Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 15, 9 April 1881 — Page 3

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Historical Society

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

$6,000                                                  $6,000

KA WEHE KAOKOA ANA O

NA WAIWAI AIWAIWA O KA NANI

HE NUI WALE!

 

NA LOLE O NA KANE, MAI NU IOKA, PILADELEPIA

A ME EUROPA MAI!

HE WAIOLU NA KUMUKUAI,

A he Kaulike ka Panai ana,

 

@ Waiwai Naoio Europa me Amerika mai, meka ninau ole @ He oi ina aku ka heahea o ka'u kumuk@i, no na @Kniue eik-m@ o @ukoa iho.  i kia m@ Waiwai Maemae he nui @ ka heia papa aku

NA LOLE HOU O LOKO MAI MA KE KUAI HOOPAKI!

@ Waiwa@ m@ Kunak@i Aoh@ o @io ana no ka hoikeike wale no @ na k@u @ha mai a pao.

                                                  CHAS. J. FISHEL.

C. O. P. BAZAR.

  @                               Kihi o ua Alanui Papu me Hotele.

 

HOOLAHA

@ na poe a pau, aole e hele wale e lawaia @: o Waipahu, Ewa, O ka poe a pau e kue @ ke Kanawai

                                                   A. W. BUSH.

 

INO. LOTA KAULUKOU.

LOIO I HE KOKUA.

U@kaukau au e lawelawe i na hihia a pau o kela a me @ Aha Hooko@kolo a pau o keia Au@ ke hana i na palapala a pau e pili ana @. E loaa no au ma Ileeia Koolau@ manawa        901 tf

 

S. B. DOLE.

HE LOIO A HE LUNA HOOIAIO

PALAPALA.

E@ k@ lawelawe i ha h@lua o kela a @ keia ano mua @a Ahahookolokolo a pau o keia aupuni.

@ ana @ia Alanui Papu, maluna ae o ka Halekuai o

@                Honolulu, Oahu, Iulai 10, 1880.   971 tf.

 

BENJ H. AUSTIN,

@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

A an@i Kaahumanu, Helu 13.     970 tf.

 

KAKELA a me HAKI.

I@ NF@ aku maua ko oukoou mau Loio mai ka pili pu ana n@ ke Keena Kuokoa a i ko Alanui Kaahumanu Helu 15, m@ ka Banoko Bihopa ma.

@kaukau mau mana e lawelawe i na hihia a pau ma @ me ko na mokupuni.  E hooko ia na Palapala @lima a me ka Moraki me ka eleu.  He Luna @ Palapala no h@ o W R Kakela.           980 tf

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A HE AGENA no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

@ Alanai Kaahamanu.  Honolulu, H. P. A.  2y.

 

ASA KAULIA,

Loio a Kokua ma ke Kanawai.

UA @kaukau au e lawelawe i na hana a pau ma keia @ana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu.  E @ an ma Koolaupoko. Heeia. a ma Honolulu i kekahi wa @ kanoha m@ i na wahi a pau o ka mokupuni me ka @ m@ ka hikiwawe

 

JAMES M. MONSARRAT.

[MAUNAKEA.]

Loio a he Kokua ma ke Kunawai

I@ A O NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU keia Aupuni.  E lawelawe ana no hoi ma @ana pili i ka hooponopono waiwai, me ka @ ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i @ Palapala Kuai.  Hoolimalima a me ka hoaie @ ana

A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA

  Ke na hana heiu @ alanui Kaahumanu.

  Jan 3, 1880.                      944 1v

 

HOOLAHA I KA POE AIE.

O KA p@ a pau he mau kuieana ko lakou i ka waiwai o John H Coney i make, ke kauoha@ aku nei lakou e hoike @ mau @u @aha ma ko'u Keena han@ ma Alahu: @ H@ H nul@lu. H@ko o eono mahina mai ka la e pu@ aha o h@le lua ia lakou

@ ma Honolulu i k@a la 10 o Feberuari.  M H 1881.

                          EDWARD PRESTON.

  @ 4@         @o o ka Waiwai o John H Coney.

 

NA KANAKA O HAWAII NEI!

INA I MAKEM AKE

--OUKOU E KUAI I--

GITA, AKODIANA,

  BANJO, OHE, VIOLINA,

      PAHU H@okani Nunui a Liilii,

HE PONO LOA IA OUKOU KE

HELE MAI I KA HALEKI AI O

GEO. F. WELLS,

HELU 66 me 68 ALANUI PAPU.

Ke malama nei no au i na Lako Hale o na an@ a pau.

     Na Noho no $1.00

         Na Moe Luau no $7.00

              Na Punee na@i loa no $15.

   A me na ka lako hale piha no ke $45.

  Ina i makemake oukou i na Mekini Humuhumu lole e h@a no ia oukou ka

WEKINI HUMUHUMU AMERIKA

@ o ke kumukuai makepono, me ka makana he

pi@a Gita maikai a he kii nui paha.

  Ua pai iho pei o Mr. Wells he Buke kuhikuhi no ka Huila Humuhumu ma ka olelo Hawaii  A i keia  wa, o ka poe e noho ana ma na @i kuaaina, ua hiki ia lakou ke kuai i ka @ia Humuhumu me ka haawi manawalea i@ ike o ka Buke kuhikuhi, a mailoko aku o keia @uke e ike ai i na Ioina o ka humuhumu ana.

