Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 5, 29 January 1881 — HE MOOLELO NO KE KOA OSEWOLEDA KA OPIO PUUWAI LIONA O ALEBIONA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KE KOA OSEWOLEDA KA OPIO PUUWAI LIONA O ALEBIONA!

MOKUNA 1.—Owai LAIA?

āIA H'ahi mea huna e pili ana no ka mea nonn ke>a moolelu ; a o ua roea ia oi« no keia : Ao e hookahi rnea i ike i kahi i loan mai • i k« me* non» keia mooleio, no!e hoi i kona mau mnkua. Aole ioa e hiki i kon* kahu hanai oiu hoi o (i;iibeta Ro mea inalama h«lp wili hu:t« ma ka uluUau o Senwuda, kehm' mu i na ninau e p*nee ia aka ana imun ona no ka men e piii ana i knna keiki hiuiai. 0 ka mea wile no i maopop i, oia keia, i kekahi ahiahi lanuanu o ke kau o k t Ho •- 'io ua ioaa «ku la ta Gilibet* m » ka puka ponoi o ka h«le-wili he wnhi kainaiki uuku. a mamuli o ke o weiema ia ana mai o kona eaau e ka u»e «UU a ka h.ipuu makua ole, as iaaa iho ia iaia ka manao aloha e pulama ma: ia pomaikai makamae nana. w mai ia va mai. oa iilo ia « me kana wahine, o Ma* non«, i makuakane a i makuahine no ua *ahi kamaiki i«. Aka, aia nae he mau wahi aweawe uiuiki oa hiohiona o ua wahi keiki la e hiki ai 1 ka hoiooa ke koho koke a<u, aoie no ii i mamao lo« aku mai ka piko ponoi aku o ; oiai, na keia Giiibeta a me kana iede o Manona kekahi kaikamahioe o Eva ka iooa. Eia nae, ua nalowale kupaianaha aku ia e a aii ka umaiu hale aku o kona mau *nak»a, aoie hoi i ike ia kona wahi i heie • ku ai, aole no hoi oia i huli hoī iki mai i k*hi o kona hanaeia ana. i kekahi manawa nae mamua ae o kona n«baraie an« t oa ike ia oia i kekahi ahiahi e hele holoholo ana maioko o ka u!olaas me kekahi opio maiihim o ke kalana Naiu ; a ua manao wnie m aau ua kanaka opio la t hoio inaiu aku ai Jede U. Aka, he manao koho wale aku *>o keia, oiai, aole be mau lono oiaio i lohe »« mai i Serawuda e hooiaio mai ana i keia manao haaptf waie. O kona neiowaie ana aku, ua like ia me kekahi oiaa hekiii i haoie pono iho maluna o kaaa mau luaui; a i k* haia ana ae hoi o *:oa makahiei mai ka U i nalohia aku a> ia, *»a hoi oa ike la ae la e n» m*ka o na mea a pau e qlu ae ana he wahi keiki maka uh»e na papalina ula ohelohelo, ma ka ho®e aoa i haaieie ino iho ai. A ua iike loa aa hiohiana o ua wahi keīki U me kooa (fi?a) a ua oielo ae la na * pau na £ra no «a wahi keiki ia U* lohe iio o Giiibeta \ keia mau oleto, a ** hoholo wale ae la wo ke koko mahiehie » ***** papaiina, a, aole hoi oia i hoao e i ka oiaio o keia eielo, me ho luea k e kawanawana ae «na kona uhane he •»» no i« man huaoleio, a ua hooi ioa ia •kn ia kooa aioha no kana hanai a hiipoi U oia uia »e be keiki ponoi la naoa. Aole oā i kahea aku ī kona iooa ponoi o eiaiona o kaoa hanai, aka, hea aku iaia ma ka inoa o kona kaikuaana o 9»tw»Wa, kooa wahi hoahanau hookahi

