Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 7, 12 February 1881 — Page 3

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Efrain Elias Ramos
This work is dedicated to:  Guadalupe Zuniga and Marco Ramos R.

 

Efrain Elias Ramos

2/14/2012

 

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA WAIWAI AIWAIWA O KA NANI

HE NUI WALE!

 

WA LOLE O NA KANE, MAI NU IKOA, PILADELEPIA

A ME EUROPA MAI!

 

HE WAIOLU HA KUKUKUAI,

A he Kaulike ka Panai ana.

@@@ @@@@ @@@@ le@aleha, e makaikai mei i k@n man Wai@ai Nacio Europa me Amerika mai, me ka ninan ole

@@ @ @@@ @ @@ @@@ @ ke a@ua, a i wae po@o ia ma keia kaona. He ol loa aka ka haahaa i ka'o kumukuai. no na

@ @@ @@@@@@@ @ E @@ epa ia mai oak@a. K na@e e Ikemaka no oakoa iho, I ko'u man Waiwai Maemae he nui

@@@@@ @@@@@@@@@@ @@@@@@@@@ @@ @@ he@ papa ak@.

 

NA LOLE HOU O LOKO MAI MA KE KAUI HOOPAKI!

@@@@@ @@@ @@@ @@ au e nai akahele i ko'u man Waiwai me na Kmukuai. Aohe olelo ana no ka hoikeike wale no

CHAS. J. FISHEL.

 

C.O.P. BAZAR

Kihi i na Alanul Papu me Hotele.

NO. LOTA KAULUKOU.

LOIO @ HE KOKUA

@@  @@@@@@@@ @u @ @aweiawe i na bibla a pau o kela a me

@@ @@ @@@@ o na Aha Heok@@ @kolo a pua o keia Au-

@@ La @@@ @@ ke lana i na palapala a pa@ e pili ana

@@ @@@@ l@@@ @e ka @i@@. @ lo@@ no mu wa Ileeia Koola u-

@ @@@@ @@@@@ @ @@ @@ i kok mana@@.      901 @@

 

S.B. DOLE

HE LOIO A HE LUNA HOOLAIO

PALAPALA.

 

E @@ he a@a ke @w@ lawe i na hihia o keha o kela a me keia ano

@ @@@ @@ @@ Al@noi k@po, miuna ne o ka lialekuai o

@@@@@@@@ Honolulu, Oahu, Luia@ 10, 1880.  97@ @@

 

BENJ H. AUSTIN ,

A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A @@ Kaahumanu, Helu 13.   970 @@.

KAKELA a me HAKI.

U@@@@ a@u maua ko oakoa mau Lio mai ka pili pu ana

@@ @@ h@@@@@ a i ke Alanai Kauhu@anu Uelu 16,

@ @@@ @a l@@@@ @@ Jijopa ma.

@ m@@@@@@ @@ @@@@ ma@@ e iawelawe i na hihia a pau ma

@@@@@@ 2 @@ @@ @@@puni K h@@ko ia na Palapala

@@ H@@ @@@@@ @ @@ ka Moraki @e ka e@@u. Ile Luna

@@@@ P@@@@@@ @@ h@@ @ W R Kakeia.     980 @@

 

CECIL BROWN.

@O@O A HE KOKU A MA KE KANAWAI

A @@ AGENA no @A @ooiaio  ana i ha PAla[ala no ka

@@@@@@@@@

@@ @@@ Kaah@@@@@. Honululu, H. P. A. 2y.

 

ASA KAULIA,

loio a Kokua ma ke Kanawai.

U@ m@@@@@@@ @@ e @@weiawe i na hana a pau ma keia

@@@@ @@@ @ @@ Ahe a p@@ o ka mok@p@ni o Oahu. E

@@ @@@@ @@ol@@poka, Heeia. a ma iloaolala i kekahi wa

@ @ @@@ @@@@@@ @ai na wahi a pau o ka mokupuni me ka

@@@ @@ @@@wawe.

 

J. W. M. POOHEA.

he L@@@ a he Kok@@ me ke Kanawai.

N@@ kanaka a pau imua o ka Aha Apana a

@@ @mua o ka Aha Kaapuni ma ke keena

@ @@ M@ kupuni @ Molokai; a he Agena Hoo-

@ Palapala Kepa no boi no ai Apana. E hoo-

@ @@@ k @@  a ka inakemake me ka eleu loa. E

@@ @ au ma ko'u home ponoi oia o "Kalnu-

@@@@." ma Wa@@@@, a i ole ia, ma ka Hale-

@@@ @@@@kolo ma Pakou.

@@@           895 ly

 

J. B KAOHL.

@ @@ A KOKUA MA KEKANAWAI.