  O na kumukuai o ko makou mau Mekini Humuhumu. mai ke 40, 45, @0, a hiki i ke $55

  I na i makemake oukou i ka Mekini maikai @ ke pakaukau akea a me ka huila kala, ua @o ia oukou ke hoouna mai ma ka leta ia

GEO. F. WELLS ma HONOLULU.

@ka h@ pu @ i k@ $55 a nana mo e hoo@ ak@ kah@ a me ka maka@a i @ai ia.  Na oukou e@ ka mak@ a oukou e makemake ai.

@ @na WATI maikai @ ka $1.

  Na WATI ka@ $2 00, $3  $4. a hiki i @ $5.

     Na KAULA WATI no k@ $1 00 wale no.

@ ha@ L@ loa o ku k@kuai

GEO. F. WELLS,

@ Al@ Papa.                                    972 @m

 

JOHN RUSSELL

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

Alannui Kalepa, Helu 32, kihi o Alanui Papu.

Honolulu, H. I.                                           1002 1yr

 

MAKEMAKEIA.

 

UA MAKEMAKE IA NA

ILI BIBI MIKO HOU

----A ME NA----

ILI KAO

E haawiia ke kumukuai kiekie ma ke dala kuike e

                                          HUGH MACKAY.

           Luna o ka Hale Hana Ili ma Kaholaloa, Honolulu.

  E kuai ia aku na Huluhipa he nui wale ma ke kumukuai makepono no ke dala kuike.

  Honolulu, Feb 16 1880.                                  951-tf

 

JAMES HANLON!

AMARA KAPILI KAMAA

LIO.

  UA paa ae nei ko'u HALE AMARA Hou ma ka welau makai o Alanui Alakea. Mai KAPALAKIKO pololei mai ka'u mau mea paahana a pau; a e kapili no au i na Kamaa Hao o na Lio no ka uku haahaa loa ma ke kuike no ka $1.50 o na kapuai eha, a he pa kaawale hoi no na lio i eha a i mai e holo ni, me ka haawi pu ia o na lapaau ana no ka uku emi loa.        1005 tf

 

D HA KINIAKUA.

  Ua makaukau oia e hana i na ano palapala pili kanawai a pau:  Palapala kuai, Hoolimalima, Aelike, Oki mare, ame na ano palapala hoopu kipaku aina, no ka uku haahaa E loaa no wau ma ka Hale Kula ma Pulehu, kuia apana o Makawao.                  992 6m.

UA MAKEMAKE IA

  NA ILI BIPI,

           NA KIWI BIPI,

                    NA IWI BIPI,

  E haawi ia no ke kumukkuai kiekie o ko kakou makeke nei e

                           H. Hackfeld & Co.

  Honolulu, Mei 22, 1880.                964 1y

 

J.. W. M. POOHEA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

NO NA kanaka a pau imua o na Aha Apana a pau, a me na Aha Hoomalu o na Apana Hookolokolo Kaapuni a pau o keia Aupuai, a imua o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Il ma ke Keena ma Molokai no na makahiki elua, a he Agena Homaio Palapala Kepa no hoi no ia Apana.  E hookoia aku no na koii-koi o ko oukou mau makemake me ka eleu.  K loa i no au ma "Kalauonaona Home." a i ole ia, ma na wahi e halawai ai.

  Ke hoike akea aku uei au i ka lehulehu, ua wehe au i ko'u hoopaa ana he Loio no ka Hui Mahiko o Moanui, Molokai, a e lawelawe no au i ka'u Oihana no ka pono o ka lehulehu mai o a o.  E ike la'u, e hea mai e kokua i na pilikia pili Kanawai.  Mai no@ohua a kulou na maka ilalo.

                                                            1004 6m

 

  A HA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Paeaina, ma ka hooponoponno waiwai  Ma ka waiwai o Kekipi (k) o Honolulu, Oahu i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakauawai A. F. Jndd.  Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i luna hooponopono waiwai.  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Ihi (k) o Honolulu, Oahu, e hoike mai ana o Kekipi (k), no Lepekaholo, Honolulu, Oahu, ua make kavoha ole ma ka halemai hebera ma Honolulu i olelo ia ma ka la 15 o Maraki, M. H. 1881, a e noi ana e haawi ia ka palapala hookohu luna hooponopono waiwai ia Ihl (k) o Honolulu i olelo ia, a e koho laia i luna hooponopono waiwai Kuioia ka manawa i koho ia no ka hooiohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai ia, ma ke Keena Hookolokolo o koia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa, a ma ia wahi no e hele mai @i na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu.  ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia olelo kanoha e hookoa, he nupepa ma Hono.ulu.

  Kakauia ma Honoluln, ko Hawaii Paeaina, i keia la 16 o Maraki, M. H 1881.

                                                  A FRANCIS JUDD,

  Ikea:                          Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

         A Koea, Hope Kakauelelo.                    1007 @t.

 

  MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Paealoa.  Ma ka waiwai o Lu@ana k no Hilo, Hawaii i make.

  Ua waihoia a ua heluheluia ka palapala noi a Kahuaina k e noi ana e hooholeia na hooiliua o ka waiwai o Luiana k no Papaikoa, Hilo, Hawaii, i make kauoha ole, a e hoonoho iaia i Lunahooponopono no ia waiwai.  Nolaila, ua kauohala na mea a pau ke pili, o ka Poalua, oia ka la 3 o Mei, M H 1881, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka manawa a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoikeia.