hoi i make ma ke kahua k«ua hookahe koko weliweii o Banokaboreo« i S?kotia. CJia ae la boi ua wahi keiki ia malalo o na umamala hale o kooa lonui h«nai, a hiki wale i kona kapaia aoa he keiki ponoi no ia aa Gilibeta Ro kona makuakane haoai; aka f aia no nae kekahi poe naau nonohua i piha i ka eieeleku o ka manao ino e hea aku ana i k& mea nona keia mooielo me ka inoa oi oka hilahiia, oia hoi, 11 Osewoieda ■ ka Hua Hauie." * ♦ ♦ » k * * | I ka wa i hoomaka mai ai ka kakoa inoo- | ieio nei, ua hiki ae ia o Osewoieda i ka 17 o kona mau makahiki, a he kanaka ui opio | hoi oia la wa. Ua hoike mai la kona hiona a pau he keiki j hanau oiaio no oia no Alehiona. (B?r;t3nia) ' a mai ka ioa a ka iauia o ka aina aohe ona | lua. | He oiwi maioho kiekie maikai kona, he | iaha maikai koaa umauma, a plha oioolona j

kona mau laln me ke oolea, a o kona kino j holookoa he oiwi iawa no ia, a' o ka nui i puipui hoi o kona kino mai oao, aole no ia | he mea i hoohiolo ae i ka hiehie e aahu Bnn j iho ona, a ua pili pono iaia ka olelo, ! Pali ke kua mAhin.i ke alo—o ke ku no a j ke knnaka maikai." | (Ja hoike mai l.i hoi kona mau maka i ka ! mohaha, kona mau oniilo lauoho i ka haehu» ehu, a me he mea ift ua oi aku kona ui a kanaka maikai mamua o ko ke kahuhipa Ened«miona. O Enedemiona. ma na moolelo kahiko | iwaena o ka poe Helene a me ka poe Roma, he kahuhipa la i kaulana loa no kona ui a me ka nani. Na kona hiohiona a me kona mau manao ; waipahe i hookulia aku iaia me na aikane ihe nui ma kela a me keia wahi ana i hele ; aku ai. O kona mau ano a pau he olu, he pa-he, he hie, a he umauma hoi i hoomoamoa ole i ka haikei ame ka haaheo; aka, ina nae oia e hoinoia, a hoao ia hoi e hailiili, olaila, e oaoaka mai auanei ma kona mau maka he mau holioho ano e, n he 4 mau hoaiiona hoi ia no ka wiwo ole e olapa ana iioko o kona puuwai, a ia wa e hoike mai ai kona nannina holookoa me he mea la he hiona weli no ka liona huhu e ku ana me ka īnaina weia o ! kona houpo no kona enemi. | JU manawa e weii mai ai kona mau maka papuhea hakanu mai la hoi kona helehelena, uilani ne la kona man io-huki, a e hoike mai ana hoi ia inau ouli e akuhele ka mea nana oia i hailiili ; aka nae, aole keia o kona »no mau, oiai o ka inea i kuluma iaia, oia no keia. me ka nui iauna oie o ka hoonaukiuki e hoowela ia ai k* maina lioko o kona houpo, a me ka uuku n n« manao hoomalie(ie e hiki ai ke hoakakuu hikiwawe i kona inaina, a makaukau niau hoi oia e pahola aku i kona mau lima hooiaulea o ke kokua aloha i ka mea e m'akemake ana ia haawinn maikai. Ua pipili paa aku no iaia na haawina oiaio o ke koa puuwai wiwo ole a me ke aioha, oia hoi, he iohi ka huhu, aka. ke ku j oia i.knhi o ka hakoko mamuii o kona hooinainaia ana aiaila, e aa ana īa me ka hopo ole e paio maluna o ke kahua nna e ku ana a hiki i ka hopenn, a e makaukau inau ana no hoi oia e hoopoina ae i na hana e hanaia i ka wa inaina a e h»awi aku no hoi i na kala «na no ua mau mea ia i hoohana ia ai. U* lilo iho U ia i hanai punaheie iauna oie na Gilibeta, ka mea kiai haie wili huita ! a me kana iede o Mariona, a ua pulama mai no laua iaia me na apona pumehana o ke aioha oiaio, a hookahe aku la hoi maluna om i na kipona wainohia o ka makee keiki, me he