Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 47, 20 November 1880 — KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA: [ARTICLE]

KA MOOLELO O BERIANA KA WIWO OLE A ME MAHONE KE KOA:

MOKUNA

I *A. .* Mokt<it i kuiou īho ai e unuhi |n)s; . ka p«tiikaua » ka mea i eha. ua !■ «ko la e Ui kana » kaiewa ana ma kona aoao, a me m air bop ioa, lomni mai la oia i ka /«.mm i-oke o ka puuwai o kona enemi. A '-a ■ hooko ia ai ka hopena maluna o MiAida. kf ku onohi hot o Uo helani > *. at. na eu hooho hauoii o ka lanaana no ma o a mnanei o ke rr r 'knn>;4o . ,? ws a na U*o e ikuwa hnuoli ana, e snf! ka kawou n>oho opjo nae kekihi Aikuni !>nem«ktt. a kahea aku la ko- . :*a inea: £ kuu 100 wai ula o ki pahikn*.ii k« Krjki Ain Mukuila i kekahi •n... 4*:a. ke p«he« iiihi nei inkou iinua o mau koa, nnlo.ia. e ukaii aku kou j* j*u> : ka makaiu» hooknhi o ko kaua **«. i fck « e' . j'«t» *?i» no o n» olelo a Don.ih. pu- . : ckj » i ioa ann ka u it* Dt*nema- • t . i k« hanua. t. aku oe i ka eneuii e «uhte la, i -■■■■* r.ce inai ai o Donala. Ina eia kela 'iil ,n apahi iloko o ka hoikaa ana o Ka ene> - kfta la. e uwe aunei o " K meoui, . ka «eU o ka la." .* wa k'oke no. oili ana ua Pepeekue noho » »a roe ke 'hi Denemoka Burueda a •i* wrkau» tnau ukali o Uua. e holonna i ka & maiumaiu o kekah) waht utula|u. N •< * ma ka papi hoomanao o nn kaua e pau i »ke ia. o keia hooili kaua 1 • *« -a o na kaua weiiweli loa; a mai ia * . hooauhulihia ia ai fc'a mana o na *»~neciftka <ua lieiani a iilo i me« ole a hiki ;« « keia mooielo e ui nei kakou. ea enemi o ka Ak*u a me ko lakou w *,oko« aa holoi ia «ku uiai ke kahua * n*i©*r«k>; o ko lakoo mau puali kaua * ua k*uinlu. ua iuku ia na'ln a me na *»*k o iakou maluua o ke kahua mokomo* o.* « iaoakiU a ifelant e poina o'.e ai t ** «fii 0i« m*mo. Hr ua»; laoeam a oi aku na Deneiualta i <i %o Ukou eaau oia ma keia k<iua & tar kr;a huina ko iakou mau alakai a ke ki ain eiua a ka Moi o Deuemaka. Hi una aku hoi o ka ekolu tausani ua Mt>rka o ka Moi LeinsSer i helu pu ia aku ** poe m«ke. i ka ike ana o iea Mo) oeriaoa i ke auhee aaa i na eoemi. kauoha koke ae la oia i koia pa»}' kt«i kiai e ukai* aku i na iueheu a ** eaeaii. a huii toi mai lt o»a i kona hale ** oe i*n« wmti kokooma he w»hi keiki. icīt oa i kepohopo M kona ola i keia ka mem. a» ike ku«ak« oia i ke aaaaa o it roe<&i ot • a in«anei. 1 keia •l m € laikakliae iloko e kona hale luie, ■■k oa i lehe i km nuke aoa o kaua keiki *aa*datiii„ otat a«lie koaa aau 'in i fcai aku *• OMoaaa ae o ko iakou «luaio ana i ka A oaai m e kalmli ana ae toa h«oliaikai •®a aka i ke Akoa oo lta lanakila *■■■ «a, ata kot komo oaai ia kekahi pol Ohmmmlu iloko o ka hale lole, a pak: O koo ara ikope keia • Beriaoa, ua hiki ma ka»ta»a. E ka |Krara o ke kuahiwi. heaha kau i hi ki ati an ī *eta bra? «abi a Bertaoa i pa *■ •*» ai, aaia i aouki ae ai i kaoa pahikaua «kaaaila e pale iaia »ho imoa o kom