U@@@ @@ @@@ @@@@@@ @@@ @ pau ma ka Mokupuni o ila-

@@@@ i @@@ @@@ @ @@ Aha Hoo@na he a Apana a pau o ke-

@ @@@@ @@@@ @ @ @@ @@ @@ @@ Kohala Akua Hawaii.

                        @SS ly

 

JAMES M. MONSARRAT.

[MAUNAKEA.]

L@@o a he hokua ma ke Konaioai

IN@A O NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU

@@@ Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma

@@ @@@ p@@  i ka hooponopono woiwai, me ka

@@ @@@ i @a palapala Sila Aina, ks hana ana i

@@ @@@p@@@a Kuai. Hoolomalima a me ka ho@ie

@@ ana

A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA

@@na hana Helu 9 alanui Kaahumanu.

Jun @, 1880.             944 lv

 

CHRISTIAN GERTZ

          Mea Hana Buti   

Me

NA KAMAA MAOLI!

 

A@@@l P@pa, makai o ke Keena o lai & Dickson

K@ HAI AKU KEI OIA I NA MEA A PAU,

I a hei mai @ai Kapalakiko mai,

 

HE @AU WAIWAI PIHA ONA BUTI

 

Na KAMAA UAA@AA a me na ano kamaa

no na L@de. Na Buti, na Kamaa Haa-

k@@ a me na@@@ ka@@@ @ @e pau

no na Koonimana.

 

NA BUTI & KAMAA HAAHA!

A ME NA ANO KAMAA EAEA A PAU

 

NA K@@@ O NA ANO HE NUI

ONA KAMAIKI OPIOPIO.

@ @@ @@@ @@@ @ @@@ @@ @@@la @@ ke akamai @@ a me ka

@@@ @ @@ @@@ @@@@ @@@, @ ke @@@@ @@ @@@ @@@ @@ @@@ @@@ @ @@@

@@ @@ @@@ @ @@@@ @@@

@@ @ @@@@ @@ @@@ @@@ @@@@@@@ @@@l @@ @@@@@al m@ @@ mai

@@ @@ @@ @@@.                    @@@@

 

MAKEMAKEIA.

UA MAKEMAKE IA NA

ILI BIBI MIKO HOU

A ME NA

ILIKAO

K haawiia ke kumukuai kiekie ma ke dala kuike e

                                    HUGH MACKAY.

Luna o ka Hale Hana Ili ma Kaholaloa, Honolulu.

E kuai ia aku na huluhipa he nui wale

ma ke kumukuai makepono no ke dale

kuike.

Honolulu, Feb. 16 1880.                 951-@@

 

 

Hoolaha Haukipila

            Ua hamama na puka o ka Hale Mai o ka

Moiwahine i na wa a pau no ka lapanu ana

i na mai o na kanaka Hawali me ka uku

ole. Ua wehe ia no hoi ke keena haaki la-

au o ka Hale Mai i na la a pau mai ka hora

11 a hiki i ka hora 1 o ke awakea, no ka

haawi wale ana i na laau lapaau i ka poe

mai o kela a me jeia ano.

            O ka põe makemake ole ho ka noho ana

ma ka Hale MAi, he hiki ia lakou ke kii i

ka laau iloko o na hora i olelo ia, a mako

lakou mau homr e lapaau ai.

            Ein kekahi: Ima ia hemahema kekahi poe

mai i kahi kaa ole a mea e ne paha e hiki

ai i ka Hale Mai, e ninua ai MR. J H Brown,

(Palaunu) a e kokua ia no me ka oliolu.

Ma ke Kauoha.         F.A. SCHAEFER.

            982 6m           Kakauolelo.

 

Dr. E. H. THACHER.

KAUKA HUKI NIHO.

            Aia kona keena hana ma Alanuia Papu helu 104 1-2 maluna.

Malaila oia e loaa ai i na poe pau i loohia ia me na ni-

ho eha. E loaa no oia mai ka hora 9 am a hiki i ka hora 5 pm.

            Ua @aa hou kekahi mea huki niho, a o ka poe e makemake

mua e huki la ko lakou niho eha, e naue ar i keia, no ku uku kupono.

Honolulu, Dec. q0, 1880.                933 ly.

 

Lio Nalawale

@oko o na pule ekolu hala una nalowale aku kekahi lio ula-

ula wahine lae keokeo i oki ia kekahi pepeiao a hiki iwaena-

konu mai ka p@ aku o Henry Waterhouse. O ka mea e loaa

ana keia lio i oleloia maluna ae e loaa no iaia ka uku makana

kupon@ ke hoihoi ae ia.                 HENRY WATERHOUSE

                                                1000 4@

 

KO BIHOPA MA

BANAKO MALAMA DALA!