inea la, he hu» ia i oili aku mai ko iaua mau puhaka aku, a o ka laua ; mau hiipoi ana hoi iaia aole no laua i hoo nele īa I na haawina aloha makua i hoikeia mai imua o laua, e ka mea nona keia Moo* ielo, oiai, ua kulou mau mai la kona mau pepeiao a haawi mai la i ka hoalohe a o kona naau hoi ua hoohuai m»u mai la i ke Alohs. No kona heomauao ia ana boi, ua aie noi loa ia i ka lokomaikai o kekahi Moneka haipule e noho aoa ma kahi kokoke mai ia wkhi } ; a oiai hoi kona mau U e heieana i ke ku ia, aole no ia i haule hope ma ka holomua ma i na iala mua o ka ike, na wahi mea hoi e ao īaana ma na kuia kuaaina, Malaio ona alakai ana a me na ao ana a I ua Maneka la, uia hoi ka Makua Anasa» lema, ua kaa iki aku la kona ike a me ka < makaukau ma na buke ma o iki aku o ka \ i ike o kekahi poe e ae o ko lakoo wahi. i k ma ka maamaalea hakaka hoi o kela a \ ■, mā keia ano. ua aie no oia i kana wahi io-11 aui hanai. Oiai, aoie oka oihana hookele! i haie wili wale no ka Gilibeta mea i ike all lebia, aka, o ke akaenai a me ka makaukau \ kekalii ma ka lawelawe ana i na hana e piii! ana i ka oihana koa o ta mau la. No ka mea, t kona mao ta ai komo ia i ka oihana koa, a mamuli o kekahi eha i

loaa laia ua kooo ia oia e b%a!e}e > ka oihana koa. Aka, oole nae oia i poin l » iki ioa mea e piii ana i ka iehei ana ia kawa, a he« mahema hoi kona maa iima i ka la.welawe ona i na mea kaua o ke au i kaa hope a* Aia hoi iioko o Osewo!eda, he paiapuiu : aa o ka wiwo ole, a o ka inea wale no i koe . o.ka hoani aku i ka aulama a puko ae ka : lalipa ahi o ke koa oiaio, a kau aku hoi oia I ma ka nuu kiekie o ka mahaioia, kahi hoi e haaheo ai ka Naila i aiii ia eka ikaika a i me ka hopo ole. j A mamuh hoi ona hakoakoa aoa ame |n« hana hoikeike akamai ana hoi ana me i kona wahi makuakane hanai, ua oaka oiinoj l»ne e mai la no na kukuna mnlamaia?na o | kona iilo ana'ku i koa kaulana la mau ia ' aku e hookokoke inai ana. No ka mea, ua el«u maoli kooa iimi i ka j oniu ana i ka pahik*ua, a haaheo hoi kona | ike pana pua me he mea la he Robine Huda | alua no Alebiona,a he PikoiakaalaU hoi no ia uluiaau. Ua makaukau loa ia i ka laweiawe » na <rea kaua o kela- a me keia ano, a ina he mau hookuku akamai a heokelakela ikaika ke malamaia ana mawaena jho o na opio oia | wahi, o Osewoled.i no ka pane poo o na mea | e ae a pau. f 0 kekahi mea hi'.u loa iaia, oia no kona I haawi inau ana i na iima kokua i kona wahi kahu hnnai ma na hana a piu maloko a mawiho o ka wili. a ina hoi e hele holoholo aku no oia iloko o na wehi laalaau o Sera«; wuda e nanea ai, a i ole ia e hoomaamqa | tnau ana no oia iaia iho ma ka hoohana ana i kona mau liina ma na mea paahana oka othana a kona naau i kau nui ai e lilo i pookela. He* mea hiki ole no paha ke nnnaoioia aku oko opio e like me ia ka ui ame ka wiwo ole a i loaa hoi na keehina mua oka ike ma kaua, aole e nele ke-ona ia e kek<ihi mau o-io o ka aoao palupalu, a hoopunana ia hoi na manao iiii o ka huahua iioko o na houpo o kona mau hoa o ka aoao kane e