Pane aku la ke'iii Powa e Beriana, o kao We ki aloha, nia oia maiuna o ke kahua kaas kih» i waiho ai be heana no ka poe make, he popo iepo hoi na keia mau kapuai e hehi. a e uknli aku auaoei oe ia makalaa hookahi. O lfe leeiki hoi a koahoahanao, ua makaukao oia i moepuu no olua, no ki oiea, e na-i aku no a« 1 kooa mau kapuai a hiki i kona make ana me ke kaulua ole. A nolaila, iloko 0 keia hora o ka lanakila i loaa i kou mau puali kaua. e lawe no au i kou oia aoo e Be* riana. Ke hoino nei au īa oe e ke kaoaka kipi, wahi a Beriana me kona mau maka hulili hae i kona mao enemi; kauoha ae la oia i ke keiki, e kahea aku i ke kiai. I ke ke»lri i hoomaka ai e haalele iho i ka hale lole, ua ako koke ia ae la kona ola e Bumeda ke Denemnka, mamnli o kona iumai ana aku i kana pahikaua iloko o ka umauma opiopio a haule aku la oia i ka honua. Me ka leo hooho hoonaaikola ke 'lii Powa 1 lele mai ai imua o Beriana, aka, ua hookuemi la aku la nae oia ihope me ka hauna pahi a ka Moi aoo, me ka puana pu ana ae : E kokua e na Delakasiana lanakila! E hoo* pakele i ko oukou Moi! Ia wa i lele like mai ai na JDenemaka maluna a ka Moi Berinna, a kaili aku la me ka īkaika i kana pahikaua inai kooa puili ana. 1 keia wa o Buruc4a i pale ae ni i ke 'lii Powa tna kona aoao, a lu.nai aku la i kana pahikaua īloko o kn umauma o ka iVloi Beriana. Unuhi mai la oia i ka pahikaua i paumaele i ke koko, kaikai ne la iluna, a puana ae la : E hoike ia aku imua o kela a tne keia kanaka. ua haule o Beriana a make ma ka lima o Buruedti. E ka mea hohe wale, i pane mai ai o Beriana, iaia i hina aku ai a waiho i ka honua me ka nawe no o ke aho i kona houpo. Pane mai ia ke lii Powa, iaia i leha aku ai i kona enemi maka eleele oiai oia e mauliawa wale ana no, he oiaio aole oia i make ma ko'u mau poho lima, aka, e mauliawa ana oia a make iho ; * pau loa iho la na enemi o Denemaka i ka nalohia. Nolaila, pane aku la ke 'lii Powa ia Burueda, e awiwi aku ano, oiai oia ka puuhonua no kakou i ke kuahiwi a hiki i ko kakou hui pu ana u»e na hoa'loha. Oi u lakeu e holo unu n o ke komo aku koe iloko o ka ululaau mai kahi mai o ka mea make i powa ia, hoea ana no o Mahone a me Donala a me kekahi poe Delakasiana e hali ana i ke kino mike o Mtikada mr Inkou. E noho iho oukou ianei, wahi a Mahone, a e hele ae au e hoike i ka Moi Beriana i ka nuhou kaumaha. Komo aku la ka kakou koa iloko o Ka hale lole o ka Moi, e hoike aku i k« make ann o kana keiki, aia hoi, ua lohe aku la na koa he leo makena mai ke koa opio mai, a mnopopo koke ae la i na mea a pau ua ma> kt» o Beriaoa. Pukn mai ia o 1 Mahone mai ka hale lole mni a pahola mai la i ka lono eehia : (Ja make kn Moi Beriana. ua powa, la oia iloko o ka hale lole e kela 'iii Powa lima koko n puuwai uliuli o ka manao. Kaomi mnlie iho la ka iuaui makua i k& iima o kana keiki, a pane mai