E MALAMA NO MAUA I KE DALA O

na kanaka maleko o ka Banako, penei:

Ina hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala $300 a eml

mai paha, alaila, e uku mana i eono hapahaneri ukupanaee ma-

kahikim mai ka la o ka lawe ana mai a hiki i ka ia o kona ohi

ana, ke waihoia ke dala hoomoe i ekoio malama a keu paha.

Aole ukupanee e helu ia no ka hakina o ke dala hookahi, aole

no hoi no ka hapa malama.

Ina hoi koke oia kana dala, aole i hala na malama okolu

soke ukupanee.

Ioa i manao ke kanaka e ohi i kana dala, e pone ke hoike e

mai oia ka Banako i kona manao ohi, i kanakolu @ ma-

mua o mua o kona ahi ana a o kan @@@ kekahi ke laweia mai.

Ma ke kikoo wale no a ka a dala e haaei ai i kana, a

ka Huke kekahi ke iawela mai.

Ma ka ia mua o Sepatemeba i kia makahiki a i keia, e ho-

uluulu al i ke dala, a e huipaia ka ikupanee me ke kumupaa

o na dala i hoomoeia a no na malana akolu a keu, a mahuahua

ke kumupa@ e loaa i ka ukupanee.

Ina ui ako ke dala hoomoe mamua o $300. alaila, hooholo

pu ka O@eio.

K weheia ka Hale Banaka o na la hana pai.

951 @@                                            BISHOP & Co.

 

NU HOU! NU HOU!

MAHOPE AKU O KA I O IANUARI, 1880, E @00

maka una makoa malalo ana rula

 

DALA HUIKE,

I ka Loaa ana aku o ka Waiwai i

ka Mea Kuia.

E hookahua ana makou i ka makou aihana

aelulo o ke DALA KUIKE,

@ai a pau no ke Kumu-

kuai malalo iho o ka

 

MEA I KE AI MAMUA

E LIKE ME KA LILO

 

He Huina nui ko makou o na Oo, Kopala.

Ho, &c., &c. i kuai ia mamua @e o ka

hoopii ia ana o ka auhau o ka poe

nana i hana.

 

HE MAU LAKO NUI KO MAKOU

O NA

 

PALAU

A makou e kuai aku ai no ka $7 a hiki

ka $7.50 Malalo iho o ke Kumukuai

mua no keila a me keia PALAU.

Ano ko oukou manawa kupono e looa ai

na waiwai makepono loa.

 

E h@l@ mei Hookahi, k helo mai a pau l@@

                        DILINAHAMA MA.

942 @@                                73 Ala@@ Papa.

 

AHA MANAWALEA NUI!

IMUA O KA

LEHULEHU HOLOOKOA.

Mamuii o na Kakua i haawiia aku i na on a o ka

HALEKUAI NUI IXL

MA HONOLULU

E na Kamaaina o keia keia ma@ Pa@moku, @@ oliola @@@ e

 

HOIKE I KO LAUA KOKUA

MA KA WEHE MUA ANA

 

I AHA MANAWALEA NUI

 

MA KA

 

HALE MELE HOU

MA KE AHIARI

POALIMA, FEBERUARI 25, 1881.

 

HE 500

MAU MAKANA MAIKAI E

HAAWI AIA ANA

 

1,000 Mau Balota!

Ma ka

 

$2.00 Pakahi

 

            O kela a me keia Balota, ua hoopaa ia me ka helu o na Maka-

na; nolaila, o ka poe i ake e loaa na makuna, e nana

ma ka Nupepa a ma pepa pai lii lii.

            O ka Poe a pau i loaa na Balota e hiki ole ae ana i ka wa e

waheia ai na Makana Manawalea ma ka Hale Mele, e loaa no

ia lake @@ Makana e like me ka helu ma ka Balota e paa ana

ia lake, e like me ka poe i kick kino ae ilaila.

            E malama lao la na Balota a pau, oiai e kuaiia aku ana

na helu me ka awiwi nui.

 

PIKARINA MA.

                Halekuia IXL, Nul.

Pahu Leta Helu 97, Honolulu.

 

E loaa no na Balota ma ka Halekuia Lanu o Mr. A

MeWayne, a e hookaawaleia na noho mamua ae o ka hooma-

ka ana o na hana.

E puka aku ana he Hoolaha no na hana i komo pu me keia

 

HOIKEIKE MANAWALEA!

Ua hoo kaawale ia o hope o na noho o lalo no na Lede a me

na Ohana wale no.

Oka makemake nui nui o na On a o keia

 

Aha Manawalea!

