Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 12, 19 March 1881 — RIKEKE KA PUUWAI LIONA. [ARTICLE]

RIKEKE KA PUUWAI LIONA.

0 Rikeke I. oia kekahi o na Moi kaulana loa o Enelani i ka wa kahiko, ma ke kaua a me ka ikaika ma keia Wdhi moolelo malaio nei e ike ai kakou i kekahi o kana mau huna ku i ki ikaika a o kahi no hoi i loaa raai ai o kela inoa kaulani iaia ka Puuwai Liona. 1 ka wa ī hele ai o Kikeke i Pelesetina me kona puali ko i kaua i ke kaua i kapa ia ke kaua Kerusade oia hoi ke kaua hemolele. ua hele pu aku oia me ke Duke o Auseturia ke keiki a ka Emeper.i Heneri o Auseturia, i ka wa i hiki ai laua ma na wahi papu o Pelesetina. ua ulu ae la he iioopaapaa mawaena o Rikeke a me ua Duke nei, a ua huhu iho la un Duke nei, a hoi aku la i kona aina me kona mau koa a haalele iho la i ka Moi koa o Enelani; e lawe hookahi i na inea o ke kahua kaua. Hala ae la keknhi manawa loihi, haalele aku la ua Liona nei ia Pelesetinn a huli hoi aku la i ka aina oiwi, inia ma na kapakai o Asia uuku, ili iho la kona moku a nahaha a p*kele mai la ua Pukonakona nei o na ka-j hua kaua o Pelesetina. ! 0 ke alanui ana e hoi aku ai, he alanui i piha ina keakea a me na piiikia, a ma ia ala j nui no hoi ana i hoi aku ai, aia no kona | enemi ke Duke o Auseturii. aka me keia mau pilikia no, aole ia he mea nana e keakea mai i ke alanui a ua Moi koa nei e hoi aku ai. la Rikeke i hiki aku ai i ke kapitala o Auseturia. huna iho la oia i kona ano Moi a hoano e ae ia iaia iho ma ke komo ana i ka aahu o ka poe hookani pila, aka ua hiki mua aku la ka lono i kona enemi, a ua hoouna ia ae la kekahi poe e hakilo, a i na e ike. alaila e hopu a paa a lawe aku imua o ua Duke nei kona enemi. Ua hele ia iho ia e imi ke kulanakauhale a me na wahi a pau e kokoke ana i ke kulanakauh»le. la Rikeke i hiki mai ai i ke kulanakauhale, hele aku 1* oia me kona mau hoahele a malaioo kekahi kumu laau Pama, noho iho la ia a lawe ae la oia i kana pila a meie aku la i kekahi mele hoalohaloha. Poha aku la ka leo kahuli o ua Moi nei me ke anoano a me ka eehia, no ka mea, o Rikeke oia kekahi o na Moi kaulana loa o Enelani no ka maikai o ka leo ma ke mele ana. 1 ka hookuu ana iho a ua koa nei i kan» mele ana, aia hoi, hopu ia mai la ua 51 oi nei mahope a paa iho la i ke kupee ia a lawe ia aku la imua o kona enemi. I ka wa i ike mai ai kona enemi iaia, pane mai la ua Duke nei me ke ano hooio. O! O Kikeke ka keia ka Moi Haakei o Enela* ni. mino aka aku la ua Moi nei no ke>a roau olelo a ke Duke. Pane hou mai la ua Duke nei ia Kikeke. £ hookuku laua i na ikaika o laua, no ka mea, ua lohe ua Duke nei he kanak« ikaika o Rikcke i ka mokomoko, ae aku la o Kike. ke. E kui ua Duke nei ia Kikeke, ia manawa, hooueenee mai la ua Duke a me ko* na ikaika a pau i kui mai ai oia ma ka papalima o Rikeke, aui ae la ua Moi nei o Enelani i kona poo, a ninau