                                                 F S LYMAN,

                                            Lunakanawai Kaapuni.

  Hilo, Hawaii, Mar. 1@, 1881.              1008 3t

 

  MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu ko Hawaii Paeaina.  Ma ka waiwai o Kua k ne Maulua Hilo, Hawaii, i make.

  Ua waihola a ua heluhei@ia ka palapala noi a Naaikau@a k kekahi mea i pili, e noi ana e hoohoioia na hooilina o ka waiwai o Kua k no Maulua, Hilo, Hawaii, i make kanoha ole. a e hoonoho ia S W Pa i Lu@ahooponopono no ia waiwai.  Nolaila, ua kauohaia na mea a pau ke pili. o ka Poai@, oia ka la 3 o Mei, M H 1881, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii. oia ka manawa a me kahi i koh@ia no ka hoolohe ana i na noi ia me na mea kue ke hoikeia.

                               F S LYMAN, Lunakanawai Kaapuni.

  Hilo, Hawaii, Mar. 15, 1881.                      1008 3t

 

E IKE auanei na Haole, Pake, Kanaka, Pukiki.  Owau o G W Kauianoole, kane mare a Ma@ae (w).  Ke hai aku pei au ma ke akea, o na aina o kuu wahine mare e waiho la ma Wai@uku, mokupuni o Maui, pela na aina a me ka pahale ma Honola@ m@i.  Ua @io la'u ka hooponopono a me ka hoolimalima ana ma keia m@a aku, aole kuleana o kekahi poe e ae, ke ole au e ike.  Ma ka oiaio o keia houlaha, ke kau nei a@ i ko'u inoa.

                                   G W KAUIANOOLE.

  @ioaiakamelama, Honolulu, Mar. 16, 1881.     1007 4t*

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO.

WAIWAI

  UA hookohe pono ia mai au i lunahooponopono no ka waiwai e Edward Evereti o Honolulu i make; nolaila, o ka poe a pau @e ma@ k@ina ko lako@ i ka waiwai o ka mea i make ke hoike ia aku mei ka lohe, e waiho mai i ka lakou mau koi me na hoolalo kupono iloko o na mala@ eono mai keia la aku, @ hoele m@ loa ia aku lakou; a o ka poe a pau he ma@ aie ko lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa mai i ka @ nona ka looa malalo iho.

                                               A. J. CARTWRGHT,

                Lunahooponopono o ka waiwai e Edward Everitt.

Hon@lu@a, Mar. 19, 1881.                           1007 3t

 

HOIKE O NA MAKE O ENELANI.

 

  Ua hoolaha ia ae ka hoike o ka Ahaolelo e pili ana no na make o Enelani a me Wale, iloko o na makahiki mai ka 1838 a hiki i ka 1877.  Mailoko ae o keia mau hoike, ua ike ia o ka averika o ka nui o na make o ka makahiki o na kanaka, mai ka mea hanau hou a i ka mea o@, a me oa kumu i make @i--iloko o ka miliona kanaka, mai ka 1838 a hiki i ka 1853, he 22,386; a iloko no oia manawa hookahi e kapae ana i ke an korela o 1846-1849, he 21,840; a mai ka 1854-1877 he 22,141; mai ka 1868--1877 he 21,847.

  O ka nui o na make o na keiki malalo o ka makahiki hookahi, i ka 1847 he 164,425 iloko o ka miliona hookahi, no na kumu he nui wale, o na keiki hoi mai ka akahi a hiki i ka elima makahiki he 166,354; iloko o ka 1877, he 136,025 ka huina o na keiki i make malalo o akahi makahiki; a mawaena o malalo o akahi makahiki; a mawaena o akahi a me elima makahiki, he 151,364.

  Mai ka 1847 a ka 1853, o ka ratio like o na make mai ka liilii a ke nui i ka mai hepela he 305 iloko o ka miliona; a mai ka 1868 a ka 1877 he 261 wale no make.  A ua hoike ia no hoi ma kekahi olelo hoakaka iloko o ka hoike hope, no na makahiki he 12 mai ka 1838-42 a me ka 1847-53 (o na makahiki wale no ia i o ole ia ai, a nolaila mai ka nui o na mike ma keia hoike ana; a ua like ka avarika o ka nui o na make i ka mai hepela me 420 iloko o ka makahiki hookahi iloko o ka miliona kanaka hookahi e ola ana, a iloko hoi o na makahiki he 25 i malama ia ai ka o, aole i oi aku ka avarika o ka nui o na make iloko o ka makahiki no keia mai, mamua o 216 iloko o ka miliona hookahi, me ka helu pu ole ia o na make i ka mai luku o ka 1871-72.

 

  KAUOHA.--Ke kauoha ia'ku nei na hoa a pau o na Puali Pualu "Prince's Own, a me na Mamalahoa;" e akoakoa ae ma ka Hale Koa i ka hora 8, o ke kakahiaka o ka Poaono o keia pule me na aahu piha, e like me ka mea i maa mau no na la nui.

                                             MA KE KAUOHA.

 

HOOLAHA AKEA!

AHA MELE MANAWALEA.

I na kamaaina o Honolulu a me ko na kuaaina o keia mau

Paemoku.  He mea pono ia oukou e

KUAI E I KO OUKOU MAU

BALOTA OIAI KA WA

KUPONO.

