Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 14, 2 April 1881 — MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c. [ARTICLE]

MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

I 4 IoKAHI KA MAyAO,—AKA, UE HOOKAHI walf mo so o ' yr.i.RKOSA: " — Earl St. Vincmt. k* Hpa&ai Makaikai lloko oka Bolatika OkEiA maa huaolelo waha a ka Haku Nelekooa i haawi aku ai i kona Luta•ei*. lawe loa ia aku la ia mea a hiki imua o ke kwama-Keoela o Rerela, a i kona \va i lohe ») i keia mao olelo, lawe mai oia a noonoo ;bo, be nea hiki ole iaii ke p&le aku i ke noi a ka Alihikaua o keia mau aumoku. No ka a)M, o kana palapaln i hoouna ai iloko o aa maoa kaua ma Sana Peteroboro, aole la e hīki koke naai ana iloko o na la ekoiu. A # ka makemake o ka mea nana keia noi, r haawi koke ia kekahi kipu aloha ana \ koaa hae T ana hoi i ake nui ai, e panai aku : ke kipo aloha ana ī ka hae o Kusia no ka

hoaloha. O ke leahaa kaua o Kopenabegena i hala, i ne ki Nelekona mau hana kaulana nkalana o ia k«bua, oia hookahi wale no k» mea nana i hookuemi aku i ka manao ika« ika o ke KUain«, e aho no ke kipu aloha m«a aka īka bae oke aupuai e. No ka oea. im e hoole ana oia i keia, alaila, he aea m no ka Haku Nelekona e kukaU mai m — 4 * Ua hele a»ai tia i keia awa no ke kms«,—a u« hoopuoipuoi ka Hooilina Emepm oi«ioko o kana leta aiii, he makemake laa oia • loaa ka maluhia i kona »upuni,"

0 kekahi kuma hou * ke Kiaaina i omuo »ī 10» oia e hoole ana, alaila,—oa !<•« ia m*i la ka Neiēkonā ināu hana koa iloko 0 Ko»»,—na aa eueu la i pailata mai aa «amoku BeritaDia mii ka Hale Kakela zaai 0 Ken>Bebaga a hiki imua o oa kahakai « Oeaeoaka, ma kahi e hiki ke oielo ia, ua oi akv km ikaika 0 ia Hale Kakela ma ke kuUoa oioli loa 0 ke Kowa, mamua 0 na p«|Mi kaoa o Hereia a m. ke Kaikuono akea o Pioelaoa. io« e p«kele ana ka «nemt «Mi keia Ipaka ako, a hiki iloko 0 ke Inila* «akaahale alii 0 Sana Peteroboro, he mea pafca m bm« e hilinai hou oie ia ai, 00 ka «•a. «kaialo • kaaa malama ana, 1 iilo wale ai krta eaao kai malalo 0 na enemi.

I kaoia • hoop*B ia ai kt pioo ina o na »•« • p««, hi»wi aku la u» ne» i k« ka«obft i ka jipu, e kipu »loh» ia k* bae ••paai • EoeUoi, i hoopau it •* Wi mao*o Mi • keim kaoaka. Nolaili, ma ka hora 2 pMt • km aowioa la. i kani «ko ai ka pakaanki mui loa, • aloha ana i k« hae ••puii • Koeiani, a oiai ua hae la e welo uk i ka mak&oi, huli «e I* u * Nelekona m» • koht pelolei aka la kooa lima hema i«ka • Eer«la me ka «aino aka ana īho, oiai km kkoa hae e kau haaheo ao« iloko o ka mki i keaa au hoaloha. I ka mm«i i p«o ai o keia kipu aloha ua • «ka f haawi a« la ua Nelekona oei i kaaa kaaoka. a Ia maaaw* kona moko Sm lUoki i ktp« aloha aku ai i ka hae aapm • S«sā, a Hooko ia iho la ka manao lili b kna kaaaka oa kooa aupuoi, a o MnM M • keia aa« hana koa aoa, aoie MHaAi o aa 4dkr»rala kaulaoa loa o ke II a*i, i •!•!• 4U09 1 kekahi maoa aupiiol