aku !a me ke ano hoohenehene i ka poe a pau o loko • 4 Ea. ua kui mai nei anei ke Duke ia'u, a mino aka iho ia ua Liooa nei; na keia mau. hana hoonaukiuki a Rikeke i hoala loa ae j ka inaina iloko o ke Duke, a kena mai la me ke nno huhu e kui akn o Aikelee iaia e likeme kana i kui mai ai. Hoole aku la o Rikeke me ka inino aka pu ana, me In olelo i ka Emepera Heoeri, aole ona pono e kau kona lima maluna o ke Duke; no ka mea, wahi a ua Pukonakooa pei e nele aoa* oei ka noho alii o AuseturU i ka Hooilina ! ole, na keia mto olelo a Kikeke i hoa ae i j

; ka inaioa iloko o ke Dake, » pftHe mai k oia rae ka leo piha ioaina. Eka Moi Haakei o Eueiinī, na maoao j anei oe he kamalii ke Dake o Aosetam ī | bo"pak« mai eei oe i kiu maa olelo hrakei | aole loa- | £ hoao roai eke kaimka hookaoo, a e ike | oo aoaoei oe,<e akaaka ta oe e ka poe maloj ko nei. | Na keia mau olelo aoo hnakei a hoonaa- | kiuki a ke Duke i hoopii mai i ke k«i ooa ! Lioaa oei, & pane ae la. he&ha !a hoi. oiai q&q oo ka makein«ke e ike ika tkaika o Ri-' keke t aa pooo ame keia maa olelo i hooneenee ako a> Eikeke, a me ka ikaika o ka Llona i hoo ei aku ai ci» i kaoa puupaa mala□a o ke Duke i ka wa 1 loaa aka ai aa Dake nei i ka lima hao o Hikehe, hioa aka la ua ; | Duke nei a wamo maiie aka la ilaio. j ! Hoio mai ia kona makuahiae a hoala ae , la i ke poo o ua Duke p<>ioo aei. ame ka leo kumauena i hooho ae ai ka Emep-rd wahme, a hiaa akn la īlalo, a waiho maule aku la. Hele mai la ka £mepera a nana iho la i ka he:ebelena o kana keiki, aia hoi, ua haa» lele kea waa i kea kanaka, ua haalele mai, la oia i keia oia ana. a ua hele aku la i ka aoao mau o ka honua. # Me ka leo walania a kaumaha ka Emepera i hooho ae ai, a huli rn u la oia a kau mai la kona mau maka maluna o Kikeke, a me ki leo i piha i ka huhu i pane mai ai. E ke kanaka ino, a pakaha i ke ola makamae o kuu keiki, e pani ana no oe no ke ola au i aka ae nei, a e like me kau aka ana pela no noi e aka ia ai kou ola, la wa i hooho mai ai ka Emepera wahine oini ua pohala ae ia oia. kuu Haku kane, e hookuu aku i keia Moi hewa ole e hoi i kona aina, no ka mea 7 eia pu no ka lima o ke Akua me ia a mai hoopoino aku oe iaia o hookau mai auanei ke Akua i ka hoopai maluna o kaoa a me ko kaua ohuna. m E kuu kane aloha, mai mea iki aku oe i keia alii hewa ole, no ka mea, ua lohe iho nei no kauai na olelo maikai ana mamua ae o kona hooko ana i ka makemake o ka kaua keiki." Me keia mau huaoleio a kn Emeperd wahine, aole ia he mea e hoohuli ae ai i ka huhu o ka Emepera Heneri. Me ka leo huhu ia i kauoha aku ai i na koa e hopu ia Eikeke a e lawe aku e hoop<a ma kahi paa loa o ka hale paahao, hopu mai la na koa ia Rikeke a lawe aku la e hoopaa ma kahi paa loa, aka, aole nae ia he mea nona e kaumaha ai o ua puukmi nei o Eneiani. A iloko o ke anoano a me ka mehameha

