Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 12, 19 March 1881 — Page 4

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Bernadette K Newcomb
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOLAHA NO HALEIWA

 

 E oluolu na Makua a me na Makamaka o na H@u@ana o ke Kula Hana@ o W@@@@@@ e hoomanawanui @o keia mao la; no ka mea ma keia ke papa ia aku nei n@ mea a p@ aole e hoolauna wale aku ma ke ano makaikai iloko o ka pa o ia Hale Kula Koe wale no ka poe i kuleana ma o ka hana me ke kumuu. No ka pomaikai o na haumana a me na makua keia hoomalu ana, o@@ ke laha nei ka @lai Puupuu Hepela. Me la  manaoiana he mau la koe a mao ae keia pilikia.  MA KE KAUOHA.  1006 @@

 

KA KUPEPA

@UOKOA ME KE AU OKOA

I HU@A

NO KA MAKAHIKI, $2 EONO MAHINA, $1,

DALA KUIKE KA RULA.

KOMI@E HOOPONOPONO.

SAMUELA KAAIKAULA

HEZEKIA AEA

POAONO, MARAKI 19, 1881

 

PEHEA LA E PONO AI?

 

 He manawa kupono keia e noonoo pono ai kakou a pao no keia ninau maluna ae Ua uhi mai na ao panopano o ka mai puupuu liilii maluna o Honolulu nei, a ua komo pu kakou a pau iloko a keia pilikia. Ua nui na manao kuhikuhi i o a ianei, a he mea hik@wawe ka hoohalahala ana a me ka hoopuka ana i na olelo hookoikoi e pili ana i ke ano o na h@na. Ua noho malie wau me ke k@ei pono i keia mau mea a pau, a na keia mau mea i k@no mai @@'uu e hoopuka i kekahi mau manao aloha ia kakou o Hawaii nei i keia wa@@e hoomaopopo mua kakou.

 1. Eia mau ka pilikia ke kau mai nei, alaila heaha ka hana mua e pono ai i keia wa? Eia paha, o ka hooikaika like ana o na mea a pau e kiani i keia pilikia. Aole paha o ka hoopaapaa, a o ke kuee ka hana e pau ai ka pilikia- aole hoi o ka piolole, a holoholo wale me ka uwa nui. Ina paha ua ike kakou i ke ahi e lapalapa ana ina ka paia o ka hale, e pio anei ua ahi nei ke ku wale kakou e hoopa@pa@, a e kalaimanao no ke kumu i a ai ke ahi? Aole paha. A ina e hiki mai ka poe kinai ahi me ka lakou mau mea paahana, pehea, e ku wale anei kakou a nana aku me ka hoohalahala i ka lakou mau hooikaika ana, a me ke keakea i ke alenui? Aole paha pela e pono ai. Ke manao nei au e ae like ana kakou a pau, o ke kokua like ka mea e pono ai, a e waiho na manao e ae a hala ka pilikia. Pela no hoi keia pilikia.  Ke hooikaika nei na lima aupuni e malama mai i ke ola o ka lehulehu, e like me ka mea i hiki ia lakou; aka, he mea hiki ole no ia lakou ina e keakea aku kakou, a kokua o@e paha. Nolaila, eia kuu manao ma keia mea. Uoki na manao hoohalahala a me na hana keakea. E alu like kakou a pau e kinai i ke ahi a pio. A ina paha ua ike kakou i kekahi mau kina, a mau hemahema paha ma ka hana ana, mahope e hoomaopopo ai no ia mau mea. E waiho na manao hoino i keia manawa. He hana ka ke Akua ia kakou, e ao kakou i kona leo weliweli, a e hamau ka waha imua on@.

 2. Mai pioloke wale ka manao i ka nui o na lono a me na olelo e lele wale nei. E imi akahele kakou i na mea o@aio maoli, a malaila kakou e ku ai. Ua kamaaina loihi kakou i nei mea o ka holoholo olelo, a nolaila e akahele kakou. Mai hopu wikiwiki kakou i na olelo a pau, o hopu hewa auanei i ka puu opala. E hana me ka oiaio, e wae pono e noonoo akahele, i ole e huhewa ka hana ana. Pe@a e pono ai.