E hoohauoliia ka lehulehu ma

Kona mau ano a pau,

oiai, o kekahi mau Makana,

He man Kahiko Hoonani kupono no na

HOME.

A oi ai he mau Makana maikai wale no a pau ke hawaila ana,

nolaila, o kele a me keia elua Balota,

E LOAA ANA IAIA HE MAKANA.

O ka põe a pau e makemake ana e ike i na Piano, na Ogana

a me na Pahu Pila maikai, e ike ia no ma ko maua Halekuai,

no la Hoikeike ana, m a ka huina o na Alanui Aliia me Papu.

 

AOHEH OOPANEE ANA NO KEKAHI

MAU KUMU.

 

NA MAKANA:

Helu    1- Hookahi Piano maikia me ka noho.

            2- Hookahi Piano nani hou loa me a noho

            3- Hookahi Pila Hamonia, he 5 k@ me na kuhikuhi piha.

            4- Hookahi @ila Hamonia nani me na ki elima.

            5- Hookahi Pila Wili, he eono leo.

            6-        "          "          "          "          "

            7-        "          "          "          "          "         

            8-        "          "          "          "          "

            9-        "          "          "          he eha leo.

            10-      "          Komo Lima Hul Maiu nani.

            11-      "          Pahu waiho peni, gula maoli.

            12-      "          "          "          "          I uhiia i ke guia.

            13-      "          Pine Oman no kane, gula me pahoku ruhe.

            14-      "          Peni i uhi paakolu ia i ke gula.

            15-      "          paa Gula Pepeiao wahine, guis maoli.

            16-      "          "          "          "          "          "          "         

            17-      "          "          "          "          "          "          "

            18-      "          "     Pihi Paluke kane, gula me ka rube.

            19-      "          "          "          "       "                    "          "

            20-      "          "          "          "       "     gula wale no.

            21-      "          "          "          "       "            pohaku.

            22-      "          "          "          "          "          "

            23-      "          "          "          "          "          "

            24-      "          "          "          "          "          "

            25-     "          "          "          "          "          "

            26-      "          "          "          "          "          "

            27-      "          "          "       Pulima gula.

            28-      "          "          "          "          "

            29-      "          "          "          "          "

            30-      "          "          "          "          "

            31-      "          "          "          "          "

            32-     "          "          "          "          "

            33 a 46-14     "          "          "          gula me pohaku.

            47 a 51-5       "          "          "          "        i kakaia.

            52 a 57-6       "          "          "          "        i @hila.

            58 a 82-25     Pila Umeume.

            83-          Peni Gula me ka Pahu.

            84 a 85-5 Pahu Peni wai guia nani.

            89 a 95-7 Hookahi p@@ kiaha p@@ poi@ me ka wai guia.

            96-     "          "          Ubi Pakaukan ekola apana.

            99-      "          "          "                "           "         "              

          100 a 159-60 Pahu Kika Maikai.

          160 a 165-6   Pine oman Lei'ai Gula kane

          166 a174-9            Paa Ki@h2 Pua

          175 a 180-6              "   Uhi pakaupan i kinohino@i ia.

            181- Hookahi Pila @alolia@ me ka kau k!ole.

            183-   "              "       "               "          "

            183 a @315-36 O@ole Wal Ala Lakiai.

            219 a 212-24 Pulule Kane Keoke@.

            243 a 265- 6 Ba@@ki Leooko me na Kahi.

            249- Hookahi Paa Oula Pepei@o wai gula.

            250-   "              "       "    "        "      "

 

On a kau@ha a pau mai na mokapuni no @a Balota, e hooke

la me hakalia ole.

O na kanoha a pau no ma Balota, @a ka KLUA DALA pe-

haki, o b@@@@@@@ me ke Keiie wake no, @@ ke kakau ana ia.

 

Pikarina & Co.,

HALEKUAI IXL.

Pahu le'a Helu 97, H@@@@@@                                                100@ @

 

 

 

 

HOOMAIKAI.

I ko makou Makua, ka Hooilina a Kahu o ke Aupuni, ke Kama liiwahi@e Kiekie Liliuokalaai:

            O mkou na mea no lakou na inoa malelo nei, ma ka inoa o na Makaainana o ka Apa na holoookoa o Lahaina, ke haawi aku nei makou i ke Aloha Oiaio a me ka Mahalo Nui ia Oe, ma ka olulu ana i ka Moi Kalakaua.

            Ma ka lokomiakai o ke Akua, i ka hookohu ana mai i Koona Muli Kaikuahine i aloha auiia, ka Mea Kiekie ke Hama Aliiwahine liliuokalani, i Kahu no ke Aupuni, oiai Kona kaawale ana mai ke ke Aupuni aku.