o ka hale paahao e lohe mau ia ana ka ieo paukani o Kikeke e mele ana i na m le kaulana o kona aina hanau. E ti« makanuika e heluhelu ana i keia wahi moolelo pokole o keia alii kaulana o Enelani, e waiho iki k*kou ia Rikeke iloko o ka hale p»ahao e hnuoli ana iloko o ka hale pouli o ka Emepera Heneri o Auseturia. A e huli ae kakou e nana i ka hana a ke Kaikamahine a Henen, eke Kaikamahine Alii. I ka \va ana i hoe'ei mua ai 1 ka ike o kona mau maka maluna o na helehelena nani o Kikeke, ua kokolo aku la ka makemnke

a me ka lia iloko ona 110 ke keiki puukani o Enelani, 1 kekahi nhiahi iohe iho ia ua Kaikama-; hine Aiii nei e kuka ana kona maku*kane u>e kekahi mau koa e pepehi malu ia Kikeke 1 kona wa e hiamoe ai. 1 ka lohe nna o ua Koikamahine Alii nei ualilo ia he mea na kon<i puuwai e hakuk'>i ai, olelo iho la oia iloko ona "e hoao no w«u e imi i wahi e pakele ai ka mea a'u i aioha ai, a i na e pakele oia, a i aloha oie mai oia ia'u, ua hiki no, me kona noonoo ole iho paha, he puuwai ko Hikeke i piha rae ka waipahe, aole no hoi e nele mai j «na kona aloha na ke aloha i kono Aiai ilo- i ko ona, e imi oia i wahi e pakele ai ua Kikek* nei o Enelani, ka mea nana i aihue aku na manao o ua Kaikamahine Alii nei." 1 ke kam ana o ka hora 12 o kekahi po hele aku la ua Kaikamahine nei me ka nihi loa i ka rumi i hoopaa ia ai o Rikeke a me kekahi ki, wehe aku la oia ī ka puka a he•no, alaila heie malie aku (a oia ina kahi a Kikeke e moe ana, hoomaamaama iho la u» Kaikamahioe nei me kekahi ipukukui hele po maluna o Rikeke e moe ana. O na heiehelena o Kikeke e moe ana, o ua Liona nei o na kahua kaoa o Pelesetina me ka heleheiena maikai a ano kaumaha ole, me he mea ala, aia no oia ilokoo kekahi rumi nani o kona Hale Alii, kahi i hiolani ai. Ku iho ia ua Kaikamahine oei, a puani ae la i keia mau huaoleio me ka malie. 4 'o ! £ ke kaoaka ui, ka mea nana i aihue i kuu puuwai 5 e »e mai ia'u e hoopa aku ma kou aiau leheiehe momi a e lawe > aku hoi i ke aloha o keia puuwai." j A me keia mau huaolelo, kaomi malie iho ia ua Kaikamahine oei i kona ioau !e» helehe momi maiuna o Kikeke, na keia tila o ke aloha i hookaakaa ae i na m*ka o ua Liona oei o n» uiulaau o Beritania. A nao» ae la me ke aoo haohao, pane iho! U ua Kaikaiuahine nei me ka haalulu. "E Kikeke ka Moi koa o Eneiani, e ka!a mai ia'u no keia hoala ana i kou hiamoe, aka i hele mai nei wau e hookuu aku la oe mai oa lima aku o kuu makuakane lokoioo, | ooiaiia» e hoomakaukau oe a e ukaii mai | j Anaanai ae la o Kikeke i kooa mau maka j mc kooa manao he moeuhane kana e ike i nei j Nokeiaano kanalua o Rikeke, noUiia, j pana hpo jhp if ua Kaikamahioe Alii nei. *

