Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 46, 13 November 1880 — MOOLELO O KA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA.—A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MOOLELO O KA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA.—A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

! fcE KAHUA KAUA MA KOPENAHEQENA I TA Uwe i% aku nei keia leta a hlki imua o ke Kiaaina Karita, k> nlakai o na koa l>rnenoaka roa keia Kowa, a na ua k*naka U e oialama ana ka maluhia ma kn nuku o Katkapu o ka Bolatika. He mana nui nia una. a i kana mea e hana at, ua mana a a»e ka hoapono ia e ke aupuni o Denemawa. a i komo oia īloko oka hookahe koko aum tne na aumoku Beritania, nUila, e koino : po inai ana ke aupuni o Denemaka mn ke kukaia kaua ana mai i ke aupuni o Enelani. Kait iho na aomoku no na haina ake : Kiaaina e pane inai ai no keia ninnu ann. a ma k« o ka la 29 o Mal «ki. ua ik" ! ia aku la kekahi wj«pa e holo m«i aun uni ka papo mai o Koronebuga a i kn pili ana mai ma ka aoao o ka inoku o ku Alihikau». pa mai la keia kanaka opiopio m«> n.i medi- ! ia fu/a o ka oih»oa kaua malona oiu, waiho omi la oia i ka leta a ke Kiaainn Kariti ine :

fca hAnohaoo. a e olelo ana keii palapala i : keia ia«u olelo »no nui penei: ( •* Kakela o Koronebuga, ) •• MamUi 28. 1801. \ •' 1 km Alihikaua o na Aumoku Beritania : *• O »a pokaniahi i kau la maluna o ke kaW. o Korooeboga. ua makaukau mau . oi» oo kt kipoka «na aku i ka mnnawa e ' maalo mai ai o kekahi o na moku ennlilo o • ka bat Beritaoia i piha t m lako kau«, inal«lo o ka haoohano ) haawi in mai ia'u e ki- ; i,i« miUma i k* maluhia o ka Boiatika. <j [kkakau looaia] " Kiaaina Karita." O keia aln opiopio oia no kekahi o na hwheW» poooi • me ka punahele o k« Hooiiina Moi o Kopeoahegena, a he kulana Aliliikaoa kiekie kona no na puaii koa Dene- < maks. Ua la«ve pu mai oia ine kekahi pnne , oai ke Keiki Alu mai ma ke Kilaonu. « eai keU AUhikaua maluoa o ka moku o ka A4imar*la Beritania. aoie e hiki laia ke kamaiiio poloiei ako i hiki ai ke hoomaopopo pooo » ke aoo o kana kmmaiiio ana, nolaila. k«li ae la oa koa Denemaka nei a noi aku | la i k* Alihikaoa Behunia i pem. i hiki ai »«a ke kakau i km manao o kona aupuni ouliwa o kekahi kaoana. - i Laiau ae ia o Sir Haida i kekkki peni a . lae ks kaoaoi. waiho aku ia oia i beia m*u ' ine« aa ke aio o ua koa Denemaka nei, la- ■ Ia« īho ia oia i ka pem m« ke kilnhi hrnektw aoa aka \ ka Aiihikaoa Beritama, kau : aka ta keoa lioia skao maiuna o ke Uimiu. i • kakaa iko la ota i n« inanao o ke Keiki | Aiii • Dfpf aka, a e heiuhelu ia keia wjhi ieta ooko ooiea e ko makou poe heluhelu ! ae toe akakele peoe:; ** iaa o ®a pokoniahi o ko makou aupuoi 1 aoie i o« ae ka ikmika mamua o k« oioi o ka | «M peni. ioa la aole makou e hili- i aai a»e ka pooMe no ka paio ana aku i n« - tae»i ena na pa pohaku o Kopenahegena." O m oleio a keia koa Denemaka i k<kau ; oi a koik» ak« imoa o ka Aiihikaua Bertta>; «L, lw cm« haaokio koikoi ta a me he ano | k«MMk« ako i ka ikaika o keia mau au* ; •ok«. Dt aaooo ke Keiki Alii o D«oe- i aaka, aok hookahi kaoaka koa o ke aupuni'