iike me ia. Ua ikea no keia mau hiohiona e hoea mai ana, aka, ua nana aku la o Osewo!eda ia laua me ka hoomaopopo ole, ame he mea la e haule mau iho ana ka ua hau lani o ka maemae e kipulu i kona puuwai opiopio e ulu ohnoha ae iloko o ka haia ole. No ka mea, aole i hoonaueue waipahe mai na mino aka hoomahie ana a na opio kaikamahine iaia. Aole no hoi i hoonau- ( kiuiei tnii na o'.elo pahenehene ana keiki- j knne e ae o kona kulana iaia. he ole ioa no. He mea muopoo nae, aole no i ikeia ka okala o k» heu papipi i ka wa n>a-u, al<a. aia no a mahana pono ae. Nolaila, e hiki mni au'nei ka manawa e uweheia ae ai na maka o ua poe la, a ike lea mai iakou i ka opio o ka ululaau Ser.iwuda, aole oia ma ko lakou helu, akn, aia iluna i ka wekiu ui oke kaulana, a e hamau auanei ka ieo hoino e kapa ana iaia o * Osewoleda kahi Hua Hauie," n ma la wahi ka puana kaulana o " Osewoleda ke Koa, ka Opio Puuwai Liona o Alehiona." MOKUNA H. ISO MAĪAIO KA AMARA A ME KONA MAU HOA. I kekahi ahiahi kaiae maikai o ke kau o ka Makalii, ua heie aku la o Osewoleda i ka j hoioholo maloko o ka ululaau. j laia nae e hele aku ana ma ke al>inui, ha- j iawai pu aku la oia me kekahi kaikamahine opio ana I ake ole ni e ike, i kona ike ana aku nae aoie oia i nana pono aku iaia, aka. hoao ae ia ia e aio ae mai ke koho ana mai a ua lede opio la ua ike aku no keia iaia. O keia lede o Oinefcreda Winekona no ia, ka inea i kapakapa ia ka 41 Ui o Serawudo "~he oiaio he mau heleheiena «i io no ! kona. aka. he niau i piha i ka awaawa. a e | ike ia ana oo ia mea i kona wa e huhu iki \ ni, a he aiwaiwa loa hoi ke piha loa ia ika ' inaina. i Aole mea e ae a ua kaiknmahine ia e! hnaheo ai. oka nui w«ie n'o ona oie : o ma- . haio e iu ia aku ana ma kona kapuai wa-1 wae, a me kona ike ana aku hoi i na keiki- j kane e hakaka ant mawaena o lakoo iho i mamuii o ka liii o kahi i kekahi iaia, a ua ike mau ia keia mea nta na kaei a pau ana j e heie ai a halawai pu aku me kokahi mau puulu keikikane. A i keia ahiahi ua hoao aka !a oia e kiioi aku i kana pikoi o ka hoowalewale maiun» o ka kakoo Koa opio, ak», aole nae | oia i ae e puana wale ia kon* maemae e' keia daimooio wahioe. j No keia mea, ua hio iho ia ka haulehia \ ana o kona maoao lapuwale i mea e baiia , i» ai ka iniina a meka hoohuakeeo ilokop kona pauwai, a o ke lroa opio nae oa nana I aku la oia i ka eieeie o kona ponwai. ia Osewoleda i heie aku ai a kaaio i pooo ae ma ka ao*o o oa iede U, oiai oi* e! heie ana me k* ikīiki o kona houpo» ua paoe ; mai la oia, ** Aioha hoi paha oe! n Ua pane aku (a hoi o Oaewotada, " Alof» i i