            Ke manaoio nei makou me ka manaolana ma Kau lawelawe ana, e mau akuku malohin, ke kookoa o ko kakou Aina i aloha nui ia; ana ka Mek Kiekei Loa e alkai ia Oe ma keia hana nui.

O makou no me ka haahaa.

Rev. A Pali,

L Aholo,

Abr. Fornander

David Kamaiopili,

Henry Dickenson.

Na Komite.

 

 

NU HOU KULOKO

            O ka paa loa @e koe o ke alahao a ka on a miliona i Maui.

            Ua kiola ia ar ka puna auhi o ka hale wiliko o Waihee e ka makani a waiho ilalo.

            O na puka uahi hao o ka wiliko hou  ma Paia, ua hapai ia e ka makani a waiho i ka honua.

            Ua paa loa ka piko o Haleakala i ka hau, a ua p@laha loa mai la ka uhi ana a ka hau ilalo.

            Ua olepe ia ae e ka inakani ka welau luna o ka puka uabi o ka hale wili o Wailuku, a nahaha pu kaupaku hale i ka haule ana uho o ka puka uahi, i loohia iho la me ka piono.

            Piha welu mai nei ka hoi ka Elele Poakulu i keia manawa, mikohukohu ole iho i nei he elepani nui, i ia Poakolu mai hoi na ouli o ka la konohi, a hui hoi me na Nioi ole wale, aole i kanamia ka nele, oia nae paha, aia ka pono o ka pina o ka pepa.

 

            HE HOOLAHA AKEA.- I mea a pau ai ka lele hauli o ko'u poe makamak a i pau hoi no ma olelo lapuwale e laha nei, ke hoolaha aku nei au, aole o mana me kuu wahine i loaa i ka mai e laha nei, aole no hoi i loaa i ko maua ohana a me na linia lawwlawe o ko'u hale. Ua hai mai na kauka a pau i ike, he ohana ola ko makou.

Me ka mahalo.                                  F. HORN.

 

            Ke hai ia aku nei ka lohe i na mea a pau e inanao e komo hou mai i ke Kula Loio a S' B Dole, ke hiji aku i ka la 15 feberuari, ma ke keena kula, pela hoi me na hoa mua o keia kula, in a e lawa na hoa'i manao ia, alaila, ua paa ke kula. Nolaila o ka poe i hai mai i ke Komiye, e uleu mai lakou, oiai ka wa pono.

            D KEAWEANAHI, Komite.

 

            I ka Poakahi nei, au hoao iho la kekahi wahine me kana kaikamahine i loohia i ka' mai hepela a pakele mai ka hoomalu ia ana o ke Aupuni. Hoolimalima iho la oia i kekahi kaa, hoouhi iho la i ke kaikamahine i ka ahimaka, a holo aku la no Ewa. I ka lohe ana o ka oihana makai, ua alualu aku la kekahi makai maluna o ka lio i keia wahine, loaa aku la ma ke alanui no Ewa; ua hoihoi ia mai la i Honolulu nei na mea mahuka, a hoihoi ia ka m'ea mai i Kuhaka@ulana, hoomalu ia ka makuahine, a o ke @ahu kaa ua haawiia ae imua o ka lunakanawai I'ekekona.

 

            HE LOIO HOU - E ikea ana ma keia helu o ko kakou pepa ka hoolaha loio a Mr. John Russell. He loio hou keia i wehe ae nei i kona keena makai iho o ke keena o Mr. S. B Dole. Ma ke kula ao Kanawai Kiekie o Piladelepia kahi a Mr. Russell i ao ai i ke kanawai, a u@ hele mai oia iwaena o kakou me ka ukali ia e na mahalo ana a ka poe kiekie, no kona makaukau a no kona ano pono a pololei ma na lawelawe ana @ ka ha na. Iwaena o ka poe nana kahi mau palapala hoomaikai ana e paa nei, e ikeia no na inoa o ka Lunakanawai Kiekie o Amerika Hui, ka Lunahoomalu o ka Hale Ahaolelo ma Wasinetona, kekahi o na kumu o ke Kula Kanawai o Piladelepia, ka Lunakanawai Kiekie o Pennsylvania a me kahi poe e ne. Iloko o Januari iho nei ka loaa ana o kona leikini no ka lawelawe ana i ka hana maanei, a ua komo ae nei ma ke ano he lala no ko kakou Papa Loio o Honolulu nei.