o Enelani e hiki ai ke komo aku • wawahi ) ka mana o na aumoku Denemaka ma Kopeoßhegeoa, oiai ka papu o Koronebuga e ku nei ma kahi kiekie, me na pukuniahi be h tneu i kao poioiei ia jtelo o ka ilikai. O keia Hooilina Moi o Denemaka, ua kauiana oia n® kana mau hana koa he lehulehu wale. He kuiana Kenela oia no kekahi manawa maluna o na puali kaua aina, a he kuiana Adimarala hoi i kekahi wa inaluna o kona mau aumoku ma ka Bo!atika, a iloko boi o keia manawa, ua lawe ae oia i ka ikaika o kona aupuni ma kona lima, a aa kapa ia hoi oia—ka Ajihikaua kiekie Denemaka ma ka Bolatika. He Keiki Alii hoino keia i ke koko Pelekane, a he hoo wahawaha loa hoi oia i ka hae o ia aupuoi, aka, i ka manawa i haulehia ai kona mau aumoku iloko oka poho lima 9 ka Haku Nelekona, ua lilo mai keia keiki alii he hoa aioha maikai loi oo ua pukonakona nei. Ma ka auwina la 0 ua !a nef, haalele mai la ua koa Denemaka nei me ka hanohano, a huli hoi aku la oia no ka papu o Kopone* bjga, 1 niauka aku hoi oka aina, loa aku la kana huakui iinua oke Keiki Ali ma Kopenahegena. Ma keia wahi e na mnkamaka, ua maopopo ae a ia kakou ka mmno 0 ke aupuni Denemaka, e kukaln kaua mii ana oia i ke aupuni 0 Enelani maloko 0 keia mau leta. Ua olelo ia iloko ōna Kanawai kaua raoana—o ka leo kupinai oka pukuniahi mua 1j« e k»ni ana, he kukala ana in nja ka ha-* pu oua aopuni la. Nolaila, a heluhelu k • kou mu keia wahi i ke komo ana aku ona aumoku Beritania maloko o keia kowa, a me ko lokou kipoka ia ana eka pupu 0 Koronebuga. \lailoko mai 0 na aumoku Beritania he 53 mai ke nui a ka nui liilii, ua ili hookahi 0 kein mau moku malalo 0 ka papu 0 Warebuga ma Suedena, nolaila, ua hoemi iki ia iho ka heluna ona moku ike 52. Mailoko mai 0 keia heluna, ua mahele iho la ka Alihikuua i na mahele hnkahaka ekolu malalo o ke alakai ana a ka Haku Nelekona, a penei ke ano 0 ua mau mahele la: Mahele Ekahi—He 17 inoku malaloo Vice Adimarala Haku Nelekona, ka Alihikaua Elun umlalo 0 na kauoha a Sir Haida Paka, a puilata hoi no keia mau aumoku ma keia Kowa. Mahelu Elua—He 18 moku malalo 0 Adimirila Sir Haida Paka, k» Alih:kaua nui 0 11 a aumoku. Mahele Ekolu —He 17 moku malalo o K- .r Adunarala Kamnki Gariva Alihikaua Ekolu malulo 0 na kauoha a Sir Haida Paka. Mu ke ahiihi 0 un la nei, ua loaa mai la na kauoha i na n akai pukahi 0 na aumoku 110 kn hoomakaukau ana i ko lakou wa e hookomo ai maloko oke kowa. Ma ka hora 6o ke k»kahiaka oka la 30 kau mai h kn Alihikaua 1 kekahi hae hoailona, aia manawa na auuioku i huki like ae a i a heieuma, a puiee malie aku la lakou maloko 0 ke kowa, me kekahi m kani maikai e pa ani mai ke kukulu :ikau aknu komohana mai, a <na ka hora 7 ine ka hapa, kaalo ae la na aumoku mamua ponoi oka papu 0 Koronebuga, a penei ke ano 0 na mahele hakahaua ekolu i ko lakou wa e hookomo nei.

Oi»i na aumoku BentAuia e hookomo nei j me ka malie, ua ike koke-ia uiai la lakou e, ke Kakela o Koronebuga, a ke kue aua hoi : keia i ka leU a kc Kiaaina Karita, ka Ahhi-1 kaua nana e kiai nei ka maluhia o ka Bol«-1 tik«. a iloko o keia maoawa, ua makaukau | oia e hooko «ku i na kauoha i haawi īa mai j ai e kona aupuni. O ke akea o keia Kowa kahi a na aumo* j ku e hookomo nei. he eono wale no mile j ma» na aekai mai o Denem«ka a hiki aku i • na tae kahakai o Suedena. O ke Kakeia o ( Koronebuga. oa kukulu ra oia maluna o ke* 1 kahi puu kiekie, a hd 170 a 01 kapuai ma ; ke aoa ka pololei mai ka ilikai ae. He me« ( paakiki oo kekahi moku k* pakefe ana mai, keia Kakela aku, a i ole, no ke kaua ana'ka ; paha i ua Kakela nei, no ka mea, o oa pu- ( kuniahi i kau ia ma kahi kiekie, he hiki loa 1

I ke hooiho i ko lakoa miu waha weliweli | ilalo ma kahi i makemake ii, aka. o na pakuniahi ma kahi haahaa. be mea hiki ole īa ke hoopii ae i ko lakou mau waha iiuna me ka hikiwawe, no ka mea. o na pukuniahi maluna o keia mau aumoku. aole i hana ia kona mau kaa kaua no ke kipoka ana i oa Kakela ma kahi kiekie loa, aka, ua hana la keia mau kaa kaua e hke me ka poloiei iliwai like no na moku kaua e lana ana, malalo iki iho o ke kai, a maluna iki ae hoi o koua mau ]-s. Ke holo nei keia inau aumoku ma ke Kaikapu o Bolatita no ke kahua hoopaapaa aupuni ma Kopenahegena ine ka haaheo uui, me he mea la e ] aku ana lakou i ke Kakela o Korenebuga, na lakou e hoio keia Kaikapu, aka ma ba hora 7 ponoi. ku pololeiae la na aumoku ma ka laina pololei i ke Kakela, a iloko o la manawa koke no i ike ia aku ai kekahi bae eehia i hukiia ae iluna o ke Kakela, a owaka koke mai la ke ahi ma ka waha o na pukuniahi e like me ka uwiia, a hoouna koke mai la lakou 1 na poka weliweli i ka wa hookahi, a na keia mea i hoonakolokolo ae i ka lewaluna, e like me kekahi makani nui ikaika e wili ana iluna i ka e'a o ka lepo a pouli ka lewa, pela ke Kakela i pouli pu ae ai i ka uahi o ba pauda. u lele aku la keia mau poka me ka huhu a me ka inaina a hihio wale ae la no ua mau elele la a ka mnke maluna ae o na moku me ka manuheu ole iho, aka, o keia kipoka ia ana ona aumoku o ka mahele mua melalo oka Haku Nelekona, aohe ia he mea nona e kanalua ai no ke alakai ana i keia mau aumoku ma ke Kowa, aka, holoholo tnau ae la ua Nelekona nei maluna o ka oneki, me kona nani kapnkahi ana aku i na pukuniahi he haneri e owuowaka mau mai ana mai ke Kakela mai o Koronebuga. Aole i vau.