  No ka mea, ke ano emi mai nei ka pahola nui ana a ka Mai Hepela.

  Ua manao maua e kuai aku i na Balota a hiki i ka la

26  O  APERILA.

  Ke hoopiha nei maua i na hooponopono ana e hoiopono ai ka nniki ana o keia Aha Mele Manawalea, nona hoi na

MAKANA 500 E HAAWI IA

ANA.

     E hoouna mai i na Kauoha a pau i ka wa hookahi.

  O na Kauoha a pau no na Balota, e ho oko ia me ka hoouna ia aku ma ka Leia.

                                            PIKARINA MA.

1009 tf

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO

WAIWAI.

 NO KA MEA, ua koho pono ia ka mea nona ka inoa malalo e ka Aha Kiekie i Lunahooponopono no ka Waiwai o Mose Mahoe o Waikiki, Oahu i make ma Nawiliwili Kauai.  Ke kauoha ia aku nei ka poe e paa nei i na Waiwai o Mose Mahoe e hoihoi koke mai ia'u, o hoopii ia e a'u.  A o ka poe ana i aie ai e hoike mai me na hooiaio kupono, o hoole loa ia.  O ka poe i aie iaia e hookaa koke mai ia'u.

                                              J. KOPA,

                       Lunahooponopono Waiwai o Mose Mahoe.

  Kamoilili, Oahu.  Aper. 1, 1881.                      1009 3t.

 

  Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni apana elua o ko Hawaii Paeaina.  Ma ka waiwai o Helee k, no Honokohau, Maui, i make.  Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a Kealoha w. e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Helce k, no Honokohau, Maui, a e hoonoio ia i na hooilin@,

  Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o Poalua, oia ka la 19 o Aperila 1881. ma ka hora 10 am, ma ka Hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka ia a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka mea kue, he hoikeia

                                               ABR FORNANDER,

                           Lunakanawai Kaapuni, Apana 2 H P A.

  Lahaina, Mar 23 1881.                                     1009 3t.

 

  Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni apana elua o ko Hawaii Paeaina.  Ma ka waiwai o Kaaikaula w, no Hamakua loa, Maui, i make.  Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a S W Kapuie a me O Kauhi, na lunahooponopono o ka waiwai o Kaaikaula w no Hamakualoa, Maui, i make, e noi ana e hoapono ia ko laua moo. waiwai.. a e hookuu ia, a e hoohoic ia ka waiwai i na hooilina.

  Nolaila, ke kauoha, ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 18 o Aperila 1881, ma ka hora 11 am,  ma ka Hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka ia a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoike ia.

                                                 ABR FORNANDER,

                            Lunakanawai Kaapuni, Apana 2 H P A.

  Lahaina, Mar 23 1881.                                       1009 3t.

 

  Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka apana elua o ko Hawaii Paeaina.  Ma ka waiwai o Mrs Kaolulo Weed no Lahaina, Maui, i make.  Ua heluhelu ia a na waiho ia ka palapala noi a W W Weed, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o kana wahine Mrs Kaolulo Weed, no Lahaina, Maui i make, a e hooholo ia i na hooilina.

  Noluila ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakahi, oia ka ia 18 o Aperila 1881, ma ka hora 10 am ma ka Hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ona i ua nonoi ia, a me na mea kue ke ho@ke ia.

                               ABR FORNANDER,

                   Lunakanawai Kaapuni, Apana 2 H P A.

  Lahaina, Mar 23 1881.                               1009 3t.

 

  Ma ke keena o ka Lunakawai Kaapuni apana elua o ko Hawaii Paeaina.  Ma ka waiwai o Poe k. a me Wahaiau w, no Muoiea, Hana, Maui i make.  Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Levi Ma Mu, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Poe k, a me Wahaiaa w no Muolea, Hana, Maui, i make, a e hookolo ia i na hoolina.

  Noialia, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau.  ke pili, o ka Poalua. oia ka la 19 o Aperila 1881, ma ka hora 11 am, ma ka Hale hookolokolo ma Lahaina. oia ka ia a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoike ia.

                                         ABR FORNANDER,

                          Lunakanawai Kaapuni, Apana 2 H P A.

  Lahaina, Mar 23 1881.                                     1009 3t.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

  MA keia ke hoike ia aku nei ka lohe, mamuli o ka mana kuai i hoike ia maloko o kekahi moraki, i kakau ia i ka la 13 o Mei 1877, i h@na ia mawaena o Kamakakoa o kekahi aoao a me Thomas Brown o kekahi aoao, a i hooiak@ ia ma ka Buke 50 ma na aoao 200 a me 201, ma ke Keena Hoona Aina ma H@nolulu, ua manao ka mea nona ka moa malalo iho e mana@a i ai ia ma ke kanawai, ma ke kuai kudala ake@ ana i ka waiwai i moraki ia ma Honolulu, no ka @haki ia ana o na olelo aelike i hoike ia ma ka moraki.

  O keia aloa i moraki ia, aia ma Kakaluu, Koolaupoko, mokupuni o Oahu, a i hoike pu ia hoi ma ka Palapala Sila nui helu @134.

  Kaka@ ia i keai la 2 o Aperila 1881.

                                                     THOMAS BROWN.