*»£ Rikeke, owio oo keia, loie he kioo ohaoe." Hahai »ka h us k-nkaoiahme nei i n* <n*a a pau e pili ana oo na oleio a kooa mikuakone e l«we i ke ola o Kiieke i kon» wa e hiaoioe ai. I ka iobe aoa a Kikeke i keia mau olelo a Ktika«r»hme nei. Kukoll tbo 1« e RtSeke a hopa aka U i n» tima pa!ap«lo o ke Kaikamahioe a hoopiliae ia i kooa mau lehe»>he, me ka hoomaikai aku i oa Kaik«m«hioe nei. f Me ka oltio aku a Hikeke, «oie oia e fcoo- ' poioa i keia hana koa a aa kaikamahine oei « ioa e §e mai ana ke Akua iaia e hoi i ko» na ama. '•£ lawe no o Eikeke i ua Kaikamahioe i Ali< nel i Pua Hoooaoi oo kona Noho j Alii.'* \ Hoopau ae la ua Alii pouwai waipahe nei i kana mau olelo. a alakai aku la ua Kaikamahine nei ia Hikeke ma kekahi alanui huna o ka Hale Kakela. 1» laua i hoea aku ai ma kekahi raaii, he mea e ka lele o ko laua hauli i ka ike ana aku ī ka Emepera Heoen me kekahi mau ko<« i lako pooo i na mea kaua e hele mai aoa e hooko i ko iakou mao manao eleele, o ia hoi Ka lawe ana i ke ola o Kikeke » kona wa e hiamoe aoa. i ka wa i ike mai ai o Heneri iu Rikeke, koke ae U oia ī kona mau koa pnuwai eleele e iawe koke i ke ola o Rikeke. i ka wa i lohe ai o na koa i keia kauoha a ko lakou haku, m wa i lele like mai ai lakou moluna o Rikeke. Aka, lele koke ae la ke Kaikamahine Alii mamua o Rikeke me ke kuhea oku ī kona makuakane. e hoopakele i ke ola o Rikeke. Me ka leo ano ehaeha ua Kaikamahine nei i kuhea hope aka ai i kona inakuakane a hina iho la oia ilaio, oiai ua komo mai la ka oi o ka pahi a kekahi koa ma ka puuwai aloha o ua Knikamahine Alii nei. 0 ka pahi i ku ai ua Kaikamahine nei. ua hoopololei ia mai no ia i ka puuwai o Hike* ke, a ma ke ku ana o ua Kaikamahine nei ī hoopakele ae i ke ola o Rikeke, me ke ano haikea ua Kaikamahine nei i kau aku ai i kona mau niaka aloha maiuna o Kikeke, a pane aku la. "Ke make nei au. aka, he inea hauoli nae no'u ka make ana i mea e pakeleai kou ola." Na keia mau oleloa ke Kaiknmahine Alii i hoohelelei iho i na waimaka o Kikeke, a lele mai la oia e puliki mai la i ua K«ikamahine nei i kona umauma, me ka !eo nawaliwali ua Kaikamahine nei i noi aku ai i kon» maKuakane. 4, E hoop»kele i ke ola o ka mei ana i aloha ai." Puliki mai la ua nei i ka a-i o Rikeke, a honi iho la o Hikeke ma na papalina haikea o ua Kaikannhine nei. Nana ae la ua nei me na maka aloha a upoi iho la kona mau maka, me na lima e puiki ana ma ka a*i o Rikeke» a me na huaolelo pule ma kona mau lehelehe, no ka mea ana i aloha ai. Hookuu aku la oia i kona uhane. Ua make ke Kaikamahine Aln o Auseturia i ka iima o kona makuik-ine. i ka wo i haalele mai ai ka uhane o ke Kaikamnhine Alii i keia ola ana, a oiai na mea a pau e ku ana me ka eehia. Aia hoi, hemo mai la kekahi puka, a ike ia aku la ka Emepera wahine e komo mai ana a me k*a leo mokumoku >hua a hoehaeha puuwai oia 1 hooho ae ai, a holo tn»i la oia ma kahi o kana Kaikamahine e waiho ana, hapai ae la oia i ke poo o kana Kaika,mahine, a ia hoi, ua haalele mai la kona uhane i ke kino, a ua hele aku la ma kela aoao mau o ka muliwai eleele o ka make, a me ka inaka i piha i na waimaka oia i huli ae ai a nana aku la i kana kane, a pane aku la. ' E kuu Haku, e hookuu aku i keia Moi hala ole, e hoi i kona nina no ka mea, eia no ka Lima o ke Akua meia. e hookuu aku laia, o kau hou mai auanei ka Lima o ke Akua maluna o ko kaua hale a me ko kaua aupuni. 