Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 1, 1 January 1881 — Page 2
| This text was transcribed by: | Nancy Houlding |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma ke Kauoha.
Hoolaha Papa Ola.
NO KA O ANA.
E ike @u@ na Kanaka a @ ka P@kaki @ keia p@
@
N. B. EMERSON M. D.
@ Dek. 31. 1@
HE OLELO HOOLAHA
No ka O a@@.
E HOOMAKA hou ia ana ka O ana mai keia la, ma ka Hale Lapaau ma Kikihale, a ma ka Halemai Moiwahine, ma kela a me keia la @ like me ka O ana mamua. E hele nui mai @@ @@ea i @@le i ka O ia. A e lawe mai hoi i na Keiki a pau i O ol@ ia.
N. B. EMEKONA.
Luna O o Oahu.
Dek. 31, 1880. 996 4t
Hoolaha
A KA PAPA OLA!
O na hooponopono ana a ka Papa Ola malalo iho nei. ke ma@ @ei no ka @, a k@ hoike ia aku nei ua manaola ke awa o Kapalakiko he “awa i hoomaopopo ia ua kauia e ka Mai Hebera.” Ua kauoha hou ia, o na mea a pau i ae pono ia @ lele mailuna mai o kekahi moku i ku mai Kapalakiko mai, in@ malalo iho o na la he umikumamalima ka manawa o ka holo ana mai, e hoike kino aku imua a ke Kauka @ ke Awa, aole @ emi i ka hookahi @nawa@ ka la, a hala @ umikumamalima @op@ ka kaalele @ aku ia Kapalakiko.
NA HOOPONOPONO HOOMALU A ME NA RULA I APONOIA E KA PAPA OLA HAWAII.
1 Ma ke ku ana mai o kekahi moku ma kekahi awa o kela Aupuni, mai kekahi awa i ikeia ua loohia me ka Mai Hebera, ina ua hoea ae oiai e holo mai ana ma ka moana, aole loa e ae na ohua a me @a lu@ e lele iuka, aia wale no a hala na ia he umikumamalima mahope iho @ ka h@l@ ana mai.
2 Ma ke ku ana mai o kekahi moku ma kekahi awa o keia Aupuni, ina ua loaa mua iho, a i ole e mau ana no paha ka Mai Hebera maluna o kekahi mea o ua moku la, e hoop@aia ia ka poe mai ma ka Halemai Hoomalu a @ hoomalu ia na luina me na ohu@ no umikumamalima la.
3 Aole e aeia kekahi mea e haalele aku a e kipa ae paha, i kekahi moku i hoomalu ia, a i kekahi hale a kahua paha i hookaawale ia no ka hoomalu ana a ka Papa Ola, koe wale no malalo o ka palapala ae i kakauia e ka Papa.
4 Aole loa malalo o na kumu e like me ia i ho@kaka ia maluna ae, e aeia ai na lole a@hu a me na ukana pilikino e hoolele ia iuka, mamua ae o na hoomaemae ana a ka Papa Ola e kauoha mai ai.
5 Ma ke ku ana mai o kekahi moku. ina aia no maluna ona. a i ole ua loaa mua aku paha, oiai i ka huakai ma ka moana. kekahi mea i loaa me ka Mai Hebera, alaila, o ka moku @olookoa, a i ole o kekahi wahi paha o ia moku. e puhi hoomaemaeia, e like me ka makemake a me na kauoha ana a ka Papa Ola, a aia wale no a hooko ia keia mau mea, e hiki ai ke hue ia na ukana.
6 Aole loa e hoolei ia kekahi Eke Leta iuka mailuna mai o kekahi moku ina he Mai Hebera ko luna, oiai ma kana holo ana mai ma ka moana, koe wale no malalo o ka palapala ae a ka Peresidena o ka Papa Ola.
@ Pauku 284, 28@, 293 a me 294 o ke Kanawai Kivila o keia Aupuni, penei ko lakou heluhelu ana:
Pauku 284. E hoolaha aku ka Papa Ola i na Rula Hooponopono a pau a lakou i kau ai, ma ke pai ana iloko o kekahi nupepa i paiia ma ia apana, a @ he nupepa @ ia wahi, alaila, ma ke kau ana i palapala lima ma na wahi akea ekolu o ke kulanakauhale, a apana paha; a e manao ia ka @aha ana pela i na rula, he hoike ana aku i ku i ke kanawai no na kanaka a pau.
Pauku 28@. O kela mea kele mea i uhaki @ kekahi Rula Hooponopono o ka Papa Ola mahope @ ana e @ me @ olelo a ka Pauku maluna ae nei, e hoopaiia oia ma ka uku hoopai, aole e oi aku i na dala hookahi haneri.
Pauku 293. O na Rula Hooponopono i ke kaohi ana mai i kauia pela, e pili no lakou i na kanaka a pau, a i ka ukana me ka waiwai a pau i hiki mai maluna o ia mau moku, a i na kanaka a pau e hele ana maluna o na mau moku la.
Pauku 294. E hoolahaia na Rula Hooponopono @ kaohi mai ana, ma ke paiia ana e like me ka olelo o ka Pauku 284, a mahope o ia hoolaha ana, e hoopaiia ka mea nana i uhaki i kekahi o la mau Rula Hooponopono kaohi mai, ma ka aku hoopai aole @ @mi mai malalo o na dala elima, aole hoi e oi aku i na dala he elima haneri.