    Richd F Bicker@o@, L@o o ka moraki.        1009 4t.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

  MA keia ke hoike ia aku nei ka lohe, mamuli o ka mana kuai i hoike ia maloko o kakahi ia 1ka la 1@ o Mei 187@, i kana ia @awaena o Benjamia Paahiki a me kana wahi@e o kekahi a@o @ Ellen Richardson o kekahi aoao, a i hooialo la ma ka Buke @. ma na aoao 1@2 a me 103, ma ke Keena H@ona Aina ma Honolulu, na manao ka mea no@ ka inoa malalo iho e hooko i ka moraki i olelo ia mahope iho o ka kudala akea ana i ka waiwai i moraki ia ma Honolulu, mal@a.

  O keia aina i moraki i@ aia @a Peiwa, Houohah@ i hoike la @, @ona @ aka @31-190, a i hoike pu ia hoi ma ka Palapala Sila nui @eia 18@.

  Kakou ia i kela ia 2 o Aperila, 1881.

                                             ELLEN E RICHARDSON.

  Richd F Bickerton, L@o o ka moraki                    1009 4t.

 

Nuhou o ko na Aina e.

 

EMEPERA ALEKANEDERO II

O RUSIA.

 

KONA POWA IA ANA A

MAKE.

 

  He lono kaomahe kai lawe ia mai e ka moku kalepa Elia no ke k@mohia @na o ka Emepera o na Rusia a pau iloko o ka hopena manaonao o ka make, mai ka lima mai o ka powa i upu mau e kaihi @e i kona aho a me kona nohoalii ana, a ma keia hoohalua hope ia ana mai nei kona ola, ua hooko ia aku la ka manao o kona mau enemi mamuli o kona make ana.

  Aole paha i nalohia aku na hoomanao ana a ko makou poe heluhelu no ka hoohalua ia ana o kona oia a me ka ohana alii e make maloko o kona keena aina iloko aku nei o ka makahiki i hala, malama o Maraki aka, mamuli o ka ulia laki, aole i kiki ki@o aku oie ma ka papaaina i ka manawa kupono, a poha e ae la ka mea make malalo ae o ke keena aina i hoomakaukau ia e ka poe hoohalua, a weluwelu liilii ae la o loko o ke keena aina me ka make ana o kekahi mau koa, a pakele iho la kona ola ia hana ana.  Ua hoao hou ia no kona ola, oiai oia e holo ana maluna o ke kaa ahi.

lele ia ka make a kona mau enemi.

  Aka, ke hoea aku nei makou i keia la me ka lono manaonao e pili ana no kona make ana mai ka lima o ka poe mana@ino mau iaia.

  Ma ka la 13 o Maraki aku nei i hala, ua hele ka Emepera i ka holokaa, a iaia e hoi ma ana mai ka Halealii Mikaela me ke Duke Nui Mikaela pu me ia ma ka kaa, a i ukali ia e na koa Kosaka ewalu, i ka hiki ana o ke kaa alii ma kekahi wahi alawai e pili kokoke ana i kona hale lio alii, ua lele kimopo ia mai la ke kaa alii e ka enemi me ke kiola ia ana mai o kekahi poka poha, a haule iho la ua poka la ma kahi kokoke ke kaa a poha ae la me ka lawe pu ia aku o hope o ke kaa.  I keia wa ua lele iho ka Emepera me kona hoahanau mai ke kaa iho me na ola i poina ole, a ia wa koke no, ua hopu koke ia mai la ka powa e kekahi luna o na makai, a i kona paa ana, ua lalelale koke iho la oia e ki i kona pu panapana, aka, ua keakea koke ia ae la, iloko o keia wa e uiuaoa ana, ua kiola ia mai la ka lua o na poka poha e kekahi enemi, a haule iho la mamua o na kapuai o ka Emepera, a poha ae la a weluwelu ae la kona mau wawae a elua.  I ka hina ana o ka Emepera ilalo, ua kahea ae la oia no kekahi kokua, a oiai e waiho ana kekahi o kona mau ukali ua loohia kukonukonu i na palapu a ka poka poha, laiai@ aku la i ka Emepera a kaikai ae la iaia iluna, a ma ke kokua ana a ka lehulehu, ua hoihoi ia aku oia i ka Halealii.

  I ka akoakoa ana o na hoa o ka Ahakukamalu, ma ka moe o ka Emepera, ua hoopuka ae ia kekahi eleele oihana aupuni penei:  "Ua hooko ia ka makemake o ke Akua."  A i ka hiki ana i ka hora 4:30 oia auina la, Mar 13, ua lele loa ae la ke aho o ka Emepera.

  Ma ka hoike a na kauka i puka ae ma kekahi pepa Kuikawa i ka hora 3 oia auina la no, e olelo ana, ua haki na wawae elua o ka Emepera malalo iho o ke kuli, a ua mainoino loa ka pauku waena o kona kino a ua weluwelu kona maka hema.  O ka Duke Nui Mikaela, aole oia i loohia i ka poino, ua huna na powa ia lakou iho ma ke ano he poe lopa kuaaina ihlihune, a me ia ano lakou i hoike mai ai ia lakou iho imua o ka Emepera oiai kona kaa e holo ana ma ke alanui.

  E hoike ana kekahi mea kakou ma ke telegarapa mai Sana Petereboro ae, o ka wawae akau o ka Emepera ua aneane e kaawale aku mai ke kino, a o kona wawae hema ua weluwelu.

KE KULANA O NA POWA.