0 keia mau olelo a ka Emepela wahine ua lilo i mea ole i ka Emepera a me ka leo i piha i ka huhu oia i kauoha nku ai ina koa e hopu ia Hikeke a e lawe aku ma ka rumi e kokoke ana i kahi i hoopan ia ai ka liona a ua Emepera nei, o keia liona he iiona nui oia, nona ke kiekie elima kapuai me ka hapa, o kooa loihi hoi, he eiwa kapuai a ua olelo ia, he weliweli ke ikeaku i kona helehelena. 1 ka wa i wehe ia mai ai ka paka o ka rumi i heopaa iaai ka liona, puka mai la ua iiona oei a kau mai la i kona oiau maka weliweli malona o Kikeke a hookani ae la i kona huelo ma kona aoao, a hoomakaukaa oiai la e lele maluna o Kikeke. Me ka eieu o Kikeke i hooinakaukaa ai i kona kulana, a haka pono nku la kona mau maka me ka wiwo oie maiuna o kona enemi ia wa i uwo ae aī u» liona nei, a lele mai | |a maluoa o iiikeke. 9|e ka eleu a me kooa ikaika a pau i kui aku ai o K'keke i ka l ona. K«kaa aku ia oa liona nei » nana mai !a me n* maka ano makau. Ku maiie ibo ta oa Moi Hopo ote nei a | h«ica pooo aku la kona maa maka malona o | kona enemi j Naaa hou mai h ua l ona nei a hooma- | kaukau inai la e lele hou mai malona o Kij keke. Hak* pooo !oa «ku la o Kikeke a | hookokoke aka la ma kahi e ka ana oa lio- ! na oei. | I ka w« } ike mai ai aa hona nei e hooko--1 koke aku aoa o Kikeke. Haenama mai la ! va waha o oa !tooa nei, a nehe hou mai (a | e lele hoa maluoa o Kikeke. | Me ka mama o ka popoki o Kikeke i lele i i aku ai a hookomo aka U i koni iima iioko o! I &a vraba o ka lioaa. |

He nonolo aoa a he kapaka ana. hina iho U hona oei >iaio, onohi inai la o Ri* keke i k* o aa Int» . CJa piha km E<neper» Heneri t k- * iue ka m*fcau. Heie mai la ua Emepem 1 nei a ma ka ao«o o R?keke. pane mai ia ine ka leo h«ainla: ' E Kikeke, ka Moi koa kaolana i ikaika o Enelanī, e kala mu oe iaV He o:a--» no, eīa ka Lsma o lse Akaa me oe. a ke kau mai oet Kona Lima maluna o kaa hale. »Ua noi koo poina. Ui ii»alfce koo Keikikane a me lraa Kaikamahine; noltite« ke hookuo ako nei ao ia oe." j Huli ae la aa Moi ®ei a pane aku la. "£ ika Emepera Henen o Ausetaria, o* m*kankau mao ka lahui Pelekaoe e oku i ka aku makana no kou hookuu ana i ko lakou : Moi, a me keia mau huaolelo. alakai aku la \ka Emepen Heneri ia Rikeke i waho o ka | Hale Kaleela. I Huli ae la ua Moi nei a haawi aku la i j kona aloha i ka Kmepen kanea me ka EmeI pera wahine. A kau ae la maluna o kekahi | lio. A haalele mai l'i ika Emepera me ka- j oa wahioe e kumakeno ana no ka laua raao« keiki. Noiaila ua 'o*a ka inoa k«ulana īa Kikeke, oia hoi o "Rikeke ka Puuwai Liona/ i S L D. I