nai, e like me ka Nelekona noi no ke kipa a!oba maa ana i kona hae > na mana kaua 0 Revela. ! O ka hana elua aua Nelekona nei i ke kalaoakauhaie o Ke7ela } oia ka !oaa ana i mai o kekahi leta mai ke Kiaaina mai, e j kono mai ana iaia, e holo aku iuka o Kevela j no ka ike hoaioha ana, aole hoi no ka! (nanao enemi. ; Ma ua la nei no i loaa mai ai o keia noi, ! holo aku la ka Haku Nelekona a me kona j mau ukali, a ine na Kapeoa a pau o kona ! raau aumoku, a i ko lakon wa i pili aku ai i I ka owapo, aia hoi na kanaka o uka e hooke i aoa i o a lanai, n'a koa e ku laina ana a ' hiki iloko o ka Hale Kakela o Revela, a oiai | na malihini rai ko lakou alahele, hookani | mai la kela a me keia mahele i ke mele | kaulana—" E Ola ka Moi ike Akua/' a wehe ae la ka Haku Nelekona ame kona mau ukali i ko lakou mau papale mahiole, 1 ka wa i kaalo ae ai mamua o kela a me keia mahele. ia lakou i komo aku ai iloko o ke Kakela, ua apo pumehana mai la ke Kiaaina la Nelekona me ke aloha, a alakai aku la iloko | ! o kona rumi hookipa, a hoolauna aku la ke | Kiaaina ia Nelekona i 4 ke keiki ake Kuhina Nui o Rusia, oiai oia e noho ana he Alihikaua no ka papu o Revela. Ma ka hapa hoi o ka Haku Nelekona, hooUuna aku la oia i na Kapena o kom mau aumoku i ke Kiaaina n me kona man ukali. M a ka la 14 ae, ua kukai mai la ke Kiaaina o Revela a me kona mau ukali i ka holo ana mai e inakaikai i na aumoku Beritania, a ua hookipa maikai aku la hoi ua Nelekona nei i na malihini, me ka hoelilo ia o kekahi mau hora no ka pnikau o na | koa. { Iloko o keia mau Ia pokole o na aumoku ma Reve!a, aole i loaa kekahi eoemi ana o na mana o uka a me ka Haku Nelekona ; ua maikai, ua noho aloha, a malia paha # e loaa aku ana ke kuikahi, i hooiaio no* ka noho aloha ana o na aupuni a elua. Ina me keia nei wale no keia mau aumoku e ku wale ai no, aole e hoike aku i ko lakou kuleana i hiki mai ai, alaila» me ka loihi o ka manawa e loaa mai ai ka maluhia mai ka Hooilina Emepera mai. Nolaila, e like no me ko Nelekona eleu mau ma ka hele ana imun, lawe mai la no oia i kona mau inanaoJcoa, a helu papa aku h oia i kana mau hana hookelakela i ke aupuni o Kusia, penei : M Ua palapnln mai ka Hooilina Emepera 0 Kusia, aole e hele kona aupuni i ke k&ua me ke aupuni o Entlani, —aka, aole nae au 1 manaoio i kela leta. Ua olelo ia ka Ipuka 0 Revela, he kaikapu ia no Rusia, —aka, iloko o keia la, ua noa wale no-ke kapu o keia Ipuka i ko'u mau aumoku. 1 kou wa 1 hehik» ai i ke kapu o keia kai, ua hooko ia mai ko'u makemake ma ke kipu aloha la ana o ko'u hae ena mana o Kevela. A no na mea aku i koe, ua paiapala aku ke Kiaaina o Revela i ks kulanakauhale o Sana Peteroboro, no komakou hiki ana mai, ano ia kumu, e palapala aku anei au i ua Emepera la no ka pomaikai o ko'u aupuni, ī kumu nona e hoomanao mau ai, eia no au me ko'a mau numoku ke hehiku nei i ke kapu o ko lakou ipuka, a hiki i ka manawa I e ioaa mai ai na huaolelo kupono.