  Ua olelo ia o na poka poha i kiola ia i ka Emepera, ua hana ia mailoko mai o kekahi aniani manoanoa, a ua hoopihi ia iho ia aniani me kekahi wahi mahu poha, nona ka inoa he ni@og lycerine.  O keia ano poka poha, aole hookomoia iloko o ka pu; aka, he paa lima ia me ke akahele loa mai ka pa ikaika ana me kekahi mea oolea, aka, ina i makemake oe e hoopio i kou enemi, ua hiki ia oe ke kiola aku i ka honua ma kahi kokoke iaia, a e poha koke auanei oia a weluwelu liilii ka enemi.

  Oiai ke kau o ka Emepera e huli hoi mai ana,  ua ku e ae ia na powa ma kela a me keia aoao o ke alanui

  A oiai ke kaa e holo ana,  ua kiola ia mai ka poka poha mua i ka honua mahope o ke ka@, a poha ae la me ka mawehe pu ia ana aku o ka pale ohope o ke kaa.  I keia manawa ua lele iho la ka Emepera mailuna iho o ke kaa, aka, kahea aku la kona kahu hookele kaa iaia e lele hou ae iloko o ke kaa, aka. nee aku la oia he mau  keehina mai ke kaa aku, a nana mai la i kona mau ukali i hoeha ia.

  Ua hoao hou mai ia ka powa nana i kiola ka poka poha mua e ki mai i ka Emepera me kana pu panapana, no kona ike ana aole i make kona enemi, aka ua pale koke ia @e ka pu mai kona lima ae.

  Ua hopuia ka powa nana i kiola ka poka mua, a hooia mai ia oia na kona mau lima ponoi no i kiola i ka poka mua, aka o ka lua o ka poka, aole oia i ike i k@ mea nana i kiola mai; na loaa aku no hoi ma ke kino o keia kanaka kekahi p@hi o.  Ma ka ninau ia ana o kona inoa, ua hoike mai la oia he inoa ano kapakapa.  O na makahiki o keia powa, he 21 wale no, ahe kanaka opiopio wale no oia, a he kupa no ke aupuni o Novgerod, he haumana hoi no elua makahiki ma kakahi kula Akimeda.  Ua hopu ia ka lua o na powa, he kaoaka opiopio no oi@ e like me ka mea mua ma ka oiwi kino a me na makahiki.

  Ma keia make ana o ka Emepera Alekanedero o Rusia.  ua komohia na aupuni a pau o Europa e ke kumakeoa pu a hoea loa aku i Amerika, a me Hawaii nei ana owiliia o Rusia iloko o ke koloka eleele o ke kanikau.

 

KA MAI HEBELA.

 

O KA LEO, O KA LEO O KA MAI HEPELA, O

NA LIMA, O KA LIMA NO O KA HAKU

KE AKU MA KA LANI

E ka Lunahooponopono:--Aloha eo.

  He mea walohia no ka naau ka ike ana iho ina hoakanaka e noho mai la i ke Kulanakauhale Poo Aupuni o kakou, ke lawe liilii ia aku nei e ua mai ahulau nei, a ua manao kekahi hapa o ka lahui, ua ili aku keia poino maluna o ka malama ole ana o ko kakou Papa Ola, a ua hiki aku ka leo uwale o kekahi mau halawai nui ma ka Luakini o Kaumakapili imua o ke Kahu Aupuni e ahewa ana i ka hana a ka Papa Ola.  He mea mau ka hilinai ana a me ka pauleie ana o kekahi poe i kekahi mau keonimana maikai oiai e lawelawe ana ua mau keonimana la i ka lakou mau oihana ponoi, aka, i kekahi wa ua hauie ka manaolana no ka hilinai ana ma ka puka amaka maoli ana ae o ka pono ole o ka lakou mau hana.  Pela no hoi ka Papa Ola i hilinai ai i keia kapena moku nana i lawe mai ua mai ia, me kona hai mai aole he mai hebela o kona moku.  Aka, mahope iho, ua puka ae la ua mai la.  Eia ka ninau.  Ua hewa anei ka Papa Ola?  Ma ko'u manao aole i hewa.  A owai ka hewa ma keia?  Eia au ke hai aku nei me ka manao maikai.  O ka Lahui Hawaii mai ka puka ana a ka napoo ana a ka la.

  Ma ke Kau Ahaolelo o ka M. H. 1880, ua hooikaika kekahi mau Lunamakaainana i ka Laina Mokuahi o Kina e koma mai i Hawaii, a ua hooko ia kela kanawai om ano, a ua lohe pono au, ua loaa he mau uku kipe nui i kekahi mau Lunamakaainana i hooikaika i kela lama mokuahi, a ua loaa koke no ka hua awaawa oia hana lapuwale.

  Aole no oia wale no, aka ua paa ko kakou mau kuikahi me kekahi mau aupuni e o ka honua, no ke kipa ana mai o na moku a me na ohua, ukana hoi.  A ma pela, alaila, pehea e hana ai ko kakou Papa Ola ina e ku mai ana na moku i ko kakou mau awa ku moku? Penei ka hana mua, ma na awa ku moku a pau he mau pailaka ko kakou i hookohu ia e ke aupuni, e nana i ka Haawina 21 o ke Kanawai Kivila, Mokuna 9, Pauku 591 a hiki i ka Pauku 596 e pili ana i ka hana a na pailata, a ina he poe lako ole i na kanawai e hele i kahi o na loio ka poe lako i ike pono i ka lakou mau hana e pili ana i na mai lele.