 3. mai kuhihewa kakou i ke ano o keia mai. He mai iele keia. Nolaila, aole pono ke noho pu na mai me ka lehulehu. O ka hookaawale aku ma kahi e malu pono ai, oia wale no ka ponoo no ke ola o ka lehulehu. Nolaila ua kukuluia na ha e kupono, a ua hooikaika ka Papa Ola e lawe koke i na mai a pau ilaila e malama ai. A ua makaikai kino aku nei ao i keia wahi, o maoa pu me Rev. Dr. Hyde, ke kumu aloha o ko kakou Kula Kahuoapule. ua hele aku maua ma mamuli o ka manao aloha maoli i ko kakou lahui, a me ke aloha no hoi i ka poe mai, e nana a e imi i ka oiaio maoli o na hana a ka Papa Ola e hana nei. Aole maua i hoepili aku malalo o lakou, aka, ua hele no i k@ wa i kaawale aku ai ke kauka, a me ko maua ano kuokoa no. O ka hope @@amuku o David Dayton, oia wale no ko maua mea oana i alakai, a nana i hoike pono mai i na mea a pau o ia wahi. Aole mea i huna ia, aole mea i uhi ia. Ua ik@ m@ka aku maua i na hale mai eiwa, mai na Pake a i na Hawaii, a i na Haole. Ua ike aku i ka hale no ia poe i ola, a i ka hale waiho lole a me na l@@@ lapaau, @ i ka hale kuke no hoi, a ua makaikai aku i ka ilina. Ua kam@ilio p@ me na makamaka malaila, a ua ninani@@@ aku ia lakou me ke keakea ole ia mai. a ua piha maua i ka mahalo no na mea a pau a maua i @ke  ai. Aole kahaha @ koe. Ua maikai maoli no ka malama ana a ka Papa Ola, a hookahi wale no leo a na mai i p@@@@ mai ai i ko maua ninau ana, ola hoi, @@ lawa pono lakou i ka @i a me ka ia hoolako poo ia @na hela moe a me na kapa. A pela iono i ka nana aku. O na hale, he mau hale leau maikai, a pea pono. Mehana pono @o. O na kokua a me na lona, he poe Hawaii maoli no, a ua lawa pono. O ka ili@@ o ka poe i make, ua maikai a maemae. Ma kahi e ku nei na hale, a ma kahi hoi o ka ilina, oa paapu i ka weoweo uliali. Aole hiki mai ke kai maluna  o ia wahi he ole loa no. Ua maloo pono. Hookahi wale no mea hoohalahala a kekahi poe o lakou, oia no ke kauka. A ika nana aku nae, ua makaala no oia i kana hana. Elua ana hele ana i ka la, oia hoi i ke kakahiaka a i ke ahiahi. ja i kekahi mana a , ua hele no i ka po. a ke manaoio nei au ua hana no oia me ka oiaio e like me ka mea hiki iaia. He kauka keia i manaoia e na haole i kamaaina iaia he kauka ike a makaukau no ma kana oihana.  A me he ia peia io no oiai ua hapa loa na make i ka poe i ola. O na make e heluia nei iloko o na nupepa, e pono e hoomanao kakou, eia mauka nei kekahi hapa o ia poe make, aole makai o Kahakaaulana kahi i make  ai keia poe a pau. Ke manaoio maoli nei no wau, ua oi loa ka pomaikai o ke ola, a me ka pono o ka mala maia ana malaila mamua ae o ka noho ana mauka nei. A ina ua loaa ponoi ia'u keia mai, aole au e kana@ua ana e hoi koke ilaila e lapaau ia'i mamua o ka noho ana mauka nei e hoolaha ai i ka mai me ke aloha ole a me ka menemene ole i ka lehulehu. Nolaila, e na makamaka, na hoa'loha, mai noho ahuna iki i keia mai iloko o ko kakou mau hale. He hana hoomainoino kela i ka lehulehu. E han kakou me ka noonoo Karistiano maoli, a e nonoi aku kakou i ka Haku, ka kakou Makua ma ka Lani, a maliu mai oia, a e aloha mai, a e kokua mai i ola ko kakou lahui mailoko ae o keia pilikia. Ina e hana kakou i ka mea pono, e kokua mai ana no ka Haku, a e pio no ke ahi. Ina nae e hana pono ole kakou, pehea la kakou e nana aku ai iaia? Ua mana no ka olelo kahiko, "o ka lohe ke ola, a o ka hookuli ka make."  A.O. POLEPE.