H. A. P. CARTER,
Peresidena o ka Papa Ola.
Honolulu, Dek. 11, 1880. 994 3t d1@ 3t
MAMULI o ka mana i loaa mai i ke Kuhina Kalaiaina, ua hooponopono hou ia na Rula no na Kaa Lealea, na Kaa Hali Ukana a me na Kaa Kikane, e hoolimalima ia nei ma keia Apana.
Ua hoopauia keia mau wahi ku mau o na Kaa: Aoao mauka o ke Alanui Kalepa, mai ke kihi hikina aku o ke Alanui Betela. Aoao makai i ke Alanui Hotele, mai ke kihi hikina aku a ke Alanui Papu.
Ua hooholo hou ia keia mau wahi ku mau o na Kaa: Aoao makai o ke Alanui Kalepa, ma ka hikina aku o ke Alanui Papu. Aoao makai o ke Alanui Kalepa, makai iho o ka Hale Luina.
Aoao makai o ke Alanui Hotele, ma ka hikina aku o ka Halepohaku o Burua ma.
Ma keia mau wahi ku mau o na Kaa, aole e aeia ke oi aku i ka Eono Kaa no ka manawa hookahi.
H. A. P. CARTER.
Kuhina Kalaiaina.
Ke hoolaha ia aku nei, ua kauoha ia na Makai e hoole aku i ke ku ana o na Kaa Hoolimalima ma na wahi i hoakaka ia iloko @ na Rula. 994 3t
NO KA MEA. – Mamuli o kekahi Kanawai i hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o k@ Hawaii Pae Aina iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni, i aponoia i ka la 30 o Dekemaba, 1864, ua kukulu ia ka Buro Eemaku mai na aina e mai, e hooponopono ai i ka hoopae ana i na lima h@ a me na eemoku mai na aina e mai; a ma na olelo oia kanawai a me ke kanawai e pakui ana i ka mana oia Buro i aponoia i ka la 23 o Iune, 1868, ua hoomaopopo ia na ke Kuhina Kalaiaina me ke kokua mai oia Buro, e hana a e waiho aku imua o ka Moi iloko o ka Aha Kukamalu, i mau rula a me na hooponopono ana i manao ia he kupo@o no ke alakai a me ka malama ana i na eemoku mai na aina e mai i hoopae ia; a
NO KA MEA. – Me he la na hoike ia mai imua @ k@ Kahina Kalaiaina, he mau hewa ka i ho@la ia mamuli o ke kuhikuhi i hoo@ a kekahi p@ i @k@hu o@e ia i ka p@ ke poe la welawe oihana luna, a poe kepa pa@eemoku mai na aina@ i hoopae ia iloko o keia Aupuni @ lakou @l@l@ o ka palapala aelike) @ ka poe makemake ana e hoohana ia lakou; a
NO KA MEA. – Ua manaoia he maikai ke koho ana i poe kupono e lawelawe i ka oiha@ hana, na lakou e hana na palapala aelike mawaena o na eemoku mai na aina e mai a me ka poe makemake e hoohana ia lakou, a o na poe e ae a pau e papa ia ko lakou lawelawe ana i ka oihana agena hana. Ma ka hooia ana mai o ke Kuhina Kalaiaina, a me ka Buro Eemoku mai na aina e mai.
Nolaila, E hookohu ia e ka Moi iloko o ka Aha Kukamalu ke Kuhina Kalaiaina, a m@ keia ke kauoha ia nei oia, ke nonoi mai ka Buro o na Eemoku mai na aina e mai, e hoopuka i mau laikini no na mea elua a oi aku paha ke apono mai ua Buro la no ka Apana o Honolulu; aole e oi aku mamua o elua laikini no kela a me keia apana e ae o ke Aupuni no ka lawelawe oihana agena hana me ka mana e hana i na palapala aelike mawaena o na eemoku i oleloia a me ka poe mahi a haawi hana paha; a e hoopau wale ia no ia mau laikini e ke Kuhina Kalaiaina ma kona noonoo ana.
I ka manawa e hoopuka ia ai ka laikini, e haawi ka mea nonoi laikini i ke Kuhina Kalaiaina i na dala he $20, me ka waiho pu aku i Bona me na Hope maikai, a na ia Kuhina e apono mai ia Bona i hoopaa ia e na dala aole e emi mai malalo o $2000, a penei ka olelo hoopaa o ia Bona: e ukuia ka mea nonoi laikini no kana mau hana elima dala no ka palapala aelike hookahi, a aole oia e noi a e ae e haawi ia mai na dala oi ae mamua o ia, a e hooko ka mea nonoi laikini e nana i ka hele pono o ka lima hana ma kahi o ka mea haawi hana; ke hooko ole ia keia alaila e hoihoi hou ia ma ka lima o ka mea haawi hana na dala uku mua ke koi ia ina ua loaa kekahi uku mua i ka eemoku mai na aina e mai.
A ina ua hana kokua paha e hana kekahi mea i laikini ole ia i na palapala aelike mawaena o na eemoku i oleloia a me ka poe haawai hana, e hoopai ia no oia $100, no kela a me keia hihia ke hooholo ia e ka Aha i loaa ka mana e hooholo pela.