- no hoi-|s- a ! ' T a aneheaku la no oia e heie ioa |ka, ino mai la ua lede opio ia i ka |}t i o Oaewoieda, a pane mai ia. " Aoie oe e heie aku ana ma ia ano me koa p. »e oie ana mai ia'u i wahi huaoleio ho^M-' 1 41 Aoie neī hei aa i haawi aka oei ia oe ī ke a W kaaoa hoaioha?'* i pane aku ai o j*3ewoieda me ke kuoo. u Peia ;i paha," wahi a ka iede opio, "aka, be»i-\akemake ioa au e kamakamaiiio pu m oe." Pane »l;a b ke koa, Eia ka hewa, aoie a'u ni".a ano nui e kamaiiio aku ai ia Oe. a " Aoie ka anei," i ptne kikooia mai ai i ua !ede ia, me ka hookokoe ana iho o kona maa onohi maka. M E Wi3ufered-i, aole loa o'u makemake iki e kanßifio pu me oe t#a kahi e hiki ke i haule mai jwi hapaia waie ia ana maiuna o | ka mea fcxfa oie," wahi a Osewoieda. I <4 k?l|i eo oe a ke ano e, aoie ioa oe i ; iike ine ||>io e ae o Serawuda nei, manao ; au ina o w&kahi o iakou oia oe e ku hookano mai I*3l imua o'u, aoie ioa oia e pane iki inai ' n a huaolelo mo e iike me kau e iuatjniai nei i keia wa." Ua halii ioa au, e ka lede, i kou ike ana, aoie i||au i iike me lakou." 11 Nolai®' wahi hou a ka iede, no kou hoohaahalpna ia oe iho imua o ka mea i kauiaoa kna mahahaioia ma keia mau kai'aulu, noia», aole ioa au e haawi aku ana ia oe i howahi miuo aka maiuna ou imua o na kanakalkahi e ikeia ai ua hoohamamaia kau wahi wko'u puuwai nou, aka, ano e lohe auanei .j|e, aoie ioa e lo>m ana ia oe kau wahi huna| oia mea—-he ole loa no; aka, o Mataio kaAmara, ke hoomana nei oia i kahi o ko'u mau kapuai e ku nei, noiaiia, iaia auanei au e kuiala aku ai i ko'u mau manao a P'iu a me na hoikena mahiehie a ko'u mau hiohipnaKe hauotr :r uei au no Mataio ka Amara," wahi a Osewoleda, »• a ke manao nei no hoi au, ua oi ae kona kupono e hoopiii pu ia me oe ma ka owili iaa o ka mare mamua o'u." u Ae, be kanaka ui o Mataio, a he mau h»ohiona kona e ole ai na kiithi ana aku a na maka—he oiaio, he kanaka ui oia, a he mau iima ooiea hoi kona," wahi a ka lede. " j 4, He oiiuo no ia—ke pau ae nae na ha- • paia lepo hapa'upa'u o ka hao,'' i aka ae ai ka kakou koa. >( E, o kau no oia ; aka, ua oi aku ko'u makemake iaia mamua ou, a e hahai aku auanei au iaia no kou hoohenehene īaia, a nena auanei e poluku mai i ko paakiki me kekahi o kann nau h«mare kui hao," wahi a Wioifereda. Me keia mau huaoielo, haaie'.e iho ia ua lede opio la ia Osewoieda, a hele aku la me na kapuai mama, ine ka naau i hoonauki loaia, a iaia i mamao loa aku ai mai a Osewoieda aku, ua maha ino la ka naau o ua koa opio ia, oiai, ua kaawale aku ka mea hoohihia mai iaia aku, aka, hoomau aku ia no nae ia i ka heie ana ma ke aianui. O ke aia nae a ke koa opio e heieaku nei a iiiki i kahi a kona manao i makemake ai ! aia aku no ia ke kainoe la ma na ipuka hale | o Mataio ka Amara. I Ia aiuna ahiahi iiuia, ua pau ae la ke kani-ke kui-ke ana o na hamare kui hao a Mataio, a oa haule mai ia oia a me kona mau hoa mawaho o na wehi laaa e nanea 8i i ka olu kohai a ka mak«oi ooho wao e pa kohaihai ana la manawa, a oia kahi o ka hookapeke ioa ana me na kamakamailio j aoa o ke(a » me keia aoo, e iuaiai pu ana oo ko iakoo mau puu me na wai mikomiko | o ka eia kauiana o NoUnehama. j Ua hiki ia Osowoleda ke ike pono aku i | ua puulu kanaka la, oiai oia e pii aka ana, | a, aia hoi iwaeoa o iakou ka oiwi ioeoa | maioheohe o ka lede opio Winefereda. | « £ kohi e ana oa lima o oa iede iai o a | la nei tne ke aoo o kooa oanaioa. a he mea I akaka ioa i ko Osewoieda