 

            MAHALOIA O NAWAAEHA- Ma ka poakolu iho nei o kei pule, ua puka ka mai puupuu hepela maluna o ka wahine a Nawaaeha o Pauoa. O ka puiwa ae la no ia o ua wahine nei a holo no Makiki, me ka manao e pee malaila. Ua alualu aku nae ke kane mahope a loss aku la ma ke alanui, e lawe aku la oia i ua wahine nei ana i ka Halewai. Hoomea mai la ka wahine i kana kane no ke aloha ole o kana hana. Pane aku la o Nawaaeha, "na ike au i keia mai, owau kahi i mai i ka makahiki 1853, a @@ ke Aupuni au i malana p@@@ a ola, e ole ko'u malama ia e ke Aupuni, in a ua make au. O ko'u aloha keia ia oe, a i ka lehulehu, o ka lawe ana ia oe i kahi e hoomalu ia ai me ka malama pono ia a ola, o kou manao e holo i Makiki, he make ia a he hoolaha ana ia i ka mai iwaena o ka poe ola. Pela ka loaa i hiki mai ia makpo; a ke kapa aku nei makou i keia kanaka, ia Nawaaeha, ma keia mea, he n@@@@@ a he alakai kupuno no kona lahui e hoomahui aku ai. Mahalo ia @@ @ Nawaaeha.

 

 

 

KA MAKANI MA PUNA

E KE KEOKOA; - Aloha oe:

            Ma ka la 27 o Januari i hala, ua paio ae la ka welau o na ale o ka moana a p@@ho ae la iluna e like me ka nau i pa aku i ke kume pali, a e like me Kohola e puhi ana i ke kai iluna, a ku ae la ka e'a i ka hokua o ka ale, a hele lalani aku la oa kai iluna o ka aina e like me ke ahi makawela e ai ana i ka aina.

            Ina paha he waapa a i ole he waa maoli ma ka moana ia le, alaila, ke manaoio nei au, aole e ole ke piholo o kahi o laua, pela i ikeia ai mai ka hora 11 a hiki a ka hora o ke ahiahi.

            Mau kuu la i naauao ai a hiki ia nei, akahi no au a ike i keia hana nu hou.

Owau iho no me ke aloha.

Z M NAAHUMAKUA.

Keahialaka, Puna, Jan. 27, 1881.

 

"NA OPIO HAWAII."

I KE KUOKOA; Aloha oe:

            Ma ka la 30 o Augat, M H 1880, i holo aku ai, malalo o ke alakai ana a C C Moreno, "na Opio Hawaii" ekolu, no ka hoonaauao ia ma na aina e. Hookahi o lakou o R Wililoki, ua hai ia mai me ka maopopo, he 28 mau makahiki kona. Ua akaka ia ia kakou a pau, aole oia he opio. I keia wa he oo oia. Ia loaa no iaia ka olelo Hawaii, a he ike hapa no kona ma ka olelo Beritania. Ua hai ia ma na nupepa, c hoonoho ia ana oia ma Italia e hoonaauao ia ai. Ina i ka piha ana o kona mau makahiki he 28 ua loaa ole inia ka olelo a kona makuakane, ehia la makahiki i koe a loaa aiai ka olelo Italia? ka olelo malihini loa iaia. O ke keu keia o na hana noonoo ole a Moreno! A hala na makahiki elua a ekolu paha, alaila ike pono o Wilikoki i ka olelo Italia e hiki ai iaia ke lohe i na olelo ao a kana kumu ma ke kula ma Italia. I in a e noho oia ma aikula a pau na makahiki elima a naauao kupono, a hoi mai, heaha ka waiwai o kona ike i ka olelo Italia ma Hawaii nei?

            o ka mea mau ma ka hoonaauao ana i na keike ma Amerika, i eha makahiki ma ke Kulanui (College), alaila, elua a ekolu paha makahiki hou aku ma ke kula oihana, e like me ka loio, kauka, kahunap@le, a pela aku. Ina oeia ka loihi oko Wilikoki kula ana, alaila, he 35 ka nui o kona mau makahiki ke hoi mai! He Hawaii opio ka!

            Eia hou, o Booth a me Boyd, aia no laua ma Geremania. E aho ko laua kulana, no ka mea, he ano waiwai no ka olelo e maanei. Aka, ke kamailio nei na haole olelo e maanei ma ka oelo Beritania, a oia ka olelo waiwai loa a ka poe Hawaii e ao ao. Ina i hoouna ia keia poe ekola i Beritania a i Amerika paha, oia ka waiwai loa no Hawaii nei.

            Hookahi manao i koe. Ua hoakakaia ma ka Bila Haawaina penei: Hoonanuao ana o no opio Hawaii ma na aina e, aole e hoolilo ia no ka makaikai, ako, no ka hoonaunuo ie ia- $15,00. Ke hele nei ka manawa, aneane eono mahina i hula mai ka la 30 mai o Augat, aole nae i hoomaka ia keia "hoonaauao io" ana. Ua lawe o Moreno he $33--, o na dala o kenia haawina , a ua pau, pela ka palapala ana mai o na keiki. Ahea la hoi hooinaka ke kula ana o keia poe "opio@"

            NINAU.