  Nolaila, o na pailata ke hui mua ana me na Kapena moku, a mahope ka Papa Ola.  Nolaila, ma keia mau hoakaka, ua kaawale ka Papa Ola, a me ka Aha Kuhina, a o ka pololei, ina ua ili mai keia pilikia, aia maluna o kakou a pau; elike me ka'u i hai mua ae la maluna. 

  Maanei, e hoi iho ka mea kakau a hookupono i kona kamailio ana ma ke kahua o kona manao maluna o ke poo.

  E nana i ke nu kahiko o ka noho aupuni ana o Aigupita i ka wa e noho alii ana o Parao, ka wa hoi a Mose e noho ana i Kaula maluna o ka Isaraela, a nana i kii aku imua o ua 'lii Parao la, e hooku@ mai i ka Isarela mailoko mai o Aigupita.  Ua ike maka ua alii la ina mai ahulau, na lana na makika, a me na pilikia lehulehu imua ona, aka, heaha kona manao, aohe manao, paakiki mau kona naau.  Aka, heaha ko kakou noonoo i keia mau la e puka nei keia mai lele a me ke au ia Parao?  Eia ka mea maopopo, o ka leo, o ka na mai lele, o ka lima, o ka lima o Iehova.

  Ke hoomanao ae nei au i na oleloao aloha a kuu makua kahunapule Rev. D. Baluina i ke au o ka mai hebela o ka M. H. 1853, ma Honolulu oia i ka wa e anai aloha ole ana ua mai la, a ua hele oia e ike pono, a i kona hoi ana mai i Lahaina nei, ua kahea koke oia i halawai pule hoomau, a ua hoomau ia na Poalima hope a pau o ka mahina e nonoi i ke Akua, e hoopakele i ka Lahui.  A iloko o na halawai ana, ua pane mai la oia i keia mau huaolelo penei:  O kela mai hebera e luku la ia Honolulu, aole ia he mai lele, aka, he kino ko kela mai, no ka mea, he maka kona, no ka mea, ma kahi e nui ai ka poe hana hewa, malaila i hele pololei ai kela mai, ma ka Puukolo, Kikihale, Kaumakapili, na wai i hoomaka mua ai ka anai nui ana a ka make.  A ua paanaau loa au ia mau olelo a kuu kumu i aloha nui ai.  A he mea akaka loa, o ka leo, o ka leo o ka mai hebela, a o na lima, o na lima o ke Akua. 

  Ke i mai la ia ma kana olelo, "O na pilikia a pau e hiki mai i o oukou ia i mea hoao mai i ko oukou manaoio. mai haohao oukou ia mea."

  Maanei au e hooki ai, me na makamaka i loohia i keia mai ko'u aloha nui.

                                   J. K. KEALOHANUI.

  Lahaina, Mar. 28. 1881.

 

E KE KUOKOA ;--Aloha oe:

  Ia oe e Mr. D. Hauola o Lahaina ko'u aloha mua loa, no kau leta mahalo i ka pule i hale.  No kau hoi no ka moolelo o Keoki Wasineton@ ua mahalo au i kela noi, a he mea hoonaauao no hoi i ke kanaka e heluhelu ana, i na haawina kaulana o na kauaka koa o na au kahiko i hala.  O ka waiho ia ana o kou hauoli mawaena o'u a S. L. D , nolaila, e kali iki au a loaa ka wa kupono ma keia mua aku.  A no ko'u hapa ina ua oluolu mai ko'u hoalauna ma keia hana, alaila, ua makaukau au e hoopuka aku i kona helu mua loa i ka pule mu@ o kaia mahina, ka mea i kapa ia iloko a ko Amerika moolelo kaua huiliamahi,--Ka naauao iloko o ka maluhia,--Ka mua o na kanaka koa,--a me ka oi poakela loa o ke kahua kaua, no ke kuokoa o na Mokuaina Hai o Amerika H@ipuia.                 T. P. S.

 

La Haipule i ke Akua.

 

  Ke hoolaha aku nei au i ka leo kahea o ko kakou Hakuwahie Alii Lilinokalani i na Ekalesia a pau o ka Ahahui E@anelio o ko Hawaii Paeaina, i hooiliia mai ia'u ma o ke Kuhina Kalaiaioa,  Hon H A P Carter, oia ka manao malalo o ke poo o "Na Kauoha."  Nolaila, ke kau leo aku nei au i na Ekalesia a pau, e hoomanao a e malama kakou i ka la 15 o Aperila nei i la haipule i ke Akua, e like me ka leo kahea o ke Al@

                                             A O POLEPE,

                          Kakau Leta Papa Hawaii.

 

PANAI IA KE OLA HOOKAHI NO KE

OLA O KA LEHULEHU.