koho iho e hai hai aku ana oia i na mea e piha inaioa ai o Mat*io. Noiaila, hakoi waie ae ia no ka haupu Uoko o o»woieda t a oama iho ia oia iioko o kooa naau, Maoao ao ke aiapahi wale ako i» oo kela iede hiiahila oie i oa j me« oiaio ole. A pefa paha i hooko ta «i ka | inaioa o kooa naau eieeie e polako mai oo > o Malaio i ko'u poo me kekahī o kaoa mao {hamare koi-hao. Naei ke kohihewa. . Ia wa aka iho ia oa koa opio ia, me ka eoaoao nui oie »e ikooa haiawai «o ana I ako me ka paia e bookoi%oa me ia. No ia mea i haopo waie ae &« oo iioko ] ona ua heie ako la no ia me ke kooo a me r>a keehioa wawae o ka hopo oie, me he ; mea h he Naiia ia > kokua ia me na pono | lt*aiua i kia hoi « pti «kn am ua haka pono mai

ia ua poe ia iaia, a hoomaka noi ae ia e aki me na ieo heheni o ka poe i iukua ta e ki | kahiohio o ka eia. lam nei hoi i kokoke aku ai, ua kani w | ae ia ka leo o rae na hoaoieio i , iike me keia me ke kohi ana o kona lima j£f aia! mi* !I • naoa aku paha oukoa iaia! 1 nahi kona heie ana mai me he manu pikak< i ia oa kuuiu i ka ua. ! Ia wa pane ae ia kekahi kanaka o Aiao ; Codoiiana kona inoa. I> U, he keu hoi keia < , kahi keiki hookano nui waie, me he la paha ; oa manao iho ia he wahi heiu kona. " | " Ea/' wahi a Kaiia Hude)a, Mi kn nane ; 'ku he kanaka noi mioli keia, ī ka ua mea e i ka ue hai. Aia Osewoieda i kaaio pono loa ae ai mamua, ua kuhea mai ia o Mataio me ka leo nui. <( £ ka Naita Osewoieda oie (oa! is Sir Naita meal" Ua ukaii ia mai U keia huaoielo e na lee aka henehene mai ka poe mai e noho ana maiaiia. No ia inea ku iho ia ka kakou koa opio, a nana aku ia i ka puuiu kanaka nana oia i akaaka mai. Aia hoi ma kona mau hiona kahi i weii ai o na heieheiena o ka Liona, a me he mea la e hai aku ana ia mau nanaina i ka poe nana oia i hoohenehene mai, e aka* hele ka hana o papau auanei he aa me ka momoku ko ka haie. Eia nae, aohe he wahi mea a mawili mai ka manao hōpohopo iloko o ua poe la no ka puia ana ae paha hoi kahi ona oolepu eia iioko o ko lakou mau poo, nolaila, aniu ioa aku la na inanao uiiani iloko o likou. O ka mea wale no i ikeia i keia manawa, oia no ka ninau kakana ana mai a Mataio iaia nei, t4 E, owai kau e nana hoaa mai nei i kou mau maka ? " " la oukou/' wahi a ke Koa opio Osewoieda. il Heaha ke kumu o kou makemake aqa e nana mai ia-makou ? " wahi hou a Mataio ka Amara. E nana aku ana au i,i oukou me ke akee hoomaopopn iea, he mau manao moikai paha ko oukou ano pupule ole ko oukou i keia wo, a i ole la, ua inu a ia iho oei oukou i kena mea ino a hauie lo?. nku nei oukou malalo o ke ana kaulike ine na holoholona," wahi a ka kakou koa. No keia mau olelo a Osewoleda, ui hooinaina ioa ia o Mataio, noiaiia, Liiau aku la oia i kana pauku Inau kookoo. he.'e mai la oia ma kahi e ku uua ka opio hiona liona e kali aku ana iaia, me k$ inanaolana o ua Amara ia e loaa, ana he makau »a Osewoieda, a neeu aku la hoi oia i hookahi iniha i hope, eia nne e like iiie ka pnia po. haku paa. peia i ku iho ai ke koa Osewoleda. * i pau.