U me ka nawiliwali, aole na ke 'lii Powa. aka, na Burueda a o ke 'lii Powa pu no kekahi me ia. Ua holopono anei ka nee ana o ka lanakila ma ko kakou aoao, e kuu keiki hopo ole 1 E ka makua, ua kauliilii m enemi ma o a maenei, wahi • Mahone ; a mai pauaho mai oe la makou iloko o na iaaakiia ana o 0 keia (a, aka, e noho mai oe i alakai a i koo no inakou no na haua o keia la Ua hoikeia no ia'u i keia la, a ua hiki ma» no hoi i o'u nei ka lohe, ua helu pu ia aku ka'u keiki nloha o Mukaiia, me ka heluna o ka poe i make no ko lakou aina aloha ; ooiaila, o ko'u m.ike ana aole la he mea e waia ai ko iahui kmakn me ko'a koko, aka, na k* [ Akua ehookup«a mau aku i kuu aina ma* kuahine aloha a mau loa. Me keia <nau huaolelo i kuu mai ai ka Moi Beriana i koaa aho hope loa, a haalele iho ia ka uhane i ka hale kino lepo e hoi i ka poli o ka makuahine honua, a hoi ako ia > ka uhane i ka mea oana i haaa. AlaiU. o|o ae la ka pihe makeoa mai o a o i ka pahola īa ana aku o ka lohe ua make o Beriana. 1 Oiai oae ke alii Powa e holo ana me ke Denemaka no kona hoine koahiwi, aa kau hou ae la ka kakou koa opio a m* I okali maluna o ko laoa raiu lio, a alualu aku la i na pow». A ia laua ma ke ala, halawai mai la k« kea Malaki me laua a rae kona mau kanaka. Mamua ae nae o ka oili ana aku o n* huaolelo a ke koa opio, ua ninaa mai la o Ma« laki. Ua ike aoti ol«a i ke kaikamahioe Fioavola ? Paue aku la ke koa opk>, aole ; a ua aha ia oia ? Paoe aku ta o Malaki, ua kaili ia aku 0«

nie kou makuahine hookama na Deoemaka. He oiaio aoei, he mau aweawe kaumaha ke k&u mai aoa maluna o'u oo keU raau hana wiwo wale i hana ia e ke 'lii Powa. wahi a Mahone. ina peia ka manao ana, aiaila. e raoe oie auoei ko'u po no ka'powa naoa i hana keia lima koko, a e ukaii no au iaia i ka pikoo na mauna a iluna hoi o na ale o ka hohonu, a hiki i kona wsso ana ma keia raau poho lnna ; nolaila, ? ko« mo pu mai oe e Maiaki a me kou mau kanaka ma keia hahui ana ika deragona eleele. Oiai lakou e kuu ana i ka holo o ko la* kou mau lio, ua ike ia aku la ke 'lii Powa a me ke Denemaka a me na ukali e hookee ae ana ma ke aia mauna no Dubelma. Aka, mamua o ka hehi ana © ko lakou mau kapoai i ka paiena waho o Dubelina, ua wawaiu aku la na maiuu o ke keiki Ireiani i ko iakou kua ; a na ia rnea i hoaui ae > ka ia> kou huakn a huli mai la e paio i ku lakou mau enemi. Ia lakou i haiawai ai, pane aku la ke koa Wahone, owai la o oukou ka mea nana 1 ako ae ke ola o kuu Aloi maikai. Pane mai la ke Denemaka me ka hopo ole : Owau ; £ kukaia ia &ku imua oke ao holookoa, na Burueda ke Denemaka i pepehi iho i ka IMOI Beriana iioko o ka hora 0 ka lanakila. £ kukala pu ia aku no hoi i ko ka honua a pau, na ke keikia ka hoahanau o Beriana 1 pepehi iho i ka powa pakaha waie. A e like me ka (iona poioli e popoi ana i kona enemi, pela ka kakou koa imua oke Danemaka, a hooiei ia aku ia oia mai