Aka hoi, aole e manao ia ma keia mau olelo hooholo, he kuleana ole ko na mea haawi hana e hana ponoi iho i na palapala aelike me na eemoku mai na aina e mai.
Aole no e manao hou ia, ua pili keia mau olelo hooholo i na palapala aelike e pili ana i na eemoku i oleloia, i hana ia e ka Buro Eemoku mai na aina e mai, a malalo paha o ke alakai ana a ia Buro.
A ke manao hou ia nei e lilo keia i mau olelo hooholo mai ka la aku a mahope o ka hoolaha ia ana maloko o kekahi a mau nupepa paha i pai ia ma Honolulu.
Hanaia ma Halealii Iolani i keia la 24 o Dekemaba, M. H. 1880.
996 3t KALAKAUA R.
He Leta na Aloha Hawaii.
E KE KUOKOA; Aloha oe.
Ua ike ua iloko o ka Paeaina o ka Poaono i hala manao i lawe ia no loko ae o ka Elele Poakolu, nona ke poo “Pela io anei?” E kalai ana ka mea nana i kakau malalo @ keia mau ninau elua:
1 – Mai hea mai na loaa o keia Aupuni?
2 – No ko wai pomaikai i hoolilo ia aku ai ua loaa Aupuni la? He wahi hoohalahala ka’u no na wehewehe ana a ka mea kakau; no ka mea, ua paewaewa ka wehewehe ana, a ua hoohaule ino oia i ke kanaka Hawaii. E nana i ka ninau mua, “No hea mai na loaa o ke Aupuni?” Ke olelo mai nei oia, no na aina o ke Aupuni kekahi mau loaa nui, a he mau aina keia i haawi ia mai e kekahi alii Hawaii. He oiaio iki no paha ia, aka, aole oiaio loa. Heaha la ka mea e waiwai ai na aina, na holoholona, na moku, a pela wale aku? Ua maopopo ao a ka hoohana ia o ia mau mea, oia ka mea e waiwai ai, aohe maikai o ka aina waiho wale. O na moku i hooholo ole ia, he mea ole lakou. Aohe waiwai o na pua holoholona i malama ole ia. Eia keia ninau, Nawai e hoohana nei na aina a me na kumu waiwai iloko o keia Aupuni? Ina e loaa keia ninau i ka P@@aina a me ka Elele, o ka loaa no ia o ka haina o ka laua ninau, “Mai hea mai na loaa o ke Aupuni?” O ke kumu i oi ae ai ka waiwai o keia Aupuni i keia wa mamua o ko na kau i hala, oia no ka hoohana ia o na kumu waiwai e waiho nei iloko o ka aina. O na loaa o ke Aupuni, noloko ae no ia o keia mau kumu waiwai o ka aina i hooulu ia. Nawai e hooulu nei? Na ka poe e mahi nei i ka aina, - na ke dala o kahi e mai e hookomo ia iloko o na hana hooulu waiwai maanei; oia ka haina pololei. Penei e hoohalike ai: Ina o Kale Hailama e malama nei ekolu kaa hoolimalima me na lio maikai, alaila, oia kekahi e kokua nei i na loaa a keia Aupuni, - mamua ae o ke kanaka noho wale iho no, no ka mea, e hookupu ana Ke@@ i ke Aupuni no ka auhau a na lio, na kaa, na laikini a pela aku.
E hoohana aku ana oia i kekahi kumu waiwai iloko o ka aina. A ina paha o kekahi hui mahiko, a mahi laki paha o kakou, e hoolilo ana he mau tausani dala i kela a me keia m@hina no ke hooulu ana i ka waiwai o ke one Hawaii, mai loko aku no a laila loaa kekahi mau loaa mahuahua o ke aupuni. Ua lawa paha keia.
A i @a @ e oluolu mai, ma keia pule ae e wehewehe no au no ka l@a o na ninau i hoopaka ia e ka Elele me ka Paeaina, @ hoomoakaka aku au i ka laua mau olelo hookae a hoowahawaha maoli @ ka mau lahui Hawaii ponoi. E aloha auanei. Owau no
ALOHA HAWAII
Dek. 27, 1880.
Ma ke ahiahi Poalua nei, i holo aku ai ka Moi Maluna o C. R. Bishop no ka mokupuni o Manokalanipo, a huli hoi mai, aole hoi e like me ka makou i hoike aku ai, ma k@la helu aku nei, no ka mokupuni o Kama.
MAKANA
A KA
NUPEPA KUOKOA,
NO 1881.
No ka poe a pau e lawe ana i ka NUPEPA KUOKOA no 1881, me ka hookaa mua mai i ka uku pepa, $2.00, mamua ae o ka la 31 o Maraki, e loaa aku @ ke k@ Kii maikai o ke Aliiwahine EMMA KALELEONALANI, a me ka ALEMANAKA no keia makahiki.
Eia kekahi: He mau Kii no e waiho nei o ke Aliiwahine VICTORIA o Enelani. A ina o ka mea e hookaa mai ana keia Keena he $2.50 mamua ae o ka la 31 o Maraki, e loaa aku no ke KUOKOA no keia makahiki a me na Kii o na Alii a elua. Ko KALELEONALANI a me ko VICTORIA, a me ka Alemanaka.