O keia mau hana a Nelekona e manao nei e palapali aku oia ii Alekanedero, 0 kekahi ia 0 kani mau hana koa, aole i ike ia mamua aku. O kona manao paa i keia manawa, ina e loaa kekahi wahi kue iki mai ka Hooilina £mepera mai no keia mau hana ann, ua vnakaukau mau oia i na wi a pau e kipoka aku ia Re?el«, a 0 ke kulana* kaohaie thi o Sana Peteroboro ka paiena hope loa 0 kona manao. O keia mau manaoiana Mia 0 ua Nelekona nei peia, aole 0 Kuaia i ka maluna 0 ke kahua keiki kane, e iike me kona inoa e kapa mau i» nei—He Bea Nui Weiiweli eia no ka Akao. Ma keia wahi oko kakou moolelo e na poe heiuhelu, e hoike aku au i kahi i hoohaahaa la ai e ka Haku Nelekona ka m«na kaua 0 Rusia, me na aumoku ikaika wale ao he omi.

1 mea e hooko ia ai keia mau haoa koa a mp ke kaaUn», kakau iho U ua Nelekooa ■ oei I kekahi ieU aa ke Keiki Alii Alek>ne- [ dero, • e hai aku ana oia i ka Hooilina | Emepen 0 Rosia, u Ua hiki mai kn Hako I Nelekona mē kooa mau aumoku kaua i ka | Ipuka o Rev*U> E hoike ako ana oia ma • ka hapa 0 ke aopuni 0 EoeUni, i ke komo ! po ana aku o keia enaa aomoku, iloko 0 ke kaoikao aoa me ke aupuni 0 Rasia no ko ! Ukou Emepen. E haawi aku ana oia i oa hoomaikai aaa ma ka iooa 0 keia mau aomoku 1 ke Keiki Alii, no kooa Uwe aaa , *e i ke alakai o ke aupooi ma kahi i haka* 1 haka. O keta mau mea i hoike ia ae U, ke ' noi aku nei ka Haku Nelekona me ka haa-

haa imua ou e ka Mea Kiekie. e hookuu i& roai na kanaka Pelekane i hoopaa wale »a, a e hoihoi ia mai hoi ke poho o na waiwai Pelekane i hoopoino wale ia A ina e oluolu kou manao e ka Mea Kiekie, ke noi aka nei au me ka haahaa, e ae mai ia'u e makaikai aku i kou kulanakauhale alii, ma ke alahele aku o keia ipaka. 0 keia ae la maluna, oia ka ieta a ua Nelekona nei i hoouna aku ai i ka Hooilina Emepera ma Sana Peteroboro, me na hmolelo e manao ia mai ai e ke Keiki Aln.—aole ka paha i loaa aku kana leU alii i ka Alihikaua 0 na aumoku Beritania, aole e hele kona aupuni i ka hookahe koko me ke aupuni o Enelmi, a nana ponoi e hana ke kuikahi no na aoao & elua, me ka hoihoi pu mai o Rusia i na waiwai i hoopoino wale ia. 1 ka manawa i hiki aku ai o keia leta unua o ke Keiki Alii, e noho ana no ke aloalii o Rusia iloko o ke kamkau no ko l.ikou Emepera, a he mea maikai ole hoi keia leta i kona manao iho. Ua haohao lakou me ke kahaha, pehea la i hiki mai ai keia mau aumoku a hehiku wale ia no ko lakou kai. oiai, he «nemi ke aupuni mua e hehi wale ana no i na rula i hookapu ia no ka Ipuka o Kevela. Oke Keiki Alii, waiho ae la oia i ka palapala a ka Haku Nelekona imua o kona Aha Kuhina, a hooholo iho la lakou, ina lakou e kipaku maoli aku ana i na aumoku Beritania ma Reveia e like me ko lakou mau rula, alaila, aole ia he hana no na aupuni hoaloha, a aole no hoi e neeu aku ana kela mau aumoku kaua mai ko lakou , ipuka aku, aia wale no iloko o ka ikaika o na mea kaua. Oka manao nui oke Keiki 1 Alii, o ka loaa o ka maluhia i kona aupuni, | a pehea la ia e hana ai!