kona lio aku a waiho iloko o ke ehu lepo, ieie iho la ke koii opio mai kona ho iho, unuh) ae la i kana pahikaua a lumai aku la iloko o kona uuiauma. Pela auanei e make ai ka mea pakaha wale an.i n iima koko nana i pepeh) i ka Moi Beriana. A oiai ke koa opio tne ke Deuernaka, ua miki aku la o Dona!a no ke 'lii Powa. a ia laua e hakoko ana me ka hahaoa nui haaieie pau aku la ke kanaka nona na lima kakauha i olokea ia me na olona i ka pahuna ihe i kona enemi ana i lia nui ai,a wala aku ia oia mai kona lio aku a waiho ana i ka honua me kona aio iluna ; unuhi ae la o Donala i kana pahi pepeekue mai kona wahi ne a lua>ai iho la i koua inuka wim oi iloko o koni puuwai; puapuai mai la kc koko mai ka makalua mai ok» pain a kahe aku la i ka honua, aiaiia, unuhi mai ia o Donaia i ka pnhi a pane iho la : £ kuu hoaheie, i keia la i kena ni ka liii o kou haku, a i keia la i iuu ai oe i ka wai ul » 1 koko o kou enemi, a peia auanei e inake ai ka men naau hookiekie a ine ka pakaha wale, pela i hooko ia ai ka hopena weliweii maluna o ke 'iii Powa no kana mau hana eieele. Na ke koa Malaki hoi a nie kona inni kanaka i luku aku i ke koena o na enemi me ke 'iii Powa, a aole hookahi o lakou i pakele aku i ahailono. Na lakou i oki ae i na poo o ke 'lii Powa a me Burueda mai ko laua mau kino ae a hoihoi aku la i kahi hoomoana me ka olioli no ka ianakiln i loaa la lakou. Hoihoi aku ia o Mahone i kunu ipo a me kona inama hooknma me ka palekana i kahi hoomoana o na koa. 0 ke kino kupapau o Beriana a me Mukada kana keiki, ua lawe loa ia i ka luakini o Kilimainehama malalo oka maiama ana a Malaki. Noho iho la o irelani holookoa iioko oia mau ia me ke knnikau ana no ko lakou Moi aloha i inake nana i noho hoomaiu i ka aina iloko o ka maluhia mai o a o. Ika hala ana ae o na mahina eono, ua hooiaioia ke koa opio Mahone o ka Violaume, oia kekahi o na 'ln o ka hanauna o Beriana. mainuli o na hoike akona maaia hookama, oia ke keiki ponoi a Mahooe ka Nui, ka hoahanau ponoi o Beriana ka Moi. Mahope mai oia manawa, ua hoohauoiiia ke koa Maiaki, ma ka hoohui ia ana o kana kaikamahine o Fioavola me Mahone ma ke apo lokahi oka mare, a pela laua i ooho ai Ime ka maluhia ma ka halealii o Kinikora | iioko o ko laua mau la me ka hauoli a me Ika olioli nui, a o Donala o ka laau ihe, ko laua hoaMoha oiaio. | He ewalu haneri makahiki t hala ae nei, | mai ka hoohaahaa ia aoa o ka mana ona > Denemaka ma CiooUrf; ke puaoa mau ia | nei ko Beriaoa inoa, me ka hoooiaaao mau | ia a hiki i keia ia e oa kaoika ireUni. | Ma keia Helu hope oko kakou Moolelo. ! ke h«awi oei ka Mea Kakau i ka mahalo. i k? ahonui o oa makamaka i uhai a holo pu £* i'i i -■ ' > : r- «<• » me kela oanea U&a oa kofamd 6 Kilohana. Pookila « ka liAHai Hawaii ; a me ka haooii hoi e boolaw» maa m ako ka poe ftelohelo oke Kookoa ot na mooielo oaikai. A me ookoo pakahi a pan ke aloha no ka Hopeka.