 

KA MAKANI M WAILUKU.

MR. LUNAHOOPONOPONO, Aloha oe:

            Ma ka la Sabati, Jan. 30 i hala aku la, ua pa mai kekahi makani ikaika loa ma Wailuku nei mai ke komohana hema mai, a heke huhu aku la oi i ka hikina akau, a oia makani, ua oleloia ke Kona.

            Ma ka wannaao o ua la ne, ua loheia a ku la ke halulu ana mai o ka makani me ka ua pu o ka hapalua ia o ka hora 5. A i ka maamaama loa loa ana ae, ua ikeia a ku la ka hale laau o J Kenlawai e waiho maiana ilalo, a me ha hale kumakahiki o na pake paahana o Wilima Kamaki. A mawaena hoi o na hora 11 me 12, ua hele huhu hou mai no ka makani a oi aku mamua o kela i ikeia ma ja wanaao, oiai, ia makou e noho ana iloko o ka halepule, ua ike pono ia ka naueue ana o na kia o ka halepule, hoomanao ae la au e h@@@ hou ana kekahi poe hale, a he oiaio, aole i kuhihewa ia manao ana o'u pela. Oiai au a me D K Mose e noho pu ana iloko o ka halepule, hiki mai la kana wahine me ka uwe, a hai la i ka lono kaomaha, "o ko kaua hale ua hanee ilalo." O keia hale, ua like no ia me ko J Kealawai; a hai pu mai la kela i ka nui o na hale i hina ilalo ia manawa.

            O ko Wilikoki hale, ua kiola ia aku la mailuna aku o ka pa pohaku kahi i kau ai o ha hale, a haule ilalo, a una nahaha liilii, a o ke papahele o keia hale, ua kiola loa ia aku no hookahi kaulahao mai kona kahua aku. Eia ka mea kaumaha loa o ka manao, aia maloko o keia hale i kiolaia ai e ka makani, hookahi wahine, a Kalae kona inoa, oia ka mea i kukonukonu loa ka eha, a ke waiho nei oia me ka nawaliwali, a me kana moopuna kane ua eha no, a ke ola nei ia keiki opiopio me ka nawaliwali loa, aloe i akaka kona pono. O ka nui o ka poe maloko o ka hale i ka manawa a ka makani i kaiehu aku ai i keia hale, he ehiku lakou.

            O ka nui o na hale Wailuku nei i hoonee ia e ka makani, ua hiki aku ka huina i ka 18, he poe hale loaa wale no keia a pau, a he ekoly hale pili i hina, ma'ka la hookahi keia poe hale a pau i hoohiolo ia ai. A ke hoomanao ae nei au i keia wahi lalani mele i pa@na@u i na keiki o Wailuku nei, penei:

Eia au o ke Kona,

Ka makani uluulu Mano,

Pa hooponopono ole,

He kulakulai Kauhale.

 

A ua lohe ia mai no hoi, he akolu hale o Waihee i hina, aole nae i maopopo loa ia'u ia. Owau iho no o.

            P K KALANILEHUA.

Wailuku, Feb. 3, 1881.

 

 

 

KE KANAWAI.

HELU S.

DOWA.

1. Ina aole i loaa pono ke kane i ka waiwai paa oloko o kona wa ole, aole he Dowa ko kana wahine. He makuakane a me kana keiki e li ai ana i ka wa hookahi. Na ke makuakane @a aina a he wahine ma@e ko ke keiki. Ua ike ia m a ka li ana he ano loihi ioki ka onioai ana o ke keiki oiai oia e kau ana ma ka ama@@ a @@ hooholo ia he Dowa ko kana wahine, no ka mea, ua ili ka aine o kona makuakane iaia iloko o kela mau kekona o kona ola ana mahope mai o ka make loa ana o kona makuakane.

 

2. Ina i hoolilo o A ia E i kekahi aina, alaila hoolilo hou aku o E ia A keia aina, aole nae i Kopeia keia mau palapala hoolilo ma ka Buke Aupuni, alaila hoo lili aku o A i keia aina ia I me ko I llohe ole i keia mau hana, a ua kopeia kona palapala hoolilo, hooholo ia aole he kuleana ko E me ka aina i hiki i kona wahine ke koi i kona Dowa.

 

3. He kane, a kuai waha oia i kekahi aina a kukulu hale maluna, a hoolilo waha oia i keia aina ia jai a kauoha oia i ka mea nona ka aina e kakau i ka palapala hoolilo ma ka inoa o kana mea e hoolilo aku ai i la aina, ua hooholo ia aole Dowa ko ka wahine o keia kane ma ka aina, no ka mea, aole on a palapala no keia aina, aole hoi i lilo maoli iaia.