KA NUPEPA
KUOKOA me ke Au Okoa
I HUIIA.
No ka Makahiki, $2. Eono Mahina, $1.
Dala Kuike ka Rula.
KOMITE HOOPONOPONO.
Hezekia Aea.
POAONO, IANUARI 1, 1881.
KE PAHOLA aku nei ke KUOKOA i kona hoomaikai makahiki hou imua o kona poe heluhelu; “Hape Nuia” ia oukou a pau loa. I piha keia makahiki me na pomaikai he lehulehu wale o kela a me keia ano no ko Hawaii nei lahui. I noho mau ke Kuikahi, ke Kaulike, a me ka maluhia ma na palena a pau o ko kakou nei aina.
I pahalo piha ia mai na pomaikai nui o ka Lani maluna o ko kakou mau Alii a me na makaainana o ka aina, me ka hoonele ole ia no hoi o na malihini. Oia ka makou e kalokalo ae nei no keia makahiki hou, i noho mai maluna ou, e Hawaii hipo o na kaikamahine o ke kai Pakipika.
A e lawe nui ia ke KUOKOA, i lohe mau ia na mea hou ano nui.
I KA wa a ke Aupuni i lohe ai ua lawe ia mai e ka mokuahi Cassandra he mai puupuu Hepela i keia awa, ua hoomalu ia ka moku ia wa. A mahope iho o ka noonoo akahele ana a me ka imi ana i na hoike e pili ana, ua hoomaopopo ia mai aole i ike ke Kapena a me na alii moku he kanaka mai e like me keia maluna a ka moku. O na agena Pake nana i lawe mai keia poe Pake, ua huna lakou i keia kanaka mai maluna o ka moku, i ike ole ke Kapena i kona helehelena, me ka hoopae malu ana ia ia iuka nei. Ua haawi ka Hui o Hackfeld he bona i ke Aupuni e hoopaa ana ia lakou iho e uku i ka Papa Ola no na lilo o ka Papa no ka malama ana i ka poe mai hepela, ke laha ia mai mai keia moku aku.
Ma keia hooponopono ana ua alo ia ae ka hoopii kanawai imua o na aha hookolokolo, kahi pohihihi o ka aoao e hooko ia ana; ua hoopai ia no hoi ka poe nana i lawe mai, a ua loaa aku la i na kapena moku na hoomanao ana he pono ke akahele loa lakou i ka lawe ana mai i ka poe mai ia nei.E hoopii ia ana no hoi ka poe nana i hoopae mai ka Pake mai iuka nei, ke loaa aku ua poe la.
IKA Poakolu iho nei i ala mai ai o “Mamalahoa Ku-i-ka-wa” me ka leo kalakala a me ka huhu, no ka wehewehe maopopo o ke KUOKOA no na lalau ana o Mamalahoa. Aohe manao ke KUOKOA e hoohala wale i ka manawa ma ka hoopaapaa pu me ia. He wahi ninau nae ka ke KUOKOA i ua hoa “ku i ka wa” nei. Pehea, ina e hana ana oia ma kekahi oihana me ka loaa ana aku ia ia o na haku, a hala nae ka wa loihi hoopuka ia mai na hoahewa ana, aole anei oia e manao he lalau wale ia hana? Pela no. A ina e kali ia a hele oia i kahi loihi, alaila kanu aku keia poe i ka lepo ma ke kua me kona ike ole me ka hiki ole ke pale nona iho, oiai aia ia ma kahi e. Aole anei ia he lalau?
He ano nui na hoahewa ana i hooili ia’ku maluna o ia Kuhina iho nei. A aole i @aneke KUOKOA no ka oiaio, a no ka oiaio ole paha oia mau olelo hoahewa. A he mea hiki no ia ia ke pane nona iho. Aka, ua pane ke KUOKOA no ka lalau o na hana o ka mea nana i hoahewa aku, oiai ua loihi ke kawa o ka manawa, a oia ka mea hoahewa ia i kahi kaawale loa.
HOIKE KAPAKAHI KA ELELE.
KE olelo nei ka Elele Poakolu o kela pule, a na ka Paeaina hoi i hoolaha aku, ua “hoike okoa o Kamuela Limaikaika i ke aloha ole.” Mahea la kahi ana i hoike okoa ai i ke aloha ole? Ma kona hoolaha ana i kekahi mau hemahema i ikeia e ia iwaena o kakou, e pili ana i na hana o ke Aupuni a me ka Ahaolelo i kona wa e noho ana me kakou. Ua kamailio o Limaikaika no ka uhauha ia o ke dala e kahi poe o ka Aholelo. Ina ma ko Limaikaika noonoo ua ku i ka uhauha io kekahi mau hana a ka Ahaolelo, heaha ka hewa ke hoopuka aku oia i kona manao? Malia paha ua like ole na kulana noonoo o Limaikaika a me ka Elele no ka ninau heaha ka uhauha.
Eia ka lalau nui o ka Elele, o kona olelo he aloha ole o Limaikaika no kona kalai ana mai i ko kakou mau hemahema. Ua hoike kapakahi ka Elele i na olelo a Limaikaika. Aia no iloko o kana mau leta i hoopuka ia maloko o kana nupepa, na manao mahalo nui no kekahi mau hoa o ka Ahaolelo, a me kekahi poe e ae o ka lahui Hawaii i ike maka ia e ia maanei. Aka, ua makapo paha ka Elele i kela mau olelo. I ko Limaikaika wa e noho pu ana me kakou, ua wae akamai oia mawaena o na mea kupono a me na mea kupono ole. A ua kamailio oia me ka hoopilimeaai ole.