 

RIKEKE

KA

PUUWAI LIONA.

 

 

 O Rikeke I. oia kekahi o na Moi kaulana loa o Enelani i ka wa kahiko, ma ke kaua a me ka ikaika ma keia wahi moolelo malalo nei e ike ai kakou i kekahi o kana mau hana ku i ka ikaika a o kahi no hoi i loaa mai ai o kela inoa kaulana iaia ka Puuwai Liona.

 I ka wa i hele ai o Rikeke i Pelesetina me kona puali koa kaua i ke kaua i kapa ia ke kaua Kerusade oia hoi ke kaua hemolele ua hele pu aku oia me ke Duke o Auseturia ke keiki a ka Emepera Heneri o Auseturia, i ka wa i hiki ai laua ma na wahi papu a Pelestina, ua ulu ae la he hoopaapaa mawaena o Rikeke a me ua Duke nei, a ua huhu iho la ua Duke nei, a hoi aku la i kona aina me kona mau koa a haalele iho la i ka Moi koa o Enelani; e lawe hookahi i na inea o ke kahua kaua.

 Hala ae la kekahi manawa loihi, haalele aku la ua Liona nei ia Pelesetina a huli hoi aku la i ka aina oiwi, iaia ma na kapakai o Asia uuku, ili iho la kona moku a nahaha a pakele mai la ua Pukonakona nei o na kahua kaua o Pelesetina.

 O ke alanui ana e hoi aku ai, i piha ina keakea a me na pilikia, a ma ia ala nui no hoi ana i hoi aku ai, aia no kona enemi ke Duke o Auseturia, aka me keia mau pilikia no, aole ia he mea nana e keakea mai i ke alanui a ua Moi koa nei e hoi aku ai.

 Ia Rikeke i hiki aku ai i ke kapitala o Auseturia, huna iho la oia i kona ano Moi a hoano e ae la iaia iho ma ke komo ana i ka aahu o ka poe hookani pila, aka ua hiki mua aku la ka lona i kona enemi, a ua hoouna ia ae la kekahi poe e hakilo, a i na ike alaila e hpu a paa a lawe aku imua o ua Duke nei kona enemi.

 Ua hele ia iho la e imi ke kulanakauhale a me na wahi a pau e kokoke ana i ke kulanakauhale.

 ia Rikeke i hiki mai ai i ke kulanakauhale, hele aku la oia me kona mau hoahele a malalo o kekahi kumu laau Pama, noho iho la ia a lawe ae la oia i kana pila a mele aku la i kekahi mele hoalohaloha.

 Poha aku la ka leo kahuli o ua Moi nei me ke anoano a me ka eehia, noka mea, o Rikeke oia kekahi o na Moi kaulana loa o Enelani no ka maikai o ka leo ma ke mele ana.

 I ka hookuu ana iho a ua koa nei i kana mele ana, aia hoi, hopu ia mai la ua Moi nei mahope a paa iho la i ke kupee ia a lawe ia aku la imua o kona enemi.

 I ka wa i ike mai ai kona enemi iaia, pane mai la ua Duke nei me ke ano hooio. O! O Rikeke ka keia ka Moi Haakei o Enelani mino aka aku la ua Moi nei no keia mau olelo a ke Duke. Pane hou mai la ua Duke ke nei ia Rikeke.

 E hookuku laua i na ikaika o laua, no ka mea, ua lohe ua Duke nei he kanaka ikaika o Rikeke i ka mokomoko, ae aku la o Rikeke. E kui ua Duke nei ia Rikeke, ia manawa hooneenee mai la ua Duke a me kona ikaika a pau i kui mai ai oia ma ka papalima o Rikeke, aui ae la ua Moi nei o Enelani i kona poo, a ninau aku la me ke ano hoohenehene i ka poe a pau a loko.

 Ea ua kui mai nei anei ke Duke ia'u a mino aka iho la ua Liona nei; na keia mauhana hoonaukiuki a Rikeke i hoala loa ae i ka inaina iloko o ke Duke, a kena mai la me ke ano huhu e kui aku o Rikeke iaia e like me kana i kui mai ai. Hoole aku la o Rikeke me ka mino aka pu ana, me ka olelo i ka Emepera Heneri, aole ona pono e kau kona lime maluna o ke Duke; no ka mea wahi a ua Pukonakona nei e nele auanei ka noho alii o Auseturia i ka Hooilina ole, na keia mau olelo a Rikeke i hoa ae i ka inaina iloko o ke Duke, a pane mai la oia me ka leo piha inaina.