Ekahi—E noi aku me ka haahaa, tna | e oluolu mai ke alakai o keia mau aumoku, ! e haalele iho ia Revela, no ka mea, he kapu ia Ipuka iloko o ka manawa kaua a me ka wa inaluhia, no ka noho aloha ana o na i .- > 1 aupuni * -i u Elua—Ua ae ia ka Haku Nelekona e like me kana noi, e makaikai i ke kulanakauhale o Sana Peteroboro, ke wniho oia \ kona mau numoku mawaho aku o w\ palena o Revela, a e komo mai oia iloko o ke kaikuono kapu o Fioelana, mai ka ipuka mai o Revela, a ma ke alahele mai hoi o Cronstadt e hiki mai ai i ko makou kulanakauhale alii." O keia mau haina a ke Keiki Alii i hooholo ai, hoouna loa ia mai la ia mea a hiki imua o ke Kia'aina o Revela. a mai laia aku hoi, lawe loa ia aku la imua o ka Haku Nelekona, oiai oia e kali ana no na haina a ka Hooilina Emepera, no kana leta i hoouna aku ai. Heaha U ka hana a keia Nelekona ina oia e ike iho ana, ua hoole la kekahi o kana mau noi! Aole oia eaeia e komo no ka makaikai ana i ke kulanakaahale alii o Rusia, o kahi hoi i& o kona iini mau ! Ke noi mai nei ke Keiki Alii ī kona oluolu, e haalele ibo oia & me kona m«u aumoku ia Revela, no ka mea, ua ike no oia he kapu keia Ipuka, aka, ku mai la no nae oia iloko o ia kai, me ke noi aloha a ka Hooilina Emepera e noho aloha na aupuni elua, a e pau ke kaua.

i ka wo i loaa aku ai o keia ieta a ike oia i ka hoole ia ana o kona makemake, na ia mea i hoopuoho ae i ua eueu nei, me he meu la, aia oia iloko o kekahi moeuhane ana, a īke ole oia i ka mea nana ia i olelo hoi hope mai, aoie oe e ae ia e komo iloko 0 Sana Peteroboro. Lawe mai la ua Nelekoua nei ī kana palapala i kakau aku ai Ika Hooilma £mepera, a kapa aku la, — he mana nui kona pulima kakau a me ka manao, a he mea hiki ole i kekahi, ina he kanaka koa a he Aiihikaua paha no kekahi mau puaii kaua, a i ole, a ka Moi pahi o kekahi aupuni. ua mana kana olelo i puka aku mai kona lehelehe aku, a he mea hiki ole ia ke kanalua ia. Noiaiia, huii ae la oa Nelekona nei, a kakau hou aku !a i keia ieta kaulana loa imua o ka Hooiiioa Emepera o Rusia. a penei na huaolelo ana i kakao ako at no ka hoole ia ana mai o I(GQa makemake: " Mokukaua Sana Keoki t \ u Mei lā, 1801. ) " O ke kanaiua ia ana o kz. noho aloha o na aupuni a elua." wabi a oa Nelekona nei maloko o keia !eta, *• nolaiia, ke oielo aku oei ka Aiihikaua o keia mau aomoku t ke aloaiii O Sana Peieroboro, —* oki hcaolkw> A KEKAHI OK4 AoMIKALA BERITA?<II. I X MANAO 0U S HOOHAKA AKV XA KAHI AWA ! NAEEMAKE AI.—UA UKE U XB HE KUHOOMANAO LA MO KEEAHi Moi NUI O $SKOra.' •' Haid Nklekona. 14 i ke Keiki Aiii Akk<tH#kro l . . l(Goilfnq Eoiqperu o j | ' Aok »pau.