I ka wa i kaulana loa ai ko Limaikaika Kula ma Ha@p@, ua hoolaha ae oia he @ hoohanohano ia Hawaii, ma k@na hoopuka ana i na olelo e like ma keia, e i ana ua kukulu ia na hoonaauao o kona kula maluna o na ioina i loaa iaia mai ka Papa Hoonaauao aku o ke Aupuni Hawaii. Heaha keia leo mahalo nou, e Hawaii? Ua like anei keia me ka hoike a ka Elele? He aloha ole anei keia? Ua hoike paewaewa kela mau pepe a elua no keia mea. A ua haule pu i ka lalau. Aohe hiki ke hilinai ia ka laua mau olelo ma keia mea.
UA hooholo iho nei na Kahu o ke kula kaikamahine o Kawaiahao, ma na auina la Poakolu, mai ka hora 3 aku a hiki i ka hora 5, oia ka wa e hoolauna mai ai na mauka me na makamaka o na haumana. Ke noi nei na Kahu i ka poe a pau i ake no ka holomua o ke kula, aole e hoopilikia i na haumana ma ka hele ana mai i na wa e ae. O ke kumu hou, o Miss Norton, ua loaa aku ia ia na mahalo piha a me ke aloha nui o na haumana he kanalimakumamahiku. Ua piha loa ke kula. Ua makemake ia i mau keena hou i wahi e kula ai, a i mau rumi moe kekahi.
KUAI A KE KOMISINA.
MA KA waiwai o Kaiaikawaha o Waialua, Oahu, i make, imua o ka Lunakanawai Nui C C Harris.
Mamuli o kekahi kauoha kuai i hoopukaia e ka Mea HanohanoC C Harris, Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, i hana ia ma ka la 28 o Okatoba, M H 1880, e kuai kudala aku ana ka mea nona ka inoa malalo ma ke akea ma ka
POAONO, IANUARI 22, 1881
ma ke awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, na pono a me na kuleana o Kaiaikawaha i make, iloko o na waiwai paa malalo iho:
Apana helu 1 – E waiho la ma Kamananui, Waialua, Oahu, nona ka Ili Aina 5 ½ eka, a i hoike piha ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1090.
Apana helu 2 – E waiho la mea Kamananui, Waialua, Ohau, nona ka Ili Aina 3 85-100 eka, a i hoike piha ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 607.
Apana helu 3 – E waiho la mea Kamananui, Waialua, Ohau, nona ka Ili Aina 18 35-100 eka, a i hoike ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1090.
Apana helu 4 – E waiho la mea Kamananui, Waialua, Ohau, nona ka Ili Aina 2 ½ eka, i kanu ia i ke kalo, a i hoike piha ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 480.
Apana helu 5 – Apana 1 o ka Palapala Sila Nui Helu 1337 ma Kamananui i oleloia, nona ka Ili Aina 3 61-100 eka i kanu ia i ke kalo.
Apana helu 6 – Apana 2 o ka Palapala Sila Nui i oleloia, nona ka Ili Aina 2 ½ eka he kula hanai holoholona.
Apana helu 7 – Oia ka aina i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1788 ma Kamananui i oleloia, nona ka Ili Aina 97 eka he aina kula.
Apana helu 8 – Oia ka Apana 1 o ka Palapala Nui Helu 1@38, nona ka Ili Aina 20 88-100 eka, he aina ko.
Apana helu 9 – Apana 2 o ka Palapala Sila Nui i olelo ia, nona ka Ili Aina 70 10-100 eka, he aina kalo.
Apana helu 10 – Apana 3 o ka Palapala Sila Nui @ olelo ia, nona ka Ili Aina @ 42-100 eka, he a@@a kalo.
No na mea i koe, e ninau i ka mea nona ka inoa malalo. He kuai dala kuike keia, a i ka mea kuia na lilo o ka palapala.
L. W. Wilcox.
996 4t Komisina.
KUAI WAIWAI PAA A
KE KOMISINA.
MAMULI o kekahi kauoha kuai i hoopuka ia e ka mea hanohano C. C. Harris Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, @hana ia ma ka la 6 o Ianuari A D 1880, e kuai aku apa ka mea nona ka inoa malalo ma ke kudala akea ma ka Puakahi la 31 o Ianuari A D 1881, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, na pono a me na kuleana a pau o Charles Kanaina i make, iloko o na apana aina malalo iho e waiho la ma ka mokupuni o Maui, oia keia:
Apana helu 1. E waiho la ma Paeohi Lahaina, nona ka ili aina 1 eka, 1 ruda, 12 perches, e pili kokoke ana i ka luakini Kakolika, a ua kanu ia i ke ko.
Apana helu 2. E waiho la ma Ilikahi, Lahaina, nona ka ili aina 2 ruda 17 perches.
Apana helu 3. E waiho la ma Ilikahi Lahaina, nona ka ili aina 38 poles.
Apana helu 4. E waiho la ma Keawaiki Lahaina, nona ka ili aina 19 perches, o ke kahua hale kuai keia e waiho kokoke la i ka uapo.