 E ka Moi Haakei o Enelani, ua manao anei oe he kamalii ke Duke o Auseturia i hoopuka mai nei oe i ka mau olelo h@akei aole loa.

 E hoao mai e ke kanaka hookano, a e ike no auanei oe, @ akaaka ia oe e ka poe maloko nei.

 Na keia mau olelo ano haakei a hoonaukiuki a ke Duke i hoopii mai i ke kai o ua Liona nei, a pane ae la heaha la hoi oiai nau no ka makemake e ike ika ikaika o Rikeke ua pono a me keia mau olelo i hooneeneee aku ai Rikeke a me ka ikaika o ka Liona i hoo ei aku ai oia i kana puupuu maluna o ke Duke i ka wa i loaa aku ai ua Duke nei i ka lima hao o Rikehe hina aku la ua Duke nei a waiho ma@@e aku la ila@o.

 Ho@o mai la kona makuahine a hoala ae la i ke poo o ua Duke poino nei a meka leo kuma kena i hooho ae ai ka Emepera wahine, a hina aku la ilalo, a waiho maule aku la.

 Hele mai la ka Emepera a nana iho la i ka helehelena o kana keiki , aia hoi, ua haalele k@a waa i koa kanaka, ua haalele mai la ia i keia ala ana, a ua hele aku la i ka aoao mau o ka honua.

 Me ka leo walania a kaumaha ka Emepera i hooho ae ai, a huli mai la oia a kau mai la kona mau maka maluna o Rikeke, a me ka leo i piha ka huhu i pane mai ai.

 E ke kanaka ino, a pakaha i ke ola makamae o kuu keiki, e pani ana no oe no ke ola au i aka ae nei, a e like me kau aka ana pela no noi e aka ia ai kou ola.

 Ia wa i hooho mai ai ka Emepera wahine oiai ua pohala ae la oia.

 "E kuu Haku kane, e hookuu aku i keia Moi hewa ole e hoi i kona aina, no ka mea, eia pu no ka lima o ke Akua me ia a mai hoopoino aku oe iaia o hookau mai auanei ke Akua i ka hoopai maluna o kaua a me ko kaua ohana.

 "E kuu kane aloha, mai mea iki aku oe i keia alii hewa ole, no ka mea, ua lohe iho nei no kaua i na olelo maikai ana mamua ae o kona hooko ana i ka makemake o ka kaua keiki."

 Me keia mau huaolelo a ka Emepera wahine, aole ia he mea e hoohuli ae ai i ka huhu o ka Emepera Heneri.

Me ka leo huhu ia i kauoha aku ai i na koa e hopu ia Rikeke a e lawe aku e hoopaa ma kahi paa loa o ka hale paahao, hopu mai la na koa ia Rikeke a lawe aku la e hoopaa ma kahi paa loa, aka aole nae ia he mea nona e kaumaha ai o ua puukani nei o Enelani.

 A iloko o ke anoano ame ka mehameha o ka hale paahao e lohe mau ia ana ka leo puukani o Rikeke e mele ana i na m@le kaulana o kano aina hanau.

 E na makamaka e heluhelu ana i keia wahi moolelo pokole o keia alii kaulana o Enelani, e waiho iki kakou ia Rikeke iloko o ka hale paahao e hauoli ana iloko o ka hale pouli o ka emepera Heneri o Auseturia.

 A e huli ae kakou e nana i ka hana a ke Kaikamahine a Heneri, o ke Kaikamahine Alii.

 I ka wa ana i hoolei mua ai i ka ike o kona mau maka maluna o na helehelena nani o Rikeke, ua kokolo aku la ka makemake a me ka lia iloko ona no ke keiki puukani o Enelani.

 I kekahi ahiahi lohe iho la ua Kaikamahine Alii nei e kuka ana kona makuakane me kekahi mau koa e pepehi malu ia Rikeke i kona wa e hiamoe ai.