 

4.  Ina ua kakau pu ka wahine me kana kane ma ka ma@aki, a una hookaa ia ka moraki e ke kane a e kekahi mea paha no ko ke kane pono, alaila, hoala hou ia ka Dowa o ka wahine. A in a i hookaa ka wahine i ka mo@aki hou ia no kona Dowa.

 

5. Hana o A i mau mo@aki no B, C, ame D, pakahi. Kakau pu ko A wahine i ka mo@aki ia C wale no. Hookia aku o D i ka mo@aki ia B a me C, alaila, hoolilo aku ka aina ia E me na olelo hoo paa. Hoopii ka wahine o A i kona Dowa, o hooholo ka aha he Dowa no kona. Pehea ka maneo o na Loio no keia?

 

6. in a he aelike kai i hana ia no ke kuai ana i ka aina, aole nae palapala hoolilo i hana ia, hooholo kekahi ahe he Dowa ko ka wahine ma ka aina, aka hoo holo kekahi aha aole Dowa. Aloe akaka ka olelo hooholo o ko kakou Aha Kiekie ma ia ninau, no ka mea, aole i ulu mai kekahi hihia oia ano imua o lakou.

 

7. Hiki ole ka meai lioopii ia no ke Dowa a ka wahine, in a je palapala hoolili kona mai ke mane maie mai, ke hoole aku i ka loaa pono ana o ke kane i ka aina: A, ina ua loaa ka mea hoopii ia ka aina mai ka hooilina a ke kane maie a ka wahine i hoopuu aku iaia no kona Dowa, hiki ole no iaia ke hoole aku, au make au kane nei.

 

8. Aia make maoli ke kane, kuleana kona wahine ma ke ano Dowa. Ua kuhihewa kekahi poe, he mana ole ka hoolilo ana o kekahi wahine me na olelo e hookuu ana i kona kuleana Dowa. He paa no ka palapla hoolilo, in a aole i kakau pu ka wahine. Eia nae, i na i make e ke kane mair a ola mai kana wahine he kuleana Dowa no kona.

            Ina e make ku wahine pau aku la kona kuleano Dowa. Ine a make e ka wahine mamua o ka make ana o ka@a kane, he mea akaka loa aole ana Dowa. O ku hookaawale ia ana o ke kane !!a@e i Mulokai kahi i malama ia ua mai pake, aole ia ke make ma ke kanaw@i, i mea e loaa ai kana wahine i kona Dowa. O ka make loa ana o ke kino o ke kane, ka makei i manao ia ma keia kanawai.

 

9. E hoomaka aun a keia munawa ka noonoo ana i lei n!au, pehea e lilo ai, a i hoonele ia i ka wahine i kona Dowa?

            I ka wa wamua loa, in ma@e kekahi Pelekane i wahine no ka aina e mai, aole oia i loaa ka Dowa, aka, mahope mai hooholo ia i kanawai e olelo ana @@ ka ma@e ana i ka wahine mai ka aina e mai me ke kane Pelekane, lilo iho l ka wahine i wahine Pelekane e liko me ka lio okupa. Pela no i Amerika.

 

10. Ins solr i olrlu kr kanawai pela, he mea akaka, loe, hiki ole ka wahine ke loaa i kona Dowa i ne ua oki ai oia mai kona kane aku, no ka meam in a pela, aole oia ka wahine ma@e a kela kaue i kona manawai i make ai.

 

11.Ma ko kakou kanawai (Pauku 1332) o na K Ki@ila, ua oki ia ka wahine no k@@@ ewea muekolohe e hewa e ae paha, i like pu me ka moekololohe, aole kuleana oia me ka waiwai paa a waiwai lewa o kana kane. Ina i n@na ia ha paulewa o kana kane. Ina i n@na ia ka pauku 1323 mahele 2, penei ka olelo ana " MNo ka haalele @@@@ me ke kunui ole, a hala na makahiki e@olu, "@ @@ @@@ no he moekolohe ia."

            Aka, nana i ke kanawaio o ka M H 1870 no ke Oki, @@@@ 18, - penei ka olelo malaila, " a no ka haalele mau a haa lele loa a hala na makahikiekolu." Aole i olelo ia me ka kanawai e paa nei ua hiki ke mana@ ia o ka haalele ekolu makahi na like me ka mmoekolohe, nolaila ua aulu mai ka ninau ano k@ikoi, penie. He Dowa anei ko ka wahine ma ha waiwai o ka@@@ @@me i na ua oki ia oia n! ko@@ haalele ekolu makahiki?