Apana helu 5. E waiho la ma Kuholilea Lahaina, nona ka ili aina 1 eka, me 11 ruda.
Apana helu 6. E waiho la ma Kuholilea Lahaina, nona ka ili aina 1-2 eka.
Apana helu 7. Apana 1 o ka Ahupuaa o Ukumehame nona ka ili aina 38 1-2 eka, @ 1-2 eka he aina kalo a ke kahe nei ka wai ma waenakonu.
Apana helu 8. Oia no ka apana 2 o ua Ahupuaa nei i olelo ia e waiho ia ma kahakai nona ka ili aina @ 7-10 eka, 6 eka i kupono i ke kanu ko; ua olelo ia no hoi he kai lawaia ko keia aina 3000 kapuai, ka loa e pili ana i kahakai a hele aku iloko o ke kai.
Apana helu 9. Na ili o Puuohala a me Kauomoku e waiho la ma Wailuku, nona ka ili aina 2@ eka, 40 eka i kupono i k@ kanu ko a ua kanu ia e ka hui mahiko o Wailuku.
Apana helu 10. He lele ia no Puuohala o Wailuku i olelo la, nona ka ili aina 1 23-100 eka.
Apana helu 11. Oia ka ili o Kaohe ma Wailuku i olelo la, nona ka ili aina 118 60-100 eka, o kekahi hapa o keia he aina kalo, a o kekahi hap@ he kula a he aina wah@.
Apana helu 12. Elua loi Poalima i hoakaka ia ma ka Palapala Sila nui 597@.
Apana helu 13. Oia ka ili o Maniania nona ka ili aina 8 5-10 eka.
Apana helu 14. He lele ia no Ka@ouoka nona ka ili aina 398-1000 o ka eka elua mau @o@ nui keia.
Apana helu 15. Oia ka ili o Puhiawaawa nona ka ili aina 2 54-100 eka he aina ko.
Apana helu 16. Oia ka ili o L@mukee nona ka ili aina 3 98-100 eka he aina ko.
Apana helu 17. E waiho la ma Kapanui, Wailuku, nona ka ili aina 308-1000 o ka eka elua loi nui.
Apana helu 18. Oia na pono lawaia ma ke kahawai o Wailuku.
Apana helu 19. Elua apana aina e waiho la ma Kap@o@, Walehu, nona ka ili aina 2 58-100 eka.
Apana helu 20. Oia kekahi apana aina e waiho la ma P@lekunu mokupuni o Molokai, nona ka ili aina 4 eka me @44 auana.
Apana helu 21. Oia ka hapaina i mahele ole ia o ke Ahupuaa o Pelekunu ma ka mokupuni o Molokai, maloko o @ Ahupuaa nei 5345 eka he aina kala ka hapa nui o keia.
MOKUPUNI O HAWAII.
Apana helu 22. Oia @ aina o Kula, a @ Halekamahina; o ka apana mua, nona ka ili aina 1643 eka@ a o kaapana @ eka; a o ka apana 3,11@ eka he mau aina hanai h@l@ keia malalo keia o kekahi i palapala hoolimalima @ pau ana ma ka 1 o Aperila, 1889 he 1@0,00@ dala ka @k@ hoolimalima @ ka makahiki, e hookaa mua ia ana i kela a me keia makahiki, na ka mea hoolimalima @oo@ na auhau aupuni.
Apana helu 23. Oia ka Ahupuaa o Kapoho e waiho la ma Puna Hawaii, nona ka ili aina, 40@0 eka; aia keia aina malalo o ka hoolimalima e pau ana i ka la 1 o Ianuari, he @ dala o ka makahiki, e hookaa mua ia ana i keia a me keia hapa makahiki, na ka mea hoolimalima e hookaa @ aupuni.
Apana helu 24, oia ke Ahupuaa a me na loko ia o Kal@huipuaa e waiho la malalo aku o Kawaihae, nona ka Ili Aina he 359 eka, he 10 ½ eka o ka loko ia, malalo o ka hoolimalima e pau ana i ka la 29 o Mei, 1896, @1@00 o ka makahiki ka uku hoolimalima, e hookaa mua ia ana i ke@a a me ke@a hapalua makahiki, (koe nae ka loko nui he 4 79-100 eka). Na ka @ hoolimalima e hookaa na a@ k@ Aupuni.
Apana helu 25, oia ka Ili @ A@hoo@ e pili ana me ka aina i hoikeia @, @ ka Ili Aina he @7@ eka, a @ 4 ½ eka o ka loko ia.
Apana helu 26, oia k@ Ahupuaa @ Kapa@, nona ka Ili Aina he-----eka.
Apana helu 27, oia ka Aina Ka@ ma Kona, Hawaii, nona ka Ili Aina he 2@ eka.
Apana helu 28, e wai@o @a ma Waipio, Hawaii, nona ka Ili Aina he 4-10 eka, he aina kalo.
Apana helu 29, oia na aina e waiho ia ma Wai@, Hanalei, Kauai, he mau loi kalo nui.
Apana helu 30, apana 1 ma ka Palapala Sila Nui 7@, e waiho la ma Ka@wai, Kauai, nona ka Ili Aina 1 eka me 1@ perche@, he aina kalo.