 I ka lohe ana o ua Kaikamahine Alii nei ua lilo ia he mea na kona puuwai e hakukoi ai, olelo iho la oia iloko ona @e hoao no wau e imi i wahi e pakele ai ka mea a'u i aloha ai, a i na e pakele oia, a i aloha ole mai  oia ia'u, ua hiki no, me kona noonoo ole iho paha, he puuwai ko Rikeke i piha me ka waipahe, aole no hoi e nele mai ana kona aloha na ke aloha i kono mai iloko ona, e imi oia i wahi e pakele ai ua Rikeke nei  o Enelani, ka mea nana i aihue aku na manao o ua Kaikamahine Alii nei."

 I ke kani ana o ka hora 12 o kekahi po hele aku la ua Kaikamahine nei me ka nihi loa i ka rumi i hoopaa ia ai o Rikeke a me kekahi ke, wehe aku la oia i ka puka a hemo, alaila hele malie aku la oia ma kahi a Rikeke e moe ana, hoomaamaama iho la ua Kaikamahine nei me kekahi ipukukui hele po maluna o Rikeke e moe ana.

 O na helehelena o Rikeke e moe aa, o ua Liona nei o na kahua kaua o Pelesetina me ka helehelena maikai a ano kaumaha ole, me he mea ala, aia no oia iloko o kekahi rumi nani o kona Hale Alii, kahi i hiolani ai.

 Ku iho la ua Kaikamahine nei, a puana ae la i keia mau huaolelo me ka malie.

 "O! E ke  kanaka ui, ka mea nana i aihue i kuu puuwai, e ae mai ia'u e hoopa aku ma kou mau lehelehe momi a e lawe aku hoi i ke aloha o keia puuwai."

 A me keia mau huaolelo, kaomi malie iho la ua Kaikamahine nei i kona mau lehelehe momi maluna o Rikeke, na keia @ila o ke aloha i hookaakaa ae i na maka o ua Liona nei o na ululaau o Beritania.

 A nana ae la me ke ano haohao, pane iho la ua Kaikamahine nei me ka haalulu.

 "E Rikeke ka Moi koa o Enelani, e kala mai ia'u no keia hoala ana i kou hiamoe, aka i hele mai nei wau e hookuu aku ia oe mai na lima aku o kuu makuakane lokoi@o, noleila, e hoomakaukau oe a e ukali mai ia'u."

 Anaanei ae la o Rikeke i kona mau maka me kona manao he moeuhane kana e ike nei.

 No keia ano kanalua o Rikeke, nolaila, pane hou iho la na Kaikamahine Alii nei.

 "E Rikeke, owau no keia, aole he kino uhane."

 Hahai aku la oa kaikamahine nei i na mea a pau e pili ana no na olelo a kona makuakane e l@we i ke ola o Rikeke i kona wa e hiamoe ai.

 I ka iohe ana a Rikek i keia mau olelo @ ua Kaikamahine nei. Kukuli iho la e Rikeke a hopu aku la i na lima palupalu o ke Kaikamahine a hoopili ae la i kona mau leheiehe, me ka hoomaikai aku i ua Kaikamahine nei.

 Me ka olelo aku a Rikeke, aole oia e hoopoina i keia hana koa a ua kaikamahine nei a ina e ae mai ana ke Akua iaia e hoi i kona aina.

 "E lawe no o Rikeke i ua Kaikamahine Alii nei i Pua Hoonaoi no kona Noho Alii."

 Hoopau ae la ua Alii puuwai waipahe nei i kana mau olelo a alakai aku la ua Kaikamahine nei ia Rikeke ma kekahi alanui huna o ka Hale Kakela.

 Ia laua i hoea aku ai ma kekakhi rumi, he mea e ka lelel o ko laua hauli i ka ike ana aku i ka Emepera Heneri me kekahi mau ko i lako pono i na mea kaua e hele mai ana e hooko i ko lakou mau manao eleele, o ia hoi ka lawe ana i ke ola o Rikeke i kona wa e hiamoe ana.

 I ka wa i ike mai ai o Heneri ia Rikeke, kena koke ae la oia i kona mau koa pauwai eleele e lawe koke i ke ola o Rikeke.

 I ka wa i lohe ai o na koa i keia kauoha a ko lakou haku, ia wa i lele like mai ai lakou maluna o Rikeke.

 Aka, lele koke ae la ke Kaikamahine Alii mamua o Rikeke me ke kuhea aku i kona makuakane, e hoopakele i ke ola o Rikeke.

