U lakou i ko | lakou iknika a pau ina ka hoouka ana aku i !ke koena i koe oka eneini e puhee ana a | me ke koena iho e hoonahoa mai ana i pa« | palua ia ai ka lanakila e loaa ia lakou malu- ! na o kn enemi i nui ka poino. Akii aia no nae he poe Denemaka i hoino i iu4u no i ki poe lrelani. ao ko lakou alakai oin no ke 'iii Aneruda, ka mea i haawi i ka | hoohiki paa e auamo no oia i ka hopena ehaeha o kn nuke una o kona hoahanau, ma ( ka inu an i i ke koko o m enemi nana i ku-

[makaia mia. ' Holuholo hele ae ia oia raa kona lio kaua ma o n nmanei oke kahua inokomoko, me ke kahea ana ia Mukada e paio laua, a mahope aku omt ke 'lii Powa. No kekahi manawa, hooluli ae la ke De* nemaka i kona ho a hoio aku la e hoouka i kona euenii. Ike iho U o Mukada ika hoio mai o kona enemi, hoio aku la oia i ona ln. la i.iua i lialaw\i ai, ua loaa aku la ke . Oeneinaka i kti pahona ihe a Mukada, a I knikai m ae la oia mai lena iio ae a waiho ana ilalo o ka honmi; lele ibo ia ke 'iii mai« luna iho o kona Ho, hopu nku ia i kana pio me kona iin>a hema, oiai kona iima akau ua eha la niamuli o kona pale ana aku i na hauna pnhi >• ka enemi me kana pahikaua ponoi. O keia 'ln Oenemala i hanie pio ai ia Makada, he kanaka ikaika oia, noUila, ua «uinenme mai 1« oia ine ka moho lanakila o lrehni; aka ua oi pikeia aku ko Mukada | ikaika i ka paa aua lialo, nolaila, hoolawa ; aku ia oia i kana pio ka iumai ana iho i 1 ka inaka o kana pahikaua. Aole i paw