Apana helu 31, oia ka apana @ eka Palapala Sila Nui i hoikeia maluna, nona ka Ili Aina ruda me @1 perches.
Apana helu 3@, oia ka apana @ o ka Palapala Sila Nui @, e waiho la ma Waipio, Hawaii, nona ka Ili Aina @ 1-10 o ka eka, he loi @ keia.
Apana helu 33, oia ka apana 3 o ka Palapala Sila Nui i hoikeia ma@, nona ka Ili Aina he @-1@ eka, he aina kalo.
Apana helu 34, oia ka apana @ e ka Palapala Sila Nui i hoikeia maluna, nona ka Ili Aina 1-1@ o @@ eka, he aina kalo.
aia a ana ia na Ahupuaa @ Waipio a @ Kapala@ Hawaii, me Ala@ Kipa@, M@i, e kuai ia aku ana la mau aina.
He kuai dala kuike keia, a na ka p@ kuai na Kie @ ka palapala.
W. C. PARKE
@ K@.
HOOLAHA PAPA.
K@ hookap@ aku nei @ k@ aina @ Hakip@. Aole hookaa na Lio, @ipi, Puna, Hoki, Piala, M@, P@, Kaka, ma@ na a@ia, @ p@, @ Ka@awai.
C. M. JUDD, (Ka@ K@ka.)
@
NA LOLE O NA WAHINE. HALEKUAI HOU
MAU WAIWAI HOU
A. M. MELLIS.
NA WEHI O KE KINO
A. M.
O NA KAUOHA A PAU
MELLIS
Mai na Mokupuni e mai
104 ALANUI
E awiwi ia e hooko aku,
PAPU
I Loaa Pono aku ai.
NA WAIWAI NANI LOA
104 Alanui Papu.
EMI LOA KE KUMUKUAI
RULA HOU NO KE KUAI ANA
989 1f
KUAI A KA ILAMUKU.
MAMULI o ka mana mai ka Lunakanawai o ka Ahakiekie ma ke ana Aha Hooponopono Waiwai o Luiki (k) no na dala he $202.87 ma o Allen & Robinson na mea hoopii, e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ma ke ala o Aliiolani Hale no ke koho kiekie ana, ma ka Poaono la 22 o Ianuari 1881 ma ka hora 12, keia mau waiwai malalo iho:
O kela apana aina e waiho la ma Kapalama Oahu, nona na eka he 31-100, ka hale, ka hale kaa a me ka hale lio, ke ole e hookaa ia kela huina dala maluna ae a me na lilo.
W. C. PARKE, Ilamuku.
Honolulu, Dek. 23, 1880. 995-4@
AHA Hookolokolo Kaapuni Apana Eha, o ko Hawaii Paeaina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Kahimaka (w) o Kipu Kauai, @ make kauoha ole, ma ke Keena imua o ka Lunakanawai Kaapuni. Ma ka heluhelu a me ka waiho a@a mai o ka Palapala Noi a Kolea (k) no Lihue Kauai, e hoike mai ana o Kaimaka @ no Kipu, ua make ka@oha ole ma Kipu, ma ka la 4 o Ianuari M H 1875, a @ noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia S. R. Hapuku no Lihue.
Ua kauohaia, o ka Poaono, oia ka la 29 o Ianuari, M H 1880, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa @ kohoia no ka hoolohe ana @ ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o ia Aha ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau @ pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia Kauoha e hoolahala ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokea he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Paeaina, Dekemaba 11 M H. 1880.
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
995-3t
HOOLAHA.
KE hoikeia aku nei, o ka hui ana o Mr Frank Marcos me ka Hui o L G Sresovich & Co., ma ke ano he luna nui no lakou ma ka Oihana hoopukapuka o ka huaai o Kaeponi a pau ma keia P@eaina, ua hoopau ia aku ola; na Mr Frank Simpson e lawelawe aku ma keia mua aku ma ke kauoha a ke poo nui o ka Hui.
L. G. SRESOVICH & CO.
995-2t
KAUKA EMEKONA.
E LOAA O KAUKA EMEKONA MA KOna Keena Hana ma ka Hale Kauka o Dr Hoffmann, (Kauka Hopemana) ma ka Helu 24 Alanui Kalepa, mai ka hora 9 a 11 o ke kakahiaka, a mai ka hora 2 a 4 o ke ahiahi.
He keiki keia o ka aina o Hawaii nei, a ua noho oia he @au makahiki ma Nu Ioka, a ua makaukau i ke pale keiki, a i ka lapaau ana i na mea mai @a, na mai maoli a me na mai haole o na ano a pau. Ua akamai oia ma na olelo elua.
981 6m
PAPA, PAPA
AIA MA KAHI O
LEWERS & DICKSON!
(O LUI MA.)
MA KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Moi
E LOAA AI NA
Papa Nouaiki
o kela a me keia ano.
Na Papa Nani a Paa no ke K@kulu
ana i na Hale!
Na Pani Puka, Na Puka Aniani,
Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a
Na Papa Hele, Na Papa Ku,
A me na Papa Moe nui loa
NA PILI O KA HALE
O NA ANO A PAU.
Na P@pa Hoonani, Na Pena o na Wai a pau,
Na Kui mai ke Nui a ka Makalii,
Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani.