 Me ka leo ano ehaeha ua Kaikamahine nei i kahea hope aku ai i kona makuakane a hina iho la oia ilalo, oiai ua komo mai la ka oi o ka pahi a kekahi koa ma ka puuwai aloha o ua Kaikamahine Alii nei.

 O ka pahi i ku ai ua Kaikamahine nei, ua hoopololei ia mai no ia i ka puuwai o Rikeke, a ma ke ku ana o ua Kaikamahine nei i hoopakele ae i ke ola o Rikeke, me ke ano haikea ua Kaikamahine nei i kau aku ai i kona mau maka aloha maluna o Rikeke, a pane aku la.

 "Ke make nei au aka, he mea hauoli @ae no'u ka make ana i mea e pakele ai kou ola."

 Na keia mau olelo a ke Kaikamahine Alii i hoohelelei iho i na waimaka o Rikeke, a lele mai la oia @ puliki mai la i ua Kaikamahine nei i kona umauma, me ka leo nawaliwali ua Kaikamahine nei i noi aku ai i kona makuakane.

 "E hoopakele i ke ola o ka mea ana i aloha ai."

 Puliki mai la ua Kaikamahine nei i ka ai o Rikeke, a honi iho la o Rikeke ma na papalina haikea o ua Kaikamahine nei.

 Nana ae la ua Kaikamahine nei me na maka aloha a upoi iho la kona mau maka me na lima e puiki ana ma ka ai o Rikeke a me na huaolelo pule ma kona mau lehelehe, no ka mea ana i aloha ai. Hookuu aku la oia i kona uhane.

 Ua make ke Kaikamahine Alii o Auseturia i ka lima o kona makuakane. I ka w@ i haalele mai ai ka uhane o ke Kaikamahine Alii i keia ola ana, a oiai na mea a pau e ku ana me ka eehia.

 Aia hoi, hemo mai la kekahi puka, a ike ia aku la ka Emepera waine e komo mai ana a me @a leo mokumokuahua a hoehaeha puuwai oia i hooho ae ai, a holo mai la oia ma kahi o kana Kaikamahine e waiho ana, hapai ae la oia i ke poo o kana Kaikamahine, a ia hoi, ua haalele mai la kona uhane i ke kino, a ua hele aku la ma kela aoao mau o ka muliwai eleele o ka make, a me ka maka i piha i na waimaka oia i huli ae ai a nana aku la i kana kane, a pane aku la.

 "E kuu Haku, e hookuu aku i keia Moi hala ole, e hoi i kona aina no ka mea, eia no ka Lima o ke Akua meia e hookuu aku @aia, o kau hou mai auanei ka Lima o ke Akua maluna o ko kaua hale a me ko kaua aupuni.

 O keia mau olelo a ka E@@epela wahine ua lilo i mea ole i ka Emepera a me ka leo i piha i ka huhu oia i kauoha aku ai ina koa e hopu ia Rikeke a e lawe aku ma ka rumi e kokoke ana i kahi i hoopaa ia ai ka liona a ua Emepera nei, o keia liona he liona nui oia nona ke kiekie elima kapuai me ka hapa o kona loihi hoi, he eiwa kapuai a ua olelo ia, he weliweli ke ike aku i kona helehelena.

 I ka wa i wehe ia mai ai ka puka o ka rumi i hoopaa ia ai ka liona, puka mai la ua liona nei a kau mai la i kona mau maka weliweli maluna o Rikeke a hookano ae la i kona huelo ma kona aoao a hoomakaukau mai la e lele maluna o Rikeke.

 Me ka eleu o Rikeke i hoomakaukau ai i kona kulana a haka pono aku la kona mau maka me ka wiwo ole maluna o kona enemi ia wa i uwo ae ai ua liona nei, a lelel mai la maluna o Rikeke.

 Me ke eleu a me kona ikaika a pau i kui aku ai o Rikeke i ka kona.. Kakaa aku la ua kona nei a nana mai la me na maka ano makau.

 Ku malie iho la ua moi Hop@ ole nei a haka pono aku la kona mau maka maluna o kona enemi.

 Nana hou mai la ua kona nei a hoomakaukau mai la e lelel hou mai maluna o Rikeke. Haka pono loa aku la o Rikeke a hookokoke aku la ma kahi e ku ana ua liona nei.