 

  Ua ike iho makou maloko o kekahi o na nupepa o na aina e, he ulia poino kai loohia maluna o kekahi laina kaa ahi ma kekahi o na alanai o Kalefoni.  He laina kna keia e holo ana mai na apana kuaaina mai a iloko o ke kulanakauhale o Okalana.  Ua komo lakou i ke kulaoakauhale, a oa kokoke aku i ka uwapo e pili ana ma ke awa ku moku.  I ka hookokoke ana aku i ka uwapo, aia hoi ike aku la ka wiliki maluna o ka enekini nana e kolo nei keia laina kaa holookoa, ua wehe ia ka meheu o ke alanui hao kahi a na huila o na kaa e paa ai, a ua hoopololei ia aku la ko lakou alanui a i ke kee o ka uwapo, aole hoi o ka holo pio a pelu hou mai mamua ae o ka haule ana @loko o ke kai.  Ua hoopololei ia aku keia a kupono i kahi o ka poino.  Ke holo nei na kaa  a pau imua.  Aia keia haole wiliki mamua loa me ka enekiai.  He mea hiki no iaia ke lele ma@luna aku o ke kaa, a hoopakele iaia iho.  Aka, ina e hana oia pela, e holo kiki ana kela laina kaa iloko o ka poino me na ola he lehulehu wale.  Heaha la ka hana a keia haole wiwe ole, a aloha nui!  Eia, ua ku paa oia maluna o kona kahua.  Ua hoekani ikaika oia i ke oeoe hoopuiwa e kauoha ana i na kahu kiai o na k@a mahope e hoo paa iho i na koo ma na huila o ko lakou mau kaa me ka hakalia ole.  A no ka hikiwawe loa o ka hoopaa ia o ka holo o na kaa, ua kulai ia na ohua, a pau i ka hina ilalo.  Aka, no ka ikaika loa o ka hooke ana mai o na kaa mahope ua panee ia aku la ke kaa enekini kahi a ka wiliki i kiai ai, a haule i ka poino,  Ua wili ae ua haole wiliki nei i na koo o kona mikini me kona ikaika a pau, aole nae paa.  Pii ae la o mua o kona kaa iluna me he lio lele ala, alaila owala aku la o hope a haule iloko o ka moana lipolipo, a o kona nalowale aku la no ia, a nalo loa.  Pakele nae ke ola o na ohua a pau.  Ua imi ia ke kino o ka wiliki, aole nae i loaa, a ua manao ia ua paa paha malalo o kona kaa.  He mea maopopo, ina ua haalele kela wiliki i kana hana a lele mua mailuna aku o ke kaa, ina no ua pakele ola. a poino ka lehulehu.  He oiaio ua panai aku oia i kona ola i kumu e pakele ai ke ola o ka lehulehu.

  E mahalo ia ke kanaka i haawi iaia iho imua o na hoino ana a me na hoehaeha ana, na ulia hoopoino a hooweliweli o keia honua, mamuli o ka imi ana i pomaikai a i ola no kona mau hoa kanaka.

 

NU HOU KULOKO.

 

  Na Lehua i lawe mai na kopaa mua a Komo Kalaka o Kipahulu.

 

  He aha mele ko Waianae i ka po Poaono i hala wahi a Lonoahiilei ma kana leta.

 

  He mau walaau hakaka kai lohe ia ma Apua i ka pe Sabati iho nei.

 

  Ma ka la 2 o keia mahina i haalele mai ka mokuahi Lydia no Kina.

 

  Ma keia la e hoomoe ia ai ka pohaku kihi o ka hale i hookaawale ia iho nei no ka poe ilihune ma Pohuniu.

 

  Ewalu hoahanau hou i hoohui ia aku ina ka ekalesia makua o Kawaiahao, ma ka la 3 iho nei, a he 12 keiki i bapetizo ia.

 

  Mai ka la 1 o Dekemaba 1880 a hiki i ke la 31 o Maraki 1881 he 4454 pake i hoopae ia mai iloko o ko kakou aupuni.

 

  He uluaoa haonaele kai ala ae i ke aoo molehulehu o ka Poaha nei mai na pike ae e hoomalu ia nei he 800 pela ka lohe.

 

  Ma ke ku ana mai o Likelike a me Iwa. lani i ka pule i hala, ua ili mai maluna o laua he 9,000 mau eke kopaa.  mai Hawaii mai keia mau ukana.

 

  Mai ka la 2 o Feberuari a hiki i ka la 28 o Maraki, he 1,000 a oi kanaka i O ia e ke Kauka aupuni Pika o Kauai, mai keia huina, he 900 i maikai ko lakou O.

 

  Ma ka pule i hal@, ua hoolaha aku makou o C Coney ka inoa o ke keiki i oki ia kona pepeiao e Hoopii w, o ka pololei nae o ka pela ana o ka inoa Corney.

 

  Ma kekahi la o ka pule i hala, ua ki iho la o Kaiapeelua i kana wahine me ka pu, ua pakeie ka wahine ma o na lima kokua, a eia ua Kaiapeelua nei i ka hale paahao kahi i hoomalu ia ai.

 

  Ua kukala ae ke Alii Kahu Aupuni ma o ke Kuhina Kalaiaina, e hookaawale ia ka la 15 o keia mahina i la haipule no na karistiano, no keia mai e pahola nei iwaena o kakou.

 

  Ma kekahi huakai a ke kuna Kate i Molokai i piha me ka ukana me 12 ohua, ua kue ia mai ko lakou lele ana iuka o ka @ina o ke kumu na maka'u l@kou o lele aku ka mai hepela i o lakou la.

 

  Ua make ma ke home noho o J P Mahiai ma Kaapopua i ka hora 11 pm ponoi o ka po Poaono aku nei Aperila 4 o Kaianui k, ua make ia malalo o ka mai he nae ano hano a he ku-i ma ka umauma.