Na Ami o na ano a pau,
Na Aila Pepa, o kela me keia ano
Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale.
Na Aila e ae o na ano a pau.
NA WAIVANIKI
A ME NA
WAI HOOHINUHINU NANI!
o na ano a pau loa.
NA BALAKI ANO NUI WALE
A ke hai ia aku nei ka lono na makamaka a
pau, ua makaukau keia mau makamaka
o oukou @ hoolawa aku ma
na mea a pau e pili ana
ma ka laua oihana
NO KA
UKU HAAHAA LOA!
E like me ka mea e holo ana mawaene o
LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A @ lawa ao hoi ko oukou makemake
me ka oluolu a me ka maikai!
845tf
KE hoike aku nei au ma ke akea, aole @
pau i hoolimalima, i ke kuleana helu 8370, @
o Kaaihonu e waiho la ma Nawiliwili moku@
kapu loa ua aina la, i na kanaka o na ano a pau, @
mau pomaikai no lakou maluna o laila, mai keia @
hoi e hele wale na holoholona maluna olaila, a @ ka @
keia e hana no au e like me ke kanawai. G. W. KAMA@
Honolulu Oahu, Dec. 7, 1880.
E KA poe a pai i aie mai i ko ma@a mau @
Holualoa, a me Keauhou, Kona akau, Hawaii @
hea aku nei maua ia oukou, e hookaa k@ke mai @
oukou mau aie mai keia la aku, a hiki i ka la @
maba, no ka mea, ua loihi ae nei ka manawa a @
manawanui ai, a i hoolohe ole oukou i keia, alaila @
maua e like me ke kanawai.
ATANA me ATOI (pak@)
Holualoa, Dek. 11, 1880.
9@
AINA KUAI.
KANALIMA eka aina maikai ke kuai ia ana ma k@
la ke hiki aku i ka la 3 o Ianuari M H 1@, @
ke kauoha a ka ona, ke ole e lilo mua. Aia keia i @
Paahao ma ke ano alodio, ma ka Palapala sila Nui @
a ua hoakaka ia na palena maloko o ua Palapala Sila @
ninau @a
ALLEN & @O@inson@
Alanui Moiwahine.
@
Dr. E. H. THACHER
KAUKA HUKI NIHO
Aia kona keena hana ma Alanui Papu helu 104 @
Malaila oia e loaa ai i na poe a pau i loohia ia @
ho eha. E loaa no oia mai ka hora 9 a@ a hiki i ka @
Honolulu, Dec. 10, 1880.
@
KA MOANI ONAONA!
A ME KE PUIA MAU O HOPEMANA I KE ALA!
Kia me a’a i keia wa na
Wai-ala Moani hou loa,
Na Aila Lauoho Pahee maik@
NA BALAKI a me na KAHI L@
OHO o kela a me keia ano.
Na Laau Papaau o kela a me keia ano,
Na Kopa holoi ili aala auau,
Na Kopa hoopau puupuu o kanaka a me @
Na omole waiu hanai keiki a me @
Na Paakai naha maikai a ne na @
E loaa no keia mau mea no ke Kumukuai @
ka Hale Kauka o
HOPEMANA.
Ma Alanui Kalepa, ma nae iho o ka Baneko @
9@7 6@
CHRISTIAN GERTZ
Mea Hana Buti
ME
KAMAA MAOLI!
Alanui Papu, makai o ke Keena o Lui & D@......
KE HAI AKU NEI OIA NA MEA A PAU,
Ua hoi mai oia mai Kapalakiko @
Ilaila Oia i ohi kino mai nei i na @ nani a paa o kana oihana, a ke waiho ia aku nei no na kuai ana no na kumukuai o ka manawa
HE MAU WAIWAI PIHA O NA BUTI
Na KAMAA HAAHAA a me na ano @ no na Lede. Na Buti, na Kamaa H@
haa a me na ano e a@ a p@ no na Keonimana.
NA BUTI & KAMAA HAAHA!
A ME NA ANO KAMAA E AE A PAU
NO NA KAMALII!
NA KAMAA O NA ANO HE @
O NA KAMAIKI OPIOPIO.
O @eia mau mea a pau ua hanaia me ke akamai @
p@a o na ano hou @, a ke hooia ia aku nei ia mau @
me ka @ i olelo @a
E lawe ia no na kauoha mai na Mokupuni @
au me ka @.
@
OLELO HOOLAHA.
E ike e auanei na kanaka a pau, @w@ ka mea @
malalo nei, ke hoike aku nei au ma ke ak@a, e ka @
waiho ia ma ke Ahupuaa o Kohala Aka@ mak@p@
i kapa @a @ Haleolo@o, a me ka @apa ia e K@
ma ke Ahupuaa o Pololu, Kohala Akau, mokupuni o @
o keia mau ili aina i hoike ia ma @mau @.. ia @
ko’u ahupuaa, No ka oiaio @ keia, ke k@
Inoa i keia ia 4 o Nov M @ 1@.
UILAMA.
@
JAMES M. MONSARRAT.
[MAUNAKEA.]
He Leio a he Kokua ma ke Kanawai.
IMUA O NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi @ na hana pili i ka hooponopono waiwai, m….. imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka @ dala ana.
Keena hana helu 9 alanui Kaahumanu.
Jan. 3, 1880,
944