 I ka wa @ ike mai ai ua liona nei e hookokoke aku ana o Rikeke. Hamama mai la @a waha o ua liona nei, a nehe hou mai la e lele hou maluna o Rikeke.

 Me ka mama o ka popoki o Rikeke i lele aku ai a hookomo aku la i kona lima iloko o ka waha o ka liona.

 he nunulu ana a he kupaka ana hin iho la @a liona nei ilalo unuhi mai la o Rikeke i ka puuwai o ua liona nei.

 Ua piha @a Emepera Heneri i k@ kahaha a me ka makau. Hele mai la ua Emepera nei a ma ka ao@0 o Rikeke pane mai la me ka leo h@alulu:

 E Rikeke, ka Moi koa kaulana @ ikaika o Enelani e kala m@@ oe ia'u. He o@@@@ n@ eia ka Lima o ke Akua me oe a ke kau mai nei Kona Lima maluna o kuu hale.

 "Ua nui kuu poin@. Ua make kuu Keikikane a me kuu Kaikamahine; nolaila ke hookuu aku nei au ia oe."

n Huli ae la ua Moi nei a pane aku la. E ka Emepera Heneri o Auseturia ua makaukau mau ka lahui Pelekane e uku mai i ka aku makana no kou hookuu ana i ko lakou Moi, a me keia mau h@aolelo alakai aku la ka Emepera Heneri ia Rikeke i waho o ka Hale Kakela.

Huli ae la ua Moi nei a haawi aku la i kona aloha i ka Emepera kane a me ka Emepera wahine. A kau ae la maluna a kekahi lio. A haalele mai la i ka Emepera me kana wahine e kumaken@ ana no ka laua mau keiki.

 Nolaila ua io@a ka inoa kaulana ia Rikeke oia hoi o  "Rikeke ka Puuwai Liona."   S L D.

 

PAPA!  PAPA!

NO

ALLEN & ROBINSON

UA WEHE AE NEI MAUA I

PA KUAI PAPA

MA

KA UWAPO O PAKAKA

 

Na Papa Ulaula o na ano a pau

Na Papa Paina o na ano a pau

Na Pili Hale Ulaula

Na Pili Hale Keokeo

Na Pepa Hoonani Hale

Na Pepa Molina

 

NA PENA A ME NA AILA PENA !

NA KUI O NA ANO A PAU

 

NA PANI PUKA A ME

NA PANI PUKA ANIANI

NA PANI PUKA A ME

NA OLEPELEPE

 

NA LAKO KUKULU HALE

 

O NA ANO A PAU !

E KUAIIA MA KE

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke.

 

ALLEN & ROBINSON

Honolulu a n 1, 187@       85@@

 

LOLE MAKEPONO

KE KUIKE

E LOAA NO IA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE !

E LAA NA

 

AHINAHINA, KALAKOA,

KEOKEO, LEPONALO,

PENA,AILA,ANIANI,

 

HA MEA PIULA !

 

KOPA, AILA HONUA,

AILA HOOMALOO

 

Kui Kakia, Pakelem,

Tabu, Kaula, Noho Lio,

Hulu Palaki, na Pulumi

 

A ME

 

AGENA NO HOI NO NA MOKUPUNI O HAWAII NEI NO NA

 

Lainakini nao

Lainakini Maoli

Palule Kalakoa

Alapia, Kelepa, Kilika

 

Na lole k@pono i ka wawe

Palule Huluhulu

Na Lole Huluhulu

Na Lole no ka hoohehelo ana

Lipini, Lililihi, & c.

 

LIPINE, LIHILIHI & C.

 

A ME NA

MIKI@I HUMUHUMU MAKEPONOLOA !

 

A ME

 

@AU @EA AI KAHI

 

Ka Palaoa Kapaa

Raiei, Pia, Hoolu,

Paakai, Huaa@a,

Pia Kulina, & c

 

A @E LAAU LAPAAU KAULANA L@A

 

A DR JAYNES

 

Laau kunu

Laau Hoomaemae Koko

Laau Ho opau Naio,

Penikila, Huaale.

 

A ME NA LAAU MANO A PELA'KU

840 tf

 

J B KAOHI.

LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

 

 Imua oka Aha Hookelekele a pau @ @@@@@@@@@@@@@@@@ w@@ a i @@@ @@@ @ na Aha H@@@@@@@@ @@ @@@@@@@@ ia Aupuni. E le@@ @@ @@ K@@@@ A @@@                                                                                   

 

KALE KULIKA

LUNA HOOIAIO PALAPALA K@ A@

Moleki a me na pa@@@ @ @@ @@

 

LUNA HOOIAIO PALAPALA

Aelike mawaena o na Haku me na Kauwa.

Luna Haawi Palapala Ae Ma@@

 

 Ma ke kihi o ke alanui Moiwahine me Kaahumanu, kulanakauhale o Honolulu k@ Hawaii Pae Aina,

 

KALE NILEKONA

KAUKA LAPAAU

Keena ma ke kihi o Alanui Papa me @@@@@

HONOLULU

 

O na mai o ka Maka

Pepeiao a me ka Puu

 

UA MAKAUKAU OIA MA K@ LAWE LAWE ANA

 

KAUKA EMEKONA

 

 E loaa o kauka emekona ma k@ na K@@na Hana ma ka Hale Kauka @@@ @@@@@ Kauka Hopemana) ma ke Heki 24 A@@@@@ K@@ @@ @@@@@ he@@ 9 a @@ o ke kakahiaka a mai ka hh@@@ @ @@ @@@@@

 He keiki keia o ka aina o Hawaii nei, a @@ @@@@ @@@@@@ makahiki m@ Nu Ioka, a ua makaukau @@@@@ @@@ @@@@ lapaau ana i na a ea mai @@a @@ mai m@@@@ @@ @@@@@@ o na ano a pau. Ua akamai @a m@ @@ olelo @@   @@@@

 

MAKEMAKEIA

 

 Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI biBi a pe@a hoi m@na ILI MIKO o na ano a pau e kuai m@ ko lakou mau ILI me makou a e haawa @@ makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.

 C BREWER & CO  Burua Ma Honolulu Sept 29, 1880

 

C.C. COLEMAN

 Amara a he Mea Hana Mekini

Kapili Kapuai Hao Lio

 

A ME KA

 

HANA ANA I NA KAA LIO & C.

 

Hale Hana ma Alanui Alii e k@k@k@@a @

905      ke Alanui @apu          tf

 

He Nui Anei Kou Makemake i       na

 

MEKINI HUMUHUMU LOLE?

 

Ina pela, alaila, e kpa mai no ma ka H@@@@@

to:

 

KAKELA A ME KUKE

 

A malaila oukou e ike ai a makaikai a na @@@ MEKINI a WHEELER a me WILSON mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumukuai @@@ mea hookahi.

 

NA MEKINI A SINGER

ma ke $30 pakahi,  me ke an@

 

MEKINI a WILCOX me GIBBS,

ma ke $30 a hiki i ke $50 ke kumukuai

 

 1 mea e pau ai ko oukou kanalua e na Makamaka no ke kupono e keia mau ano Mek@@ naue mai no me ke kuihe ole, a e ike n@ @@@@@ hoi.  862  tf

 

PAPA, PAPA

AIA MA KAHI O

 

LEWERS & COOKE !

(O LUI MA)

 

MA KE KAHUA KAHIKO MA

 

ALANUI PAPU A ME MOI

E LOAA AI NA

 

PAPA NOUAIKI

o kela a me keia ano

 

NA PAPA NAUI A PAA NO KE KUKUL@ ANA I NA HALE !

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani,

Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a.

Na Papa Hele, Na Papa Ku.

A me na Papa M@E @@@@@

 

NA PILI O KA HALE

O NA ANO A PAU

 

Na Pepa Hoonani, Na Pepa o na Wa@ a pau.

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii

Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani

Na Ami o na ano a pau.

Na Aila Pepa, o kela me keia a@

Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale.

Na Aila e ae o na ano a pau.

 

NA WAIVANIKI

 

A ME NA

 

WAI HOOHINUHINU NANI

 

o na ano a pau loa

 

NA BALAKI ANO NUI WALE

 

A ke hai ia aku nei ka lono i na makamaka

pau, ua makaukau keia mau makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

NO KA

 

ULKU HAAHAA LOA!

 E like me ka mea e holo ana mawaena o

LAUA a me ka MEA KUAI.

 

E hele mai!  E na Makama ka !

 

A e lawa no hoi ko oukou makemake

me ka oluolu a me ka maikai !

845tf